Wydanie 65, 28.01.2022

To z dużą liczbą podcastów, eksportem dezinformacji szczepionkowej do Afryki oraz śmieciami na Malediwach

Rakieta leci w stronę Księżyca, inflacja szaleje, a wojska rosyjskie na granicy z Ukrainą też wprowadzają nerwowy nastrój. Zapraszamy do podróży dookoła świata ze specjalnym zwróceniem uwagi na sekcję dotyczącą napięć na granicy Rosji i Ukrainy.

Uruchomiliśmy Patronite naszego projektu! Będziemy bardzo wdzięczni za każdą złotówkę i obiecujemy, że nie wydamy niczego na głupoty! Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Przypominamy, że wstępy poszczególnych działów w wersji webowej również zawierają linki do źródeł.

Dla czytelników newslettera: To wydania przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknięcie w numer wydania w mailu.

Polska

• Oskarżenie premiera o szpiegostwo. Polityczne trzęsienie ziemi akurat w momencie przekazania władzy między wrogim sobie grupom politycznym. Czy to scenariusz thrillera politycznego? Nie, to historia tego jak Józef Oleksy stracił funkcję premiera akurat wtedy gdy Lech Wałęsa oddawał władzę Aleksandrowi Kwaśniewskiemu. [Onet]

• Cała demokratyczna opozycja oraz nauczyciele i uczniowie protestują przeciwko Lex Czarnek. Tygodnik Powszechny opisuje co właściwie znajduje się w tej niesławnej ustawie. [Tygodnik Powszechny]

• Gaz ziemny notował tej zimy rekordowe poziomy cenowe, rekordowo mało wypełnione są magazyny gazu na Zachodzie, a napięcie w konflikcie ukraińskim i obawy o ciągłość dostaw dodają tutaj jeszcze emocji. Jakie ma to przełożenie na krajowy rynek gazu? Jak sytuację kreuje i wykorzystuje Rosja? Jak powinna obecna sytuacja wpływać na krajową i europejską politykę gazową jak również, ile tak właściwie powinniśmy płacić za gaz – opowiada Wojciech Jakóbik, redaktor naczelny portalu Biznes Alert.

---

Europa

Zamiecie śnieżne w Grecji spowodowały chaos. We Włoszech wybierają prezydenta i wybrać nie mogą.

• W jaki sposób Rosja przekształciła się z ZSRR w to, czym jest teraz i jaką rolę odegrał w tym wszystkim Władimir Putin? Na te pytania eksperci OSW próbują odpowiedzieć w filmie podsumowującym najnowszą historię Federacji Rosyjskiej.

• Mija rok od zatrzymania Aleksieja Nawalnego. Wtedy wywołało to protesty w całym kraju, mimo często niesprzyjającej aury. Dzisiaj jednak na ulice wyszły pojedyncze osoby, które bardzo szybko były zatrzymywane przez policję. Sytuacja pokazuje jak zmieniła się przez ostatni rok Rosja i jak reżim zacisną autorytarną pętlę na społeczeństwie obywatelskim. Felieton Piotra Pogorzelskiego, dziennikarza Biełsatu i twórcy podcastu Po Prostu Wschód.

• Zbliżają się przedterminowe wybory w Portugalii. Co było przyczyną ich wcześniejszego rozpisania? Czy obecny premier António Costa ma szansę zachować stanowisko? Odpowiedzi na te pytania dowiecie się z podcastu serwisu Europe Elects.

• Kilkukrotnie wspominaliśmy o separatystycznych ruchach Serbów w Bośni i Hercegowinie. Teraz mamy dla was podcast Ośrodka Studiów Wschodnich z którego dowiecie się wszystkiego co chcielibyście wiedzieć o tym kraju oraz tarciach wewnętrznych jakie nim targają. Może także dowiecie się o co naprawdę chodzi przywódcy Serbów Miloradowi Dodikowi.

• W wydaniu 53. wspomnieliśmy o tym, że wybory lokalne zdestabilizowały sytuację polityczną w Gruzji. Co jednak dokładnie dzieje się z tym państwem? Przecież to było jedno z bardziej pro europejskich państw tego regionu. Think tank European Council on Foreign Relations przedstawia podsumowanie tego co doprowadziło do obecnego kryzysu. [European Council on Foreign Relations]

• Zgromadzenie Narodowe we Francji jednogłośnie przegłosowało zakaz terapii konwersyjnych dla osób LGBT. Prezydent Macron pozytywnie wypowiedział się o samym pomyśle i bez wątpienia podpisze ustawę, dzięki czemu wejdzie ona w życie już niebawem. Osobom prowadzącym takie terapie będzie grozić do 2 lat więzienia i 30 tysięcy euro grzywny. [BBC]

---

Ukraina

• Stany Zjednoczone i NATO odpowiedziały na śmiałe żądania jakie wysunęła Rosja. Jak można się było spodziewać zostały one odrzucone a odpowiedź można podsumować jako wezwanie do negocjacji lub stawienie czoła poważnym sankcjom, które czekają Rosję jeśli zaatakuje Ukrainę. [The New York Times]

• Ośrodek Studiów Wschodnich komentuje gromadzenie się wojsk w Rosji i Białorusi pod pretekstem ćwiczeń wojskowych.

• Rozmowa z Radkiem Sikorskim o zagrażającym konflikcie wywołanym przez Rosję, stanowisku UE oraz niezadowoleniu z niemieckiego podejścia do sprawy. [Krytyka Polityczna]

• Unia Europejska zadeklarowała wielki pakiet pomocowy dla Ukrainy. 1,2 miliarda Euro to więcej niż Polska w tym roku pewnie otrzyma z UE na Krajowy Plan Odbudowy ale za to możemy podziękować tylko rządowi PiS. [Politico]

• Napięcie na granicy z Ukrainą rośnie więc i kampania dezinformacyjna Rosji jest aktywniejsza. Co i jak tłumaczy serwis [EUvsDisinfo].

• Jeszcze nie tak dawno prezydent Macron stwierdził, że NATO weszło w stan śmierci mózgowej. Dzisiaj dziennikarz Politico przekonuje, że powinniśmy podziękować prezydentowi Putinowi za tchnięcie nowe życie w Pakt Północnoatlantycki. [Politico]

• Gdyby doszło do ataku Rosji na Ukrainę to najpewniej nałożone zostałyby jakieś sankcje na Rosję. Ta obiecuje, że w przypadku sankcji odetnie gaz Europie. Co wtedy? Czy skroplony gaz, który USA zapewnia że dostarczy będzie wystarczający? [The Guardian]

• Czy państwa Bliskiego Wschodu mogą mieć związek z napięciami na granicy ukraińskiej? W pierwszym artykule możecie przeczytać jak Turcja chce być mediatorem w tym konflikcie. W drugim o tym, jak działania na granicy Ukraińskiej są powiązane z ostatnią rosyjską aktywnością w Syrii. [Al-Monitor #1], [Al-Monitor #2]

---

Bliski i Środkowy Wschód

• Prowadzona przez Saudyjczyków i (coraz mniej oficjalnie) wspierana przez Zjednoczone Emiraty Arabskie koalicja walcząca w Jemenie zbombardowała więzienie kontrolowane przez rebeliantów Huti. Zginęło co najmniej 60 osób a 200 zostało rannych. W osobnym ataku Jemen odcięto od internetu. Działania koalicji zostały zintensyfikowane po opisanym przez nas w poprzednim numerze ataku dronowym na terenie ZEA. [The Guardian]

• Zjednoczone Emiraty Arabskie poinformowały o przechwyceniu dwóch rakiet balistycznych lecących w kierunku ich stolicy. Odpowiedzialność za atak wzięli na siebie rebelianci Huti, którzy operują w Jemenie, gdzie ZEA są zaangażowane. Jest to drugi w historii atak Huti na emirackiej ziemi w historii oraz w ostatnim czasie. Miał to być odwet za opisane powyżej ataki koalicji wymierzone w Hutich. [The Guardian]

• Bojownicy tzw. państwa islamskiego nadal pozostają aktywni w regionie północnej Syrii. Blisko 1000 bojowników ISIS podjęło próbę szturmu na więzienie kontrolowane przez Kurdyjską administrację w syryjskim mieście Hasaka. Po 6 dniach walk, w których zginąć miało 40 członków kurdyjskich sił zbrojnych, a także 30 dżihadystów, bojownicy poddali się. Była to największa akcja zbrojna przeprowadzona w regionie od upadku tzw. kalifatu w 2019 roku. [The Guardian]

• 24 stycznia odbył się pierwszy w historii mieszany, rosyjsko-syryjski, patrol lotniczy nad wzgórzami Golan.Jeśli te patrole będą odbywały się regularnie, to stawia to Izrael w trudnej sytuacji. Izrael dokonywał regularnie nalotów w okolicy wzgórz Golan na stacjonujące na terenie Syrii oddziały irańskie i ich infrastrukturę. Rozbudowa potencjału militarnego głównego adwersarza Izraela, w bezpośrednim sąsiedztwie izraelskiej granicy stanowi w narracji Tel Awiwu zagrożenie dla państwa Izrael i bezpieczeństwa jego obywateli. Czy te patrole powstrzymają Izrael przed rajdami na teren Syrii? Czas pokaże. [Konflikty.pl]

• W wymianie ognia na jordańsko-syryjskiej granicy miało zginąć z rąk jordańskich pograniczników 27 przemytników narkotyków. O narastającym problemie zalewania tanim stymulantem całego regionu przez syryjski reżim pisaliśmy już kilkukrotnie. Ładunki tabletek z captagonem są zatrzymywane na kolejnych granicach. Syryjski reżim jednak zrobił sobie z tego nielegalnego eksportu źródło utrzymania. Szacuje się, że wartość eksportu tego narkotyku przewyższa już wartość legalnego eksportu Syrii. [DW]

---

Azja

• Na co ma wpływ katastrofa klimatyczna? Chociaż słyszymy o tym regularnie to możemy mieć problem ze wskazaniem jak to wpłynie na nasze życie. Mieszkańcy Indonezji nie mają tego „problemu”. Z powodu katastrofy klimatycznej przenoszą stolicę swojego kraju. [Tygodnik Powszechny]

• Kim Dzong Un rządzi Koreą Północną już dekadę. W międzyczasie spotkał się z prezydentem USA Donaldem Trumpem, pojawił się dialog z Koreą Południową, ale też kontynuowane były testy broni jądrowej czy programów balistycznych. Jaki jest bilans tej dekady dla samej Korei Północnej, jak i dla świata? Jakie rysują się przed Kimem perspektywy? Na te pytania odpowiada Oskar Pietrewicz z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych.

• Niemal od samego początku pandemii (po początkowym etapie zaprzeczania istnieniu wirusa) Chiny stosują politykę bardzo restrykcyjnych lockdownów. Dzięki jeszcze mocniejszej kontroli obywateli, podróże między prowincjami są bardzo ograniczone, a po wykryciu pojedynczych przypadków wirusa całe miasta zostają zamknięte. O obecnym podejściu Chin do pandemii i jego skutkach możemy przeczytać w opracowaniu OSW. Podcast PISM z kolei traktuje o tym jak w dobie pandemii przebiega organizacja Zimowych Igrzysk Olimpijskich i jakie dyplomatyczne starcia możemy obserwować. [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• W Kazachstanie, gdy wybuchły niedawne protesty, dość szybko władze wyłączyły dostęp do internetu. Artykuł przedstawia działania różnych aktywistów, którzy starają się zabezpieczyć cyfrowe ślady mogące być dowodami w sprawach dotyczących śmierci protestujących. [Rest of World]

• Malediwy kojarzymy głównie z ekskluzywnymi wczasami na ocenie indyjskim, rajskimi atolami oraz pięknymi plażami. Jednak cały potężny ruch turystyczny na tak małych wyspach, powoduje powstawanie sporej ilości śmieci. O tym jak sobie z nimi (nie)radzi ten archipelag, o tym jak sektor wygląda z perspektywy osoby pracującej w resorcie opowiada Martyna Skura, intruktorka nurkowania i autorka książki „Podróżne na własnej skórze”.

---

Afryka

• Konserwatyści ze Stanów Zjednoczonych postanowili szerzyć swoje wartości w Ugandzie. Problem polega na tym, że polega to na szerzeniu dezinformacji na temat koronawirusa oraz szczepionek. [openDemocracy]

• Kolejny przewrót, tym razem w Burkina Faso. Dlaczego niektórzy obywatele wyszli na ulicę ciesząc się z przewrotu dowiecie się z artykułu [BBC].

• Żyjąc w Europie możemy nie zdawać sobie z tego sprawy ale na kontynencie Afrykańskim dla wielu ludzi Internet jest tożsamy z serwisem Facebook. O przyczynach tego stanu rzeczy oraz tym jak to wpływa na funkcjonowanie ludzi w internecie dowiecie się z artykułu [The Guardian].

• W Etiopii zniesiony zostanie stan wyjątkowy a premier rozpocznie negocjacje z tigrajskimi rebeliantami. Czyżby konflikt toczący się od ponad roku w Etiopii mógł się niedługo zakończyć? Chcielibyśmy w to wierzyć ponieważ te wiadomości są bardzo optymistyczne. [AP News #1], [AP News #2]

---

Ameryka Łacińska

W Gwatemali sąd wydał surowy wyrok na 5 żołnierzy za gwałty na kobietach z ludności rdzennej. Już 3 dziennikarzy zginęło w tym roku w Meksyku. Barbados przeprowadził przyspieszone wybory, których wyniki już znamy.

• Gabriel Boric – nowo wybrany prezydent Chile wybrał swój rząd składający się w ponad połowie z kobiet. Rynki zareagowały bardzo pozytywnie, a serwis Americas Quarterly tłumaczy dlaczego. [Americas Quarterly]

• W wydaniu 57. pisaliśmy o tym jak nowo wybrana prezydentka Hondurasu, Xiomara Castro, zmieni stosunki łączące ten kraj z Tajwanem otwierając ponownie relacje dyplomatyczne z Chinami. Jednak od tego czasu zmieniła i obecnie kraj wizytuje wiceprezydent Tajwanu, o czym przeczytacie w Al-Dżazirze. Za to AP News pisze o kryzysie prawnym jaki zapanował w parlamencie tego kraju. Kryzysie, który może opóźnić rozpoczęcie urzędowania nowej prezydentki. [Al-Dżazira], [AP News]

---

Ameryka Północna

• Biden gdy zostawał prezydentem obiecywał, że będzie słuchał się nauki. Czy po roku prezydentury można powiedzieć, że spełnił swoją obietnicę? Według dziennikarzy Nature tak, chociaż mają oni pewne zastrzeżenia. [Nature]

• Po porażce, którą opisaliśmy tydzień temu, amerykańscy politycy podchodzą kolejny raz do legislacji dotyczącej wyborów. Tym razem demokraci dyskutują z republikanami nad okrojoną propozycją, która skupi sie na zabezpieczeniu wyniku wyborów przed niedemokratycznymi zmianami. [Reuters]

• Przeciwnicy wolnego dostępu do aborcji maszerowali niedawno przez Waszyngton. Zbliża się także wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych, który może cofnąć federalną ochronę prawa do aborcji. Serwis Vice News przygotował reportaż, który przypomina czasy gdy prawo do aborcji nie było gwarantowane. Kobiety, które tworzyły wtedy podziemie aborcyjne opisują z czym musiały się wtedy zmagać. [NPR], [Vice News]

• Stephen Breyer, sędzia Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych ogłosił, że odchodzi na emeryturę. Daje to szansę administracji Joe Bidena na powołanie sędziego, który będzie zasiadał w tej instytucji wiele kolejnych lat. [VOX]

---

Oceania

• Chociaż Novak Djoković nie bierze udziału w turnieju to nie koniec awantur związanych z Australian Open. Tym razem chodzi o fanów, którzy zwracają uwagę na sprawę chińskiej tenisistki Pengu Shuai, o której pisaliśmy w wydaniu 55. Organizatorom nie podoba się jak fani przypominają o jej zniknięciu za pomocą koszulek czy transparentów. [The Guardian]

• Premierka Nowej Zelandii Jacinda Ardern odwołała swój ślub! Piszemy o tym nie dlatego, że interesuje nas jej życie prywatne tylko dlatego, że jest to związane z walką z wariantem omikron w tym wyspiarskim państwie. [The Guardian]

---

Ekonomia i gospodarka

• Idąc w ślady Chin, Bank Centralny Federacji Rosyjskiej planuje wprowadzić zakaz obrotu jaki i „kopania” kryptowalut na terenie całego kraju. Reuters opisuje powody jakimi ma się kierować instytucja oraz reakcję rosyjskich organizacji związanych z kryptowalutami. [Reuters]

• W wydaniu 32. i 33. pisaliśmy o tym jak Salwador wprowadził bitcoin jako oficjalny środek płatniczy. Bank Światowy był bardzo krytyczny wobec tego ruchu a teraz Międzynarodowy Fundusz Walutowy dołącza do grona krytyków. [AP News]

• Tydzień temu pisaliśmy o tym jak Ukraina blokuje przejścia kolejowe prowadzące do Polski. Ośrodek Studiów Wschodnich przygotował podsumowanie szerszego obrazu obecnych aspiracji kolejowych naszego kraju – Kolejowego Jedwabnego Szlaku.

---

Nauka i Technologia

Antybiotykooporne bakterie zebrały w 2019 r. większe żniwo niż AIDS czy malaria. Zielone lampy LED mogą uchronić rekiny i żółwie przed śmiercią w sieciach rybackich. Wybuch wulkanu z wyspy Tonga wywołał niespotykane do tej pory fale w atmosferze.

• Słyszeliście o nowym super wariancie koronawirusa deltakronie? Otóż najprawdopodobniej on nie istnieje. A dodatkowo nazwa brzmi jak robot z serialu Power Rangers. [Nature]

• Rakieta Elona Muska uderzy najprawdopodobniej w Księżyc. Chociaż byłoby to w jego stylu, to nie planuje on odtworzyć ikonicznej scenu z filmu z 1902 r „Podróż na Księżyc”. [The Guardian]

  

• Bardzo możliwe, że spotkaliście się już z grą Wordle, która ostatnio stała się viralowym hitem. Może nawet trafiliście na literalnie.fun – jej polskiego odpowiednika. Rest of World pisze o tym jakie problemy mają przed sobą programiści, którzy chcą przenieść mechanikę tej gry na inny język. Oraz dlaczego wersja chińska najpewniej nigdy nie powstanie. [Rest of World]

---

Idee, Kultura, Społeczeństwo

• „Jacob Jordaens, malarz działający w XVII wieku w Antwerpii, wielokrotnie malował obrazy, które dziś najczęściej funkcjonują pod tytułami »Król pije« albo »Fasolowy król«. Nie są to jednak przedstawienia monarchów i ich dworu, lecz ludowej flamandzkiej zabawy, szczególnie popularnej na święto Trzech Króli. Na czym polegała ta zabawa i w jaki sposób Jordaens ukazywał ludzi, którzy nadużyli alkoholu?” [Tygodnik Powszechny]

  

  Jacob Jordaens, "Król pije", po 1640 (?), Królewskie Muzea Sztuk Pięknych w Brukseli / Wikimedia Commons / domena publiczna

• „»Wikingowie« to serial, który ogląda się jak »Grę o Tron«. Mocny, brutalny, pełny intryg i wciągający. Jednak w przeciwieństwie do »Gry o Tron« nie jest to serial fantasy, a opowieść osadzona w realiach historycznych. Czy »Wikingowie« trzymają się tych realiów?” [Histmag]

• Na koniec temat szpiegowski. Kim był człowiek, który pod koniec Zimnej Wojny niemalże zdemontował osiągnięcia CIA w Związku Radzieckim? Dlaczego to robił i jak wielka była skala zniszczeń? Dlaczego agencja wykazywała opieszałość w poszukiwaniu kreta i zatrzymanie zdrajcy zajęło aż 9 lat? I w końcu, czy w związku z falą krytyki, gdy sprawa wyszła na jaw, „wypatroszono” CIA jak chciał tego generał Oden? [Histmag]

Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?