Wydanie 103, 21.10.2022
To z Lucyną Ćwierczakiewiczową, dronami z Iranu oraz pozostawianiem dzieci samych.
To był bardzo dobry tydzień dla przedmiotów. Sałata wygrała z premierką Wielkiej Brytanii (więcej o tym w dziale Europa) a Polacy zakochali się (niektórzy nawet za bardzo) w Kerfusiu– robocie buszującym po pewnych supermarketach. Jeśli chcecie wiedzieć co jeszcze się wydarzyło to zapraszamy do lektury najnowszego wydania Tygodnika Neuropa.
Kiedyś w tym miejscu pisaliśmy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronę zawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
Sędziowie – nominaci Ziobry nie spełniają testu niezależności. Lex Czarnek wraca do sejmu tak samo jak wybory kopertowe. Ziobro przegrywa w Strasburgu w sprawie śmierci swojego ojca. Jak samorządy radzą sobie z rosnącymi cenami energii?
„44 tys. osób miało dostęp do aborcji dzięki działalności Aborcji Bez Granic. To więcej o 10 tys. niż w pierwszym roku po wyroku TK. Tylko w dwóch klinikach w Holandii ciążę przerywa dziennie od 3 do 6 osób z Polski.” [OKO.press]
Celebrytka znana dzięki swoim zdolnościom kulinarnym spotkała się z falą hejtu z powodu swojego niewyparzonego języka. Nie piszemy co dzieje się aktualnie na polskiej scenie celebryckiej tylko chcemy Was zachęcić do poczytania o Lucynie Ćwierczakiewiczowej. Jeśli kojarzycie to nazwisko to najpewniej z powodu jej najpopularniejszej książki 365 obiadów za 5 zł, która była bardziej popularna od książek Sienkiewicza. [Hrabia Tytus]
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – stan wydarzeń przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich].
„Nie było już amunicji, jedzenia, wody. Z trzydziestu sześciu schronów zostały cztery. Rosjanie zaciskali pętlę wokół Azowstalu. Ukraińscy żołnierze szykowali się do ostatniego boju. Wtedy dowództwo wydało rozkaz: »wychodzimy«.” [Wirtualna Polska]
„Rosyjskie władze próbują obchodzić restrykcje gospodarcze nałożone przez UE. W tym celu w różny sposób ukrywają handel sankcjonowanymi towarami, zwłaszcza ropą naftową, w czym pośredniczą m.in. firmy z państw pozaunijnych. Wyzwaniem dla UE jest minimalizowanie takich praktyk, łatwych ze względu na różnice między państwami członkowskimi co do wykrywania i ścigania naruszeń.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Parlament Europejski przyznał narodowi Ukraińskiemu Nagrodę im. Sacharowa za wolność myśli. Uzasadniając decyzję przewodnicząca PE, Roberta Metsola mówiła o wartościach, za które walczą Ukraińcy czyli wolność oraz demokrację. [The Guardian]
W okolicach Chersonia rosyjskie wojska zachowują sią jakby wiedzieli, że nie będą w stanie utrzymać tego terenu. The Kyiv Independent opisuje jak zmuszają mieszkańców tego regionu do „ewakuacji” – głównie na tereny kontrolowane przez Rosję. Politico za to opisuje katastrofalne skutki może mieć wysadzenie tamy wodnej w Nowej Kachowce może zagrozić tysiącom mieszkańcom okolicznych terenów. [The Kyiv Independent], [Politico]
Czy sankcje na Rosję działają. I jeśli tak, to czy w zakresie jakiego byśmy sobie życzyli? Ośrodek Studiów Wschodnich przedstawia kolejne wskaźniki dające informacje o stanie rosyjskiej gospodarki, która ratowana jest zgromadzonymi zasobami oraz wysokimi cenami surowców energetycznych. O ile gwałtowność tąpnięcia jest przez te czynniki ograniczana, to nadchodząca recesja ma być największym kryzysem od czasu rozpadu ZSRR i pierwszym tego typu kryzysem przy tak wysokich cenach ropy. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Inwazja Rosji na Ukrainę mocno ogranicza ukraińską gospodarkę. O skali problemów wywołanych bombardowaniami, okupacją i podjętym wysiłkiem obronnym, o wskaźnikach, trendach, pomocy ekonomicznej i prognozach opowiada [Ośrodek Studiów Wschodnich].
Europa
Fundacja Panoptykon prezentuje swoje stanowisko na temat nowego/starego pomysłu UE. „Projekt Parlamentu Europejskiego i Rady nakłada na usługodawców internetowych (np. dostawców poczty elektronicznej) obowiązek »minimalizowania ryzyka, że ich infrastruktura posłuży do seksualnego wykorzystania dzieci«. Jeśli firmy będą w tym nieskuteczne, odpowiednie instytucje państw członkowskich będą mogły nakazać »podjęcie stosownych kroków«, np. przeskanowanie całej komunikacji, która przechodzi przez ich łącza.” [Fundacja Panoptykon]
Prawicowy rząd we Włoszech jeszcze nie powstał a już wygląda jakby miał się rozpaść. W zeszłym tygodniu doszło do przepychanek partyjnych przy okazji mianowania przewodniczącego Senatu. W tym tygodniu doszło do wycieku nagrania gdzie Silvio Berlusconi wypowiada się zdecydowanie po stronie Rosji. Bloomberg opisuje coraz bardziej skomplikowane relacje między członkami skrajnie prawicowej koalicji, która wygrała niedawne wybory. [Bloomberg]
Premierka Wielkiej Brytanii – Liz Truss podała się do dymisji co sprawia, że jest osobą najkrócej pełniącą tę funkcję. Już wcześniej wspominaliśmy o spadającym poparciu dla premierki i jej partii ale ostatnich kilka dni było strasznie burzliwe dla rządu. Artykuł CNBC przedstawia powody dymisji a jeśli wolicie posłuchać to Polski Instytut Spraw Międzynarodowych ma audycję na ten temat. [CNBC]
„Morderstwo przed barem dla osób LGBT+ w Bratysławie nie było odosobnionym aktem zdesperowanej lub chorej jednostki, ale wynikiem długotrwałej kampanii nienawiści. O zbrodni, która wstrząsnęła Słowacją” pisze Monika Kompaniková. Opis nagonki na społeczność LGBT|+ może wyglądać dość znajomo dla mieszkańców Polski. [OKO.press]
Po zawaleniu się czteropiętrowego budynku na Poggioreale, najstarszym cmentarzu w Neapolu kilkanaście trumien zawisło w powietrzu. To druga taka katastrofa na neapolitańskich cmentarzach w tym roku. Lokalni politycy uważają, że wina miejskie cmentarze są zaniedbane oraz źle zarządzane. [The Guardian]
„W dzisiejszym odcinku Kamil Całus opowiada o problemach Mołdawii: Gazprom zmniejszył dostawy gazu do tego kraju, co może się również przełożyć na problemy z produkcją energii elektrycznej. W ostatnich dniach nad Mołdawią przeleciały również rosyjskie rakiety, wymierzone w cele na Ukrainie. To wydarzenie przypomniało o słabości mołdawskiej armii.”
Dagestan jest jedną z republik Federacji Rosyjskiej, która zaraz po ogłoszeniu mobilizacji przez Putina zyskała rozgłos dzięki relatywnie dużym protestom. Jeśli chcecie się dowiedzieć więcej o tej republice to polecamy rozmowę z dr Iwoną Kaliszewską z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego.
Bliski i Środkowy Wschód
„Marcin Andrzej Piotrowski z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych tłumaczy, jaką broń Rosja kupuje od Iranu, czym różnią się irańskie drony od ich izraelskich oryginałów oraz dlaczego duża skuteczność ukraińskiej obrony przeciwlotniczej ma też złe strony.”
Irańskie protesty trwają już ponad miesiąc. Giną kolejne osoby, w tym nastolatkowie, a w więzieniu znanym z brutalności i przetrzymywania tam więźniów politycznych doszło do starć że strażnikami oraz pożaru. Organizacje pozarządowe szacują liczbę ofiar na przekraczającą 215 osób. [The Guardian], [The Guardian]
Francuski gigant budowalny, firma Lafarge poszła na ugodę z oskarżycielem i w sprawie płacenia organizacjom terrorystycznym na terenie Syrii, w zamiam za umożliwienie działania ich cementowni. W wyniku ugody firma zapłacić ma 778 milionów dolarów [The Guardian]
„Dwóch bliskich doradców prezydenta podaje się do dymisji po oskarżeniach znanego gangstera. Wyjście innego znanego przestępcy z więzienia skutkuje pobiciami przeciwników politycznych jego kolegi. Czy Turcja wraca do lat 90., gdy gangi ściśle współpracowały z jej tajnymi służbami? O skomplikowanych związkach polityki i przestępczości zorganizowanej opowiada Adam Balcer z Kolegium Europy Wschodniej.”
W tureckiej kopalni węgla kamiennego doszło do podziemnej eksplozji w wyniku której życie straciło 41 górników. Wypadek ponownie podnosi temat bezpieczeństwa z państwowych kopalniach. nie jest to pierwszy tego typu wypadek w Turcji. 8 lat temu, w innej kopalni, w pojedynczym wypadku zginęło 301 górników. [Al-Monitor]
Arabia Saudyjska kontynuuje swoją kampanię przeciwko nieprzychylnym opiniom wyrażanym w mediach społecznościowych. Za twitty nieprzychylne władzom Arabii, skazany został na 16 lat więzienia mający podwójne obywatelstwo (w tym amerykańskie) 72-letni saudyjczyk Saad Ibrahim Almadi. [The Guardian]
Captagon i inne podobne do amfetaminy narkotyki zalewają rynek w Arabii Saudyjskiej. W transporcie papryki znaleziono 4 miliony tabletek z narkotykami. Nie jest to zupełnie rekordowy przechwycony przemyt. W sierpniu przechwycono ponad 10 razy większy transport. [Al-Monitor]
Azja
W ostatnią niedzielę w kończy rozpoczął się Narodowy Kongres Komunistycznej Partii Chin. Jeśli nie otworzyliście żadnego z artykułów tłumaczących dlaczego jak on dokładnie działa i dlaczego jest taki ważny to polecamy ściągawkę od Al-Dżaziry. Za to The Diplomat przedstawia kilka najważniejszych wniosków z przemówienia Xi Jinpinga, które otworzyło kongres. [The Diplomat], [Al-Dżazira]
Co najmniej 30 byłych pilotów wojskowych z Wielkiej Brytanii trenuje chińskie siły zbrojne. Mieli oni dostać za to chojne wynagrodzenia. Rząd Wielkiej Brytanii zamierza zmienić prawo, żeby zapobiec takim sytuacjom. Brytyjscy piloci mają nie być jedynymi byłymi, zachodnimi wojskowymi szkolącym wojska chińskie. [Konflikty.pl]
Pomiędzy trwającym XX Zjazdem Komunistycznej Partii Chin, a następnym odbywającym się w 2027 Japonia zamierza dozbroić się na na największą skalę od czasu zakończenia drugiej wojny światowej. Ma to na celu powstrzymanie władz w Pekinie przed militarnym sposobem przejęcia kontroli nad Tajwanem. Wyspa jest kluczowa dla bezpieczeństwa transportu ropy oraz surowców dla japońskiego przemysłu. [Reuters]
Rząd USA rozważa wspólną produkcję broni z Tajwanem, ma to przyśpieczyć transfer uzbrojenia, którego celem jest powstrzymanie Chin. Prezydenci USA od 2017 zatwierdzieli sprzedaż broni wartej ponad 20mld dolarów do Tajwanu, ale dostawy się opóźniają. [Reuters]
„Drzemki w specjalnych kawiarniach, jadeitowe materace i appki od mnichów z Twittera. To tylko kilka ze sposobów, którymi Koreańczycy próbują sobie radzić z byciem najbardziej niewyspanym narodem świata.” Reportaż Romana Husarskiego dostępny w wersji tekstowej jak i audio. [Dział Zagraniczny]
Afryka
Wspominaliśmy niedawno o kolejnym przewrocie wojskowym w Burkina Faso ale Al-Dżazira przygotowała świetny podcast na ten temat, więc zdecydowaliśmy się do niego wrócić. Dowiecie się z niego nie tylko o tym co sprawiło, że pewna frakcja wojskowych zdecydowała się przejąć władzę. Nakreśla on jak słabnące wpływy Francji jak i silniejsze wpływy Rosji w regionie się do tego pośrednio przyczyniły. Jest tam jeszcze opisana ważna kwestia ciągłego zagrożenie ze strony ekstremistów islamskich.
Jeszcze niedawno pisaliśmy o planowanych rozmowach pokojowych pomiędzy władzami Etiopii a przywódcami zbuntowanego Tigraju. Jednak strony wróciły do starć zbrojnych i niedawno siły etiopskie ogłosiły, że zajęły infrastrukturę krytyczną oraz 3 miejscowości w Tigraju. [France24]
Przed sądem w Paryżu rozpoczyna się proces Kuntiego Kamary. Ten dowódca Zjednoczonego Ruchu Wyzwolenia Liberii (ULIMO) oskarżany jest o zbrodnie wojenne, a nawet kanibalizm (miał zjeść serce człowieka, którego chwilę wcześniej zabił siekierą), których miał się dopuścić podczas wojny domowej w Libii. Kamara zaraz po zakończeniu konfliktu uciekł z Liberii do Europy i początkowo pracował w Holandii jako elektryk, a po przeprowadzce do Francji został tam zatrzymany. [Konflikty.pl]
Ameryka Łacińska
Jeśli zastanawiacie się co tam w Brazyli się dzieje przed drugą turą wyborów prezydenckich (która odbędzie się 30 października) to serwis AP News ma dla was dwa ciekawe artykułu. Pierwszy opisuje jak Jair Bolsonaro chce wpłynąć na najbiedniejszych wyborców nowymi programami socjalnymi. Drugi jest o otwartym liście skierowanym do kościołów ewangelikalnych (kojarzonych jako baza wyborcza Jaira Bolsonoaro) jaki napisał Luiz Inácio Lula da Silva. [AP News #1], [AP News #2]
Tydzień temu wspominaliśmy o tym, że prezydent Peru (znowu) jest oskarżany o łamanie prawa. Pedro Castillo uznał, że urzędnicy, który rozpoczęli przeciwko niemu śledztwo dokonują zamachu stanu. Z tego powodu wygłosił orędzie do narodu i wezwał Organizację Państw Amerykańskich o pomoc przy prowadzeniu dialogu wewnątrz kraju. [Al-Dżazira]
Ameryka Północna
Ograniczenie prawa do aborcji w Stanach Zjednoczonych wpłynęło na życie i zachowanie wielu osób w tym kraju. Czy zastanawialiście się jaki wpływ miało na seksbiznes? Serwis Vice przygotował na ten temat dłuższy artykuł, który jest dużo poważniejszy niż tytuł mówiący o tym, że aktorki porno podwoiły swoje stawki za niektóre sceny. [Vice]
Pisaliśmy wielokrotnie o suszach w Ameryce Północnej. Dzięki zdjęciom satelitarnym jakie zebrał serwis New Scientist możecie zobaczyć jaki wpływ na krajobraz ma długotrwały niedobór wody. [New Scientist]
Była działaczka Demokratów Tara McGowan wydaje miliony dolarów na reklamy w serwisach Mety (czyli właściciela Facebooka czy Instagrama). Jej celem jest zbudowanie medialnego wsparcia dla progresywnych polityków oraz przekonać ludzi do udziału w wyborach. Dłuższy reportaż o niej oraz jej planach przeczytacie w serwisie [Wired].
Zbliżają się wybory uzupełniające w Stanach Zjednoczonych więc polecamy wam najnowszy odcinek Podkastu amerykańskiego. Dowiecie się z niego o tym jak obecnie wyglądają szanse Demokratów oraz jakie są ich największe problemy na drodze do dobrego wyniku w tych wyborach.
Oceania
„W pierwszym odcinku tej trzyczęściowej serii przyglądamy się temu, jak rodziny, społeczności i przywódcy Pacyfiku stoją przed poważnymi decyzjami dotyczącymi przyszłości swoich wysp i próbują dowiedzieć się, czy mogą pozostać na swojej ziemi – ziemi, która określa ich tożsamość, na której pochowani są ich przodkowie – czy też zostaną zmuszeni do jej opuszczenia.” Polecamy podcast serwisu The Guardian, który z jakiegoś powodu na razie można odsłuchać tylko na ich stronie. [The Guardian]
W 2019 roku doszło do erupcji wulkanu na wyspie Waakari w wyniku której zginęły 22 osoby. Od tego czasu toczyło się kilka spraw przeciwko instytucjom publicznym, które były odpowiedzialne za bezpieczeństwo jak i za komunikację prognoz dotyczących potencjalnych erupcji wulkanów. W tej drugiej sprawie sąd właśnie oddalił jeden z zarzutów. Więcej o samym wybuchu jak i o tym jak tego typu agencje powinny działać przeczytacie w artykule [Nature].
Ekonomia i gospodarka
Autorzy podcastu Ekonomia i cała reszta zastanawiają się dlaczego ceny wynajmu tak absurdalnie wzrosły. Szukając odpowiedzi na to pytanie przeglądają różne dane statystyczne i stawiają kilka mniej lub bardziej sensownych hipotez.
Hyundai Motor, czołowy koreański producent samochodów, bada przypadki łamania zasad pracy dzieci w amerykańskich firmach będących częścią łańcucha dostaw. Planuje zakończyć współpracę z dostawcami Hyundai w Alabamie, u których stwierdzono, że polegają na nieletnich pracownikach. [Reuters]
Czy Unia Europejska zmieni to jak wygląda strona internetowa serwisu Amazon? Margrethe Vestager, jedna z komisarzy w Komisji Europejskiej na pewno by chciała do tego doprowadzić. Politico pisze zarówno o powodach takiego działania KE jak i historii dialogu między KE a Amazonem. [Politico]
Nauka i Technologia
Teleskop Jamesa Webba dostarczył nam kolejne niesamowite zdjęcie z przestrzeni kosmicznej. Tym razem możemy zobaczyć w dużo większym szczególe Filary Stworzenia. [Smithsonian Magazine]
Źródło: NASA, ESA, CSA, STScI Od kwietnia zanotowano ponad 20 tysięcy nadmiarowych zgonów w Wielkiej Brytanii a naukowcy nie są pewni jaka jest tego przyczyna. [New Scientist]
Dżuma pozostawiła trwałe ślady w ludzkim genomie. Geny, które mogły pomóc w przetrwaniu podczas Czarnej Śmierci, są obecnie powiązane z zaburzeniami autoimmunologicznymi. [Nature]
„Kto skorzysta na twoim DNA?” Do czego może zostać wykorzystane? Czy RODO chroni informacje zawarte w nim? Na te i inne informacje stara się odpowiedzieć podcast serwisu Outriders.
Znany (chociażby z filmu Goldeneye) radioteleskop w Arecibo w Portoryko, który zawalił się w 2020 roku, nie zostanie odbudowany. W jego miejscu w przyszłym roku zostanie otwarte nowe centrum edukacyjne. [Space]
Nowe badanie sugeruje, że niektóre związki chemiczne wydzielana przez skórę człowieka decydują o tym, że niektórzy przyciągają więcej komarów i innych owadów niż inni. [Scientific American]
Od ostatniej wizyty na księżycu minęło już niemal 40 lat. Po dekadach przerwy agencje kosmiczne ponownie patrzą na srebrny glob i tym razem planują tam między budowę bazy. O wyzwaniach, przygotowaniach, drodze do kwalifikacji na kosmonautkę oraz o wpływie promieniowania na ludzki organizm opowiada dr Anna Fogtman z Europejskiej Agencji Kosmicznej pracującej w Europejskim Centrum Astronautów w Kolonii.
Idee, Kultura, Społeczeństwo
„Coraz częściej widzimy je na demonstracjach, na plakatach, na koszulkach i na internetowych grafikach. Choć trzy strzały są już dość popularnym symbolem antyfaszystowskim, ich geneza jest mało znana. By znaleźć źródła tego znaku, musimy przenieść się do Niemiec, do ostatnich tygodni 1931 r., w czasy katastrofalnego kryzysu gospodarczego, politycznej przemocy, postępującej radykalizacji postaw społecznych i rosnącego w siłę hitleryzmu.” [Tygodnik Przegląd]
Czy można dziecko zostawić samo w domu? Prawo mówi jedno ale życie często stawia nas w nieprzewidzianych sytuacjach. Dlatego portal Mamadu przygotował artykuł o tym co należy wiedzieć jeśli myśli się o zostawieniu dziecka samego, nawet jeśli tylko na chwilę. Za to serwis Aeon ma dla Was esej o pozostawianiu dzieci samych w mniej dosłownym znaczeniu. Autorka rozmyśla nad tym jak powinna odnosić się do swoich dzieci przez pryzmat rad jakie znalazła w jednym z tekstów pisarza H.D. Lawrence’a. [Mamadu], [Aeon]
Jeśli Rosja jeszcze nie jest dla was dostatecznie dziwna to chcemy was poinformować, że ostatni car Imperium Rosyjskiego – Mikołaj II jest obiektem kultu a miejsce jego śmierci celem wielu pielgrzymek. Jak do tego doszło? Jak umocowany jest ten kult w prawosławiu? Na te i inne pytania w podcaście Atlas Świata odpowie Albert Jawłowski z Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, autor m.in. książki Miasto biesów. Czekając na powrót cara.
Kilka dni temu internet zalała fala oburzenia na to, że aktywistki klimatyczne, nazywane zwykle wandalkami, zniszczyły zupą obraz Van Gogha. Oczywiście obrazowi nic się nie stało ponieważ aktywistki świadomie wybrał miejsce i cel swojej akcji – ale jednak tą informację dużo mniej osób chciało rozpowszechniać. O co chodziło w całej akcji? „Co jest więcej warte: sztuka czy życie? Czy sztuka jest warta więcej niż jedzenie? Więcej niż sprawiedliwość? Czy bardziej wam zależy na ochronie obrazu, czy na ochronie ludzi i planety?” Programu telewizyjnego gdzie rzeczniczka prasowa organizacji odpowiedzialnej za akcję opowiada o tym co ich motywuje możecie znaleźć poniżej a skrót w formie tekstowej na stronie [Krytyki Politycznej].
Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?