Wydanie 106, 11.11.2022
To z wyborami w USA, nowym spojrzeniem na I wojnę światową oraz energetycznym kryzysem w Mołdawii
Ukraińskie wojsko zdecydowało, że 11 listopada będą świętowali w niepodległym od Rosji Chersoniu. Więcej o tym i innych ważnych wydarzeniach z całego świata znajdziecie w najnowszym wydaniu Tygodnika.
Kiedyś w tym miejscu pisaliśmy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronę zawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„Nad służbami nie ma właściwie żadnej kontroli, a władza używa oprogramowania szpiegowskiego do zwalczania politycznych oponentów – takie wnioski płyną ze wstępnego raportu komisji Parlamentu Europejskiego, która bada wykorzystanie Pegasusa w UE” Co dokładnie znajduje się w dokumencie pisze [OKO.press].
Jeśli macie wykupiony abonament w Gazecie Wyborczej, to polecamy Wam artykuł o nacjonalistycznych i prorosyjskich wpisach historyków z IPN. Użyźnianie gleby ciałami ukraińskich żołnierzy czy udostępnianie grafik z powieszonym Barackiem Obamą to tylko wycinek tego, o czym możecie przeczytać w artykule. [Gazeta Wyborcza (PAYWALL)]
„Niebezpieczne i szkodliwe społecznie jest stawianie tezy, że jest jakiś czas bezpiecznego picia, a zwłaszcza operowanie konkretem – 20 lat i 2 lat. To jest oparte na mitologii, której pochodzenia nawet nie znamy.” OKO.press wykorzystuje ostatnią popularność tematu alkoholizmu żeby przeprowadzić bardzo ciekawy wywiad z Ewą Woydyłło-Osiatyńską jedną z bardziej znanych terapeutek uzależnień. Polecamy. [OKO.press]
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich] i [Konflikty.pl].
„Wczoraj Rosjanie ogłosili, że opuszczą Chersoń. Ewakuacja rosyjskiej armii może jednak potrwać. Jak będzie wyglądała wojna na Ukrainie? Czy ta decyzja zmieni obraz wojny? Czy może ona umożliwić rozmowy Rosja-Ukraina? Jak wygląda strategia, który ma rosyjskie wojsko?” Chociaż sytuacja w Chersoniu zmieniła się od czwartku to ten materiał wideo nadal warto obejrzeć.
Pomoc psychologiczna jest bardzo ważna po traumatycznym zdarzeniu. Co jednak w przypadku wojny? Artykuł The Kyiv Independent opisuje, jak zmieniła się praca psychologów, którzy w czasach pokoju pomagali ofiarom nieszczęśliwych wypadków czy katastrof komunikacyjnych. [The Kyiv Independent]
Co myślą ukraińscy żołnierze, gdy raszyści ostrzeliwują ich pozycję? Jak radzi sobie żołnierz po śmierci kolegi? Dziennikarz The Kyiv Independent udał się w pobliże linii frontu, żeby porozmawiać z żołnierzami i pozwolić im opowiedzieć, o tym co myślą i czują. [The Kyiv Independent]
„Jaka jest skala rosyjskiej dezinformacji w Europie? Kiedy ataki tego typu się zintensyfikowały? Jakie strategie próbuje tymi metodami realizować Kreml? Czy jesteśmy w stanie skutecznie bronić się przed zalewem dezinformacji? Jakie kroki w tym zakresie podejmuje Unia Europejska oraz jej państwa członkowskie? Na te i inne pytania w #76 odcinku podcastu »Głos Kongresu Obywatelskiego« odpowiada Martyna Bildziukiewicz, Head of East Stratcom Task Force, kluczowej agendy Unii Europejskiej zajmującej się zwalczaniem rosyjskiej dezinformacji”
Europa
Prezes Europejskiego Banku Inwestycyjnego w ostrych słowach skrytykował podejście niemieckiego rządu do interesów z Chinami. Politico poza przytoczeniem słów Werner Hoyera, przypomina to co Niemcy zrobili żeby zasłużyć sobie na taką krytykę. Więcej o stosunkach Niemiec z Chinami znajdziecie w podcaście Ośrodka Studiów Wschodnich. [Politico]
Cóż tam, panie, w polityce? Węgrzy trzymają się mocno!? Inflacja szaleje, rząd wprowadza limity cenowe na kolejne produkty spożywcze, a Politico pisze, że chociaż rząd Victora Orbana negocjuje wprowadzenie reform, jakich domaga się Unia Europejska to jednak nie ma gwarancji, że pieniądze z UE zostaną od razu odblokowane. [Politico]
W 2019 roku Mateo Salvini, pełniący wtedy funkcję ministra we Włoskim rządzie zablokował zejście na ląd 150 migrantów uratowanych na Morzu Śródziemnym. W 2021 roku, po utracie stanowiska ministra, stanął z tego powodu przed sądem, o czym przeczytacie w artykule France24. Jest rok 2022 i premierka Meloni podejmuje praktycznie taką samą decyzję, która skutkuje tym, że statek z migrantami płynie do portu we Francji, a francuski rząd decyduje się na zerwanie umowy, która by skutkowała przyjęciem prawie 4 tysięcy migrantów znajdujących się obecnie we Włoszech. [BBC], [France24]
Skandal z oprogramowaniem szpiegowskim w Grecji przybrał w sobotę na sile dzięki opublikowaniu długiej listy nazwisk urzędników państwowych, dziennikarzy i biznesmenów, których zaatakowano złośliwym oprogramowaniem szpiegowskim. [Politico]
We Francji odbyły się wielkie protesty związkowców. Serwis Euronews opisuje ich skalę oraz postulaty protestujacych. Za to starszy podcast Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych opisuje, dlaczego tej jesieni będzie sezon na strajki we Francji. [Euronews]
Senat Francji zaaprobował wprowadzenie przepisów wymagających od istniejących i nowych parkingów z co najmniej 80 miejscami parkingowymi zakrycia panelami słonecznymi. Wprowadzenie w życie tych przepisów ma dostarczyć Francji do 11 GW - tyle co 10 reaktorów jądrowych. [Electrek]
„Od 1 października Dublin zezwala na sprawdzanie swoich prawdziwych danych osobowych ludziom, którzy przeszli przez krajowy system adopcyjny. W jego ramach przymusowo odbierano dzieci samotnym matkom, wielokrotnie fałszując ich papiery. Czemu budząca dziś powszechne oburzenie praktyka trwała aż 80 lat? O irlandzkich rozliczeniach z przeszłością opowiada prof. Wawrzyniec Konarski: politolog i rektor Akademii Finansów i Biznesu Vistula.”
„Kamil Całus wyjaśnia kulisy energetycznego kryzysu, do jakiego doprowadził brak porozumienia pomiędzy Mołdawią i Naddniestrzem. Zapraszamy do słuchania!”
„5 listopada ugrupowanie mniejszości serbskiej Serbska Lista podjęło decyzję o wycofaniu swoich przedstawicieli z kosowskiego parlamentu i rządu. Następnego dnia w czterech zamieszkiwanych przez Serbów gminach na północy Kosowa rezygnacje złożyli także przewodniczący i członkowie rad gmin oraz sędziowie, prokuratorzy oraz policjanci (łącznie ponad 500 osób).” O tym co (znowu) dzieje się w Kosowie pisze [Ośrodek Studiów Wschodnich].
Bliski i Środkowy Wschód
W poprzednim wydaniu mogliście przeczytać o wyniku kolejnych wyborów parlamentarnych w Izraelu. Jeśli jednak chcecie posłuchać co na ten temat mówią eksperci z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych to polecamy audycję.
Protesty w Iranie trwają już niemal 2 miesiące i przyniosły śmierć ponad 300 demonstrantów. Reżim nadal brutalnie rozpędza zgromadzenia, a także skazuje na wysokie wyroki protestjących zatrzymanych na demonstracjach. Świat obiegła informacja, że jeden z raperów po protestach został skazany na śmierć. [BBC], [The Guardian]
Już niedługo w Katarze rozpoczną się mistrzostwa świata w piłce nożnej. Kraj ten został wybrany na organizatora w dość zagadkowych okolicznościach i przez lata przygotowań zwracano uwagę na skandaliczne warunki pracy robotników budujących obiekty na tę sportową imprezę. Im bliżej samego wydarzenia, tym coraz więcej zasad sprzecznych z rozumianymi na Zachodzie prawami człowieka zostaje niejako zauważonych. Na ostatniej prostej ambasador mistrzostw mówi w wywiadzie z niemieckim ZDF, że homoseksualizm jest haram i wypaczeniem umysłu. [DW]
Turcja nadal kwestionuje czy Finlandia i Szwecja spełniły jej warunki w sprawie ich dołączenia do NATO. Postawa Turcji nie po raz pierwszy nie zadowala sojuszników i głos publicznie zabiera między innymi sekretarz generalny NATO Jens Stoltenberg. [Al-Monitor]
Irański konwój ciężarówek został zbombardowany zaraz po tym gdy przekroczył granicę iracko-syryjską. Irańczycy informują po 25 ofiarach i oskarżają o atak „syjonistyczne USA”. NIkt na ten moment nie przyznał się do przeprowadzenia ataku. Pojawiają się doniesienia, że poza paliwem, w części samochodów ukryta mogła być również amunicja. [Al-Monitor]
Azja
W pierwszym posiedzeniu po wybraniu na ubiegło miesięcznym zjeździe KPCh Stały Komitet Biura Politycznego KC podtrzymał decyzję o kontynuowaniu polityki „zero COVID”. W odpowiedzi na wykrycie trzeci dzień z rzędu ponad dwóch tysięcy przypadków w 19 mln mieście Kanton władze lokalne zdecydowały o masowym testowaniu. Nie zdecydowały się jednak na lockdown, którego efekty mógłyby być porównywalne do wiosennego lockdownu w Szanghaju. [Reuters]
Władimir Putin nie weźmie udziału na przyszłotygodniowym szczycie grupy G20 organizowanym na Bali. Rosję reprezentować będzie minister spraw zagranicznych Ławrow. [The Guardian]
Katastrofa mostu w Indiach, w której zginęło 135 osób wywołała zainteresowanie stanem mostów w całych Indiach. Według indyjskiej agencji zajmującej się bezpieczeństwem mostów ponad 5000 z 173 000 mostów potrzebuje pilnie napraw. [The Guardian]
W Malezji zbliżają się wybory parlamentarne. Rządząca partia mimo problemów wizerunkowych związanych m.in ze skandalami korupcyjnymi prowadzi w sondażach. AP News opisuje dlaczego tak się dzieje. [AP News]
Premier Pakistanu Shehbaz Sharif zwrócił się do najwyższego sędziego w kraju o utworzenie komisji sądowych do zbadania zamachu na jego poprzednika Imrana Khana oraz zabójstwa pakistańskiego dziennikarza w Kenii. [Al-Dżazira]
„Indie nie potępiły Rosji za jej agresję na Ukrainę, czego powodem są historyczne więzi ideologiczne oraz uwarunkowania strategiczne i militarne. Wojna powoduje jednak niekorzystne z punktu widzenia Indii zmiany – osłabienie Rosji, załamanie jej współpracy z Zachodem i rosnące uzależnienie od Chin.” o niespodziewanych efektach wojny w Ukrainie pisze [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych].
Afryka
„Wydalenie rwandyjskiego ambasadora z Kinszasy 29 października zapoczątkowało kryzys, który może doprowadzić do wybuchu kolejnej wojny w Afryce Wschodniej. Działanie rządu Demokratycznej Republiki Konga spowodowane było oskarżeniem Kigali o aktywne wspieranie bojowników M23 działających na wschodzie kraju. Sytuacja szybko stała się na tyle poważna, że zmusiła do działania Wspólnotę Wschodnioafrykańską (EAC) – organizację zrzeszającą państwa regionu. Szybko podjęła ona decyzję o powołaniu wspólnych sił wschodnioafrykańskich i wysłaniu ich do walki przeciwko partyzantom. Sytuacja w DRK jest jednak na tyle niestabilna, że tego rodzaju inicjatywa może nie rozwiązać problemów i wręcz stać się wstępem do trzeciej wojny kongijskiej.” [Konflikty.pl]
Niezależnie od oceny aktywności Chin w Afryce, inicjatywa Jeden pas, jedna droga oferuje krajom możliwości rozwoju. To od poszczególnych państw zależy jak wykorzystają chińskie środki. W The Diplomat znajdziecie analizę jak to zrobić źle na przykładzie Nigerii. [The Diplomat]
Tydzień temu informowaliśmy was o podpisaniu rozejmu między rebeliantami z Tigraju, a rządem Etiopii. Teraz chcemy wam polecić podcast serwisu Outriders, który nie tylko opowiada o konflikcie i rozejmie, ale oddaje też głos dziennikarzowi z tego kraju, który opowiada co przez ostatnie dwa lata widział.
Ameryka Łacińska
Regularnie wrzucamy do tego działu artykułu przedstawiające pogarszającą się sytuację na Haiti. Serwis The Global Americans przedstawił zwięzłą analizę obecnej sytuacji, jak do niej doszło oraz tego jak może wpłynąć na inne państwa tego regionu. [The Global Americans]
Wybór Luiza Inácio Lula da Silvy na prezydenta Brazylii oznacza m.in zwiększenie aktywności na rzecz ochrony lasów deszczowych. Oprócz przywrócenia do funkcjonowania miliardowego funduszu przez ministra środowiska Norwegii proponowane jest utworzenie organizacji na wzór OPEC, ale zrzeszającej kraje z lasami deszczowymi. Trzema głównymi członkami miałyby być właśnie Brazylia oraz Demokratyczna Republika Kongo i Indonezja. [The Guardian]
Ministerstwo obrony Brazylii opublikowało raport podkreślający wady brazylijskiego systemu wyborczego i proponujący sposoby na jego ulepszenie, ale nie ma w nim nic na poparcie twierdzeń o oszustwach ze strony niektórych zwolenników prezydenta Jaira Bolsonaro, protestujących przeciwko jego porażce. [AP News]
Prezydent Meksyku, Andrés Manuel López Obrador nadaje wojsku coraz więcej uprawnień, a społeczeństwo zdaje się być z tego zadowolone. O tym co jest przyczyną takiego działania głowy państwa, jakie zagrożenia dla demokratycznego państwa mogą z tego wyniknąć i dlaczego mało kto się temu przeciwstawia pisze [Americas Quarterly].
Ameryka Północna
„Wstępne wyniki tzw. wyborów połówkowych do Kongresu USA wskazują, że Partia Republikańska przejmie kontrolę nad Izbą Reprezentantów. Dwa dni po głosowaniu wciąż nie jest pewne, czy uda jej się przejąć także kontrolę nad Senatem.” Polecamy bardzo dobrą analizę sytuacji powyborczej w Stanach Zjednoczonych. Żeby zobrazować to jak bardzo Republikanie są niezadowoleni z wyników przedstawiamy poniżej „humorystyczny” komiks jednego z prominentnych prawicowych rysowników. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
W pięciu stanach głosowano w referendach stanowych na temat usunięcia zwrotów w stanowych konstytucjach zezwalających na niewolnictwo jako karę nakładaną przez sądy. W czterech wyborcy zagłosowali za takimi wnioskami, ale w Luizjanie żadnej zmiany nie będzie. Taka zmiana może służyć więźniom kontestować roboty przymusowe. [BBC]
Wbrew temu co publicznie twierdzą politycy prawicy, hierarchowie kościelni oraz antykobiece aktywistki jak Kaja Godek zakaz aborcji nie prowadzi do mniejszej liczby aborcji. Zamiast tego rośnie podziemie aborcyjne. W artykule Politico możecie przeczytać o sieci aktywistek pomagających kobietom w potrzebie w Stanach Zjednoczonych, Europie i Polsce. [Politico]
Premier Justin Trudeau ostrzegł, że Chiny ingerują w procesy demokratyczne w Kanadzie. Jego wypowiedzi pojawiły się po doniesieniu, że Pekin sfinansował tajną sieć kandydatów w wyborach w Kanadzie w 2019 roku. Na czym dokładnie wpływ Chin miał polegać dowiecie się z artykułu [The Guardian].
Oceania
W systemie imigracyjnym Nowej Zelandii wykryto kolejny błąd technologiczny. Ponad trzy tysiące wiz dla odwiedzających rodzin było nie rozpatrywanych od sierpnia przez błąd w aktualizacji oprogramowania. [Radio New Zealand]
Tak jak już pisaliśmy cyberprzestępcy zdobyli dostęp do danych medycznych zebranych w bazie danych największego zakładu ubezpieczeń zdrowotnych w Australii. W ramach szantażu ujawniono część danych medycznych, w tym informacje na temat wykonanych zabiegów aborcji. [AP News]
Ekonomia i gospodarka
Z jakiegoś powodu, kiedy Elon Musk zakończył przejęcie serwisu Twitter określiliśmy to jako „koniec telenoweli”. Była to o tyle dziwny dobór słów, że przecież było jasne, że to nie będzie koniec dziwny pomysłów Muska. Ma ich tyle, że teraz chcemy skupić się na tym co jest relatywnie pewne. CNBC opisuje problemy tej platformy z reklamodawcami, a MIT Technology Review zwraca uwagę jakie problemy techniczne mogą zostać spowodowane przez zwolnienie tak dużej części pracowników. [CNBC], [MIT Technology Review]
Firma Meta (do której należy m.in Facebook czy Instagram) ogłosiła zwolnienie 11 tysięcy pracowników. Najwyraźniej zapowiedź dodania nóg w Metawersum nie poprawiło sytuacji finansowej firmy. Więcej o sytuacji Mety przeczytacie w artykule [CNN].
Jednej z największych giełd bitcoina, FTX grozi bankructwo. Co ciekawe może to mieć konsekwencje nie tylko dla ludzi inwestujących w bitcoin ale także dla świata sportu. Więcej o tym znajdziecie w artykule [CNN].
„Niemcy planują przeznaczyć do 200 mld na walkę z cenami energii. Utworzenie »parasola« finansowego w wysokości do 200 mld euro służącego interwencji na rynku energii budzi kontrowersje w całej Unii. Dlaczego? Jak należy odczytywać niemiecką decyzję? Co ona oznacza dla konkurencyjności w UE? Na te i inne pytania odpowiada Sebastian Płóciennik, analityk OSW.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Nauka i Technologia
W związku z przejęciem Twittera przez Elona Muska na popularności zaczęły zyskać alternatywne serwisy społecznościowe – takie jak Mastodon. Równe popularne stało się narzekanie, że Mastodon jest zbyt skomplikowany żeby z niego korzystać. Jeśli jesteście ciekawy jak działa ta zdecentralizowana sieć społecznościowa to The Conversation ma artykuł, który stara się przedstawić model działania w prosty sposób. [The Conversation]
Obietnice firm, banków i miast dotyczące osiągnięcia zerowej emisji netto niezbyt często sprowadzają się do czegoś więcej niż tylko do greenwashingu. Taki wniosek przedstawili eksperci ONZ w raporcie wydanym podczas konferencji klimatycznej COP 27 w Egipcie. Raport ma na celu zwrócenie uwagę na fałszywe twierdzenia o postępie w walce z globalnym ociepleniem, które mogą zmylić konsumentów, inwestorów i decydentów. [Reuters]
Obserwując ośmiornice żyjące w dużym zagęszczeniu naukowcy zauważyli niespotykane do tej pory zachowanie: ośmiornice rzucające w siebie przedmiotami. [Nature]
Źródło: P. Godfrey-Smith et al./PLOS ONE (CC BY 4.0) Nowe wyniki badań psychologicznych sugerują, że atrakcyjni uczniowie zdobywają wyższe oceny w szkole, ale w przypadku uczennic ta premia za urodę znika, gdy zajęcia prowadzone są zdalnie. [PsyPost]
Kathleen Folbigg spędziła 19 lat w więzieniu i została nazwana „najgorszą australijską seryjną zabójczynią”. Skazana za zabicie 4 swoich małych dzieci kobieta ma szansę jednak wyjść na wolność za sprawą naukowców. Artykuł Nature opisuje nie tylko to jak genetyka (i ogólnie nauka) bywa traktowana w sądach ale też opowie o tym jak zmieniała się genetyka ostatnimi laty i jak to wpłynęło na tą sprawę. [Nature]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Chyba nikt by nie skojarzył pogromu Żydów ze smażonym kurczakiem. Jednak z jakiegoś powodu KFC w Niemczech ogłosiła specjalną promocję z okazji nocy kryształowej. Spuśćmy zasłonę milczenia na groteskową pomyłkę tej firmy. Chcemy wykorzystać okazję żeby przypomnieć wam to tym pogromie, który 7 listopada miał swoją rocznicę. Starszy artykuł serwisu Histmag przybliży wam wszelkie potrzebne informacje o tym dlaczego jest to zdarzenie wyjątkowe. Za to w artykule Guardiana znajdziecie niepublikowane wcześniej zdjęcia z nocy kryształowej. [Histmag], [The Guardian]
O ile w książkach historycznych często mamy dobrze opisaną I wojnę światową i jej wojenne działania, to dużo mniej mówimy o społeczno-ekonomicznej warstwie samej wojny oraz lat powojennych. Problemy z zaopatrzeniem, głód, niska wiarygodność kredytowa państw, które w 1918 odzyskały niepodległość, problemy z produkcją, gdyż wojna miała trwać krótko, a stała się wielką i mobilizowano ludność bez patrzenia na wpływ tego na gospodarkę – to były kłopoty, które nie zniknęły razem z podpisaniem traktatów pokojowych. O przechodzeniu z czasu wojny do pokoju, a także o tym dlaczego już 20 lat później społeczeństwa szykowały się do wojny opowiada prof. Maciej Górny z Instytutu Historii PAN.
Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?