Wydanie 115, 13.01.2023
To z Shopi pi pi co zdechło ło ło, wyborami prezydenckimi w Czechach i próbą przewrotu w Brazylii
Na pewno niektórzy z Was kiedyś chcieli zostać policjantami. Chociaż pewnie nie marzyliście wtedy o odpalaniu granatnika w zamkniętym biurze, porzucaniu nastolatek po wypadku radiowozu, siedzeniu na wysięgniku żeby uchronić Jarosław Kaczyńskiego przed krytyką czy pałowaniu kobiet na protestach. Czy chcieliście pracować w policji czy nie, to zapraszamy was do lektury najnowszego wydania Tygodnika Neuropa.
Jeśli podoba się Wam nasza praca to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
Morawiecki przyznał 80 mln zł publicznych pieniędzy na budowę centrum imienia swojego ojca. Justyna Wydrzyńska, członkini Aborcyjnego Dream teamu, która pomogła innej kobiecie w aborcji, kolejny raz stanęła przed sądem. Według prokuratury w Kaliszu “śmierć Żydom!” nie jest hasłem antysemickim.
W piątek przed południem Sejm przyjął projekt ustawy o Sądzie Najwyższym. Przewiduje on między innymi, że sprawy dyscyplinarne i immunitetowe sędziów będzie rozstrzygał Naczelny Sąd Administracyjny. Chociaż wszystkie poprawki opozycji przepadły w głosowaniu to liczy ona, że w Senacie uda się naprawić wadliwą ustawę. Tok FM donosi, że rzecznik Komisji Europejskiej wyraził się pochlebnie o głosowaniu mówiąc, że to ważny krok w odblokowaniu pieniędzy z KPO dla Polski.
[Gazeta.pl], [Tok FM]Prezeska Sądu Najwyższego, Małgorzata Manowska pozazdrościła Julii Przyłębskiej tego, że destrukcja państwa prawa kojarzy się z jej nazwiskiem. W ramach dołożenia swojej cegiełki do niszczenia praworządności, nie zaprzysięgła 24 ławników wybranych przez Senat, którzy się jej po prostu nie spodobali. Wezwała też Senat do reasumpcji głosowania chociaż nie ma takiej prawnej możliwości. RMF24 donosi o liście marszałka Senatu do prezeski Manowskiej, w którym wzywa ją do zaprzysiężenia wszystkich wybranych ławników. Tok FM za to donosi o krytyce prezeski Manowskiej ze stronny innego sędziego Sądu Najwyższego. [RMF24], [Tok FM]
„W ciągu zeszłego roku Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze znalazło 24 martwe żubry. Jak mówią, to tylko te zwierzęta, które udało się odszukać, zabitych może być znacznie więcej. ” [OKO.press]
No dobra o co chodzi z tymi cenami na Orlenie? Czy naprawdę opozycja ma pretensję, że od nowego roku nie wzrosły? Wbrew temu co PiS twierdzi, nie o to chodzi. [OKO.press]
„Sieć obywatelska Watchdog Polska uruchomiła projekt dotyczący polskich niezależnych mediów lokalnych. Na mapie Polski pokazuje, gdzie takich mediów brakuje.” [Press]
„Polski rząd wdraża unijną dyrektywę ustanawiającą Europejski kodeks łączności elektronicznej. Mógł skupić się na dostosowaniu starych przepisów do tego, jak obecnie korzystamy z e-maili czy komunikatorów. Jednak przy okazji wprowadzania nowych regulacji dla sektora telekomunikacyjnego rząd wykorzystał okazję do nałożenia nowych obowiązków na dostawców usług komunikacyjnych. Będą musieli przez 12 miesięcy przechowywać informacje na temat użytkowników na potrzeby służb.” [Fundacja Panoptykon]
Wojna w Ukrainie
W obecnej sytuacji nasi sąsiedzi Ukraińcy potrzebują naszej pomocy być może bardziej niż do tej pory. Jeśli chcecie wspomóc ich finansowo, to tutaj znajdziecie listę zrzutek i organizacji, które polecamy.
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich.
W pierwszym artykule Politico przeczytacie jak Francja i Polska naciskają na Niemcy, by wysłały na Ukrainę czołgi Leopard. Z drugiego dowiecie się, że wicekanclerz Niemiec uważa, że jeśli Polska chce wysłać na Ukrainę takie czołgi to Niemcy nie powinny w tym przeszkadzać. [Politico #1], [Politico #2]
Prezydent Duda był z wizytą we Lwowie gdzie mówił m.in o przekazaniu Ukrainie czołgów Leopard. Razem z prezydentem Zełenskim złożył też kwiaty na Cmentarzu Orląt. [Onet]
„Anarchiści, weganie, ekolodzy, feministki służą w Siłach Zbrojnych Ukrainy i organizują konwoje pomocy humanitarnej. Tym samym ukraińska lewica, która nie miała dobrej prasy i silnej reprezentacji, dociera dalej i szerzej.” [Krytyka Polityczna]
Jakie przewidywania na rok 2023 przewijają się przez rosyjską propagandę? O tym właśnie pisze EUvsDisinfo. [EUvsDisinfo]
„Jestem fotografem, nie bohaterem.” mówi w wywiadzie Dmytro „Orest” Kozacki, fotograf pułku Azow z czasów obrony zakładów Azowstal w Mariupolu, autor bodajże najbardziej znanej fotografii z oblężonego kombinatu. O bohaterstwie, o życiu w oblężonym Azowstalu, o pułku Azow, pizzy ze swastyką, fotografii i jeńcach opowiada w wywiadzie przeprowadzonym przez Zorianę Varenię. [Nowa Europa Wschodnia]
foto. Dmytro "Orest" Kozacki
Wybory prezydenckie w Czechach
Dzisiaj, 13 stycznia jest pierwszy dzień 2 dniowej pierwszej tury wyborów prezydenckich w Czechach. Czy prezydentem zostanie były premier? Kim są inni kandydaci mający szansę na zwycięstwo?
Co do tych wyborów ma Macron i praski sąd? Jak nie macie czasu to Jerzy Haszczyński w Rzeczpospolitej zwięźle podsumowuje wyborczą sytuację u naszych sąsiadów. Jeśli was zaciekawiliśmy to Ośrodek Studiów Wschodnich przygotował dłuższą analizę. Poniżej znajdziecie kilka artykułów, które szerzej omawiają sylwetki kandydatów jak i najnowsze newsy z kampanii wyborczej. [Rzeczpospolita], [Osrodek Studiów Wschodnich]
Trójka liczących się kandydatów w tych wyborach to były premier Andrej Babiš, były wojskowy generał Petr Pavel oraz Danuše Nerudová ekonomistka i była rektorka uniwersytetu w Brnie. Jakie mają poglądy na wojnę w Ukrainie, ekonomię czy prawa społeczności LGBTQ? Dowiecie się tego z artykuł w serwisie Expats.cz. [Expats.cz]
Na pewno interesują was sondaże wyborcze. Poniżej prezentujemy zestawienie przygotowane na stronie Wikipedii o sondażach do tych wyborów. Trójka głównych kandydatów jest na prowadzeniu z Nerudovą będącą odrobinę w tyle. [Wikipedia]
Źródło: Wikipedia Sąd pierwszej instancji uniewinnił Andreja Babiša w sprawie dotyczącej malwersacji 2 mln euro z dotacji unijnych. DW przypomina o co chodzi w tej sprawie i chociaż sąd go uniewinnił to nie poparł twierdzeń Babiša, że sprawa miała charakter polityczny. Chociaż można by się spodziewać, że taka informacja na kilka dni przed pierwszą turą wyborów będzie dla niego dobrą wiadomością to jest on postacią tak polaryzującą opinię społeczną, że może to nie wpłynąć znacząco na jego wynik w 1 turze. [DW]
Ku zaskoczeniu wielu komentatorów Emmanuel Macron postanowił zamieszać na kilka dni przed pierwszą turą czeskich wyborów. Spotkał się on z Andrejem Babišem, który chociaż nie pełni obecnie żadnej oficjalnej funkcji to został przyjęty praktycznie jak głowa państwa. Może to budzić skojarzenia z wizytą Marine Le Pen w Polsce przed ostatnimi wyborami prezydenckimi we Francji. Wtedy Macronowi bardzo nie podobało się działanie polskiego rządu. Warto też dodać, że chociaż w Czechach Babiš został uniewinniony to we Francji toczy się przeciwko niemu śledztwo w całkiem innej sprawie. [Euractiv]
Europa
Rząd Macrona kolejny raz planuje podnieść wiek emerytalny co wzburzyło związkowców. W noc sylwestrową doszło do zamieszek w kilku niemieckich miastach co wywołało kolejne dyskusje. Bułgaria zacieśnia współpracę gazową z Turcją. Estońskie dzienniki przestaną wydawać papierowe wydania w poniedziałki.
Rosja od dawna twierdzi, że Zachód opanowało „lewactwo” i tylko Moskwa dba jeszcze o konserwatywne wartości. Najwyraźniej rozprzestrzenianie się HIV i AIDS w społeczeństwie zalicza się do konserwatywnych wartości gdyż współczynnik nowych zachorowań w Rosji jest najwyższy w Europie i jeden z najwyższych na świecie. The Insider pisze jak skupienie się na konserwatywnych wartościach przyczyniło się właśnie do rozwoju epidemii HIV/AIDS w tym kraju. [The Insider]
Dyrektor generalny serwisu TikTok, Shou Zi Chew, przybył do Brukseli, gdzie spotkał się z komisarz Margrethe Vestager, odpowiedzialną za politykę cyfrową. Spowodowane jest to zarówno tym, że UE reewaluje swoje powiązania z Chinami, jak i wzrastającą krytyką działalności serwisów społecznościowych – których twarzą w tym wypadku stał się właśnie TikTok. [Politico]
„Komisja Europejska wykluczyła węgierskie uczelnie publiczne z unijnych programów edukacyjnych i badawczych.” Więcej o tym pisze Dominik Héjj w Dzienniku. A o tym jak węgierskie państwo (z pomocą podmiotu prywatnego) przejmie kontrolę nad największym operatorem komórkowym w kraju przeczytacie w serwisie Reuters. [Dziennik.pl], [Reuters]
„Podczas dorocznej konferencji na temat bezpieczeństwa, która odbyła się 9 stycznia w Sälen, minister obrony Szwecji Pål Jonson ogłosił, że rząd rozpoczął rozmowy z USA w sprawie zawarcia porozumienia o współpracy obronnej (Defence Cooperation Agreement, DCA).” Ośrodek Studiów Wschodnich pisze o pokłosiu rozpoczęciu procesu przyjęcia tych państw do NATO. France 24 ma za to artykuł o tym, że szwedzki rząd nie może się zgodzić na wszystkie żądania Turcji, która jest jednym z 2 państw blokujących akcesję Szwecji do NATO. [France24], [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Proeuropejsko nastawieni Bułgarzy planują protesty pod siedzibą TELUS International Bulgaria, firmy odpowiedzialnej za moderację Facebooka w Bułgarii. Twierdzą oni, że moderatorzy promują treści antyeuropejskie i prokremlowskie, a uciszają głosy antyputinowskie i proukraińskie.” [Euractiv]
Bliski i Środkowy Wschód
Arabia Saudyjska skazała na kary odpowiednio 32 oraz 8 lat więzienia dwoje administratorów Wikipedii. Dodatkowo, jak donoszą organizacje zajmujące się prawami człowieka w świecie arabskim, rządzący Arabią Saudyjską zrekrutowali lub zmusili do współpracy kilkoro wysoko notowanych użytkowników Wikipedii. Wikipedia w krótkim oświadczeniu poinformowała, że wykryto i zbanowano osoby działające i edytujące artykuły mające konflikt interesów w regionie Bliskiego Wschodu. Po serii wyroków na użytkowników Twittera Saudowie próbują wpływać na treść Wikipedii używając do tego rządowych form nacisku wliczając w to wieloletnie wyroki więzienia. [The Guardian]
Tydzień temu wspominaliśmy o proponowanej reformie wymiaru sprawiedliwości w Izraelu. Jeśli chcecie się dowiedzieć więcej jak działają sądy w tym kraju i jakie skutki będzie miała proponowana reforma to w audycji Podróż bez Paszportu możecie posłuchać dr Karoliny Zielińskiej z Ośrodka Studiów Wschodnich. Times of Israel za to donosi o protestach jakie wybuchły w reakcji na proponowaną reformę. [Times of Israel]
Trzeciej co do wielkości partii w Tureckim parlamencie (HDP, partia prokurdyjska) zablokowano konta bankowe. Oficjalnym powodem jest oskarżenie o wspieranie organizacji terrorystycznej (PKK – Partii Pracujących Kurdystanu), która dokonuje ataków na terenie Turcji. Kontekstem jest to, że w czerwcu tego roku odbędą się w Turcji wybory prezydenckie i parlamentarne, a parte potrzebują środków szczególnie teraz, aby prowadzić kampanię. Jak widać obecnie rządzący bardzo nie chcą przegrać. Jak informowaliśmy na łamach Tygodnika, jeden z głównych pretendentów do zostania kandydatem opozycji na prezydenta, obecny burmistrz Stambułu Ekrem Imamoglu został niedawno aresztowany pod zarzutami korupcyjnymi. [BBC]
Po wybuchu wojny domowej w Syrii siły wierne prezydentowi Baszarowi Al-Assadowi znalazły się na skraju upadku. Jednak po latach, z pomocą Rosji i Iranu syryjski reżim kontroluje większość kraju. Jak informowaliśmy już na łamach Tygodnika państwa regionu normalizują relację z Syrią. Czy to czas na powtórne uznanie reżimu Assada na arenie międzynarodowej? Przekrojowy artykuł opisujący problematykę przedstawia [DW].
Liban od 2019 roku pozostaje w permanentnym kryzysie. Wydawało się, że wybuch w porcie w Bejrucie wstrząsnął krajem nie tylko fizycznie, ale i mentalnie, i teraz już nie może być jak dawniej, że zbyt wiele się wydarzyło. Niestety, niewydolny system polityczny, z którego zyski czerpią jedynie wąskie elity trwa w najlepsze. Reszta obywateli zmaga się z kryzysem energetycznym, finansowym czy mieszkaniowym. O postępującym rozpadzie Libanu pisze Dominik Derlicki. [Nowa Europa Wschodnia]
Protesty w różnych formach nadal trwają w Iranie. Reżim postanowił jeszcze zaostrzyć prawo zabraniające zdejmowania hidżabu w miejscach publicznych oraz nawet na 10 lat więzienia skazywać zachęcających do tego występku. Presja na protestujących jest zatem kontynuowana. Z kolei rada monitorująca firmy Meta (do niedawna Facebooka) uznała, że hasła jak „śmierć Chameneiemu” nie są używane jako realne groźby przemocy i nie powinny być usuwane z serwisu. Rada zarekomendowała również większą potrzebę ochrony mowy politycznej. [Al-Monitor], [BBC]
Iran poza tłumieniem protestów szuka i skazuje domniemanych szpiegów. Na śmierć został skazany były wiceminister obrony, który posiada również obywatelstwo Brytyjskie. Na 40 lat więzienia, między innymi za szpiegostwo, skazano belgijskiego pracownika organizacji humanitarnej. [Reuters#1], [Reuters#2]
Doszło do samobójczego ataku bombowego przed afgańskim ministerstwem spraw zagranicznych. Policja poinformowała, że zginęło co najmniej 5 cywilów, ale inne źródło mówi o 20 ofiarach. Do zamachu przyznaje się lokalna frakcja Państwa Islamskiego, znana jako Isis-K. [BBC]
Na koniec sekcja pozornie mniej poważna. W ostatnich dniach 2022 roku ogłoszono, że Cristiano Ronaldo podpisał kontrakt z saudyjskim klubem Al-Nassr. Artykuł w Al-Monitor zastanawia się czy Ronaldo będzie mógł mieszkać ze swoją dziewczyną (saudyjskie prawo zakazuje wspólnego mieszkania parom bez ślubu), a DW dywaguje o roli Ronaldo nie na boisku, a poza nim. Czyli jak saudyjska monarchia chce wykorzystać zakup Ronaldo do budowania swojej pozycji. [Al-Monitor], [DW]
Azja
Mieszkańcy Chin kontynentalnych udają się w turystykę szczepionkową do Hongkongu. Atrakcją są zachodnie szczepionki mRNA, które są niedostępne na większości terytorium ChRL. [Reuters]
„Doniesienia o kolejnych próbach nuklearnych i rakietowych Korei Północnej, stanie zdrowia jej przywódcy, napięciach na linii KRLD–USA, postawie Chin wobec północnokoreańskiego sąsiada i dylematach polityki Korei Południowej wzbudzają zainteresowanie zarówno kręgów eksperckich, jak i opinii publicznej. Sytuacja na Półwyspie Koreańskim zyskuje na znaczeniu w warunkach pogłębiającej się globalnej rywalizacji Chin i USA.” Polski Instytut Spraw Międzynarodowych zaprasza na rozmowę z Oskarem Pietrewiczem autorem książki Spór o Koreę.
Na szczycie w Genewie państwa oraz instytucje międzynarodowe zadeklarowały ponad 9 mld dolarów pomocy dla Pakistanu na odbudowę po powodzi. Jest to ponad połowa środków koniecznych do rekonstrukcji, pozostałe środki ma zapewnić rząd Pakistanu. [AP News]
Indie są państwem, które nie potępiło rosyjskiej inwazji na Ukrainę oraz wstrzymało się od głosu podczas głosowania w ONZ nad potępiającą Rosję rezolucją. Indie to z jednej strony państwo będące sojusznikiem zachodu w rywalizacji z Chinami (format QUAD), z drugiej państwo rządzone przez skrajnie prawicową, nacjonalistyczną partię premiera Modiego, z trzeciej kraj z długą historią relacji z Rosją, a z czwartej kraj, któremu się zwyczajnie opłacać kupować przecenioną ropę z Rosji. O szerszym tle indyjskiej „strategicznej ambiwalencji” pisze dr Blanka Katarzyna Dżugaj, publicystka, orientalistka, założycielka bloga Kulturazja. [Nowa Europa Wschodnia]
Afryka
Nowy minister spraw zagranicznych Chin, Qin Gang, kontynuując zwyczaj swoich poprzedników, w pierwszą podróż zagraniczną udał się do Afryki. Qin, który poprzednio był ambasadorem Chin w USA, podczas tygodniowej wizyty odwiedzi pięć państw kontynentu: Etiopię, Gabon, Angolę, Benin oraz Egipt. W Egipcie spotka się również z sekretarzem generalnym Ligi Arabskiej. [AP News]
Decyzją prezydentki Tanzanii, Samii Hassan Suluhu, zniesiony został zakaz opozycyjnych demonstracji wprowadzony przez jej poprzednika 6 lat temu. Opozycja może znowu legalnie protestować w Tanzanii. [Al-Dżazira]
Kenijska policja ogłosiła aresztowanie podejrzanego w związku ze sprawą morderstwa aktywisty na rzecz praw osób LGBTQ, Edwina Chiloby. Pod ciągle obowiązującymi przepisami z czasów brytyjskiej kolonizacji sex gejowski jest karany karą więzienia do 14 lat. Ten przepis jest rzadko egzekwowany, ale dyskryminacja jest powszechnie spotykana. [CNN]
W ostatnim czasie mogliśmy obserwować rosnącą rolę Rosji w Afryce Zachodniej. Państwa jak Mali czy Burkina Faso zrywały z tradycyjnie obecną tutaj Francją i korzystały z rosyjskiej oferty najemników Wagnera. W grudniu ubiegłego roku doszło do kryzysu dyplomatycznego pomiędzy Ghaną, a Burkina Faso. A powodem było oskarżenie tego drugiego kraju o wykorzystywanie rosyjskich prywatnych firm wojskowych. Kryzys zwrócił uwagę USA, które za prezydentury Joe Bidena zwiększyły wysiłki dyplomatyczne na kontynencie afrykańskim. Wydaje się jednak, że po kompromitacji samych Wagnerowców (popełniających zbrodnie na cywilach) oraz reakcji państw regionu na działających u ich granic najemników, a także większej uwadze Waszyngtonu kierowanej do Afryki rosyjscy najemnicy i wpływy Rosji będą miały w regionie coraz trudniej.[Konflikty.pl]
Szef Sztabu Obrony Rwandy, generał Jean Bosco Kazura przybył do Polski z oficjalną wizytą, podczas której spotkał się z szefem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego generałem Rajmundem Andrzejczakiem. Rozmowy dotyczyły bezpieczeństwa regionalnego w kontekście rosyjskiego najazdu na Ukrainę oraz perspektywy współpracy dwustronnej. [TVN24]
Próba przewrotu w Brazylii
W ostatnią niedzielę doszło w Brazyli do próby zamachu stanu. Zwolennicy byłego już prezydenta Bolsonaro wdarli się do budynków parlamentu i sądu najwyższego domagając się od wojska obalenia demokratycznie wybranego prezydenta. Chociaż te działania nie udały się i koniec końców wyglądały żałośnie to nie należy zapominać, że była to de facto działalność terrorystyczna.
Podsumowanie tego co się stało ma w formie tekstowej [CNN], a w formie audio Podróż bez Paszportu i Polski Instytut Spraw Międzynarodowych.
Co sądzi społeczeństwo Brazylii o próbie puczu?
Czy to koniec niepokojów społecznych w Brazylii? Niestety nie. Chociaż pełnoskalowy zamach stanu się nie odbył to ryzyko zamachów dokonywanych przez bolsonaristas (zwolennicy byłego prezydenta Jaira Bolsonaro) jest ciągle wysokie. A administracja Luli nie może być pewna co do lojalności resortów siłowych. Więcej o tym pisze redaktor naczelny serwisu Americas Quarterly. [Americas Quarterly]
Ponad 1200 osób zostało formalnie aresztowanych i ma postawione zarzuty w związku z zamieszkami w brazylijskim Kongresie. BBC pisze więcej o samych aresztowaniach jak i innych środkach, które mają utrudnić nowe terrorystyczne działania bolonaristas. Reuters donosi za to o tym, że brazylijski sąd najwyższy nakazał aresztowanie byłego ministra sprawiedliwości w rządzie Bolsonaro, który odpowiadał za bezpieczeństwo w Brasili w momencie gdy doszło do próby zamachu. [BBC], [Reuters]
Jeśli myśleliście, że próba zamachu w Brazylii ma tylko datę zbieżną z atakiem na amerykański Kapitol to jesteście w błędzie. Bolsonaristas tak samo jak amerykańska skrajna prawica powoływali się na rzekome nieprawidłowości w procesie wyborczym i tak samo rozsiewali dezinformację w mediach społecznościowych. Podobieństwa biorą się najprawdopodobniej z tego, że osoby zaangażowane w skrajnie prawicowe ruchy, które zainspirowały atak na amerykański Kapitol wpływały też na brazylijską scenę polityczną. [BBC], [Rolling Stone]
Jak mowa o dezinformacji to nie może zabraknąć Elona Muska. Rest of World ma artykuł sprzed próby przewrotu, który opisuje jak bolsonaristas uznali Twitter Muska za bezpieczną przystań dla siebie i jak ograniczenie moderacji w serwisie im sprzyjało. Sam Bolsonaro wypowiadał się pochlebnie o przejęciu tego serwisu przez Muska i spotkał się z nim w maju zeszłego roku o czym pisze CNBC. [Rest of World], [CNBC]
Ameryka Łacińska
W Boliwii opozycja blokadami domaga się wypuszczenia działacza opozycji z aresztu. W Peru w czasie protestów zwolenników byłego prezydenta Castillo zginęło już 47 osób w tym jeden policjant spalony żywcem.
O Haiti chyba można już mówić, że to państwo upadłe. Nie ma już tam żadnego wybranego demokratycznie urzędnika pełniącego swoją funkcję, a codzienne napływają nowe wiadomości o aktach przemocy dokonywanych przez grupy przestępcze i gangach kontrolujących całe dzielnice miast. Dodatkowo kraj ogarnięty jest przez kryzys humanitarny. The Guardian pisze o stanie tego państwa przy okazji końca kadencji ostatnich 10 haitańskich senatorów. [The Guardian]
Chile szykuje się do drugiej próby stworzenia nowej konstytucji, która miałaby zastąpić starą – powstałą w czasie dyktatorskich rządów Pinocheta. Poprzednia próba zastąpienia zakończyła się odrzuceniem proponowanej nowej konstytucji przez 62% obywateli w referendum. Teraz chilijski kongres przygotował ustawę, która nakreśla nowy proces pisania ustawy zasadniczej. Americas Quarterly przedstawia reakcje ekspertów na pomysły, które mają zapewnić, że tym razem spełnione będą oczekiwania społeczeństwa. [Americas Quarterly
Ameryka Północna
„Piętnaście głosowań – tyle potrzeba było, żeby Izba Reprezentantów w końcu zdecydowała o wyborze spikera. Ten wybór to pierwsze i najważniejsze zadanie nowej Izby. Zwykle dokonuje się już w pierwszym głosowaniu, ale nie tym razem.” W znanym wam Podkaście amerykańskim poznacie perypetie Kevina samego w Izbie.
Starsi czytelnicy mogą mieć wrażenie deja vu czytając tego twitta gdyż Kevin McCarthy brzmi tutaj jak Leszek Miller.
Pisaliśmy już o epidemii fentanylu i okropnych kosztach jakie ponosi amerykańskie społeczeństwo z powodu tego narkotyku. Jak to często bywa, sequel do tych doniesień jest jeszcze gorszy od pierwszej części. Fentanyl dostępny w rejonie Filadelfii w stanie Pensylwania jest wymieszany ze środkami usypiającymi dla zwierząt takimi jak xylazine. Ten środek powoduje powstawanie ran, które nieleczone mogą skutkować amputacją zranionych kończyn. Przejście tego zabiegu nie powstrzymuje jednak uzależnionych od dalszego zażywania narkotyku. [The New York Times]
We wtorek w Sądzie Najwyższym Stanów Zjednoczonych miało miejsce wysłuchanie argumentów w sprawie wytoczonej przez firmę Glacier Northwest Inc. związkowi zawodowemu za straty poniesione przez firmę w wyniku strajku pracowników. Związki zawodowe obawiają się, że obecna, konserwatywna większość w SCOTUS może wydać wyrok ograniczający prawo do strajku. Szczegóły znajdziecie w artykule napisanym przez Nicka Niedzwiadka. [Politico]
Prokurator Generalny USA, Merrick Garland wyznaczył prokuratora specjalnego do zbadania tajnych dokumentów znalezionych w domu Joe Biden'a w Delawere oraz w biurze w Waszyngtonie. Chodzi o dokumenty z okresu administracji Baracka Obamy. [NPR]
Oceania
Jeśli macie wrażenie, że połowa newsów z Australii jakie można znaleźć w Tygodniku to te o katastrofach naturalnych to w redakcji jest podobne wrażenie. Jednak po ostatnich powodziach minister od zmiany klimatu stwierdził, że te katastrofy są obecnie dużo mniej „naturalne” gdyż na ich powstawanie coraz większy wpływ ma działalność człowieka. [Axios]
Ekonomia i gospodarka
Jeśli nie mogliście znieść reklam serwisu Shopee to mamy dobrą wiadomość. Dzisiaj, 13 stycznia, firma zaprzestała działalności w Polsce o czym informuje Gazeta.pl. Już w październiku zeszłego roku przy okazji zwolnień grupowych można było podejrzewać, że tak to się skończy. Polecamy wyczerpujący artykuł Spidersweb Plus z października. [Gazeta.pl], [Spidersweb Plus]
Elon Musk przejmując serwis Twitter zapowiadał, że zajmie się kwestią zamieszczania na Twitterze treści związanych z wykorzystywaniem seksualnym dzieci twierdząc, że poprzednie kierownictwo było bezczynne. Jednak masowe zwolnienia dokonane przez Muska dotknęły także działów, które zajmowały się walką z tymi materiałami. Serwis NBC przygotował przeglądowy materiał, w którym opisuje jak obecnie wygląda walka z tymi treściami na Twitterze. [NBC News]
„W dzisiejszym odcinku Dominik Brodacki mówi o morskiej energetyce wiatrowej, o rozwoju sektora w Polsce oraz o rządowych pomysłach na wiatraki na Bałtyku. Opowiada również o raporcie Polityki Insight, w którym zastanawiamy się, jaki potencjał rozwoju morskiej energetyki wiatrowej ma województwo zachodniopomorskie.”
Nauka i Technologia
Obawiacie się deepfakeów – realistycznie wyglądających filmów wygenerowanych za pomocą systemów komputerowego uczenia maszynowego (machine learning, tutaj dokładniej deep learning) przedstawiających prawdziwe osoby mówiące coś czego nigdy naprawdę nie powiedziały? Eksperci think tanku Brookings Institution uważają, że jest to coś czym władze państwowe powinny się zainteresować i przygotowali raport ze swoimi rekomendacjami. Na pierwszych kilku stronach raportu znajdziecie również bardzo przystępne wytłumaczenie technologii stojącej za powstawaniem takich filmów. [Brookings Institution]
Zdjęcie „pijanych” jemiołuszek obiegło niedawno sieć i chociaż okazała się to być manipulacja to jednak wiele ptaków spożywa alkohol. Starszy artykuł z serwisu Nauka w Polsce przedstawia to co obecnie wiemy o tym dlaczego ptaki „dają sobie w szyję”. [Nauka w Polsce]
Nie udał się pierwszy start rakiety kosmicznej z terenu Europy Zachodniej. Właściwy start rakiety odbył się z powietrza, gdyż została ona wyniesiona na wysokość około 10 tys. metrów przez samolot Cosmic Girl. Wiecej o nieudanym starcie organizowanym przez Brytyjczyków przeczytacie w serwisie Space. Starszy artykuł z Dziennika Naukowego przypomina Wam, że Polska Agencja Kosmiczna też planuje zorganizować taki start. [Space], [Dziennik Naukowy]
„Nutri-Score to jeden z systemów oceny żywności, który ma ułatwić konsumentom wybór najzdrowszych produktów. System ten opiera się na znakach w kolorach od ciemnozielonego do czerwonego, co trochę przypomina światła drogowe i zawiera oznaczenia literowe od A do E. W zamyśle A to produkty najlepsze, a E najgorsze z żywieniowego punktu widzenia.” Brzmi bardzo pomocnie? Dr. Damian Parol zgłębił odmęty Nutri-score żeby wskazać jak ten wskaźnik może utrudniać wybór zdrowszego produktu. [Damian Parol]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
„Lepiej patrzeć na małżeństwo jak na taniec, w którym dwoje partnerów jest połączonych tak, że wspólnie odpowiadają za to, co się dzieje.” Wysokie Obcasy przypominają wywiad z prof. Bogdanem de Barbaro psychiatrą i terapeutą par. [Wysokie Obcasy (TWARDY PAYWALL)]
„Postępowy teolog, który stał się wrogiem reform w Kościele. Biskup, tuszujący pedofilię wśród księży, który po awansie do Watykanu karał seksualnych zwyrodnialców w sutannach. O pełnej sprzeczności drodze Josepha Ratzingera piszą adwokat Artur Nowak i teolog Stanisław Obirek” [OKO.press]
Ilu papieży abdykowało w historii kościoła? Czy zawsze robili to z własnej woli? O historii papiestwa mówił dr Sebastian Adamkiewicz z Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.
Mija kolejny tydzień nowego wspaniałego
świataroku 2023. Trzymamy kciuki za wytrwanie w postanowieniach noworocznych, a dla tych, którzy nadal ich szukają, mamy propozycję. U.S. News zaprezentował ranking najlepszych diet 2023 roku. Diety podzielone są na kategorie (m.in. najlepsza dieta ogólnie, najlepsza dieta na krótko-/długoterminową utratę wagi czy diety dla osób z różnymi schorzeniami), które ułatwią wybór optymalnego stylu żywienia. A jeśli preferujecie coś po polsku, to NFZ ma nowy portal poświęcony dietom – otrzymacie tam m.in. darmowe porady dietetyczne czy rozpisany jadłospis zgodnie z wybranym stylem (m.in. dieta klasyczna, dieta dla osób z cukrzycą czy dieta dla seniora). Jeśli zdecydujecie się na jakąś dietę, to z chęcią przeczytamy Wasze opinie na temat jej stosowania. Mamy na to caaały rok [U.S. News], [Gazeta.pl]„Marzena grała w filharmonii, Stenia była nauczycielką. Alzheimer niszczy wszystkich w ten sam sposób. Artykuł Pauliny Wójtowicz na temat jej odwiedzin w łódzkim Środowiskowym Domu Samopomocy dla Osób z Chorobą Alzheimera. [Medonet]
„Kiedy pisałem książkę, miałem nadzieję, że zajmuję się, przynajmniej w Europie, historią, zamkniętym rozdziałem i zaraz potem wybuchła wojna w Ukrainie, i zaczęły do nas dochodzić kolejne informacje o gwałconych przez Rosjan Ukrainkach.” Gazeta.pl zaprasza na wywiad z Jakubem Gałęziowskim, autorem książki Niedopowiedziane biografie. Polskie dzieci urodzone z powodu wojny. [Gazeta.pl]
„Zbrojny najazd na Ukrainę nie jest w dziejach Rosji wydarzeniem bez precedensu. Przyjrzyjmy się, jak przebiegła i jak zakończyła się podobna agresja w połowie XIX wieku.” Janusz Onyszkiewicz, były minister obrony narodowej i były wiceprzewodniczący Parlamentu Europejskiego, zaprasza w podróż do przeszłości w celu zrozumienia teraźniejszości. [Gazeta Wyborcza (TWARDY PAYWALL)]
Jest początek roku 1945. Sowieci przechodzą linię Wisły i sprawną ofensywą szybko przetaczają się przez teren dzisiejszej Polski. Cieszyć się z końca wojny, czy bać kolejnego etapu niewoli? O społecznych i politycznych realiach czasu tuż po wojnie, o nadziejach i braku złudzeń, o niestabilności, o tym dlaczego Polska jednak nie była częścią Związku Radzieckiego opowiada w radiu naukowym prof. Andrzej Friszke historyk z Instytutu Nauki Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?