Wydanie 15, 12.02.2021
To z papieżem w Iraku, sporem o krawat, motocyklami w Kenii oraz dziećmi w obozach koncentracyjnych
W tym tygodniu miał miejsce powszechny strajk mediów, które nie znajdują się jeszcze w rękach partii. Przez cały dzień najpopularniejsze serwisy internetowe i telewizje wyświetlały czarne plansze. Jeżeli chcecie nadrobić przeoczone informacje, zapraszamy do naszego Tygodnika.
Zapraszamy również na nasze konto na Twitterze, konto na Instagramie oraz do przekazywania nam swoich uwag w formie komentarza.
Polska
W środę 10 lutego spora część największych polskich prywatnych mediów zamiast treści emitowało czarną planszę w proteście przeciw rządowemu projektowi podatku cyfrowego. Danina ich zdaniem jest obliczona na osłabienie mediów krytycznych wobec władzy i wzmocnienie prorządowych. Część wpływów z podatku według projektu miałaby służyć stworzeniu nowego funduszu medialnego, z którego środki byłyby rozdzielane przez osoby wskazane przez obóz rządzący, zapewne – jak uczy nas doświadczenie – według klucza politycznego. Akcja odbiła się echem w światowej prasie, pisało o niej nawet The Times of India. [Wirtualnemedia.pl]
Marszałek Senatu wygłosił orędzie w obronie wolności mediów, które nie znajdują się jeszcze w rękach partii. Krótka lekcja społeczeństwa obywatelskiego.
Media obawiają się, że podatek od reklam to dopiero początek. Podobnie zaczynała się rozprawa z mediami prywatnymi na Węgrzech. W 2021 r. doszliśmy do sytuacji, w której ostatnie niezależne od władzy radio Klubrádió właśnie straciło koncesję na nadawanie z powodu drobnych uchybień formalnych, które węgierskie instytucje regulacyjne wybaczyły nadawcom o prorządowej orientacji. W najbliższych latach kontrolowana w 80% przez władzę polska KRRiT będzie rozpatrywała wnioski o przedłużenie koncesji dla wielu najważniejszych nadawców prywatnych. Czy można spodziewać się powtórki sytuacji z Węgier? Nie wiadomo, czy już na tym etapie; na pewno jednak już sama niepewność w tym zakresie może skłaniać media do stosowania autocenzury. [Business Insider]
Systemowe zmiany PiS w Polsce po 2015 r. porównuje się często (czynimy to również my) do wprowadzonych wcześniej na Węgrzech. Na czym konkretnie polega tamtejszy system władzy? Gorąco polecamy nowy, dziewięćdziesięciominutowy film Michaela Wecha o Orbanie, który jednocześnie odsłania kulisy zeszłorocznych unijnych negocjacji budżetowych, w ramach których Polska i Węgry weszły w spór z resztą Wspólnoty. Materiał jest dostępny bezpłatnie do 21 marca. [Arte]
Jak zmierzyć upadek demokracji? Spróbowali tego dokonać anglosascy naukowcy, dzięki którym możemy obserwować proces upadku na przejrzystych wykresach. Za przykład posłużyła im Polska. Wniosek: polskie demokratyczne państwo prawa upada z zatrważającą szybkością.
[OKO.press]Bardzo dobry wywiad z prof. dr hab. Wojciechem Szczeklikiem o skuteczności poszczególnych leków w leczeniu COVID19, o tym jaką drogę przebyła nauka od momentu wybuchu pandemii oraz o tym, że powszechne szczepienia prędzej czy później zabezpieczą nas przed wirusem. [OKO.press]
Europa
Tempo szczepień w Unii Europejskiej w porównaniu z Zjednoczonym Królestwem, USA, nie wspominając już o Izraelu, jest niezadowalające. Felieton z serii “Charlemagne” od The Economist o tym, jak różne unijne ośrodki władzy uchylają się od odpowiedzialności za szczepionkowe kłopoty. [The Economist]
Jedynym państwem na Bałkanach Zachodnich, które rozpocznie masowe szczepienia swoich obywateli, jest Serbia. Procent zaszczepionej populacji przewyższa znacznie wynik Unii Europejskiej. Serbia licząca 7 milionów mieszkańców otrzymała zakupioną od Chin dostawę 1 miliona dawek. Do tego dołączy 43 tysiące (z 2 milionów zamówionych) dawek rosyjskiego Sputnika V wraz z 25 tysiącami szczepionek Pfizer-BioNTech. Serbia, pozując na skuteczne państwo, szczepi też Serbów z Kosowa. Przesłała także małą partię preparatu do Macedonii Północnej. Mimo faktu, że zarówno Rosja jak i Chiny zmagają się z problemami w wyprodukowaniu odpowiedniej ilości szczepionek i długofalowo być może to UE i USA dostarczą większość szczepionek regionowi, to Chiny i Rosja osiągają polityczny sukces, prowadząc narrację o słabości i braku solidarności zachodnich państw. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Ostatnie niezależne radio na Węgrzech znika z odbiorników. Nadające z Budapesztu radio Klubrádió znika z fal UKF – sąd odrzucił odwołanie nadawcy od decyzji organu regulacyjnego. Z dniem 14 lutego radio utraci odnawianą co 7 lat licencję. Nadawca mówi o politycznej decyzji wynikającej z krytycznej wobec rządów Viktora Orbana linii rozgłośni. Oficjalną przyczyną zamknięcia są opóźnienia w sprawach administracyjnych. Rozgłośnia będzie nadal działać w internecie, jednak będzie to forma o wiele mniej atrakcyjna dla np. potencjalnych reklamodawców. [Balkan Insight]
W dniach 4-6 lutego miała miejsce wizyta Josepa Borrella w Moskwie. Wysoki przedstawiciel UE ds. wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa na wspólnym wystąpieniu z szefem rosyjskiego MSZ mówił o woli współpracy, dialogu, roli wartości oraz wezwał do transparentnego śledztwa ws.otrucia lidera opozycji, Aleksieja Nawalnego, a także do jego uwolnienia. Ławrow w odpowiedzi zarzucił UE hipokryzję, a także wskazał na uchybienia w przestrzeganiu praw człowieka w Europie. Prezentował Rosję jako ofiarę europejskiej polityki. Agresywna wręcz retoryka rosyjskiego MSZ wydaje się być na ten moment kontrproduktywna – ze strony polityków UE słychać głosy, że wizyta Borrella była błędem, a Rosja odrzuca dialog. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Rosyjskie bliskie sąsiedztwo w Europie – dawne republiki wchodzące niegdyś w skład Związku Radzieckiego, które Rosja postrzega jako strefę swoich wpływów, stają się areną zmagań światowych i regionalnych graczy. Jakich działań i inicjatyw możemy się spodziewać od Rosji w 2021 roku w tym obszarze? [New Eastern Europe]
Maia Sandu, nowo wybrana prezydentka Mołdawii, staje przed trudną kadencją - część wyzwań jakie przed nią stoją już tutaj sygnalizowaliśmy. Jednym z najważniejszych jest jej polityka wobec podziałów etnicznych w kraju. Sandu wygrała wybory po kampanii opartej na walce z korupcją oraz odwołaniu do godności jednostki. Czy uda się jej taką narracją przekonać rodaków do porzucenia etnicznych linii podziałów? Czy może polityczna konkurencja narzuci na powrót tematy jedności i tożsamości? [New Eastern Europe]
W Holandii pojawił się problem z przemocą domową i krzywdzeniem dzieci. Co trzecie zgłoszenie dotyczy zamieszkałych tam Polaków i ich rodzin! Jak donosi organizacja społeczna Veilig Thuis, kiedy jej przedstawiciele oferują ludziom pomoc, Polacy reagują zdziwieniem – nie są do tego przyzwyczajeni. Holenderskie organizacje społecznie bacznie obserwują sytuację w polskich rodzinach w rejonach, w których najczęściej osiedlają się polscy imigranci. Jak napisał Polsat News: “Merijn Goes z Veilig Thuis nie potrafi odpowiedzieć, dlaczego liczby są tak wysokie. – Odsetek polskich rodzin jest uderzający i dlatego zwracamy na to szczególną uwagę”. [Polsat News]
Bliski i Środkowy Wschód
Jednym z największych wyzwań nowej administracji USA w kontekście polityki zagranicznej są relacje z Iranem. Przez 5 lat prezydentury Trumpa stosunki z Iranem mocno się skomplikowały. Do tego regionali sojusznicy Waszyngtonu mogą nie ułatwiać sprawy – przykładem niech będzie zabójstwo irańskiego naukowca jądrowego przez izraelski wywiad. Wiele wskazuje na to, że oczekiwania nowej administracji i przywódców Iranu mocno się różnią, a w powrocie do porozumienia jądrowego z Iranem z czasów Obamy obie strony upatrują kompletnie różnych celów. Czy poprawa relacji Iran-USA jest możliwa? [Puls Lewantu]
Sytuacja pogodowa oraz sezonowe opady spowodowały duży wzrost populacji szarańczy. Teraz jej roje stanowią wysokie zagrożenie dla bezpieczeństwa żywnościowego Bliskiego Wschodu oraz Afryki Wschodniej. [Arab News]
Zjednoczone Emiraty Arabskie umieszczają sondę badawczą na orbicie Marsa. Już za niecały miesiąc ten arabski kraj dołączy do elitarnego klubu państw i agencji, którym powiódł się ten wyczyn. Stworzenie sondy i umieszczenie jej na orbicie Marsa kosztowało 820 mln złotych. [Sky News]
Już w marcu papież Franciszek odwiedzi Irak. Będzie to pierwsza w historii wizyta papieża w tym kraju. Z opublikowanego planu wizyty oraz spotkań z oficjelami wyłaniają się dwa główne cele – podkreślenie sytuacji kurczącej się populacji chrześcijan w tym kraju, a także dialog między religiami. [Al Monitor]
Liban walczy o tlen – tym razem dosłownie. Po wyjątkowo trudnych miesiącach, obecna fala przypadków infekcji koronawirusem powoduje deficyt tlenu w szpitalach. Obywatele chcąc chronić swoich najbliższych w kraju, którego rząd nie najlepiej spisuje się w kwestii ochrony swoich obywateli, wykupują zawczasu koncentratory tlenu. Brakuje ich przez to w szpitalach, ich ceny mocno idą w górę, a te które zostały zakupione, w większości stoją bezczynnie w domach, szykowane na czarną godzinę. [Middle East Eye]
Azja
Po przewrocie wojskowym w Mjanmie (Birmie) mieszkańcy wyszli na ulicę protestować przeciwko wojskowej juncie. Ma miejsce tłumienie protestów z użyciem przemocy, pojawiają się doniesienia o użyciu ostrej amunicji. Są również pierwsze reakcje zachodu – Joe Biden nałożył sankcje na przywódców junty oraz na firmy z nimi powiązane. Zamrożono także dostęp do funduszy ulokowanych w USA o wartości około 1 mld dolarów. Była to reakcja na użycie siły wobec protestujących. [Al Dżazira], [BBC]
Powstała w 2012 roku inicjatywa 17+1, czyli oferta chińskiej współpracy z Europą Środkowo-Wschodnią nie może rozwinąć skrzydeł. Brak atrakcyjnej oferty dla państw UE powoduje, że aktywność na tym forum przejawiają głównie Węgry, Serbia i Macedonia Północna. Dwa pierwsze państwa szukają w ten sposób dywersyfikacji kierunków współpracy zagranicznej. Efektem takiego działania jest m.in. to, że każde z tych państw zamówi chińskie szczepionki. Brak sukcesów w tej inicjatywie, ograniczenie roli inwestycji inicjatywy Pasa i Szlaku, a także przekierowanie aktywności na relacje z całą UE – w miejsce 17+1 zostaną tylko dwustronne relacje z Węgrami czy Serbią. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Chińska dyplomacja szczepionkowa nabiera rozpędu. Wydaje się, że Chiny będą chciały swój niewątpliwy sukces, jakim jest opracowanie szczepionki, przekuć w propagandowe i polityczne narzędzie. Chiny oferują miliardowe kredyty Afryce czy Ameryce Południowej i Karaibom na zakup swoich preparatów. Najpewniej będzie nagłaśniane przekazanie drobnych partii szczepionek, które będą tylko ułamkiem całości zamówień. Preparat i jego dystrybucja będzie wykorzystywany do odbudowy wizerunku – w kontrze do oskarżeń o tuszowanie przez Pekin początku epidemii na przełomie 2019 i 2020 roku. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Afryka
Fale ciepła potrafią być śmiertelnym zagrożeniem, a zmiany klimatu mogą powodować ich wzmocnienie. Nie są one jednak poddawane rutynowej obserwacji w Afryce Subsaharyjskiej, co zwiększa niebezpieczeństwo z nimi związane. W tym samym czasie, gdy w Europie zarejestrowano 83 fale cieplne, w Afryce Subsaharyjskiej zarejestrowano 2. Skąd różnica? Odpowiedź w artykule. [CarbonBrief]
Motocykle są w Kenii głównie pojazdami transportu publicznego. Jako taksówki powszechnie nazywane boda bodas wykonują nawet 22 milionów przejazdów dziennie. Bezpośrednio lub pośrednio są one odpowiedzialne za utrzymanie nawet 10% populacji Kenii, ale koszty użytkowania są dużym obciążeniem dla ich właścicieli. Elektryczny motocykl od Fika Mobility może pomóc zaoszczędzić nawet 609 USD rocznie. [CleanTechnica]
Amnesty International przygotowało raport o niezwykle często pomijanych ofiarach konfliktów – seniorach. W raporcie skupiono się na trwającym konflikcie z Boko Haram. Raport zauważa, jak często seniorzy są pomijani zarówno w odbiorze społecznym samego konfliktu, ale również w planowaniu pomocy przez organizacje rządowe i międzynarodowe; przy czym stanowią oni grupę podatną na bycie prawdopodobnymi ofiarami. Linkujemy do omówienia raportu w serwisie konflikty.pl, a także do pełnej treści raportu na stronach Amnesty International. [Konflikty.pl], [Amnesty International]
Mozambik nie jest szczególnie znanym w Polsce państwem. Częściej niż z pięknych krajobrazów kojarzyć go będziemy z tego, że ma we fladze kałasznikowa. Historia najnowsza, pełna konfliktów całkiem dobrze to tłumaczy. Państwo jakże bogate w surowce, ale targane konfliktami religijnymi i politycznymi. Jak radzi sobie Mozambik dzisiaj? Czy ma widoki na stabilizację? Temat, z odpowiednią głębią historyczną, omawia Dział Zagraniczny w rozmowie z Izą Klementowską, autorką książki “Szkielet białego słonia”.
Ameryka Łacińska
Haiti wstrząsa kolejna fala przemocy. Narasta spór wobec daty końca kadencji urzędującego prezydenta, Jovenela Moïse’a. Prezydent, oskarżając opozycję o próbę przewrotu i zamachu na jego życie, aresztował 23 osoby, w tym sędziów sądu najwyższego. W odpowiedzi na te zatrzymania na ulicach zaczęły się protesty, a siły porządkowe starają się je tłumić. Według opozycji kadencja prezydenta upłynęła na początku lutego, a sam prezydent i jego otoczenie twierdzi, że będzie to miało miejsce dopiero dwa lata później. [The Guardian]
Kolumbia nadaje ochronny status prawny prawie milionowi wenezuelskich uchodźców. Od początku ostatniego kryzysu w Wenezueli do Kolumbii trafiło 1,7 miliona obywateli tej pierwszej. Ponad połowa z nich nie miała jednak uregulowanego statusu prawnego. Nie mogli więc legalnie pracować, mieli utrudniony dostęp do podstawowych usług medycznych i stawali się łatwymi celami dla handlarzy ludźmi. Prezydent Kolumbii, Iván Duque Márquez po ogłoszeniu decyzji powiedział, że zwiększy ona bezpieczeństwo mieszkańców, a także ma potężny wymiar humanitarny. Zachęcił inne państwa, aby poszły za jego przykładem. [BBC]
Ameryka Północna
Afroamerykanie są najmniej chętną grupą etniczną do zaszczepienia się przeciwko koronawirusowi. W latach 30. zeszłego wieku czarnoskórzy mężczyźni z miasta Tuskegee zostali bez swojej wiedzy włączeni do badania nad syfilisem. Eksperyment ten zakończył się śmiercią wielu z nich, a brak zaufania do rządu federalnego oraz medyków jest odczuwany do dzisiaj w całej afroamerykańskiej społeczności. [LA Times]
Kłamstwa Donalda Trumpa na temat fałszerstw wyborczych kosztowały amerykańskiego podatnika do tej pory 519 mln dolarów. Z tego większość w związku z wprowadzonymi środkami bezpieczeństwa po zamieszkach 6 stycznia. [Business Insider]
Według raportu banku inwestycyjnego Morgan Stanley węgiel zniknie z miksu energetycznego USA do 2033 roku. Co więcej, jego miejsce zajmą OZE takie jak słońce oraz wiatr. Do 2030 r. mają one odpowiadać za 39% produkowanej energii. [Grist]
Oceania
Wskutek sporu o przywództwo w Forum Wysp Pacyfiku, zostało ono opuszczone przez 5 spośród 18 państw członkowskich. Forum wspierane przez Australię, Japonię czy USA chwieje się w posadach. Narastają również obawy, że spór zostanie wykorzystany przez Chiny do zdobywania kolejnych wpływów na Pacyfiku. [DW]
W Australii znajduje się najdłuższe ogrodzenie na świecie, mające 5600 km. Odcina od reszty Australii jej południowo-wschodnią część. Jej celem jest ochrona hodowli owiec przed dingo – australijskim kuzynem wilka. Choć siatka jest nieidealna, to jednak wyraźnie widać, że dingo po jej południowej stronie jest zdecydowanie mniej. Okazuje się jednak, że ekolodzy i parki narodowe chcą powrotu dingo na południe Australii. Argumentują to tym, że w ten sposób przyczynią się one do ochrony zagrożonych wyginięciem ssaków. Jak ma tego dokonać dingo? I co wspólnego mają z tym koty? [Dział Zagraniczny na YT]
W Nowej Zelandii maoryski poseł został usunięty z sali parlamentarnej z powodu braku krawata. Regulacja ta została zmieniona po kilku dniach. Zdarzenie to odbiło się jednak szerokim echem na świecie, tak samo jak wypowiedź posła Rawiri Waititi o tym, że ten zakaz był reliktem kolonialnego niszczenia lokalnej kultury. [CNN]
Ekonomia i gospodarka
Ekonomista dr Wojciech Paczos, członek grupy eksperckiej “Dobrobyt na Pokolenia”, opowiada w podcaście Instytutu Obywatelskiego, think-tanku PO o modelach gospodarczej odbudowy po pandemii. Porównuje również ekonomiczne przewidywania z początku epidemii z tym, czego nauczyliśmy się w trakcie jej trwania. Dane pokazują na przykład, że handel zagraniczny, wbrew przewidywaniom i zapowiedziom schyłku globalizacji, bardzo szybko się odbudował.
Cena uprawnień do emisji CO2 osiągnęła kolejny szczyt i przekroczyła 38 EUR/t. Dla polskiej energetyki opartej na węglu oznacza to ogromne koszty. Business Insider obliczył, że przy aktualnej cenie praw oraz przy szacunkowej emisji CO2 przez polskie elektrownie w 2020 r. teoretyczny łączny koszt emisji wyniósł ok. 16,6 mln PLN. Przekłada się to na koszt wys. 434 zł rocznie dla każdego mieszkańca Polski. Brak transformacji energetycznej przy spodziewanym dalszym wzroście cen uprawnień będzie coraz kosztowniejszy dla każdego Polaka. [Business Insider]
PPK nie są takie złe, jak je malują. Trudno winić ludzi za absolutny brak zaufania do obecnej władzy. Niemniej jednak PPK pod wieloma względami ekonomicznymi sprawiają wrażenie dosyć rozsądnego konceptu. Krytyka Polityczna, którą trudno oskarżać o sympatię do obecnie rządzącego obozu, postanowiła przyjrzeć się uczciwie tematowi – wnioski mogą być zaskakujące i dla dobra własnego portfela warto się z nimi zapoznać. [Krytyka Polityczna]
Polski Instytut Ekonomiczny przygotował szacunek kosztów utrzymania status quo w sektorze paliwowo-energetycznym do 2040 r. Według ekonomistów wyniesie on 1064 mld PLN w porównaniu do 890 mld PLN, jakie trzeba będzie ponieść w związku z transformacją energetyczną. W swej analizie ekonomiści podkreślają, że nie biorą pod uwagę zmian w polityce przyznawania uprawnień CO2, których cena istotnie wzrasta. Jednocześnie brak transformacji energetycznej może przyczynić się do utraty unijnych środków w wysokości 770 mld PLN. Dodatkowo Polska jest importerem nośników energetycznych takich jak gaz czy węgiel, a zatem dekarbonizacja gospodarki przyczyni się do redukcji bilansu handlowego i zwiększenia tempa wzrostu gospodarczego o ok. 1-2 proc rocznie. [Polski Instytut Ekonomiczny]
Tygodnik Gospodarczy PIE, str 2
Nauka i Technologia
Technologie stworzone w celu eksploracji kosmosu są obecnie używane w codziennym życiu. NASA podsumowuje, jakie korzyści wypłynęły z technologii, która po raz pierwszy raz na Marsie znajdzie się w łaziku marsjańskim Perseverance. [NASA]
Office 16 z nocnym motywem. Taki jest przynajmniej plan Microsoftu, który testuje właśnie możliwość włączenia “trybu nocnego” w całym pakiecie Office 16. Na ten moment na zrzutach ekranu całość prezentuje się całkiem nieźle; szkoda tylko, że Microsoft pomyślał o tym tak późno. [The Verge]
Zapory Wodne – imponujące obiekty inżynieryjne, które ludzkość stawia od całkiem dawna w celu gromadzenia wody i jej energii. Problemem staje się jednak fakt, że zapory się starzeją. Według szacunków ONZ ponad 19 tysięcy zapór ma ponad 50 lat. Wiekowe zapory w połączeniu z coraz gwałtowniejszymi zjawiskami pogodowymi powodować mogą potężne zagrożenie dla ludzi mieszkających w dolinach rzecznych poniżej zapór. Eksperci wskazują, że największe zagrożenie czaić się może w najbliższych dekadach w Chinach. Jaka jest skala zagrożenia i jak możemy mu zapobiegać? [Yale Environment 360]
Z okazji otwarcia stoków zapraszamy na artykuł o powstaniu wyciągów krzesełkowych. Co ma wspólnego ta pochodząca sprzed drugiej wojny światowej technologia oraz amerykańska firma kolejowa? Otóż całkiem sporo. [Smithsonian Magazine]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Telewizja Arte czasowo udostępniła własnej produkcji dziesięcioodcinkowy dokument o wczesnym chrześcijaństwie z 2003 roku. W dziedzinie badań nad pierwotnym chrześcijaństwem upływ kilkunastu lat nie jest jednak przeszkodą. Ostatni przełom metodologiczny to lata 70. i pojawienie się tzw. “Third Quest for the Historical Jesus”, którego wyniki wciąż nie są szeroko spopularyzowane. Polecamy więc ten złożony z wypowiedzi uznanych specjalistów materiał wszystkim, którzy chcieliby wiedzieć, co wynika z ponadkonfesyjnego, akademickiego spojrzenia na te czasy. Rekomendujemy również ogólnie materiały z tej francusko-niemieckiej publicznej telewizji, która udostępnia swoje treści bezpłatnie, bez reklam i z polskimi napisami. To spora wartość w kraju bez prawdziwej publicznej telewizji. [Arte]
Znacie z pewnością nurt cyberpunk i wiecie jaka estetyka jest z nim związana. Ale czy słyszeliście o solarpunku? To post-industrialny nurt w designie oraz estetyce kultywujący pozytywną, pełną nadziei wizję przyszłości opartą o rozwój technologii oraz zrównoważony rozwój. Polecamy długi artykuł na temat solarpunku okraszony ilustracjami. [Eric Hunting @ Medium]
Niedawno minęła rocznica wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Tegoroczne obchody rocznicy poświęcono tragedii dzieci, które zostały uwięzione w Auschwitz-Birkenau lub wręcz się tam narodziły. Niech przemówią ocaleni więźniowie: “(...) kiedy wszystko już stanie się odległe i mgliste – może los dzieci nadal nie pozostawi ludzi obojętnymi?”. [Tygodnik Powszechny]