Wydanie 32, 11.06.2021
To z Twitterem zakazanym w Nigerii, kopalniami kryptowalut napędzanymi obornikiem i bateriami litowo-jonowymi
Nie musicie się bać, że ktoś włamie się Wam na maila i przeczyta Tygodnik. Ale zadbajcie o swoje bezpieczeństwo w sieci.
Polska
Pub, w którym piwo podają osoby z niepełnosprawnościami? A czemu nie? Rozmowa z Dominikiem Murawą, managerem Pubu Spółdzielczego w Łodzi, m.in. o tym, skąd zrodził się pomysł na współpracę z osobami z zaburzeniami psychicznymi, jak wiele satysfakcji wnosi do jego życia takie działanie oraz o niebanalnych sposobach przełamywania barier. [Instytut Spraw Obywatelskich]
„Ile polscy moralizatorzy wytrzymaliby w chwalebnym milczeniu, gdyby grożono im pobiciem, gwałtem czy też śmiercią ich najbliższych? Jakie prawo do pouczania ofiar brutalnych represji wschodnich reżimów mają ci, którzy nigdy nawet nie zbliżyli się do podobnych doświadczeń?” Zastanawia się Marcin Wyrwał w artykule opisującym kolejny wysyp pogardy wobec Wschodu – tym razem skierowany wobec białoruskich opozycjonistów. [Onet]
W zeszłym tygodniu donosiliśmy o dyskusji na temat dołączenia Polski do cywilizacji Zachodu. Oto kolejny głos w tej sprawie. Tym razem przedstawiona została perspektywa polskiej prowincji, która ma nie być zainteresowana Zachodem i jego wartościami. Czy autor ma rację? Nie wiemy, ale na pewno słuszne jest przeniesienie dyskusji na poziom prowincjonalny, skoro już tyle wiemy o perspektywie mieszkańców wielkich miast. [Onet]
Pogoda za oknem coraz bardziej letnia, a po pierwszych miesiącach roku spędzonych w domu czy to ze względu na obostrzenia, czy to pogodę, tym bardziej ciągnie nas na łono przyrody. Warto spędzać z nią czas tak, aby pozostawić ją w stanie w miarę możliwości nienaruszonym. Dobrą instrukcję w zakresie tego, jak prawidłowo i w harmonii z lasem zrobić kupę, opublikowały Lasy Państwowe. Przestrzeganie jej pomoże zarówno przyrodzie jak i innym korzystającym z lasu. [Onet]
Europa
Na początku XXI wieku 41 ze 100 największych firm świata miało siedziby w Europie. Dziś – tylko 15. O przyczynach takiego stanu rzeczy i propozycjach dotyczących tego, co kontynent może zrobić, aby Europa mogła konkurować z wielkim biznesem amerykańskim i chińskim, pisze w obszernym tekście The Economist. [The Economist]
Źródło: The Economist Bosch uruchomił wartą miliard euro fabrykę układów scalonych zlokalizowaną koło Drezna. Będzie produkować elementy dla niemieckiego przemysłu samochodowego dotkniętego brakami na tym rynku. Europa w temacie półprzewodników jest do tyłu w stosunku do innych rejonów. Fabryka ma na celu częściowe uniezależnienie niemieckiego przemysłu od problemów z łańcuchami dostaw, a warte 200 milionów euro rządowe dofinansowanie – wzmocnienie europejskich kompetencji w tym zakresie. [Reuters]
Kiedy Rumunia zaczęła swój program szczepień przeciwko koronawirusowi, była prymusem. Jednak od kilku ostatnich tygodni statystyki szczepień nie wyglądają tak dobrze – widać jasno, że coraz mniej osób w kraju się szczepi. W artykule Euronews znajdziecie przegląd możliwych przyczyn tego stanu rzeczy. Niska urbanizacja oraz słaba infrastruktura medyczna to tylko kilka z potencjalnych przyczyn. [Euronews]
Już we wrześniu w Niemczech będą miały miejsce wybory do Bundestagu. Ostatnimi wyborami w kraju związkowym, które je poprzedziły, były wybory w Saksonii-Anhalt, landu z jednym z największych poziomów poparcia dla Alternatywy dla Niemiec (AFD). Jak wyglądają wyniki po pandemii? Zdecydowane zwycięstwo odniosło CDU, partia rządząca Niemcami na poziomie federalnym – 37,1% (+7,4 p.p. względem wyborów z 2016 r.). Na drugiej pozycji zameldowało się AfD z poparciem 20,8% (-3,4 p.p.). Rządzący landem od 2011 roku przetrwali i nawet wzmocnili poparcie w obliczu pandemicznych trudności i napięć. Czy to zwiastun wzrostu Chadeków w notowaniach krajowych? [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Ratko Mladić, zwany rzeźnikiem Bośni, odpowiedzialny m.in. za zbrodnie wojenne w Srebrenicy, został prawomocnie skazany na dożywotnią karę więzienia. Choć zbrodniarze każdej ze stron tego konfliktu są ścigani i sądzeni już od ponad 27 lat, a obrazki z sal sądowych obiegają świat, to wciąż wielu ich współpracowników chodzi wolno w swoich krajach. [Balkan Insight]
Bliski i Środkowy Wschód
28 maja, na Placu Taksim, sam prezydent Turcji uroczyście otworzył nowo wybudowany meczet. Recep Tayyip Erdoğan pofatygował się tam nieprzypadkowo – meczet wybudowano w miejscu, które jest symbolem sekularnej, republikańskiej Turcji Atatürka. Data również jest nieprzypadkowa – 8 lat temu w obronie parku obok placu zaczęły się jedne z największych protestów przeciw metodom, jakimi sprawuje on władzę, a które rozlały się na cały kraj. Obecnie, po 8 latach otwierając meczet, Erdogan pokazuje swoją dominację nad przeciwnikami. [Middle East Eye]
Turecki prezydent ma się spotkać 14 czerwca w Brukseli, podczas szczytu NATO z prezydentem USA Joe Bidenem. Będzie to pierwsze ich spotkanie twarzą w twarz, odkąd Biden został prezydentem i zakończył etap koleżeńskich relacji Trumpa z Erdoganem. Stosunki amerykańsko-tureckie są bliskie historycznych minimów, a lista punktów spornych między partnerami z NATO nie chce maleć, ale wręcz się wydłuża. Turcja próbuje polepszać swoją pozcyje poprzez wzmacnianie wizerunku kraju jako potencjału odstraszającego Rosję w obszarze amerykańskich interesów – kontakty dyplomatyczne i zbrojeniowe z Polską, Ukrainą i Gruzją mają być pokazaniem przydatności i prozachodniości przez Turcję. Czy jednak Erdogan zdoła przełamać potężny lód w relacjach dwustronnych z USA? [Al-Monitor]
W wymęczonym wojną domową Jemenie pojawia się kolejny promień nadziei na zakończenie konfliktu. Wojna, której kontynuowania nie chce chyba żadna ze stron, pociąga za sobą kolejne ofiary walk oraz katastrofy humanitarnej. Jednak nowe nadzieje wzbudzają mediacje prowadzone przez sąsiedni Sułtanat Omanu. Sąsiad Jemenu nie był zaangażowany w konflikt, jest państwem wyjątkowo neutralnym w bliskowschodnich sporach. Rozmowy prowadzone przez wysłanników sułtanatu spotykają się z dobrym przyjęciem zarówno przez Hutich, jak i rząd jemeński wspierany przez koalicję pod saudyjską wodzą, która wstrzymała sporą część operacji powietrznych wymierzonych w rebeliantów. Czy to początek drogi, która da odetchnąć wymęczonej wojną ludności? [Middle East Eye]
W ostatnim numerze informowaliśmy o przełomie na izraelskiej scenie politycznej, gdzie egzotyczna koalicja partii porozumiała się w celu odsunięcia urzędującego premiera Netanjahu od władzy. Kim jednak jest Naftali Bennet, który ma szansę zostać teraz premierem? Czym różni się ten prawicowy polityk od obecnie rządzącego, również prawicowego Bibiego? Odpowiada Tomasz Rydelek z Pulsu Lewantu. [Puls Lewantu]
Azja
Pół wieku po uzyskaniu niepodległości Bangladesz posiada PKB per capita wyższy od swoich najbliższych sąsiadów, Indii oraz Pakistanu. Noah Smith wyjaśnia skąd się wziął wzrost gospodarczy kolejnego azjatyckiego tygrysa. [Noahpinion @ Substack]
Po pięciu latach szukania min i niewypałów w Kambodży wielkoszczur gambijski, Magawa odchodzi na emeryturę. Całkowicie zasłużoną emeryturę, gdyż przez pięć lat służby przeszukał 141 000 metrów kwadratowych i wykrył 71 min lądowych oraz 38 niewybuchów. W zeszłym roku został odznaczony przez brytyjską weterynaryjną organizację charytatywną złotym medalem za zwierzęcą odwagę. Do tej pory to odznaczenie było zarezerwowane dla psów. O niewypałach w Kambodży pochodzących z okresu wojny wietnamskiej mogliście przeczytać w wydaniu 21. [Associated Press News]
Źróło:AP News Były premier Mongolii, Ukhnaa Khurelsukh, wygrał w pierwszej turze wybory prezydenckie. Były to pierwsze wybory prezydenckie po ograniczeniu uprawnień głowy państwa w kwestii nominacji sędziowskich oraz ograniczeniu kadencji prezydenta do jednej. Najważniejszą kompetencją prezydenta pozostaje prawo weta. Wybory umocniły władzę Mongolskiej Partii Ludowej, z której Khurelsukh się wywodzi. [Reuters]
Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) jest najbardziej zaawansowaną firmą produkującą mikrochipy na świecie i cały świat jest zależny od produkcji w fabrykach TSMC. Z powodu zapewnienia trwałości łańcuchowi dostaw oraz uzyskania przewagi nad rywalem USA i Chiny podjęły starania do uzyskania niezależności w sferze produkcji najbardziej zaawansowanych chipów.
W ciągu 40 ostatnich lat odsetek Chińczyków mieszkających w miastach wzrósł z 20 do 60 procent. Dokument od Deutsche Welle przedstawia, jak wygląda życie w mieście w kraju z tak szybką urbanizacją. Kraju, który nie posiada praw lokatorskich, a prawie połowa mieszkańców to tzw. „pracownicy migrujący”, którzy nie mają oficjalnego pozwolenia na zamieszkanie w mieście.
Afryka
Prezydent Nigerii zakazał działalności serwisu Twitter w kraju po tym, jak jego tweet został usunięty. Mieszkańcom Nigerii, którzy obchodzą państwowy zakaz, ma grozić nawet więzienie. Artykuł BBC wytłumaczy wam, o co chodzi i jakie są przyczyny tej przedziwnej sytuacji. [BBC]
Konflikt w Tigraju, o którym pisaliśmy wielokrotnie, nadal trwa. Teraz komitet ONZ zajmujący się kryzysami humanitarnymi ostrzega, że 350 tys. osób w tym regionie jest zagrożonych głodem. Władze Etiopii negują istnienie problemu i za jakiekolwiek problemy z jedzeniem obwiniają lokalne bojówki atakujące konwoje z żywnością. [Al-Dżazira]
Ameryka Łacińska
Odbyły się wybory w Meksyku (o których krwawym przebiegu pisaliśmy w wydaniu 30.), zarówno do izby deputowanych jak i lokalne. Partia rządzącego prezydenta wygrała, chociaż nie jest to tak wielkie zwycięstwo, jak niektórzy by chcieli. Partia prezydenta Andrésa Manuela Lópeza Obradora nie uzyskała 2/3 miejsc w izbie deputowanych co uniemożliwi część planowanych reform (np. urzędu odpowiadającego za przebieg wyborów). W samym mieście Meksyk w wyborach lokalnych partie opozycyjne wygrały w 9 z 16 dzielnic co wiąże się z niezadowoleniem z tego jak rząd nie radził sobie z pandemią oraz niedawną katastrofą kolejki miejskiej. [The Guardian]
Wszystko wskazuje na to, że w drugiej turze wyborów prezydenckich w Peru (o których pisaliśmy wielokrotnie) wygrał lewicowy kandydat Pedro Castillo. Wygląda też na to, że Keiko Fujimori uzyskała hattricka w przegrywaniu w 2. turze wyborów prezydenckich. Ekipa Castillo, przekonana o wygranej, skupiła się na uspokajaniu rynków finansowych zapewniając o tym, że niezależność banku centralnego zostanie zachowana, a państwo nie przestanie spłacać swoich długów oraz (wbrew zapowiedziom z kampanii) nie planuje nacjonalizować kluczowych sektorów gospodarki. [Yahoo! News / Bloomberg]
Młody prezydent Salwadoru ogłosił, że bitcoin będzie legalnym środkiem płatniczym w tym kraju. Internet (a przynajmniej jego część) oszalała, co było do przewidzenia zwłaszcza, że prezydent Nayib Bukele bardzo stara się utrzymać internetową popularność używając Twittera, postując memy, czy chodząc w czapce z daszkiem. O tym, jak ten bitcoin miałby działać w Salwadorze, przeczytacie w artykule Bloomberga. Jednak nie należy zapominać, że za tą fasadą znajduje się konserwatywny autorytarny polityk, przeciwny aborcji (która jest karana więzieniem w Salwadorze) i równym prawom osób LGBT+. W The Conversation przeczytacie o tym, jak rozmontowuje on demokratyczne państwo prawa – o czym pisaliśmy też w wydaniu 27. [Bloomberg], [The Conversation]
Ameryka Północna
American Civil Liberties Union (ACLU), organizacja zajmująca się obroną praw obywatelskich, ostatnimi laty była bastionem oporu przeciwko wielu pomysłom administracji Donalda Trumpa. Teraz jednak pojawiają się głosy (także z wnętrza samej organizacji), że ACLU coraz mniej uwagi zwraca na obronę wolności słowa. Organizacja ma na swoim koncie walkę o wolność słowa nazistów czy Ku Klux Klanu, lecz teraz wielu pracowników ma problemy z pracą na rzecz osób, których poglądów nie podzielają. „Kiedy pozew o wolność słowa jest jedyną rzeczą, która stoi na przeszkodzie nazistom zabijającym ludzi, to może nie bierzmy sprawy.” napisał na Twitterze członek ACLU po tym, jak organizacja wywalczyła prawo do marszu dla skrajnie prawicowej organizacji w Charlottesville, w trakcie którego jedna osoba zginęła pod kołami samochodu, który wjechał w ludzi. [The New York Times]
W ostatnią niedzielę, zwracając się w stronę zebranych na Placu Św. Piotra, Papież Franciszek wyraził smutek z powodu odkrycia masowego grobu dzieci na terenie katolickiej szkoły dla rdzennych kanadyjczyków. Zabrakło jednak przeprosin za rolę Kościoła katolickiego w przymusowej reedukacji ponad 150 000 dzieci rdzennych kanadyjczyków na przestrzeni 150 lat w XIX oraz XX wieku. O oficjalne przeprosiny zabiegał premier Kanady Justin Trudeau oraz wódczyni plemienia Tk'emlúps te Secwépemc z Pierwotnych Narodów, Rosanne Casimir. [NPR]
Senat USA przegłosował w stosunku 68-32 ustawę the US Innovation and Competition Act przeznaczając ponad 200 mld dolarów na inwestycje w produkcję, technologię oraz rozwój i badania. Ustawa przewiduje m.in przeznaczenie ponad 50 mld dolarów na subsydia dla produkcji półprzewodników do celów rywalizacji z Chinami oraz jako odpowiedź na ostatnie globalne niedobory mikrochipów. [CNN]
TC Energy, spółka budująca rurociąg Keyston XL, ogłosiła 9 czerwca zaprzestanie dalszych prac nad projektem. Przyczyną tego było wycofanie pozwolenia na budowę przez Prezydenta Joe Bidena w pierwszych dniach jego kadencji. NRDC (Natural Resources Defense Council) przedstawia historię projektu i wszystkie z nim związane kontrowersje. [NRDC]
Joe Biden zadeklarował, że USA ufunduje 500 mln dawek szczepionki Pfizer dla programu COVAX, który dostarcza szczepionki dla 92 najuboższych państwa świata oraz Unii Afrykańskiej. Jednocześnie zaprosił liderów pozostałych państw G-7 do podążenia w swoje ślady i zwiększenia wsparcia dla COVAX. [NBC]
Oceania
Antypody żyją obecnie sprawą rodziny z Biloela. Para tamilskich uchodźców poznała i pobrała się w Australii, tam też urodziły się ich córki. Jednak w 2018 roku rząd unieważnił wizy małżeństwa i chciał ich deportować. Rodzina wniosła apelację, a od 2019 przebywają w ośrodku dla imigrantów w oczekiwaniu na rozstrzygnięcie sprawy. Jednak z dziewczynek (4-letnia, która spędziła praktycznie połowę życia w tym zamkniętym ośrodku) trafiła właśnie do szpitala z podejrzeniem zakażenia krwi. Matka twierdzi, że pracownicy ośrodka ignorowali przez wiele dni jej zwracanie uwagi na pogarszający się stan córki. Czy ta sprawa zmieni podejście australijczyków do polityki imigracyjnej swojego kraju? O tym możecie usłyszeć w podcaście. [The Guardian]
Ekonomia i gospodarka
Coraz więcej zawodów zalicza się do pracy platformowej i coraz więcej ludzi w ten sposób szuka zarobku. Obecnie w ten sposób pracują dwie grupy na rynku pracy. Pierwszą, nieliczną są pracownicy, którzy ze względu na wysokie kwalifikacje mogą stawiać pracodawcom warunki, np. programiści. Drugą, skrajnie różną są osoby o niskich, łatwo zastępowalnych kompetencjach. Muszą oni zgadzać się na niskie stawki oraz trudne warunki pracy. W wielu krajach trwa dyskusja na temat regulacji pracy platformowej i ochrony praw pracowniczych. Prof. Renata Włoch uważa, że regulacje muszą być ponadnarodowe, wprowadzone np. przez UE. Tylko w ten sposób uda się kontrolować wielkie, międzynarodowe korporacje. [Spider's Web]
Może się wydawać, że niewiele łączy sielskie pejzaże angielskiej wsi i kopanie kryptowalut. Nic bardziej mylnego. Grupa angielskich rolników używa metanu otrzymywanego z końskiego nawozu do zasilania małych centrów danych znajdujących się w stodołach. [The Sydney Morning Herald]
Nauka i Technologia
W ciągu trzech dekad ceny baterii litowo-jonowych zmalały o 91%. Co ważniejsze, nic nie wskazuje na to, żeby tempo spadku hamowało. Jest to bardzo optymistyczne w kontekście przechowywania energii jako jednego z głównych spowalniaczy transformacji w kierunku gospodarki zeroemisyjnej ze sporym udziałem OZE. [Our World in Data]
Jednym z czynników, które być może umożliwią dalszy spadek cen tych baterii w przyszłości, jest nowa metoda ekstrakcji litu z wody morskiej. Opracowali ją naukowcy z Uniwersytetu Nauki i Techniki Króla Abdullaha w Arabii Saudyjskiej. Lit występuje w wodzie w dużo większej ilości niż na lądzie, jest jednak niezwykle rozrzedzony – stanowi ok. 2 części na 10 milionów (0,2 ppm). Nowa metoda filtracji pozwala jednak w sprytny sposób (opisany szerzej w artykule), przy pomocy specjalnej membrany, wielokrotnie zwiększyć tę koncentrację przed dalszymi etapami przetwarzania. Aby wyprodukować 1 kg litu, potrzeba będzie elektryczności za ok. 5 dolarów. Produkty uboczne procesu – chlor i wodór – są jednak warte wystarczająco dużo, by zrekompensować te koszty. [MINING.COM]
Choroba Alzheimera to choroba neurodegeneracyjna, której przyczyn tak naprawdę nie znamy. W poniedziałek Agencja Żywności i Leków (FDA) Stanów Zjednoczonych dopuściła pierwszy od 20 lat lek na tą chorobę. Dla osób chorych i ich rodzin jest to świetna wiadomość, jednak nie wszyscy specjaliści są zadowoleni. Dwóch naukowców z zewnętrznego panelu eksperckiego opiniującego leki dla FDA podało się do dymisji. Dlaczego? Ponieważ panel zagłosował przeciwko dopuszczeniu tego leku do powszechnego użycia z powodu braku jednoznacznych wskazań na jego skuteczność. [The Washington Post]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Kim są eksperci? Kto decyduje o tym, kogo zaliczamy do tego grona? Kto się ich boi i czy zawsze można im bezwarunkowo wierzyć? Między innymi nad odpowiedziami na te pytania zastawia się kanał Philosophy Tube z gościnnym występem Adama Conovera znanego z serii Adam Ruins Everything. Jest to jednak starszy film, więc, chociaż nam może ten temat kojarzyć się z obecną pandemią koronawirusa, to w filmie jest on przedstawiany na przykładzie pandemii AIDS oraz tego, jak administracja Reagana na nią reagowała.
Immanuel Kant dokonał w filozofii rewolucji kopernikańskiej. Czym było słońce, które zatrzymał i ziemia, którą poruszył oraz o co chodzi z tymi wszystkimi noumenami, sądami syntetycznymi, analitycznymi, a priori, a posteriori? Znaczenie spuścizny prawdopodobnie najważniejszego filozofa nowożytności wyjaśniają w sposób przystępny brytyjscy profesorowie w (promowanym już przez nas w wydaniu 13.) programie/podcaście „In Our Time” od BBC.
#szmata. Według Europejskiego Lobby Kobiet, w 2017 roku kobiety były 27 razy częściej niż mężczyźni narażone na nękanie w sieci i w mediach społecznościowych. W filmie głos zabierają kobiety, które tego doświadczyły. Między innymi Natascha Kampusch. Austriaczka, przetrzymywana przez prawie dekadę przez porywacza w jego piwnicy, po krótkim okresie powszechnej empatii po uwolnieniu stała się anty-ulubienicą sieci. Materiał dostępny do 3 grudnia. [Arte]
Źródło: Arte
