Wydanie 47, 24.09.2021
To z kopulakami, biczowaniem Elżbiety i bliźniakami w Kalifornii
Już jesteśmy. Mamy nadzieję, że oczekiwaliście Tygodnika Neuropa z wytęsknieniem. A teraz zapraszamy na podróż dookoła świata.
Polska
Niedawna konferencja prasowa Solidarnej Polski, na której Patryk Jaki przedstawił wyliczenia świadczące o rzekomych stratach, jakie Polska miała ponieść z tytułu obecności w Unii Europejskiej, otworzyła w przestrzeni publicznej kolejną debatę o PolExicie. Ignacy Morawski, główny ekonomista dziennika „Puls Biznesu”, sporządził krótką analizę raportu prof. Tomasza Grosse i Zbigniewa Krysiaka, o który to raport oparto dane przedstawione na ww. konferencji. Liczba, najłagodniej rzecz ujmując, przeinaczeń poraża – autorzy raportu przy tworzeniu bilansu inwestycji oraz wydatków i dochodów... dodali te wartości do siebie, miast odjąć. Uwzględnili dane dotyczące towarów, dla Polski deficytowe, zupełnie zignorowali te odnoszące się do usług – dla nas bardzo korzystne. Gorąco polecamy zapoznać się z całością tekstu, z którego, z racji wagi tematu w dyskusji publicznej, „Puls Biznesu” zdecydował się zdjąć paywall. [Puls Biznesu]
Ekonomiści z NBP i SGH wyliczyli wpływ pracy imigrantów na wzrost gospodarczy Polski w latach 2013-2018. Imigranci ukraińscy są odpowiedzialni za 13% wzrostu PKB z tego okresu czyli około 0,5 pp rocznie. [Gazeta.pl]
W wydaniu 22. donosiliśmy o (kolejnym) skandalu seksualnym w Kościele Katolickim dotyczącym zakonu dominikanów. Niedawno zakończyła swoją działalność komisja powołana przez zakon, która miała za zadanie zbadać tę sprawę oraz 20 lat zaniechań zakonu. W Miesięczniku Znak podsumowanie tego raportu, który potwierdza wszystko co było wcześniej opisywane – także zarzuty wobec dominikanina Macieja Zięby, którego zaniechania i ignorowanie głosu ofiar doprowadziły do tego, że drapieżca seksualny mógł tak długo działać bez większych problemów. [Znak]
PRL to nie tylko bloki z wielkiej płyty. Noizz w swoim artykule przedstawia zestawienie nietypowych budynków z tamtej epoki, które poza oryginalną formą mają też ciekawe nazwy: diogenesy, kopulaki czy bloki jednorodzinne (sic!). [Noizz]
Wybory w Niemczech
Jest duża szansa, że Olaf Scholz będzie nowym kanclerzem Niemiec. Jaki jest stosunek jego i jego partii do Rosji? Politico zrobiło w czerwcu podsumowanie i chociaż Scholz w warstwie deklaratywnej nie stroni od krytykowania Rosji to jednak serwis zwraca uwagę, że jest to podejście bardzo podobne do tego jak o stosunkach z Rosją mówiła Angela Merkel. Jeśli zaś interesuje was szczegółowe podejście SPD do kwestii Rosyjskich to polecamy kolejny artykuł. [Politico]
Z perspektywy Polski kwestia polityki zagranicznej i obronnej prowadzonej przez następny rząd federalny Niemiec jest jednym z ważniejszych skutków wyborów do Bundestagu. Ulrike Franke z ECFR przygotowała podsumowanie postulatów dotyczących tych obszarów polityki przedstawianych przez główne partie polityczne. Dowiemy się jak odnoszą się do pomysłu utworzenia europejskiej armii czy jakie mają pomysły na stosunki z Rosją czy Chinami. [The European Council on Foreign Relations]
Jeśli chodzi o polską perspektywę na wybory w Niemczech to ECFR ma o tym osobny artykuł. Henryka Mościcka-Dendys – polska dyplomatka, była ambasadorka w Danii – podsumowuje stosunek Angeli Merkel do Polski. Przedstawia też czego Polska jako kraj może spodziewać się po każdej z prowadzących w sondażach partii. [The European Council on Foreign Relations]
Mogliście zauważyć, że bardzo mało miejsca poświęciliśmy skrajnie prawicowej partii AfD. Z sondaży jakie prezentowaliśmy możecie kojarzyć, że ich poparcie oscyluje w okolicy 10-11 pp. Skupienie się wyborców na problemach związanych z pandemią czy katastrofą klimatyczną nie służy tej partii. Jednak eksperci przewidują, że nie można liczyć na to, że zniknie ona z Bundestagu w najbliższym czasie. [The New York Times]
No ale co będzie po wyborach? Ile trzeba będzie czekać na nowy rząd? Niżej możecie znaleźć podsumowanie przedstawiające ile dni upłynęło między wcześniejszymi wyborami a zaprzysiężeniem nowego rządu.
Europa
Premier Czech Andrej Babiš ma kolejne problemy związane z funduszami europejskimi, jego własny syn wytoczył mu w związku z nimi sprawę w sądzie. Według ETPC Rosja odpowiada za śmierć Aleksandra Litwinienki. Na Wyspach Kanaryjskich wybuch wulkanu powoduje wielkie zniszczenia. Zbliżają się wybory na Islandii. Partia Putina wygrała w rosyjskich wyborach, które uczciwe na pewno nie były.
W 2022 r. odbędą się wybory prezydenckie we Francji. Wygląda na to, że tym razem Marine Le Pen nie będzie najbardziej skrajną kandydatką po prawej stronie. Z artykułu Politico dowiecie się kim jest Eric Zemmour, jakie ma poglądy i jak jego start może wpłynąć na francuską politykę. [Politico]
Węgierska opozycja przeprowadza prawybory w celu wyłonienia kandydatów do walki z rządzącym Fideszem. Koalicja partii od lewa do prawa wynika m.in z tego jak obecnie wygląda węgierski system wyborczy. Euractiv przedstawia krótko sytuację opozycji węgierskiej i opisuje potencjalny atak wyborczy na ich systemy informatyczne. [Euractiv]
Komisja Europejska 23 września przedstawiła nowy pakt migracyjny. Przedstawiony przez KE mechanizm ma być stałym i skutecznym rozwiązaniem. Relokacja migrantów ma być nie obowiązkowa, ale zamiast tego pomocy krajom granicznym mają udzielić wszystkie pozostałe. Pomoc miałaby być np. finansowa lub w postaci wsparcia w deportacji osób, które nie są uprawnione do otrzymania azylu w UE. Negocjacje nad ostateczną wersją paktu mają zakończyć się w przyszłym roku. [Euroactiv]
Zawarcie porozumienie AUKUS oraz wyjście wojsk amerykańskich z Afganistanu pobudziło ponownie dyskusję na temat „europejskiej autonomii strategicznej”. Justyna Gotkowska z Ośrodka Studiów Wschodnich dokonała analizy obecnej oraz planowanej unijnej polityki bezpieczeństwa. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Bliski i Środkowy Wschód
Asyryjski Kościół Wschodu wybiera swojego patriarchę. W Libanie kolejne podwyżki cen paliw. Irak bombarduje terrorystów na północy kraju walcząc w ten sposób z pozostałościami tak zwanego państwa islamskiego. Turecki bank centralny obniżył drastycznie stopy procentowe, co zaskoczyło analityków.
Stefanie Glinski przedstawia nam fotoreportaż dokumentujący jak zmieniło się życie w Afganistanie w ciągu miesiąca od przejęcia władzy przez Talibów. [The Guardian]
Mimo zapowiedzi Talibów stało się dokładnie to co wszyscy się spodziewali, że się stanie. Po uruchomieniu ponownie szkół średnich wrócili do nich tylko chłopcy. Talibowie zapowiadają, że dziewczynki będą mogły do nich wrócić kiedy zostaną ustalone reguły nauki „zgodne z zasadami islamu”. [The National]
Konflikt w Jemenie ciągle trwa. Siły Hutich zbliżają się do miasta Marib. W tym regionie znajdują się największe pola gazowe w Jemenie więc zdobycie tego miasta miałoby duże znaczenie w tym konflikcie. [Reuters]
Stany Zjednoczone usunęły z Arabii Saudyjskiej swoje uzbrojenie, które pojawiło się tam w 2019 roku w związku z atakami Hutich na instalacje wydobywcze. Serwis Konflikty prezentuje szczegółowo historię tego konfliktu oraz przedstawia opcje jakie ma przed sobą Arabia Saudyjska jeśli chodzi o uzbrojenie. [Konflikty]
Azja
W Indiach spalono tysiące rogów nosorożców w ramach walki z kłusownictwem. Bokser Manny Pacquiao ogłosił, że będzie startował w wyborach na prezydenta Filipin. Koreański zespół BTS otworzył ostatnie Zgromadzenie Ogólne ONZ.
Według brytyjskiej firmy Comparitech zajmującej się bezpieczeństwem w internecie dane ponad 100 milionów turystów, którzy odwiedzili Tajlandię w ostatniej dekadzie były dostępne w internecie. Władze Tajlandii po poinformowaniu o tym wycieku 22 sierpnia usunęły go, ale nie wiadomo jak długo był on wcześniej dostępny. Dane zawierały takie informacje jak imię i nazwisko oraz numer paszportu. [South China Morning Post]
Kraje QUAD, czyli USA, Japonia, Indie oraz Australią zamierzają wspólnie stworzyć solidne łańcuchy dostaw półprzewodników. Wspólne oświadczenia mówi m.in o tym, że zaawansowane technologie powinny być używane w poszanowaniu praw człowieka. O QUADzie mogliście przeczytać już kilkakrotnie w Tygodniku, w wydaniach 3. i 20. [Reuters]
Prezydent Chin Xi Jinping podczas szczytu ONZ zobowiązał Chińską Republikę Ludową do zatrzymania budowy nowych elektrowni węglowych poza granicami Chin. Do tej pory ChRL finansowała rozbudowę mocy węglowy w takich krajach jak Indonezja i Wietnam w ramach inicjatywy Jeden pas i jedna droga. [BBC]
Afryka
Sąd w Rwandzie uznał bohatera filmu „Hotel Rwanda” winnego bycia członkiem grupy terrorystycznej. Paul Rusesabagina jest głośny krytykiem prezydenta Rwandy, Paul Kagame. O sprawie pisaliśmy wcześniej w wydaniu 42. i 43. [Reuters]
Władze Somalii ogłosiły, że udaremniły zamach stanu. Zwolennicy obalonego dyktatora Omara al-Bashira są oskarżani o próbę ponownego przejęcia władzy. [The New York Times]
Rozwój fast fashion, czyli tanich, stylowych ubrań wzorowanych na ubraniach celebrytów oraz kreacjach z wybiegów mody spowodował m.in katastrofę środowiskową w Ghanie. W ciągu trzech ostatnich dekad Amerykanie zaczęli kupować pięć razy więcej ubrań, ale średnio pojedyncze ubranie jest zakładane tylko siedem razy. Niechciane już ubrania trafiają do organizacji charytatywnych przy założeniu, że zostaną one użyte przez kogoś innego. Ale pogarszająca się jakość materiału i sama skala (do 30 milionowej Ghany trafia 15 mln ubrań każdego tygodnia) zjawiska sprawia, że 40% ubrań trafia od razu na wysypiska śmieci. [CBS News]
Ameryka Łacińska
Prezydent Bolsonaro jest ostatnio bardzo zajęty w Nowym Jorku. Na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ wygłosił płomienne przemówienie (w artykule BBC możecie sprawdzić ile w nim było prawdy a ile przekłamań). Został złapany przez paparazzi na jedzeniu pizzy na ulicy, ponieważ z powodu nie bycia zaszczepionym (jak większość brazylijskiej delegacji) nie mógł być wpuszczony do środka. Spotkał się z prezydentem Dudą, a obecnie przebywa w izolacji ponieważ brazylijski minister zdrowia (sic!) okazał się być zarażony koronawirusem. [BBC]
Na Bahamach odbyły się wybory, w których wygrała opozycja. Urzędujący premier zaakceptował porażkę i pogratulował zwycięzcy. Kampania była skupiona wokół tego jak kraj ten radził sobie z pandemią koronawirusa. [Al-Dżazira]
Prezydent Salwadoru na platformie Twitter określił siebie jako „dyktatora”. O Nayibe Bukele i jego polityce pisaliśmy już wielokrotnie (ostatnio w kontekście wprowadzenia bitcoina jako środka płatniczego w kraju) ale stwierdziliśmy, że podcast, który podsumowuje jego działalność może was zainteresować.
Ameryka Północna
Po przyspieszonych wyborach w Kanadzie nic się nie zmieniło. Premier Trudeau dalej będzie stał na czele rządu mniejszościowego, a żadna z partii politycznych nie doświadczyła dużych zmian w liczbe posiadanych mandatów w Izbie Gmin. [BBC]
„Byliśmy nimi”. Tak amerykanie wietnamskiego pochodzenia myślą gdy widzą uchodźców z Afganistanu, którzy właśnie przybywają do Stanów Zjednoczonych. Po wygranej komunistów w Wietnamie wielu wietnamczyków uciekało do USA a podróż często zajmowała im wiele lat. Wiedzą dokładnie w jak trudnej sytuacji znajdują się obecnie uciekinierzy z Afganistanu i dlatego chcą im pomóc. [NPR]
Założony w 1865 roku Freedman's Bank umożliwił tysiącom byłych niewolników dostęp do usług finansowanych po raz pierwszy w ich życiu. Ale po porzuceniu swojego początkowego zadania jako instytucji depozytowej w latach 70. XIX upadł co zakończyło się katastrofą dla społeczności, które zawierzyły mu swoje oszczędności. Constantine Yannelis znalazł dowody, że upadek tego banku ma wpływ na podejście afroamerykanów do banków do dnia dzisiejszego. [Chicago Booth Review]
Czy prawo pozwalające na budowę domów-bliźniaków to coś niezwykłego? W Polsce wydaje się to normą ale w Kalifornii stoczono zażartą walkę o ustawę, która to umożliwia. Chociaż ustawodawcy chcieli uzyskać więcej to z artykułu dowiecie się dlaczego pozornie tak niewielka zmiana jest i tak ważnym sukcesem. [The Los Angeles Times]
Oceania
W Melbourne wybuchły kilkudniowe protesty antyszczepionkowców, w czasie których doszło do ostrych starć z policją. Melbourne było też świadkiem innego wstrząsającego zdarzenia – trzęsienia ziemi o magnitudzie 5,9. Pandemia nie ustępuje a władze Australii obawiają się o dostawy szczepionek.
Od zeszłego tygodnia mówi się o australijskich łodziach podwodnych. Jednak ta nagła zmiana jaką dokonał rząd w Canberze w zeszłym tygodniu wpływa także na Nową Zelandię. Premierka Jacinda Ardern już tydzień temu ogłosiła, że australijskie atomowe łodzie podwodne nie będą mogły wpłynąć na nowozelandzkie wody. The Diplomat przedstawia analizę sytuacji Nowej Zelandii oraz wskazuje, że jej obecne podejście do polityki na Indo-Pacyfiku będzie musiało ulec zmianie. [The Diplomat]
Ekonomia i gospodarka
Samochody elektryczne mogą być nawet o 40% tańsze w utrzymaniu niż pojazdy napędzane benzyną. Przyczyną jest posiadanie mniejszej liczby części, które będą podlegać serwisowaniu np. czujniki tlenu albo świece zapłonowe. [Yale Climate Connections]
Rekordowa liczba kontenerowców czeka u wybrzeży Kalifornii na możliwość wejścia do portu. Niektóre statki ze względu na brak miejsc w kotwicowiskach po prostu dryfują. Głównym powodem jest wprowadzenie i przestrzeganie surowych restrykcji związanych z pandemią COVID-19. [Popular Science]
Komisja Europejska przedstawiła propozycję wprowadzenie USB-C jako jednolitego standardu złącza ładowania wszystkich urządzeń elektronicznych. Legislacja będzie miała największy wpływ na smartfony Apple korzystające obecnie ze złącza Lightning. Standard ma nie obejmować urządzeń ładowanych bezprzewodowo. [The Verge]
Nauka i Technologia
Przedstawiciele lwowskiej szkoły matematycznej znacząco wpłynęli na rozwój swojej dyscypliny. W artykule przedstawiono ich losy, zarówno weselsze, jak i tragiczne. W tekście jest także mowa o problemie matematycznym, którego rozwiązanie gwarantowało wygranie żywej gęsi. [Przekrój]
Facebook zaprezentował niedawno inteligentne okulary które będą w stanie nagrywać wideo. W przeciwieństwie do poprzednich prób Googla z elektronicznymi okularami, te zaprezentowane przez Facebooka mają jedną zdecydowaną zaletę, wyglądają jak okulary a nie gadżet elektroniczny. Kiedy jednak przestaniemy być pod wrażeniem osiągnięć technologicznych to należy zadać sobie pytanie jak takie urządzenie wpłynie na prywatność nas wszystkich. [Brookings Institution]
Nowe badanie MIT i Oxfordu kwestionuje popularne mity na temat innowacji. Okazało się, że innowatorzy-superbohaterowie nie są aż tak ważni. Zamiast nagłych przełomów, postęp w nauce jest wyjątkowo stały. A za spełnianie się Prawa Moore'a, czyli zwiększanie liczby tranzystorów w układach scalonych, odpowiada rozwój technologii laserowej. [The Wall Street Journal (TWARDY PAYWALL)]
Światowa Organizacja Zdrowia zarekomendowała nowe, niższe poziomy zanieczyszczeń powietrza jako bezpieczne dla zdrowia. Szacuje się, że nawet 7 mln osób rocznie ginie przedwcześnie ze względu na zanieczyszczenia powietrza. Instytut Badań Strukturalnych przygotował wykres pokazujący liczbę dni w ciągu roku, podczas których w wybranych polskich miastach przekroczone zostały stara i nowa norma. [Światowa Organizacja Zdrowia]
Co łączy małe nietoperze i ludzkie noworodki? Gaworzenie. Naukowcy odkryli, że małe nietoperze wydają podobne dźwięki do tych jakie wydają noworodki, gdy uczą się mowy. [Smithsonian Magazine]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Tomasz Stawiszyński w wywiadzie z Rafałem Pikułą stawia tezę, że nie każdy problem ma rozwiązanie i czasami poczucie bezradności to nic złego. Przedstawia także krytykę koncepcji „cancel culture”. [Tygodnik Przegląd]
Dobrze wiecie, że zbliżają się wybory w Niemczech. Jak wybory to kiełbasa wyborcza, więc zapraszamy na materiał o kiełbasie, które wykarmiła całe pokolenia w bloku wschodnim.
„Elżbieta Węgierska, zwana także Elżbietą z Turyngii, to bardzo ważna święta Środkowej Europy: urodziła się w 1207 roku jako córka króla Węgier Andrzeja II, i została żoną Ludwika landgrafa Turyngii. Elżbieta słynęła z pobożności i z pasją oddawała się działalności dobroczynnej; zmarła w wieku 24 lat, zarażając się od chorych, których pielęgnowała. Dlaczego elementem jej legendy jest przedstawienie krucyfiksu w łóżku i kim był złowieszczy Konrad z Marburga biczujący Elżbietę?” [Tygodnik Powszechny]
Według najnowszych badań 40 procent młodych osób nie chce mieć dzieci z obawy przed zmianami klimatu, prawie połowa uważa, że rządzący robią za mało w dziedzinie walki z kryzysem klimatycznym. Prawdopodobnie znany wam kanał Kurzgesagt – In a Nutshell przygotował materiał odpowiadający na pytanie „Czy TY możesz powstrzymać zmiany klimatu?” Krótka odpowiedź brzmi NIE, aby poznać dłuższą obejrzyjcie film. [Noizz]
Rokrocznie 10 września obchodzimy Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom. Z tego względu Karol Paciorek z kanału Imponderabilia przeprowadził wywiad z dr Halszką Witkowską: kulturoznawczynią i suicydolożką. Dr Witkowska poruszyła w nim zagadnienia związane z jej pracą naukową, tj. badaniem listów pożegnalnych, a także treściwie zarysowała problemy, jakie porusza suicydologia, jakimi narzędziami musi się posługiwać. Opowiedziała też o projekcie Życie Jest Warte Rozmowy – witrynie mającej stanowić kompendium wiedzy o pomocy osobom chcącym odebrać sobie życie, na której to witrynie można znaleźć też podcast poświęcony niedoszłym samobójcom, opowiadającym o swych próbach oraz o tym, co skłoniło ich do porzuceniu tych dramatycznych pragnień. [Życie warte jest rozmowy]