Wydanie 51, 22.10.2021
To z bogiem Spinozy, działem kuchnie świata w supermarkecie i outsourcingiem aborcji
Polska
Minął rok od oświadczenia Trybunału Julii Przyłębskiej w sprawie prawa do aborcji. Z tej okazji Aborcyjny Dream Team opublikował statystyki, z których wynika, że aborcji zakazem się nie zlikwiduje. Przez ten rok grupy działające w ramach Aborcji Bez Granic pomogły 34 tysiącom Polek w dostępie do aborcji. [OKO.press]
„Zaczyna się mimozami, feedy Instagrama zalewa fala piękności w swetrach i grubych skarpetach, co sączą herbatę. Gdzieś w oddali pali się ogień w kominku, za oknem widać spadające liście. O szyby deszcz dzwoni, a jakże!, jesienny. Być może na poduszce drzemie puchaty kot, pies, tudzież świnka morska. Kolejny raz projekt ustawy o ochronie życia trafia do Sejmu. Na granicy umierają ludzie. Ale ich ten projekt nie dotyczy. Jesień, panie, a oni nie mają domu ani prawa do życia.”
Mogliście słyszeć o działalności grupy Medycy Na Granicy. Polecamy do przeczytania ich manifest, tłumaczący dlaczego zdecydowali się robić to co robią. [Dwutygodnik]
Europa
Wielka Brytania planuje umożliwić ministrom „poprawianie” wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. UE będzie chciała nałożyć sankcje na białoruskie linie lotnicze w związku z wywołanym przez Łukaszenkę kryzysem migracyjnym. Rosja zamraża stosunki z NATO.
Jak ostatnio pisaliśmy o Czechach to skupialiśmy się na wyborach a o ciężkim stanie zdrowotnym prezydenta wspominaliśmy na marginesie. Z biegiem czasu sprawa stała się poważniejsza. Jest bardzo możliwe, że prezydent Zeman nie będzie w stanie wrócić do pełnienia swojej funkcji. Andrej Babis, jeszcze pełniący funkcję premiera, oskarża szefa biura prezydenckiego o przekraczanie uprawnień w związku z chorobą prezydenta. [BBC]
Pisaliśmy o prawyborach węgierskiej opozycji przed zbliżającymi się wyborami. W końcu się zakończyły i wyłoniły zwycięzcę. Péter Márki-Zay będzie kandydatem na premiera zjednoczonej węgierskiej opozycji. Ośrodek Studiów Wschodnich przygotował zarówno, krótką sylwetkę Márki-Zaya jak i krótkie komentarze na temat zbliżających się wyborów oraz obecnego stanu przeciwników Viktora Orbána. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Parlament Europejski ogłosił laureata tegorocznej Nagrody Sacharowa. W tym roku to Aleksiej Nawalny został doceniony za dokonania w walce o prawa człowieka i wolność. Niestety rosyjski opozycjonista, który niedawno przeżył próbę zabójstwa, nie może odebrać tej nagrody bo odbywa karę w rosyjskiej koloni karnej. [DW]
Włoska linia lotnicza Alitalia zakończyła po 75 latach swoją działalność. Jej zamknięcie jest spowodowane m.in budową sieci połączeń kolei wysokich prędkości, która podjęła rywalizację w czasie podróży z połączeniami lotniczymi. Oferowała również większą wygodę oraz niższy koszt podróży. [CNN]
Pamiętacie ćwiczenia wojsk rosyjskich i białoruskich Zapad 21? Według serwisu EUvsDiSiNFO były to ćwiczenia nie tylko możliwości wojskowych ale także propagandowych Rosji. [EUvsDiSiNFO]
W wydaniu 49. informowaliśmy o raporcie komisji badającej nadużycia seksualne we francuskim kościele, który wstrząsał liczbą ofiar, szacowaną nawet na 200 tysięcy. Nie jest to jednak jedyny dyskutowany we Francji skandal związany z pedofilią i przemocą seksualną. Kolejna sprawa wiąże się z kuźniami krajowych elit, jak Instytut Nauk Politycznych w Paryżu, alma mater prezydentów Macrona czy Chiraca. O problematyce przemocy seksualnej we Francji, o tagu #SciencesPorcs („nauki świńskie”, od Sciences Po – skrótowej nazwie elitarnego, wspomnianego wcześniej instytutu) o kazirodztwie i trwającej wiele lat niemocy, mimo powszechnej wiedzy o mających miejsce wydarzeniach opowiada w setnym wywiadzie Działu Zagranicznego Marek Ostrowski z tygodnika Polityka, autor książki „Francuski sen”.
Bliski i Środkowy Wschód
UNICEF donosi, że od 2016 roku w wyniku wojny w Jemenie zginęło lub zostało okaleczonych 10 tysięcy dzieci. Irak zatrzymał członka ISIS odpowiedzialnego za przygotowanie zamachu bombowego w centrum handlowym w 2016 roku, gdzie zginęło blisko 350 osób, a 250 zostało rannych. Reżim Baszara al-Asada jest oskarżany o zarabianie na zagranicznej pomocy humanitarnej poprzez utrzymywanie zawyżonego oficjalnego kursu wymiany swoje waluty.
Po maratonie przedwczesnych wyborów w Izraelu, o których mogliście przeczytać na naszych łamach, udało się w czerwcu sformować bardzo szeroką koalicję, której głównym lepiszczem było odsunięcie od władzy premiera Netanjahu. Cel się udał, a Binjamin Netanjahu skupić się może na sprawach sądowych toczącym się przeciw niemu, gdzie jest oskarżony o oszustwa, nadużycia władzy i przyjmowanie łapówek. Teraz koalicja idzie za ciosem i minister sprawiedliwości z nowego rządu chce przyjąć prawo, które ma zablokować dalszą karierę polityczną „Bibiego”. Projekt ma na celu uniemożliwienie pełnienia najwyższych funkcji w państwie osobom, na których ciążą zarzuty popełnienia poważnych przestępstw. [Al-Monitor]
Mimo postępującej normalizacji relacji międzynarodowych oraz ustania regularnych walk, Syrią nadal targa przemoc. W środę w Damaszku doszło do zamachu na należący do armii autobus, w którym zginęło 14 osób. O przeprowadzenie zamachu oskarżeni zostali dżihadyści kontrolujący niewielki region na północnym zachodzie kraju, że stolicą w Idlib. W odpowiedzi na ten atak, siły rządowe ostrzelały miasteczko Ariha nieopodal Idlib, zabijając 12 osób. [Reuters]
Od czasu objęcia sterów w USA przez Joe Bidena oraz po zmianie władzy w Iranie, ciągle na tapetę wraca temat kolejnej umowy atomowej z Iranem, która miałaby stabilizować sytuację w regionie. W zeszłym tygodniu widzieliśmy skoordynowane ostrzeżenia wystawione przez UE, USA czy też Izrael, mówiące, że jeśli nie zostanie osiągnięte porozumienie, to na stole są te inne opcje. Jak taka narracja wpłynie na postawę Iranu? [The Guardian]
Egipt, przez który płynie największa rzeka świata, zaczyna dywersyfikować źródła wody pitnej i planuje zwiększyć czterokrotnie moc instalacji odsalających wodę morską w przeciągu pięciu lat. Mimo wyższych kosztów wody odsalanej, władze dostrzegają konieczność szukania nowych źródeł wody. Nowe instalacje zasilane mają być w sporej części taniejącą energia elektryczną z elektrowni fotowoltaicznych. [Reuters]
Azja
Pamiętacie o przewrocie wojskowym w Mjanmie (Birmie)? Regionalna organizacja ASEAN (o której pisaliśmy więcej w wydaniu 40.) pamięta i z powodu tego jak obecnie wygląda sytuacja w tym kraju postanowiła wyjątkowo nie zaprosić na najbliższy szczyt przedstawiciela junty wojskowej. Więcej o znaczeniu tego gestu przeczytacie w artykule Al-Dżaziry. Za to w artykule CNN przeczytacie o tym, że junta wojskowa zaczęła wypuszczać z więzień więźniów politycznych. [Al-Dżazira], [CNN]
Delhi jest jednym z najniebezpieczniejszym miast dla kobiet w Indiach. Władze postanowiły zadbać o bezpieczeństwo kobiet instalując mnóstwo kamer. Oczywiście to nie wystarczy jeśli się chce zapewnić bezpieczeństwo kobietom (jak i innym mieszkańcom miast). The Diplomat ma wyczerpujący artykuł o kamerach w Delhi, z którego dowiecie się do czego te kamery się nie nadają, w czym mogą pomóc, a jakim grupom społecznym mogą wręcz zaszkodzić. [The Diplomat]
Po doniesieniach Financial Times z 16 października, świat obiegł szum informacyjny tyczący się przeprowadzonego przez Chiny testu broni hipersonicznej. Sprawa miała zaskoczyć amerykański wywiad. Być może te doniesienia zaskoczyły nawet chińskie ministerstwo spraw zagranicznych. O tym co wiadomo, czego nie wiadomo, co kto powiedział, a także, co w tym wszystkim jest nowe, a co już było próbuje odpowiedzieć i poukładać serwis [Konflikty.pl].
Głównym tematem informacji napływających z Państwa Środka, poza wiadomościami militarnymi, są ostatnio problemy giganta branży budowlanej, spółki Evergrande. W ich cieniu, potężne kłopoty przeżywa jednak kolejny sektor – chińska piłka nożna. Jeszcze kilka lat temu, za pieniądze m.in. największych spółek budowlanych, wydawano fortunę na transfery zagranicznych piłkarzy i trenerów oraz budowano potężne stadiony. Obecnie chińskie drużyny mają nałożone ostre limity wysokości pieniędzy wydawanych na zagranicznych piłkarzy, a szeregi ich ligi zdziesiątkowała fala upadłości. Gdzie są źródła chińskiego wzlotu, jak i upadku w piłce nożnej, a także jakie stoją przed nią perspektywy – opowiada Maciej Łoś: sinolog, redaktor Piłkarskiego Państwa Środka i współautor „Futbolu za Wielkim Murem”.
Afryka
W Republice Zielonego Przylądka wybory prezydenckie wygrał kandydat opozycji. Południowoafrykańscy ministrowie byli przetrzymywani jako zakładnicy przez weteranów walki z apartheidem.
W Ghanie może być w każdej chwili podpisane prawo kryminalizujące homoseksualizm. Jednak nawet w obecnej sytuacji prawnej osoby LGBTQ są prześladowane i aresztowane. Artykuł The Washington Post nakreśla historię podsycania wrogości dla osób nieheteronormatywnych w Ghanie. Nikogo nie powinno zaskoczyć informacja, że większość grup religijnych (oczywiście z udziałem Kościoła Katolickiego) połączyła siły w dehumanizowaniu osób LGBTQ jak i w lobbingu na rzecz kryminalizacji homoseksualizmu. [The Washington Post]
Średnia temperatura powierzchni Afryki rośnie szybciej niż światowa. Ta zmiana temperatury bezpośrednio i pośrednio przez zmianę wzorów opadów prowadzi do zwiększenia częstotliwości ekstremalnych zjawisk pogodowych. W drugiej dekadzie XXI wieku, w porównaniu do lat 70. ubiegłego wieku było trzy razy więcej susz, cztery razy więcej burz i ponad dziesięć razy więcej powodzi. Nie wszystkie kraje kontynentu w równym stopniu ich doświadczają. Kenia, RPA oraz Mozambik były ofiarami większości powodzi oraz burz, a dwa pierwsze zostały równie mocno doświadczone suszami. [The Brookings Institution]
Ameryka Łacińska
W Ekwadorze wprowadzono stan wyjątkowy. Na Haiti porwano grupę misjonarzy a porywacze domagają się 17 milionów dolarów okupu. Sekretarz Stanu Stanów Zjednoczonych Antony Blinken wyruszył na tournee po państwach Ameryki Południowej.
Według specjalnego dochodzenia brazylijskiego kongresu, prezydent Bolsonaro powinien zostać oskarżony o zbrodnie przeciwko ludzkości. Dochodzenie badało to jak on i jego rząd reagowali na pandemię koronawirusa. [The Guardian]
Pisaliśmy o tym jak wenezuelski rząd prowadził rozmowy z opozycją na spotkaniach odbywających się w Meksyku. Właśnie te negocjacje zostały przerwane przez stronę rządową po tym jak Republika Zielonego Przylądka dokonała ekstradycji wenezuelskiego biznesmena do Stanów Zjednoczonych. Z artykułu The Guardian dowiecie się dlaczego jest to takie ważne dla rządu Nicolasa Maduro. [The Guardian]
W wydaniu 21. pisaliśmy o tym, że Barbados jest bliski zrzucenia jarzma Elżbiety II. Niedawno parlament wybrał prezydenta po raz pierwszy w historii tego państwa co jest jednym z większych kroków w tym kierunku. Prawie jednogłośnie wybrano na to stanowisko Sandrę Mason, która do tej pory pełniła funkcję Generalnej Gubernatorki Barbadosu. [The Guardian]
Najsłynniejszy narco świata, zmarły w 1993 roku Pablo Escobar, sprawił sobie za swojego życia małe zoo, którego jedną z atrakcji były hipopotamy. W wyniku zamieszania jakie wynikło na wskutek jego śmierci, hipopotamy wydostały się na wolność i bardzo polubiły lokalny klimat. Żyje się im dobrze, a ich liczba rośnie. Niestety są one problemem dla lokalnego ekosystemu i od pewnego czasu zastanawiano się jak rozwiązać problem „kokainowych hipopotamów”. Obecnie zdecydowano o kontrolowaniu populacji poprzez przeprowadzanie sterylizacji. [BBC]
Ameryka Północna
Internet i media społecznościowe skutkują dużymi problemami dla mniejszych, lokalnych gazet na całym świecie. W samych Stanach Zjednoczonych, od roku 2004 upadło ponad 2000 regionalnych gazet. Jednym z efektów tego upadku, jest brak zainteresowania lokalnymi wydarzeniami, problemami czy patrzeniem na ręce lokalnym władzom. Odpowiedniej jakości dziennikarstwo kosztuje, wymaga wysiłku i długich godzin pracy. Jednak nasza dieta informacyjna się zmienia i wybieramy coraz częściej informacje zachęcające nas tytułem do kliknięcia i oferowane nam za darmo. Czy to nieodwracalny koniec lokalnych tytułów? [Yale Insights]
18 października zmarł Colin Powell. Był on pierwszym afroamerykaninem, który pełnił funkcję Sekretarza Stanu. W artykule The Economist przedstawia wyważone podsumowanie jego działalności politycznej. Za to w artykule z działu Opinie serwisu Al-Dżazira znajdziecie skrajnie krytyczną perspektywą na jego dokonania. [The Economist], [Al-Dżazira]
Kwestie szczepień przeciwko koronawirusowi wkroczyły jakiś czas temu na parkiet NBA. Chociaż większość sportowców się zaczepiła to głośno było o gwiazdach, które jednak tego nie zrobiły. Sezon NBA zbliża się do rozpoczęcia a różne amerykańskie stany wprowadzają regulacje, które uniemożliwiłyby granie niezaszczepionym zawodnikom. Sytuacja robi się napięta gdyż w grę wchodzą ogromne pieniądze jakie mogą stracić zarówno zespoły jak i poszczególni zawodnicy. [BBC]
Oceania
Nowa Zelandia zapowiada podpisanie nowej umowy handlowej z Wielką Brytanią. Co ciekawe to umowa ta zawiera klauzule odnoszące się do rozpoznania maoryskiego tańca haka oraz zapewnienie mu przez Wielką Brytanię ochrony kulturalnej. [The Guardian]
Ekonomia i gospodarka
Branżę motoryzacyjną wcześniej dotkniętą niedoborami mikroprocesorów czekają teraz braki magnezu. Według ekspertów zatrzymanie produkcji może nastąpić do końca tego roku. Magnez jest używany w stopach aluminium, z których z kolei produkuje się elementy samochodów. Za niedobory magnezu odpowiada kryzys energetyczny w Chinach, którego skutkiem jest ograniczenie produkcji surowca w kraju odpowiadającym za 85% światowej produkcji. [Jalopnik]
Dyrektorka zarządzająca Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Kristalina Georgiewa, mówi o trudnym pochodzie naprzód światowych gospodarek. Wskazuje ona, na trzy duże kamienie które mamy w butach – pogłębiające się różnice między bogatymi i biednymi, inflację i dług. Czy świat jest w stanie otrząsnąć się z pandemii gdy 60% obywateli państw rozwiniętych jest zaszczepionych, w porównaniu do 4% w krajach o niskich dochodach, a najbiedniejsze państwa, ucierpiały na gospodarczym kryzysie pandemicznym mocniej, niż te bogatsze? [Obserwator Finansowy]
Nauka i Technologia
W 1700 roku doszło do wielkiego trzęsienia ziemi w Ameryce Północnej, któremu towarzyszyło tsunami. Artykuł Wired opisuje nie tylko samo zdarzenie ale przede wszystkim to jak badania drzew może pomóc geologom dowiedzieć się więcej o tego typu wydarzeniach. [Wired]
W najnowszym TP jest darmowy dodatek (2 artykuły) na temat sztucznej inteligencji. Proponujemy Wam tekst na temat „uprzedzeń” SI w stosunku do m.in. kobiet czy mniejszości etnicznych. Dlaczego tak się dzieje? Czy można coś z tym zmienić? Co nas czeka w przyszłości? [Tygodnik Powszechny]
Czy małe dzieci powinny uczyć się programowania? Indyjska firma zajmująca się e-nauką przekonuje rodziców, że tak. Jednak byli pracownicy tej firmy przekonują, że sposób sprzedaży prowadzony przez przedstawicieli tej firmy bazuje na wciskaniu drogich produktów rodzicom których na to nie stać. [Rest of World]
Wyniki zaraportowane w ramach trzeciej fazy badań klinicznych Pfizera wskazują, że podana po kilku miesiącach przypominająca (trzecia) dawka szczepionki przeciw SARS-CoV-2 chroni w 95.6% przeciw symptomatycznej chorobie w porównaniu do grupy kontrolnej bez boostera. Jest to niezwykle budujący wynik, gdyż porównujemy tutaj nie do osób niezaszczepionych, a tych, którzy otrzymali dwie dawki. Badania przeprowadzono w czasie, gdy wariant Delta koronawirusa był dominujący. Dawka przypominająca będzie wg zapewnień polskiego rządu niebawem dostępna dla wszystkich osób dorosłych w Polsce, którym minęło pół roku od zakończenia podstawowego cyklu szczepień. [BioNTech]
Nasze zdolności matematyczne można podzielić na dwie grupy – te które zdobywamy studiując naukę jaką jest matematyka oraz te niejako wrodzone, które pojawiają się samoczynnie w naszym umyśle. Skoro my mamy zdolności wrodzone, to pewnie mają je też zwierzęta, wszak sami jesteśmy jednymi z nich. O tym jak dokładnie nasz pies liczy ilość przysmaków, które mu dajemy, a także czy koń Hans, mimo obalenia jego zdolności w operowaniu datami, może mieć zdolności matematyczne opowiada w Radiu Naukowym dr hab. Mateusz Hohol, neurokognitywista, badacz poznania matematycznego z Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Polityka portali społecznościowych pokroju Facebooka, Twittera czy Tik-Toka względem treści zawierających nagość to polityka bezwzględna. Na tyle bezwzględna, że jej ofiarą padają także dzieła sztuki niemające wiele wspólnego z pornografią. Wiedeńska Albertina, jedno z największych muzeów świata, to jeden z najbardziej jaskrawych przykładów patologii takowej polityki: tak Facebook, jak i Tik-Tok, zablokował konta tej instytucji pożytku publicznego z powodu udostępniania obrazów Rubensa czy Egona Schielego. Rozwiązaniem tej sytuacji dla znanego muzeum stało się założenie oficjalnego konta na erotycznym portalu OnlyFans. [The Guardian]
Egon Schiele, Akt (1917) Baruch Spinoza miał swoje 5 minut w polskiej debacie publicznej w ramach aktywnego udziału TVP w prezydenckiej kampanii wyborczej w 2020 roku. Boga Spinozy (obok np. Alberta Einsteina, ale o tym już TVP nie wspomniało) uznaje Rafał Trzaskowski. Czym lub kim jest zatem „bóg Spinozy”? Odpowiedzi w artykule. [Prospect]
Czy Bond mógłby mieć inny kolor skóry niż biały? Czy mógłby być kobietą? The Economist uważa, że nie miałoby to żadnego wpływu na te elementy postaci, które jako widzowie pokochaliśmy. [The Economist]
Czy w erze globalizacji dział „kuchnie świata” jest naprawdę potrzebny w supermarketach? Dokładnie to pytanie zadała sobie Priya Krishna, dziennikarka The New York Times pisząc ten artykuł. Dowiecie się z niego, że wydzielenie niektórych produktów do działu kojarzącego się z egzotyką może mieć złe jak i dobre skutki. Zarówno z kulturalnego punktu widzenia jak i punktu widzenia przedsiębiorców. Samo pozbycie się takiego działu ze sklepu też nie musi być tak proste jakby się mogło na pierwszy rzut oka wydawać. Za to filmik pomoże wam zrozumieć problemy jakie niektórzy mogą mieć z tą sekcją w sklepie, przedstawiając historię tego działu w amerykańskich sklepach. [The New York Times]
