Udało się! Marsz Niepodległości przeszedł przez Warszawę nie demolując miasta. Radujmy się wszyscy tym wielkim zwycięstwem rozumu i godności człowieka! Skoro udało się osiągnąć coś co jeszcze niedawno wydawało się niemożliwe to można zacząć myśleć o tym jak by wyglądał ten marsz bez środowisk skrajnie prawicowych.

Tydzień temu uruchomiliśmy Patronite naszego projektu! Będziemy bardzo wdzięczni za każdą złotówkę i obiecujemy, że nie wydamy niczego na głupoty! Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Przypominamy, że wstępy poszczególnych działów w wersji webowej również zawierają linki do źródeł. Nie umieszczamy ich w wersji rozsyłanej e-mailowo ze względu na ograniczony (głównie przez Gmaila) maksymalny rozmiar wiadomości. Aby wejść na wersję webową wydania wystarczy kliknięcie w numer wydania w mailu.

Polska

Kiedy marzyć jak nie w Narodowe Święto Niepodległości? Właśnie dziś można sobie pozwolić na puszczenie wodzy fantazji i przedstawić fantastyczne scenariusze na to jak naród polski możne budować razem przyszłość. W podróż po krainie, gdzie wszystko jest możliwe zaprasza was Jarosław Makowski i dr hab. Marcin Napiórkowski, autor strony Mitologia Współczesna. [Instytut Obywatelski @ Facebook]
Chcielibyście wiedzieć jakim rogalem świętomarcińskim jesteście? My też, niestety jeszcze nikt nie zrobił takiego quizu. Za to dr hab. Marcin Napiórkowski zrobił test, który powie wam jakim rodzajem patrioty jesteście. Przy okazji możecie się dowiedzieć według jakich kryteriów można patrzeć na patriotyzm. [Mitologia Współczesna]
Zastanawialiście się kiedyś o co chodzi z kolejką wąskotorową: w czym wąskie tory są lepsze od szerzej rozstawionych? Jeśli tak jak my tego nie wiecie to pewnie nie wiecie też, że na Kujawach istniała bardzo gęsta sieć kolei wąskotorowej. Serwis Hrabia Tytus ma dla was artykuł, który zarówno odpowie na wasze pytania jak i opowie historię kujawskiej wąskotorówki. [Hrabia Tytus]

Europa

Prezydent Emmanuel Macron ogłosił budowę nowych reaktorów jądrowych we Francji. Portugalia zmieniła przepisy dotyczące pracy zdalnej, dopuszczając grzywny za komunikację z pracownikiem po godzinach pracy. Amerykanie chcą uspokoić napiętą sytuację w Bośni i Hercegowinie, o której pisaliśmy w poprzednim wydaniu.

Jeśli myśleliście, że największe kłopoty związane z Brexitem są już za nami to możecie się grubo mylić. Ustalenia dotyczące przepływu towarów między Irlandią i Irlandią Północną zaczęły być ostatnimi czasy kwestionowane przez Borisa Johnsona, a UE nie zamierza mu ustąpić. W artykule BBC przeczytacie o szczegółach ustaleń, które teraz są powodem sporu oraz o wojnie celnej jak może wybuchnąć gdy umowa ta zostanie zerwana przez Wielką Brytanię. Guardian pisze za to o tym jak Irlandia rozpoczęła przygotowania na potencjalną wojnę celną. [BBC], [The Guardian]
Kryzys gazowy opanował Europę. Rosnące do astronomicznych rozmiarów ceny gazu mają kilka przyczyn i jedną z nich jest zachowanie Rosji. Jak wygląda zachowanie Rosjan wobec kryzysu, ich narracja oraz propozycje na jego zażegnanie? Jakie są taktyczne, długofalowe i strategiczne cele Kremla? Polecamy analizę od [Ośrodka Studiów Wschodnich].
Rok temu zakończyła się krótka wojna w Górskim Karabachu, której zdecydowanym wygranym była strona Azerskiej. Jak wygląda sytuacja na miejscu rok po ustaniu walk? Jakie nastroje społeczne i polityczne panują obecnie w Armenii i Azerbejdżanie. Jak zmieniły się wpływy zewnętrznych graczy na tę część Kaukazu? Zapraszamy dzisiaj po odpowiedzi do artykułu od Nowej Europy Wschodniej oraz do podcastu Po Prostu Wschód, gdzie gościem jest dr Konrad Zasztowt z Wydziału Orientalistyki UW. [Nowa Europa Wschodnia]
Google przegrał proces z Komisją Europejską. Sąd uznał, że firma wykorzystywała dominującą pozycję na rynku do nieuczciwego faworyzowania własnych usług. Chociaż na firmę została nałożona spora grzywna (2,4 mld euro) to jednak komentatorzy więcej uwagi przykładają do tego, że jest to duże zwycięstwo dla unijnej komisarz ds. konkurencji Margrethe Vestager i można się teraz spodziewać kolejnych podobnych procesów przeciwko gigantom nowych technologii. [DW]
Łukaszenka grozi odcięciem gazu płynącego do UE przez jego kraj, wezwał też wojska rosyjskie do pomocy na granicy z Polską. Słuchając polityków partii rządzącej w Polsce można by odnieść wrażenie, że sytuacja na granicy UE z Białorusią nie wydaje się interesować polityków europejskich. Artykuł Politico pokazuje, że jest dokładnie odwrotnie. [Politico]

Bliski i Środkowy Wschód

Izraelski sektor medyczny był celem cyberataku, za którym może stać Iran. Stany Zjednoczone wpisały na czarną listę Departamentu Handlu izraelską firmę odpowiedzialną za oprogramowanie szpiegowskie Pegasus. W Jemenie w wyniku eksplozji zginęła ciężarna dziennikarka pracująca dla jednego z kanałów telewizyjnych znad Zatoki Perskiej. Dwoje członków wpływowej milicji związanej z Iranem zostało skazanych w Iraku na śmierć za zabójstwo 2 dziennikarzy.

W Iraku doszło do ataku dronowego na rezydencję premiera, Mustafa al-Kazimiego. Eksplozja lekko raniła premiera, którego rezydencja znajduje się w silnie strzeżonej „Zielonej Strefie” w Bagdadzie. Jako potencjalni sprawcy wskazywane są związane z Iranem grupy szyickie, które są największymi przegranymi wyborów parlamentarnych, które odbyły się w zeszłym miesiącu. [The Guardian]
Czy Erdogan żyje? To pytanie zadawali sobie Turcy, po tym gdy ich prezydent nagle odwołał wizytę w Glasgow. Dla ucięcia spekulacji media opublikowały nagranie prezydenta grającego w koszykówkę z młodzieżą promując sport. Teraz trwają śledztwa wobec niektórych kont w mediach społecznościowych, które dystrybuowały wiadomość o problemach zdrowotnych prezydenta. [Al-Monitor]
Po upadku ZSRR wyemigrowało z tego obszaru do Izraela prawie milion ludzi. Jak odnaleźli się oni w nowym kraju? Jak wpłynęli na jego politykę i to jak wspomina się o 2 Wojnie Światowej? Podcast Ośrodka Studiów Wschodnich odpowie na te i wiele innych pytań.
Czy w obliczu kryzysu migracyjnego i humanitarnego na polsko-białoruskiej granicy Kościół katolicki naprawdę nie może zrobić więcej? – pyta w tym odcinku „Opowieści z Izraela” Karolina Przewrocka-Aderet. Przygląda się też działaniom Kościoła w Izraelu: również dotkniętym kryzysem migracyjnym, a jednocześnie pozostającym w trwałym konflikcie, na którego granicach wybudowano mury i zasieki. [Tygodnik Powszechny]
The Economist pisze o Saudyjskiej Wizji 2030. Jest to plan mający zreformować system ekonomiczny kraju i sprawić, żeby przestał być zależny od ropy naftowej. Jak na razie idzie im to średnio. Co nie jest dobrą dla nich wiadomością, gdy świat planuje stopniowe odchodzenie od paliw kopalnych, a ropy naftowej jest głównym źródłem saudyjskiego bogactwa. Jakie działania podjęła monarchia i gdzie, póki co, zaprowadziły one saudyjską gospodarkę? [The Economist]

Azja

Jedną z ambicji przywódcy Chińskiej Republiki Ludowej jest zjednoczenie Chin poprzez podporządkowanie Tajwanu władzom w Pekinie. Nie wyklucza on użycia w tym celu siły. Reuters przygotował raport w oparciu o analizy i opinie strategów militarnych oraz oficerów wojskowych z Tajwanu, USA, Australii oraz Japonii. Raport przedstawia sześć możliwych scenariuszy wymuszenia zjednoczenia siłą. [Reuters]
Polityka Chin w regionie staje się coraz bardziej agresywna, a wydarzenia w Hong Kongu pokazały, że doktryna „jeden kraj, dwa systemy” nie jest możliwą alternatywą dla Tajwanu. Unia Europejska jednak nie pozostawia Tajwanu samego sobie, a nawet zwiększa swoje zaangażowanie w regionie. W ostatnich tygodniach doszło do rekordowej liczby spotkań dyplomatycznych na najwyższym szczeblu pomiędzy urzędnikami unijnymi, politykami krajów członkowskich oraz władzami Tajwanu. Parlament Europejski prawie jednogłośnie zaaprobował plan zbliżenia z Tajwanem, który został poparty przez członków Komisji Europejskiej. Relacja między EU a Tajwanem jest oparta na współpracy demokratycznych państw oraz wykorzystaniu możliwości ekonomicznych jakie ta współpraca umożliwia. [Foreign Policy]
UE wzmacnia Tajwan dyplomatycznie oraz ekonomicznie, a Stany Zjednoczone aktywnie działają w celu polepszenia możliwości obronnych wyspy. Pentagon liczy, że uda mu się uczynić z Tajwanu obronnego jeżozwierza. [Foreign Policy]

Afryka

Generał, który dowodził niedawnym puczem w Sudanie wyznaczył siebie jako szefa rządu tymczasowego. Wojna domowa w Etiopii zagraża właśnie powstającemu rynkowi płatności mobilnych.

Sahara Zachodnia to bardzo nietypowe miejsce na mapie. Była (?) hiszpańska kolonia, okupowana częściowo przez Maroko, walcząca o międzynarodowe uznanie od dekad, a niedawno ponownie pojawiła się na czołówkach światowych gazet. Skąd się wzięła Sahara Zachodnia, jak wygląda jej historia, sytuacja międzynarodowa oraz jakie rysują się przed nią perspektywy opowiada w podcaście „Za rubieżą” Bartek Sabela: reporter i autor książki „Wszystkie ziarna piasku”.
Zmarł ostatni biały prezydent Republiki Południowej Afryki — Frederik Willem de Klerk. Z artykułu Guardiana możecie dowiedzieć się o jego roli w utrzymaniu jak i potem rozmontowaniu apartheidu w RPA (za co potem dostał Pokojową Nagrodę Nobla, razem z Nelsonem Mandelą). Co ciekawe zza grobu przeprosił za cierpienia spowodowane apartheidem, w filmie który jego biuro udostępniło po poinformowaniu o jego śmierci. [The Guardian]

Ameryka Łacińska

Pisaliśmy jak prezydent Nikaragui, walczył z opozycją przed zbliżającymi się wyborami prezydenckimi. Wybory odbyły się w ostatni weekend i oczywiście wygrał urzędujący prezydent – Daniel Ortega. Chociaż władze Nikaragui twierdzą, że frekwencja wynosiła ponad 60% to lokalni obserwatorzy donoszą, że ludność zbojkotowała wybory i frekwencja wyniosła co najwyżej 20%. CNN opisuje drogę do tej parodii wyborów, los oponentów politycznych Ortegi oraz co może czekać ten kraj staczający się w autorytaryzm. [CNN]
W Boliwii po interwencji prawników zatrudnionych przez Kościół katolicki rodzina 11 letniej zgwałconej dziewczynki uniemożliwiła dokonanie zabiegu usunięcia ciąży wynikającej właśnie z gwałtu. Jeśli wydaje się wam, że w Polsce mimo wszystko do czegoś takiego by nie mogło dojść to polecamy tekst z 2008 r. (sic!) z Polityki. Opisuje on sprawę 14 letniej zgwałconej dziewczynki, która była prześladowana przez ruchy antyaborcyjne oraz księży i dopiero interwencja ówczesnej ministry zdrowia Ewy Kopacz sprawiła, że mogła dokonać przysługującego jej zabiegu usunięcia niechcianej ciąży. [The Guardian], [Polityka]

Ameryka Północna

Notowania prezydenta Bidena nie były nigdy tak niskie w Stanach Zjednoczonych. Możliwe, że właśnie przegłosowany ponadpartyjny plan infrastrukturalny opiewający na 1 bilion dolarów to zmieni. The New York Times przedstawia skomplikowaną sytuację polityczną związaną z tym planem jak i jego realizacją. Ma też ściągawkę dla wszystkich zainteresowanych tym co dokładnie znajduje się w tym planie infrastrukturalnym. [The New York Times]
Od czasu pandemii koronawirusa coraz więcej protestów pracowniczych odbywa się w Stanach Zjednoczonych. Washington Post ma artykuł o protestach ludzi zatrudnionych w restauracjach fast-food, takich jak McDonalds. Podcast Al-Dżaziry za to patrzy na amerykańskie strajki z szerszej perspektywy. [The Washington Post]
Małe dzieci umierają w Stanach Zjednoczonych z powodu kiły. Umiera ich coraz więcej i według dziennikarzy serwisu ProPublica jest to dowód na to, że amerykański publiczny system zdrowotny nie radzi sobie ze zgonami, którym łatwo można było zapobiec. [Pro Publica]

Oceania

Organizacja zrzeszająca lokalne linie lotnicze obawia się, że reguły izolacji od świata zewnętrznego jakie wprowadził rząd Nowej Zelandii mogą doprowadzić do tego, że międzynarodowe linie lotnicze przestaną tam przylatywać. [Radio New Zealand]

Ekonomia i gospodarka

Start-up zajmujący się opracowaniem i konstrukcją reaktora termojądrowego ogłosił, że zebrał 500 milionów dolarów. Mają one zostać wykorzystane do budowy reaktora Polaris, jednostki siódmej generacji. Polaris ma w 2024 zademonstrować dodatni bilans produkcji energii. Jesteśmy ostrożni wobec ogłaszania zbliżającego się tuż tuż sukcesu energetyki termojądrowej, ale jak widać inwestorzy są wyjątkowo optymistyczni. [CNBC]
Elon Musk sprzedał 10% posiadanych przez siebie akcji Tesli po sondzie przeprowadzonej na twitterze. Ale sonda nie była prawdziwym powodem, dla którego najbogatszy człowiek świata pozbył się części akcji w swojej firmie motoryzacyjnej. Musk potrzebuje środków na zapłatę podatku w wysokości około 15 miliardów dolarów. [CNBC]
Wbrew temu co twierdzą politycy koalicji rządzącej za rosnące ceny energii teraz, oraz w przyszłości, nie odpowiada unijna polityka klimatyczny tylko wieloletnie zaniedbania i hamletyzowanie polityków. Dr Maciej Bukowski z Uniwersytetu Warszawskiego w wywiadzie dla Gazeta.pl odpowiada co stoi za rosnącymi cenami, skąd się bierze zielona inflacja i ocenia działania NBP. [Gazeta.pl]
Kontynuując temat rosnących cen energii chcielibyśmy polecić analizę Adama Tooze'a. Potwierdza on tezę przeczącą odpowiedzialności polityki klimatycznej za rosnące ceny energii i wskazuje, że prawdziwa odpowiedzialność leży w rosnącym popycie na gaz w krajach azjatyckich. Popyt na gaz w Azji zwiększa ryzyko obranego modelu transformacji energetycznej w wielu krajach Europy, z gazem jako przejściowym źródłem energii. Rywalizacja z Azją o ograniczone zasoby stawia pod dużym znakiem zapytania uniezależnienie się od rosyjskiego gazu. Podobnie jak dr Bukowski Adam Tooze uważa, że trzeba szukać rozwiązania w zwiększeniu inwestycji w bezemisyjne źródła energii. [Adam Tooze @ Substack]

Nauka i Technologia

Amerykańska marynarka wojenna opublikowała raport mówiący o kierunkach rozwoju lotnictwa pokładowego na lata 2030-2035. Uchyla w nim całkiem sporego rąbka tajemnicy odnośnie tego jak planuje operować w zmieniającym się otoczeniu i jak podołać wyzwaniom rywalizacji z Chinami i Rosją. Jakie cechy ma mieć samolot 6 generacji operujący z lotniskowców, kiedy powinniśmy się go spodziewać, a także czego jeszcze nie możemy być pewni? [Konflikty.pl]
W obliczu nadciągającej katastrofy klimatycznej powodowanej przez rosnące stężenie dwutlenku węgla w atmosferze, mogliśmy nie raz usłyszeć o potencjale glonów do pochłaniania CO2 i tym samym ograniczania skutków katastrofy klimatycznej. Jak się jednak okazuje, niezbyt szeroko znany problem ograniczenia przepuszczalności świetlnej wody morskiej w strefie przybrzeżnej kładzie się na tym cieniem (dosłownie i w przenośni). [Hakai Magazine]
Firma Pfizer opracowała lek na COVID-19 i czeka obecnie na jego zatwierdzenie przez agencje rządowe. Paxlovid to inhibitor proteaz, a jego działanie polega na znaczącym zmniejszeniu zdolności wirusa do pomnaża się. Lek byłby przeznaczony dla osób w grupach podwyższonego ryzyka. Terapia jest efektywna, jedynie jeśli zacznie się szybko po wystąpieniu objawów choroby. [BBC]
Wspominaliśmy, że Facebook jako firma zmienił nazwę na Meta. W tym samym czasie ogłosił plany uruchomienia metawersum. Niedługo potem inne firmy, takie jak Microsoft czy Nvidia, wyraziły zainteresowanie uruchomieniem podobnych projektów. Tylko czym właściwie jest to całe metawersum? Mówiąc w największym skrócie to środowisko wizualne gdzie użytkownicy będą wchodzili w interakcje z sobą za pomocą awatarów (co brzmi jak opis dość starej aplikacji Second Life). Jeśli chcecie wiedzieć trochę więcej to Protocol przygotował zwięzłe podsumowanie tłumaczące czym dokładnie ma być metawersum oraz dlaczego nagle duże firmy się tym zainteresowały. [Protocol]

Idee, Kultura, Społeczeństwo

Obiegowe tezy o przyczynach porażki inwazji III Rzeszy na Związek Radziecki okazują się być tylko częściowo prawdziwymi. Niemcy wcale nie lekceważyli zimy, a ruchy ich wojsk nie były powodowane szaleństwem dowództwa. Głównym problemem była, od początku nieprzygotowana do takiej operacji, logistyka. Czy plan Barbarossa miał w ogóle szanse powodzenia? [Konflikty.pl]
W czasie debaty o aborcji mogliście usłyszeć z ust pana Gądeckiego, że „Stanowisko Kościoła katolickiego na temat prawa do życia jest niezmienne i publicznie znane”. Czy zastanawialiście się kiedyś czy tak naprawdę jest? Czy to stanowisko jest naprawdę niezmienne? Filozof Jan Woleński, przygotował rok temu artykuł, w którym przekonuje, że jest zgoła inaczej. [Polityka]
Będąc katolikiem nie trzeba być przeciwnikiem liberalizacji prawa aborcyjnego i oddania kobiecie jej podmiotowości. Jeśli celem, z katolickiego punktu widzenia, jest ograniczenie aborcji to w dłuższym okresie czasu liberalizacja prawa jest słuszną decyzją. Polecamy opublikowany w 2016 roku w katolickim miesięczniku Znak tekst „Porzućmy wadliwe prawo”. [Znak]
Co się stanie z psami jeśli ludzie nagle znikną z powierzchni Ziemi? Jak sobie poradzą? Czy sobie poradzą? Według autorki eseju Jessiki Pierce, taki eksperyment myślowy może pomóc opiekunom zrozumieć swoich podopiecznych. Dzięki głębszemu zrozumieniu relacja łącząca człowieka i psa może być tylko lepsza. [Aeon]
Z badań przeprowadzonych wśród pracowników i managerów wynika, że istnieje spory rozdźwięk między ich oczekiwaniami dotyczącymi przyszłości pracy zdalnej. Pracownicy chcą o wiele bardziej, niż managerowie, pozostać w domach, choćby tylko przez część tygodnia. Dlaczego Twój szef chce Cię widzieć w biurze? The Economist proponuje tutaj trzy motywacje - cyniczną, miłą oraz podświadomą. [The Economist]
Rozwój usług streamingowych oraz rozszerzenie ofert o produkcje nieanglojęzyczne takie jak Squid Game prowadzi do niedoboru tłumaczy. Jednym z rozwiązań, które mają odpowiedzieć na braki tłumaczy jest korzystanie przez duże firmy z techniki „pivot”, gdzie treści są najpierw przetłumaczone na angielski, a następnie na języki docelowe. W ten sposób eliminując potrzebę korzystania z usług tłumacza np. koreańsko-francuskiego. Efektem ubocznym jest niestety gorsza jakość tłumaczeń. [Rest of World]
Wiecie, że osoby niewidome chodzą do kina? Umożliwia im to audiodeskrypcja czyli opis tego co dzieje się w filmie przeznaczony dla osób niedowidzących i niewidomych. Serwis Culture przygotował świetny artykuł o audiodeskrypcji oraz tym jak kino w Polsce zaczyna otwierać się na osoby z niepełnosprawnościami wzrokowymi. [Culture]
Z okazji weekendu proponujemy wam porcję prosecco. To znaczy materiał o tym winie. Czym jest właściwie prosecco? Kto je podrabia? O co chodzi w konflikcie z Grecją? I dlaczego niektórzy włoscy producenci postulują rezygnację z tej jakże rozpoznawalnej nazwy? Na te inne pytania odpowiada Tomasz Prange-Barczyński: redaktor naczelny magazynu Ferment. Pismo o winie i autor felietonów winiarskich w Radiu 357.

Tygodnik Neuropa

Wydanie 54, 12.11.2021