Wydanie 55, 19.11.2021

To z likwidacją Memoriału, zaginioną chińską tenisistką i czystą wodą w Kenii

Nov 19, 2021

Dziś krótko. Jeśli mur na granicy ma być bez trybu, to niech zrobią go bobry.

Uruchomiliśmy Patronite naszego projektu! Będziemy bardzo wdzięczni za każdą złotówkę i obiecujemy, że nie wydamy niczego na głupoty! Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Polska

Jeśli umknął Wam news o powstaniu IPN w sprawach rodziny jest to zrozumiałe. W końcu dzieją się też inne rzeczy w kraju i na świecie. Oczywiście instytucja nazywa się inaczej – Polski Instytut Rodziny i Demografii, ale biorąc pod uwagę uprawnienia prokuratorskie, porównanie do IPN wydaje się zasadne. Beata Igielska w Tygodniku Przegląd przedstawia pomysłodawców tego instytutu, a także wyjaśnia, czym się inspirowali oraz jakie mogą być skutki jego powstania. [Tygodnik Przegląd]
W trakcie wciąż trwającego kryzysu na granicy z Białorusią można było wielokrotnie usłyszeć pytanie „Dlaczego ci ludzie nie złożą wniosku o azyl na przejściu granicznym?“. Oczywiście odpowiedzią na to jest zachowanie białoruskich służb, którym zależy na wywołaniu konfliktu. Jednak nawet gdyby migranci mogli bez przeszkód udać się na przejścia graniczne to najprawdopodobniej napotkaliby problemy, ponieważ polska Straż Graniczna od wielu lat łamie prawo na tamtej granicy. Mówią o tym zarówno wyroki polskich jak i zagranicznych sądów. Przeczytacie o tym w artykule z 2017 roku w [OKO.press].
Jaka jest rola Rosji w kryzysie granicznym? Czy Aleksander Łukaszenka może przeprowadzać tego typu eskalacje bez wiedzy wielkiego wschodniego sąsiada? A może nie powinniśmy pytać o wiedzę i przyzwolenie, a o inspirację? Na te pytania stara się odpowiedzieć Agnieszka Legucka z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych.
W irackim Kurdystanie wylądował pierwszy samolot z irackimi obywatelami, którzy zdecydowali się na powrót do kraju po tym, jak odkryli, że zostali oszukani i stali się żywa tarczą białoruskiego reżimu w kryzysie granicznym. Ponad 400 osób wczoraj wylądowało w Irbilu na pokładzie samolotu zorganizowanego przez rząd Autonomicznego Regionu Kurdystanu oraz centralny rząd iracki. Chęć powrotu deklaruje dalsze kilkaset osób. [Al-Monitor]

Europa

Tydzień temu proponowaliśmy Wam do przeczytania materiały omawiające sytuację między Armenią i Azerbejdżanem w rok po wojnie o Górski Karabach. Dzisiaj dajemy potwierdzenie na to, że atmosfera w regionie jest nadal napięta. W zeszłym tygodniu doszło do walk, w wyniku których po ataku Azerbejdżanu zginęło 15 ormiańskich żołnierzy. Po rosyjskiej interwencji dyplomatycznej strony przywróciły zawieszenie broni. [Konflikty.pl]
Jednym ze słusznie przepowiedzianych skutków wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej jest przenoszenie siedzib firm na kontynent. Tysiące z nich wybrało Estonię, przynosząc jej wzrost podatków oraz wzmacniając reputację jako centrum innowacyjności. Na decyzję o wyborze Estonii jako miejsca przeprowadzki ma m.in mało czasochłonna i zdigitalizowana administracja. [The New York Times]
Kto jest winny rosnącym wskaźnikom zakażeń na koronawirusa w krajach niemieckojęzycznych? Według The Economist odpowiada za to sojusz proepidemików i skrajnej prawicy. [The Economist]
W niedzielę 14 listopada odbyły się przedterminowe wybory parlamentarne oraz wybory prezydenckie w Bułgarii. W trzecich już w tym roku wyborach najwięcej głosów uzyskała nowo powołana partia Kontynuujemy Przemiany (PP). Pierwszą turę wyborów prezydenckich z wynikiem 49,4% wygrał aktualnie urzędujący Rumen Radew, który zmierzy się w drugiej turze z Atanasem Gerdżikowem popieranym przez GERB, partię byłego premiera Bojka Borisowa. Trwają obecnie rozmowy na temat utworzenia koalicji rządzącej składającej się z PP, ITN, BSP oraz DB. Więcej w analizie [Ośrodka Studiów Wschodnich].
Źródło: bułgarska Centralna Komisja Wyborcza za OSW
W ramach trwającej Konferencji w sprawie przyszłości Europy obywatele UE mają możliwość bezpośredniego zgłoszenia pomysłów, nad którymi pochyli się zgromadzenie plenarne Konferencji na początku 2022 roku. W jego skład wchodzą przedstawiciele PE, KE oraz wybrani członkowie paneli obywatelskich. Część propozycji, głównie dotyczących klimatu, środowiska oraz zdrowia można poznać w artykule [Euroactiv].
Rosja chce ostatecznie zlikwidować najstarszą rosyjską organizację broniącą praw człowieka – Memoriał. Po wpisaniu jej na listę „agentów zagranicznych” ponad 5 lat temu jest to kolejny krok władzy rosyjskiej wymierzony przeciwko środowiskom od niej niezależnym. Ośrodek Studiów Wschodnich opisuje szczegóły sprawy oraz szczegółowo ją komentuje [Ośrodek Studiów Wschodnich].
Polska przetarła szlaki, jeśli chodzi o uznawanie prawa europejskiego za niezgodne z krajową konstytucją i teraz Węgry idą naszym śladem. Chodzi o wyrok TSUE dotyczący węgierskiego prawa migracyjnego i zapowiedzi Komisji Europejskiej o nałożeniu kar na Węgry. [Reuters]

Bliski i Środkowy Wschód

W libijskich wyborach prezydenckich wystartuje syn Muammara Kadafiego, a także generał, który rządzi obecnie połową kraju. Pracownik służby domowej izraelskiego ministra obrony jest oskarżony o szpiegostwo na rzecz Iranu. To nie żart – Turcja deportuje Syryjczyków, którzy prowokacyjnie spożywają banany.

Po wyjściu z Afganistanu i obserwowaniu upadku Kabulu, Amerykanie odmawiają oficjalnego uznania rządu Talibów. Jednak mimo braku poprawnych relacji wiedzą, jak ważne są kanały komunikacji – nawet te z wrogiem, więc znaleźli na to rozwiązanie – interesy USA będzie na miejscu reprezentował Katar. Ma on ustanowić specjalną komórkę amerykańską w swoim przedstawicielstwie, a w praktyce będzie reprezentować interesy USA na miejscu. [Puls Lewantu]
Były prezydent Iranu Hasan Rouhani jest oskarżany przez konserwatywnych parlamentarzystów irańskich o poważne błędy w zarządzaniu kryzysem pandemicznym. Począwszy od rozprzestrzenienia się wirusa w kraju, przez porażkę krajowego programu rozwoju i produkcji szczepionki po brak sukcesu w zabezpieczeniu odpowiedniej ilości szczepionek z importu. 35 parlamentarzystów wzywa ministra sprawiedliwości do podjęcia kroków prawnych wobec Rouhaniego, który zakończył swoją kadencję 3 sierpnia 2021 roku. Iran był jednym z pierwszych dotkniętych pandemią państw, a w kraju zmarło wg oficjalnych danych prawie 130 tysięcy osób, choć pełny obraz katastrofy jest najpewniej dwukrotnie większy. [Al-Monitor]
Po długich i trzymanych w tajemnicy negocjacjach Izrael, Jordania i Zjednoczone Emiraty Arabskie uzgodniły porozumienie w kwestii czystej energii i gospodarki wodnej. Wspierana przez USA umowa zakłada, że na ziemiach jordańskich powstanie budowana przez firmy z Emiratów farma fotowoltaiczna, z której energia elektryczna będzie trafiała do izraelskiej sieci. W zamian izraelskie instalacje odsalania wody będą zaopatrywały w słodką wodę również Jordanię, która zmaga się z potężnym kryzysem wodnym. [Al-Monitor]

Azja

W Bangkoku aktywiści domagający się reform w kraju wyszli kolejny raz na ulicę. Tym razem, żeby zaprotestować przeciwko wyrokowi sądu, który uznał, że postulaty reform są równoznaczne z domaganiem się obalenia panującego w kraju ustroju. [Al-Dżazira]
Kaohsiung w Tajwanie jako pierwsze miasto w Azji wschodniej będzie gospodarzem WorldPride, wydarzenia zajmującego się promowaniem zagadnień dotyczących spraw LGBTQ. Artykuł w The Diplomat stara się wyjaśnić, dlaczego organizacja WorldPride 2025 w Tajwanie jest taka ważna. [The Diplomat]
Chińska tenisistka Peng Shuai dwa tygodnie temu oskarżyła byłego chińskiego wicepremiera o molestowanie seksualne. Następnie zniknęła z życia publicznego. Teraz pojawił się e-mail, który państwowa telewizja przedstawia jako napisany przez nią, w którym wycofuje się z oskarżeń. Jednak pozostaje wiele wątpliwości, czy jego autorką rzeczywiście jest Peng. [BBC]
Powoli zbliża się dziesięć lat władzy prezydenta Xi Jinpinga w Chinach. Z tej okazji Bloomberg przygotował podsumowanie jego sukcesów, porażek oraz kwestii, które trudno jednoznacznie ocenić. [Bloomberg]

Afryka

Według danych w 2016 roku z powodu biegunki na świecie zmarło 1,6 mln ludzi, z czego ponad 1/4 stanowiły dzieci. Tej tragedii można było zapobiec poprzez zapewnienie lepszej jakości wody pitnej. I tak właśnie stało się w Kenii! Wprowadzenie do użytku dozowników z chlorowaną wodą zmniejszyło śmiertelność dzieci o 63%. [Vox]
W stolicy Ugandy Kampali doszło do podwójnego zamachu bombowego, w którym zginęły 33 osoby. Trzech zamachowców samobójców dokonało zamachów w dwóch miejscach w stolicy. Władze łączą zamachowców z Państwem Islamskim. [Al-Dżazira]
W Sudanie ludność ciągle nie chce się pogodzić z przejęciem władzy przez juntę wojskową. W ostatnich protestach miało zginąć 15 osób, ale aktywiści wzywają do dalszych protestów. [The Guardian]

Ameryka Łacińska

Odbyły się wybory uzupełniające w Argentynie. Partia urzędującego prezydenta straciła większość w Kongresie. The Guardian zwraca jednak uwagę na to, że przyrost głosów ze skrajnej lewej jak i prawej strony jest ważniejszy. [The Guardian]
W wydaniu 50. pisaliśmy o tym, że został rozpoczęty proces impeachmentu wobec prezydenta Chile z powodu rewelacji z #PandoraPapers. Chilijski Senat właśnie zdecydował, że proces nie będzie kontynuowany. Więcej o tym w artykule [Al-Dżaziry].
Impeachment prezydenta Chile byłby głównie symboliczny, ponieważ kończy on swoją kadencję w przyszłym roku. Nowy prezydent zostanie wybrany w najbliższą niedzielę – odbywają się wtedy w Chile wybory prezydenckie, parlamentarne i regionalne. Pisaliśmy już o skrajnie prawicowym kandydacie startującym w wyborach prezydenckich, a teraz mamy dla was sylwetki 4 kandydatów z największą szansą na wygraną. [Americas Quarterly]

Ameryka Północna

Katastroficzne w skutkach powodzie i lawiny błotne na północno-zachodniej części USA oraz w Kanadzie bezpośrednio zostały spowodowane przez „burzę stulecia” zasilaną przez „atmosferyczną rzekę”. Skutkiem są przerwane szlaki komunikacyjne w Kolumbii Brytyjskiej oraz zatopione miasta. Ale zniszczenia nie byłyby tak dotkliwe, gdyby nie inne niedawne katastrofy pogodowe. Pożary lasów, które towarzyszyły „kopule ciepła” z lipca, pozbawiły góry w Kanadzie naturalnej ochrony z drzew. Zdjęcia oraz nagrania znajdziecie w artykule. [New York Magazine]
Dla większości zwolenników partii demokratycznej w USA to partia republikańska stoi na przeszkodzie bardziej sprawiedliwego i równego społeczeństwa. W materiale dla NYT autorzy próbują pokazać, że w wielu aspektach wina leży w tzw. Blue States czyli stanach, w których Demokraci posiadają pełną kontrolę nad władzą stanową. Dziennikarze przywołali przykłady tanich mieszkań, równego dostępu do edukacji oraz progresywnego systemu podatkowego jako sfer, w których wartości Demokratów pozostają tylko deklaracjami. [The New York Times]
Nawet 160 000 członków sił zbrojnych w USA ma problemy, żeby wykarmić swoje rodziny. Dotyczy to głównie najniższych rangą żołnierzy, w szczególności tych posiadających dzieci. Problem pogłębia prawo uniemożliwiające korzystania członkom wojska z kartek żywnościowych z programu SNAP. [AP News]
Kyle Rittenhouse staje właśnie przed sądem w Stanach Zjednoczonych. Oskarżony jest on o zabicie dwóch osób podczas zamieszek, jakie wybuchły przy okazji protestów Black Lives Matter w mieście Kenosha. Jednak teraz nie będziemy pisali o procesie tylko przypomnimy długi reportaż The New Yorker, który opisuje dokładnie nie tylko to, co się wtedy stało w Kenoshy, ale także to, co do tego doprowadziło i co stało się później. [The New Yorker]

Oceania

Jedno z plemion Maorysów zażądało zaprzestania używania haki „ka mate” przez protestujących proepidemików. Liderzy plemienia mówią, że plemię straciło wielu przodków z powodu różnych pandemii i to w szczepionce widzą najlepszą ochronę przed wirusem. [The Guardian]

Ekonomia i gospodarka

Fundusz inwestycyjny byłego wiceprezesa Facebooka Sama Lessina postanowił zainwestować bezpośrednio w ludzi, a dokładniej w twórców internetowych. Pierwszą inwestycją jest youtuberka Marina Mogilko prowadząca popularne kanały o życiu w Dolinie Krzemowej oraz nauce języka. W zamian za 1,7 mln dolarów, które otrzymała teraz, Slow Ventures będzie otrzymywać 5% jej zarobków przez następne 30 lat. Taki kontrakt wzbudził kontrowersje i skojarzenia z niewolnictwem. Sama Mogilko nie odbiera tego w ten sposób, a według Lessina bezpośrednia inwestycja w młodych ludzi pozwala im w pełni wykorzystać ich potencjał. Jest to też sposób na korektę nierówności społecznych, przez które młodzi pracując mają mało środków, a „boomerzy” nic nie robiąc mają ich pod dostatkiem. [VICE]
Organizacja Narodów Zjednoczonych odpowiedziała na twitta Elona Muska, w którym domagał się pokazania planu, według którego 6 mld dolarów pomoże w zwalczaniu głodu na świecie. Plan ONZ zakłada nakarmienie 42 mln osób w 43 krajach w przyszłym roku. Duża część środków byłaby przeznaczona na stworzenie lub dofinansowanie już istniejących programów bonów żywnościowych. Z kolei eksperci zapytani przez portal Bloomberg stawiają na inwestycję w rolnictwo oraz rozwój infrastruktury i lokalnych instytucji finansowych. [CBS], [Bloomberg]
Nierówność, która zabija – to tytuł bardzo dobrze ilustrujący treść i wnioski z badania Görana Therborna. O rodzajach nierówności, nierównościach względnych i ich efektach na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne, a także o receptach na ten problem – opracowanie recenzuje [Obserwator Finansowy].

Nauka i Technologia

Chińscy naukowcy po roku eksperymentów z odtworzeniem procesów zachodzących w jądrze Słońca ogłosili, że ich wyniki są obiecujące. Eksperyment polegał na odpalaniu impulsów lasera o dużej mocy na niewielkie stożki ze złota. Czubki stożków emitują plazmę wodorową, której dwa strumienie, jeśli zderzą się w odpowiednich warunkach, wyzwolą reakcję termojądrową. [South China Morning Post]
Jeśli zdarzyło się Wam krzyknąć, gdy zaatakował Was szerszeń, to macie coś wspólnego z pszczołami. Naukowcy zwrócili uwagę, że gdy pszczoły zauważą szerszenia azjatyckiego (zwanego także morderczym szerszeniem), to zaczynają wydawać z siebie pisk, który najprawdopodobniej ma ostrzec inne pszczoły z ula przed tym drapieżnikiem. [Smithsonian Magazine]
Z czym kojarzą się Wam torfowiska? Dzisiaj proponujemy skojarzenie z katastrofą klimatyczną i jej przeciwdziałaniem. O roli torfowisk w akumulacji dwutlenku węgla, o dodatnich i ujemnych sprzężeniach zwrotnych, o tym ile torfowisk nam jeszcze zostało i ile planujemy odzyskać - te i wiele innych kwestii porusza prof. Wiktor Kotowski z Zakładu Ekologii i Ochrony Środowiska Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego, członek zarządu Centrum Ochrony Mokradeł.
Stała się rzecz niesłychana – Apple dopuszcza samodzielną naprawę swoich produktów. CNN opisuje, jak działania konsumentów ale także regulatorów państwowych (zarówno po naszej jak i drugiej stronie oceanu Atlantyckiego) wpłynęły na decyzję giganta technologicznego. [CNN]
Z dokumentów wewnętrznych Facebooka, jakie wyciekły ostatnimi czasy, można się było dowiedzieć o problemach, jakie serwis ma z moderowaniem treści. Z pierwszego artykułu dowiecie się, że jeśli chodzi o treści w języku arabskim, to poziom moderacji jest wręcz tragiczny. Z drugiego artykułu dowiecie się, dlaczego poza Europą i Ameryką północną wewnętrzne dokumenty Facebooka nie wywołały zdecydowanej reakcji. [Rest of World], [Rest of World]

Idee, Kultura, Społeczeństwo

„Sejm podjął dziś [17 listopada] uchwałę, na mocy której rok 2022 został ustanowiony Rokiem Polskiego Romantyzmu. Okazją do uczczenia polskiego romantyzmu w 2022 jest 200. rocznica ukazania się w Wilnie dzieła »Ballady i romanse« Adama Mickiewicza. Ten tomik poetycki umownie ustanowił początek polskiego romantyzmu.” [Histmag]
Wyobrażaliście sobie kiedyś, jak to jest wbić komuś bagnet w trzewia? A Juliusz Słowacki sobie wyobrażał i napisał o tym utwór będący dzisiaj lekturą szkolną. Jeżeli umknął Wam ten fakt i nie wiecie, co to za dzieło, to dlatego, że polska edukacja i kultura spuszczają zasłonę milczenia nad krwawym obliczem romantyzmu. Stefan Chwin wydobywa tę problematykę na światło dzienne i opowiada o jej historycznych konsekwencjach, podkreślając niebezpieczeństwa, jakie niesie za sobą kult śmierci w imię ojczyzny. [Tygodnik Powszechny]
Rok 2019 wydaje się obecnie bardzo odległy, ale możecie z tamtego okresu kojarzyć, jak to banan przyklejony do ściany robił furorę jako dzieło sztuki sprzedane za 150 tysięcy dolarów. The Art Assignment swoim filmiku tłumaczy, dlaczego to dzieło sztuki jest zabawniejsze, niż się wielu ludziom wydaje oraz co tak naprawdę zostało kupione za te grube tysiące dolarów. Możecie o tym nie wiedzieć, ale Maurizio Cattelan, który przykleił banana do ściany, jest też autorem niesławnej w Polsce rzeźby „La Nona Ora” [„Dziewiąta godzina”] przedstawiającej Jana Pawła II przygniecionego meteorytem. Podczas wystawy w Polsce rzeźba ta została zaatakowana i uszkodzona przez posłów Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. Opis zdarzenia oraz niesamowite zdjęcie z zajścia znajdziecie na blogu [Miejsce Fotografii].
Czy dostęp do szminki albo pudru może mieć znaczenie dla resocjalizacji kobiet odbywających karę więzienia? CNN ma dla was artykuł, który nie tylko opisuje historię dostępu kobiet do kosmetyków w więzieniach na przestrzeni ponad 100 lat ale także przekonuje, że dostęp do nich jest ważny i potrzebny. „Pozbawionym wolności, przyjaciół i rodziny więźniom makijaż może pomóc zachować poczucie tożsamości i zaprezentować się w wybrany przez siebie sposób”. [CNN]
Piłka nożna i rasizm to połączenie, które nawet w dzisiejszych czasach nie zaskakuje. Jednak mimo to zaskoczymy was, ponieważ tym razem nie będziemy mówić o niecenzuralnych okrzykach kibiców na stadionie. Chcemy natomiast poruszyć temat nieuświadomionych uprzedzeń oraz jak wpływają one na naszą ocenę i komentarze dotyczące samej gry. To wszystko na przykładzie meczu reprezentacji Polski i Senegalu. [FiveThiryEight]

Tygodnik Neuropa

Discussion about this post