Nawet jak was Mikołaj odwiedził to na pewno nie zostawił wam tyle co Pani Morawieckiej. Zapraszamy więc na bezpłatną podróż dokoła świata z Tygodnikiem Neuropa.

Uruchomiliśmy Patronite naszego projektu! Będziemy bardzo wdzięczni za każdą złotówkę i obiecujemy, że nie wydamy niczego na głupoty! Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Przypominamy, że wstępy poszczególnych działów w wersji webowej również zawierają linki do źródeł. Nie umieszczamy ich w wersji rozsyłanej e-mailowo ze względu na ograniczony (głównie przez Gmaila) maksymalny rozmiar wiadomości. Aby wejść na wersję webową wydania wystarczy kliknięcie w numer wydania w mailu.

Polska

Mogliście słyszeć o międzynarodowym szczycie prawicowych polityków, który zorganizował PiS. Szczyt był niezbyt udany co ukazuje słabą pozycję obecnego rządu na arenie międzynarodowej. Jednak Agata Szczęśniak z OKO.press przekonuje, że nie należy się przedwcześnie cieszyć z tego powodu. [OKO.press]
Wojna, którą Prawo i Sprawiedliwość wytoczyło polskiemu wymiarowi sprawiedliwości trwa już 6 rok. Kultura Liberalna postanowiła opisać jej dzieje i perspektywy na przyszłość, powołując do życia projekt PraworządźMY. Rozmach przedsięwzięcia budzi uznanie, ponieważ PraworządźMY tworzą wyłącznie uznani eksperci oraz prawnicy na co dzień broniący podstawowych zasad demokratycznego państwa prawa. W zalewie codziennych informacji poruszane tu kwestie często są ignorowane, ale to właśnie na tym froncie zadecydują się przyszłe losy Polski. Warto mieć tego świadomość. [PraworządźMY]
Jeśli zamiast czytać, macie ochotę posłuchać na temat kryzysu praworządności w Polsce, to polecamy 48 minutowy odcinek podcastu Kultury Liberalnej na ten właśnie temat.
„Polska nie będzie biała, albo nie będzie jej (prawie) wcale”. Starzejące się społeczeństwo będzie jednym z najsilniejszych, o ile nie najsilniejszym, megatrendem w Polsce przez najbliższe dekady. Kompendium w temacie od Ekonomii i całej reszty.

Europa

Lockdown na Słowacji jest powodem konfliktu prawnego jak i politycznego. W Szwajcarii zalegalizowano kapsułę do eutanazji. Premierka Finlandii zamiast na kwarantannę poszła do klubu nocnego. Mamy już trzeciego kanclerza Austrii w tym roku.

Zachodni konserwatyści często wskazują Rosję jako przykład kraju gdzie „tradycyjne wartości” są ciągle ważne. Putin sam bierze udział w umacnianiu tej narracji mówiąc regularnie o zepsuciu zachodu. Jaka jednak jest prawda? Czy Rosja jest konserwatywnym państwem? Czy Putin naprawdę jest konserwatystą? Czy te deklaracje Putina służą jedynie polityce zagranicznej czy może także polityce wewnętrznej? OSW ma krótki acz wyczerpujący podcast gdzie znajdziecie odpowiedzi na te pytania.
Od jakiegoś czasu do opinii publicznej dochodzą informacje o tym, że Rosja może szykować się do kolejnego konfliktu zbrojnego z Ukrainą. To był jeden z tematów wideorozmowy prezydenta Bidena z prezydentem Putinem, której podsumowanie znajdziecie w serwisie DW. OSW przygotowało analizę przygotowań Ukrainy do potencjalnego konfliktu. [DW], [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Myśleliście, że opłaty za roaming zostały zniesione w UE raz na zawsze? Otóż nie. Regulacja, której zawdzięczamy brak tych opłat wygasa w połowie przyszłego roku a przedłużenie jej napotkało pewne problemy. [Politico]
Unia Europejska wypowiedziała wojnę Bożemu Narodzeniu. Tak naprawdę to nie, ale wprowadzając poradnik dotyczący inkluzywnego języka a potem nagle się z niego wycofując udało się Komisji Europejskiej rozgniewać zarówno prawicowych jak i lewicowych polityków (oraz Watykan). W Politico przeczytacie o tym jak doszło do tej wizerunkowej wpadki gdy chodziło jedynie o porady językowe, które w wielu europejskich państwach nie są niczym niezwykłym. [Politico]
Kryzys migracyjny jest obecnie nie tylko na granicy UE z Białorusią. Na granicy Wielkiej Brytanii i Francji też obecnie mamy trudną sytuację, która ostatnio się zaostrzyła po śmierci kilkudziesięciu migrantów w kanale La Manche. [The New Statesman]
Szóstego grudnia minęła setna rocznica traktatu angielsko-irlandzkiego, który formalnie zakończył Wojnę o Niepodległość i ukształtował obecne granice Irlandii oraz Zjednoczonego Królestwa. Nie wszyscy w Irlandii jednak byli zadowoleni z treści traktatu i po sześciu miesiącach wybuchła wojna domowa. Obecnie atmosferę w Północnej Irlandii podgrzewają postBrexitowe umowy, a eksperci ostrzegają przed falą przemocy. [Raidió Teilifís Éireann], [Politico]
The Guardian przygotował mapę zaawansowanych technologicznie środków wykorzystywanych przez służby graniczne krajów UE. Od kamer i czujników, przez drony kontrolujące granicę z powietrza po oprogramowanie AI do wykrywania kłamstw. W taki sposób powstaje Twierdza Europa. [The Guardian]
Ruszył nowy portal w całości poświęcony dziennikarstwu śledczemu, FrontStory.pl założony przez Fundację Reporterów. Jednym z pierwszych tekstów jest śledztwo badające związki białoruskiego reżimu z przerzutem migrantów do Polski. [FrontStory]

Bliski i Środkowy Wschód

Międzynarodowy Komitet Olimpijski przesyła ponad pół miliona dolarów pomocy humanitarnej dla około dwóch tysięcy olimpijczyków i paraolimpijczyków, którzy nadal żyją w Afganistanie. Zjednoczone Emiraty Arabskie ustanawiają weekend w piątek i sobotę, a także skracają tydzień pracy do 4,5 dnia. Turcja przeprowadza operacje przeciwko Jazydzkim bojówkom na północy Iraku.

W Wiedniu wznawiane są rozmowy z Iranem o powrocie do umowy jądrowej z 2015 roku. Na początku tygodnia Iran zaskoczył negocjatorów, w tym również delegacje Chin i Rosji, serią nowych warunków, o których nie było mowy w poprzednich rundach rozmów. Europejczycy postrzegają zachowanie nowej irańskiej administracji jako szkodliwe dla rozmów. Po tym falstarcie strony ponownie siadają do stołów. [DW]
Następca tronu Arabii Saudyjskiej odwiedza Katar pierwszy raz od zakończenia blokady tego kraju przez swoich sąsiadów znad Zatoki Perskiej. Blokada Kataru, która trwała od czerwca 2017 roku, została zniesiona w styczniu 2021. Katar nie spełnił żadnego z żądań swoich adwersarzy, ale lata mediacji oraz ekonomicznych perspektyw przyniosły efekty i stosunki z Katarem ulegają normalizacji. [DW]
Francuska policja aresztowała podejrzanego o udział z zabójstwie saudyjskiego dziennikarza, Dżamala Chaszukdżiego, które miało miejsce w ambasadzie Arabii Saudyjskiej w Stambule w 2019 roku. Chaszukdżi był dziennikarzem pracującym dla The Washington Post krytycznym wobec działań saudyjskiego następcy tronu i jest to najpewniej powód zamordowania go przez saudyjskie służby. Raport amerykańskiego wywiadu wskazywał właśnie księcia Muhammada ibn Salmana jako zleceniodawce tego morderstwa. [DW]
Ponad czterdzieści wielbłądów zostało zdyskwalifikowanych z konkursu piękności ze względu na użycie botoksu oraz innych sztucznych poprawek. Konkurs to najważniejszy element Festiwalu Wielbłądów imienia króla Abdulaziza, w którym bierze udział tysiące dromaderów. [ABC News]

Azja

W Indonezji wybuchł wulkan. Nie jest nic niezwykłego ponieważ to państwo znajduje się na pacyficznym pierścieniu ognia i mieszkańcy są przyzwyczajeni do różnych katastrof. To co jest niezwykłe to spekulacja naukowców, że to zmiany pogodowe wynikające ze zmiany klimatu mogły się przyczynić do ostatniej erupcji wulkanu. [CNN]
Uchodźcy Rohingja złożyli pozew sądowy przeciwko Facebookowi i żądają odszkodowania w wysokości co najmniej 150 mld dolarów za „spowodowanie śmierci, obrażeń, bólu i cierpienia, szkody emocjonalne oraz utratę mienia”. W pozwie zamieszkali w USA uchodźcy twierdzą, że Facebook odegrał kluczową rolę podczas czystek etnicznych wobec tej mniejszości w Birmie w 2017 roku. [ArsTechnica]
Rząd chiński prowadzi wojnę kulturową, która według ekspertów ma zreorganizować całe społeczeństwo. O jej elementach mogliście przeczytać w poprzednich wydaniach Tygodnika. SupChina przygotowało przewodnik wyjaśniający co się dzieje, dlaczego i jakie mogą być kolejne kroki rządu w Pekinie. [SupChina]
Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Kanada i Australia ogłosiły, że zbojkotują Zimowe Igrzyska Olimpijskie które odbędą się w lutym w Chinach. Sportowcy wezmą udział w zawodach ale te państwa nie wyślą żadnych przedstawicieli politycznych w ramach protestu przeciwko łamaniu praw człowieka w Chinach. Chiny wystosowały bardzo poważną odpowiedź mówiącą, że i tak wcale nie chcieli przedstawicieli tych państw zaprosić. [BBC]
Chiński deweloper Evergrande został uznany przez agencję ratingową Fitch za niewypłacalny po niedokonaniu kluczowej spłaty odsetek. Kłopoty zadłużonej na 300 mld dolarów firmy mogą zagrozić stabilności systemu finansowego Chin. [Business Insider]
Według danych z 2018 r. spośród hindusów w związku małżeńskich 93% miało go zaaranżowany przez rodzinę, 3% żyje w związku z miłości, a 2% to związki zaaranżowane, na które zgodzili się sami zainteresowani. Wśród dwudziestoletnich hindusów ponad 90% żyje w zaaranżowanym związku. Więcej o małżeństwach i miłości w Indiach oraz dziedzictwie kastowego społeczeństwa przeczytacie w [BBC].

Afryka

Podcast o tym jak RPA odkryło wariant Omikron koronawirusa oraz reakcji zachodnich państw, która w oczach obywateli afrykańskich państw była nieuzasadniona i krzywdząca.
Mieszkańcy Gambii głosowali w wyborach prezydenckich za pomocą szklanych kulek. Ze wstępnych wyników wygląda na to, że urzędujący prezydent wygrał. Jego kontrkandydaci jednak nie chcą jeszcze uznać swojej przegranej. O historii tego kraju oraz nietypowym systemie wyborczym przeczytacie w serwisie [Africanews].
Konflikt w etiopskim Tigraju się nie zakończył. Chociaż jak ostatnio o nim pisaliśmy to wydawało się, że siły rządowe są w defensywie i szykują się do odparcia ataku na stolicę to teraz przejęły inicjatywę. Etiopskie władze donoszą, że odzyskały kontrolę nad kolejnymi 2 miastami. [Al-Dżazira]
Jednak widmo upadku państwa Etiopskiego ciągle majaczy na horyzoncie. Serwis Konflikty.pl przygotował analizę sytuacji nawiązując do sytuacji Afganistanu. Co stało się z Afganistanem w tym roku chyba wszyscy pamiętamy. [Konflikty.pl]

Ameryka Łacińska

Prezydent Brazylii znowu ma problemy ponieważ znowu powiedział coś głupiego o koronawirusie. Nieudana próba impeachmentu urzędującego mniej niż pół roku prezydenta Peru. Nikaragua zrywa stosunki dyplomatyczne z Tajwanem.

Ostatnio wspominaliśmy o Chile głównie w kontekście wyborów prezydenckich (2 tura za około dwa tygodnie) ale teraz napiszemy o czymś innym. Chilijski parlament przegłosował ustawę wprowadzającą pełną równość małżeńską w kraju. [Al-Dżazira]
Sąd w Ekwadorze orzekł o naruszeniu konstytucji przez pozwolenia na powstanie kopalni na terenie pod ochroną środowiskową. Wyrok oparł się o zapisane w konstytucji Ekwadoru prawa natury, dodane do niej pomiędzy 2007 a 2008 rokiem. Kopalnia miała zaszkodzić bioróżnorodności lasu mglistego, który jest domem dla rzadkich oraz zagrożonych gatunków zwierząt. [The Guardian]

Ameryka Północna

Kanada zakazuje pseudonaukowych terapii konwersyjnych dla osób LGBTQ. Prezydent Joe Biden rozpoczął wirtualny szczyt na rzecz demokracji. Demokraci, którzy robili problemy wielkim planom prezydenta Bidena będą mieli silnych kontrkandydatów w kolejnych lokalnych prawyborach.

Ronda w USA to nowość, standardem są klasyczne skrzyżowania z sygnalizacją świetlną. W dwóch stanach, Wisconsin i Indianie, wybudowano w ostatnich latach kilkaset rond. Spowodowało to spadek ofiar śmiertelnych w wyniku wypadków na skrzyżowaniach o 90%, a rannych o 76%. Ronda zmniejszają również zużycie paliwa oraz wprowadzają oszczędności w zużyciu energii elektrycznej przez brak sygnalizacji świetlnej. [Good News Network]
W dziale Europa pisaliśmy o tym jak Unia Europejska rzekomo wypowiedziała wojnę świętom Bożego Narodzenia. Jeśli brzmi to wam znajomo to pewnie kojarzycie podobny wyimaginowany konflikt toczący się w Stanach Zjednoczonych. Od wielu lat konserwatyści donoszą o próbie wymazania chrześcijańskich świąt z publicznej świadomości. Więcej w artykule [The Washington Post].
Według serwisu Politico w Stanach Zjednoczonych odbywa się kolejna Wielka Migracja. Chodzi o kolejne wielkie przesunięcie się ludności afroamerykańskiej. Jeśli pierwszy raz spotykacie się z tym terminem to polecamy artykuł NPR, który opisuje pierwszą Wielką Migrację. Teraz Politico zaczął publikować serię artykułów o kolejnych przesunięciach tej ludności. Co może być powodem? Jakie będą skutki dla miast, który zostaną opuszczone przez Afroamerykanów? [NPR], [Politico]

Oceania

Kościół katolicki na wyspie Guam zaoferował ugodę i wypłatę 34 milionów dolarów dla 270 ofiar molestowania seksualnego, które miały miejsce na wyspie od lat 50 tych XX wieku. Sprawa sądowa nadal się toczy, a historia ma niesamowitą skalę jak na wyspę o populacji 160 tysięcy mieszkańców. Oskarżony o największą liczbę zbrodni ksiądz, zmarły w 2018 roku Louis Brouillard, mówił, że inni członkowie jego wspólnoty wiedzieli o jego czynach, ale zamiast zgłosić go do odpowiednich służb, doradzali mu modlitwę. O propozycji ugody przeczytacie w artykule RNZ, a szersze tło, w tym ogłoszone bankructwo lokalnej archidiecezji w obliczu pozwów poznacie z trochę starszego artykułu The Guardian. [Radio New Zealand], [The Guardian]
Nowa Zelandia planuje drastycznie ograniczyć dostęp do papierosów dla swoich obywateli. Zgodnie z propozycją nowego prawa obecni 14 latkowie nigdy nie będą mogli legalnie kupić wyrobów tytoniowych. [The Guardian]

Ekonomia i gospodarka

Amazon produkuje własne kontenery oraz omija problemy z łańcuchami dostaw poprzez czarterowanie statków oraz samolotów transportowych. Wyczarterowane przez Amazon statki zamiast czekać w kolejkach do większych portów korzystają z mniejszych portów skracając w ten sposób czas dostawy. [CNBC]
Serwis Twitter ma nowego dyrektora zarządzającego. Po rezygnacji założyciela serwisu Jacka Dorseya jego rolę w firmie przejął Parag Agrawal. Jeśli chcecie się dowiedzieć kim on jest to polecamy artykuł od [Protocol].
Unia Europejska chce uregulować prawo tak żeby pracownicy serwisów takich jak Uber czy Bolt mogli korzystać z praw pracowniczych i świadczeń socjalnych. [DW]
Kryptowaluty są zdecentralizowane, transakcje nie przechodzą przez żadną instytucję centralną, są całkiem anonimowe. Brzmi jak idealne narzędzie do prania brudnych pieniędzy. I chociaż krypto przestępstwa są jeszcze małą częścią ogółu światowego tego procederu to ich liczba mocno rośnie. O tym jak pierze się pieniądze w blockchainowym świecie i czy przestępcy działający w zdecentralizowanym świecie są bezkarni opowiada dr Paweł Opitek: prokurator z Prokuratury Krajowej, ekspert Instytutu Kościuszki i Stowarzyszenia Ekspertów Blockchain, autor książki Wykorzystanie blockchain do emisji instrumentów finansowych.

Nauka i Technologia

Co zrobić, by osiągnąć zero emisyjną gospodarkę, a mieszka się na wyspach na północnym Atlantyku? Można tak jak Wyspy Owcze wybudować podwodne „latawce”, które będą generować energię z pływów morskich. Najnowszy model, Smok Morski będzie generował nawet 1,2 megawata mocy. [Good News Network]
Używamy odcisku palca albo swojej twarzy do odblokowania telefonu. Możemy użyć swojego DNA do sprawdzenia z jakich regionów pochodzili nasi przodkowie. Jak widać potrafimy mieć stosunkowo swobodny stosunek do naszych danych biometrycznych. Jednak co może się stać jeśli państwa zaczną masowo gromadzić tego typu dane? Możemy się niebawem przekonać ponieważ niedługo może tak być w Meksyku. [Rest of World]
Czy gdyby neandertalskie dziecko przenieść do naszych czasów, to czy nauczyłoby się języka polskiego? A jeśli tak, to w jakim stopniu? Jak postępował rozwój mowy, który homo wypowiedział pierwsze całe zdanie czy też właściwie po co rozwinęliśmy mowę – o ewolucji ludzkiego języka odpowiada w Radiu naukowym prof. Bogusław Pawłowski z Zakładu Biologii Człowieka Uniwersytetu Wrocławskiego.
Wyłowiono wrak F-35B, który 17 listopada spadł do wody po tym gdy z nieustalonych jeszcze przyczyn, nie nabrał wymaganej do udanego startu prędkości. Poszukiwania wraku samolotu trwały dwa tygodnie i przez kolejny tydzień trwała operacja podnoszenia go z dna. Podniesienie wraku było bardzo ważne, ze względu na fakt, że nawet rozbity F-35B byłby łakomym kąskiem dla obcych sił zbrojnych. [Konflkty.pl]

Idee, Kultura, Społeczeństwo

Droga do równouprawnienia kobiet była bardzo długa. Nawet słynni filozofowie oświecenie bywali jego przeciwnikami. Jednak w tej epoce pojawili się także jego orędownicy. Artykuł przybliża różne podejścia oświeceniowych myślicieli i myslicielek do kwestii feminizmu. [Hrabia Tytus]
Wywiad z dr hab. Marcinem Napiórkowskim na temat „genu sprzeciwu” i podejścia polskich władz do kwestii pandemii. Wiemy, że tematyka ogólno-covidowa może Was już męczyć, ale zachęcamy do innego spojrzenia na tę kwestię. Nieprzypadkowo, rozmowa ta znajduje się w dziale Idee, a nie Polska. M. Napiórkowski tłumaczy społeczne, kulturowe, socjologiczne i psychologiczne podejście do pandemii oraz dlaczego niektóre stosowane rozwiązania są nieskuteczne. [Onet]
Pierre Bayle jest obecnie postacią zapomnianą. Warto wiedzieć, że był on jednym z pierwszych obrońców tolerancji religijnej, a jego Słownik historyczny i krytyczny wywarł olbrzymi wpływ na encyklopedystów oraz innych filozofów. Z tego powodu Bayle'a można uważać za prekursora oświecenia. W Pogawędniku filozoficznym zostaje przybliżona jego sylwetka oraz różne interpretację jego poglądów. [Filozofuj!]
Reportaż wojenny to nie tylko domena ostatnich lat. Serwis Culture przypomina o książce Melchiora Wańkowicza, który będąc na linii frontu obserwował jak w 1944 r. zdobywano Monte Cassino. [Culture.pl]

Tygodnik Neuropa

Wydanie 58, 10.12.2021