Wydanie 64, 21.01.2022
To z budową muru na granicy, sekcją ukraińską oraz nazistowską historią Fanty
Mamy piąteczek a Rzecznik Dyscyplinarny UJ nie widzi nic złego w głoszeniu takich poglądów przez doktorantkę.
W istnieniu odpowiedzialności dyscyplinarnej chodzi o to, żeby stawiać wyższe standardy niż te które są wyznaczane przez prawo karne. Teoretycznie żeby należeć do wspólnoty UJ musisz sobą reprezentować więcej niż przestrzeganie zakazu gwałcenia ludzi.
Uruchomiliśmy Patronite naszego projektu! Będziemy bardzo wdzięczni za każdą złotówkę i obiecujemy, że nie wydamy niczego na głupoty! Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Przypominamy, że wstępy poszczególnych działów w wersji webowej również zawierają linki do źródeł.
Dla czytelników newslettera: To wydania przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknięcie w numer wydania w mailu.
Polska
Już ponad 100 tysięcy obywateli i obywatelek Polski zmarło z powodu COVID-19. Kolejne tysiące zmarły z powodu przeciążonego systemu ochrony zdrowia. Dodajmy do tego kolejne tysiące osób z powikłaniami po przejściu COVID-19. Reakcja rządzących? „Polska zyskuje na pandemii.” Zachęcamy do zapoznania się z tekstem KP na temat rozwoju pandemii COVID-19 w Polsce. Ostrzegamy, to nie są miłe wiadomości. [Krytyka Polityczna]
Mogliście słyszeć o handlu fałszywymi certyfikatami szczepień. Jednak jak to naprawdę wygląda? Na to pytanie odpowiada serwis Frontstory, który przygotował właśnie o tym reportaż. [Frontstory]
Mur na granicy z Białorusią ma kosztować 1,5 mld złotych i mieć długość 180 km (mniej niż połowa długości granicy). Czy jest to odpowiednie podejście do zabezpieczenia granicy przed zagrożeniami, które miały miejsce i takich, których możemy się spodziewać? Autor artykułu z serwisu Konflikty.pl przekonuje nas, że to podejście jest przestarzałe, nie daje nam odpowiedniego wglądu w to co się dzieje po białoruskiej stronie granicy, nie chroni przed prowokacjami, nie obciąża odpowiednio żołnierzy i nie pomoże gdy podobne incydenty będą zdarzały się na innych odcinkach granicy państwa. A może w zamian lepiej zastosować podejście oparte na dronach, czujnikach i systemach zarządzania, w dodatku krajowej produkcji? [Konflikty.pl]
Polska Grupa Energetyczna i Enea, państwowe spółki energetyczne, ogłosiły emisję akcji na kwotę łącznie ponad 4 mld złotych. Pozyskane w ten sposób środki mają służyć zielonym inwestycjom i wspieraniu transformacji. PGE do kupna sporej części akcji zaprasza skarb państwa. Choć transformacja oczywiście wymaga potężnych środków, to do tej pory nie wydawało się, że spółki na obecnym etapie potrzebują zastrzyku gotówki. Czy za sprawą kryje się drugie dno? Sprawę analizuje serwis [Wysokie Napięcie].
Europa
Boris Johnson nadal ma kłopoty z powodu zeszłorocznych koronaimprez. Brytyjska agencja wywiadowcza MI5 ostrzega przed prawniczką, która miała wpływać na polityków na rzecz Chin. Kolorowy ptak włoskiej polityki Silvio Berlusconi chce zostać prezydentem. Anders Breivik stanął przed sądem mającym zdecydować o jego wcześniejszym wyjściu z więzienia. Niemcy zmienią swoje przestarzałe prawo aborcyjne. Serbowie przegłosowali w referendum zmiany konstytucyjne zbliżające ten kraj do standardów Unii Europejskiej.
Jak odnajdują się obecnie mieszkańcy Krymu? Czy Mołdawia zjednoczy się z Rumunią? Dlaczego większość magazynów gazu w Niemczech należy do Gazpromu? Na te i inne pytania odpowiadają analitycy Ośrodka Studiów Wschodnich w specjalnej audycji.
Dlaczego Słowenia idzie w ślady Litwy i konfliktuje się z Chinami? Politico pisze o nowym graczu w sporze o Tajwan. Jeśli nie pamiętacie na czym dokładnie polega litewsko-tajwańsko-chiński konflikt to Ośrodek Studiów Wschodnich przygotował podsumowanie w formie podcastu. [Politico]
Novak Djoković wrócił do Serbii z Australii. Wygląda na to, że może mieć problemy w zagraniu w wielkich turniejach tenisowych we Francji i Hiszpanii. W kraju jednak przywitano go jak bohatera. Dlaczego Serbowie tak go kochają? [Politico]
Po śmierci Davida Sassoliego Parlament Europejski wybrał nowego przewodniczącego. W tym wypadku nową przewodniczącą została Roberta Metsola. Kim jest europosłanka z Malty, która ma antyaborcyjne poglądy? Co zapewniło jej to stanowisko? [Politico]
Mija połowa kadencji obecnego Parlamentu Europejskiego. Z tej okazji serwis Politico przygotował specjalny 3 częściowy raport. Jak zmieniła się równowaga sił w parlamencie? Kim są najbardziej sławni i niesławni europosłowie? Kim są europosłowie, którzy doczekali się oficjalnych kar? [Politico]
Ukraina
Doszło do wielkiego cyberataku na ukraińskie serwisy rządowe. Podejrzewa się, że za atak odpowiadają Rosjanie. [The Washington Post]
Prezydent Biden zapowiada, że atak na Ukrainę będzie katastrofą dla Rosji. Tymczasem sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych odwiedził Ukrainę gdzie ostrzegł, że rosyjski atak może nadejść w każdej chwili. [France 24], [BBC]
Będąc w Moskwie niemiecka ministra spraw zagranicznych zajęła mocne stanowisko w sprawie rosyjskich działań na granicy z Ukrainą. Jednak tak jak Ośrodek Studiów Wschodnich pisze „Reakcje RFN na rosyjskie żądania rewizji ładu bezpieczeństwa europejskiego i zagwarantowanie Federacji Rosyjskiej (FR) strefy wpływów na obszarze poradzieckim są niespójne i asekuranckie.” [DW], [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Nie tylko dobre słowa mają sojusznicy dla Ukrainy. Artykuł przedstawia kto jaką broń przekazuje stronie Ukraińskiej. [The Drive]
Jak wyglądają Siły Zbrojne Ukrainy po 6 latach od rozpoczęcia konfliktu na wschodzie kraju? Przypominamy artykuł z sierpnia roku 2020, który podsumowuje główne kierunki zmian oraz wyzwania z którymi mierzy się nasz wschodni sąsiad. [Konflikty.pl]
Dlaczego ukraińskie koleje blokują tranzyt do Polski? Jaki ma to związek z limitami na transport drogowy jakie są nałożone na stronę ukraińską?
Bliski i Środkowy Wschód
W Iraku i Syrii wystąpiły niezbyt często tam widywane burze śnieżne. Siostrzenica Najwyższego Przywódcy Iranu została aresztowana za jej udział w uroczystości upamiętniającej żonę Szacha, którego obaliła rewolucja islamska z 1979 roku.
Przeciwko nowemu szefowi Interpolu złożono oficjalny pozew, tyczący się stosowania przez niego tortur w czasie gdy pracował dla Zjednoczonych Emiratów Arabskich (o pojawiających się oskarżeniach pisaliśmy w wydaniu 56. przy okazji nominowania go na to stanowisko). [The Guardian]
Nie tylko w Polsce Pegasus rozgrzewa opinię publiczną. W Izraelu parlament będzie domagał się wytłumaczeń od policji po tym jak lokalna gazeta doniosła o tym, że stosowana to oprogramowanie przeciwko obywatelom Izraela. Pegasusu miał byś stosowany m.in przeciwko przywódcom protestów antyrządowych, także bez wymaganych zgód sądowych. [Reuters]
Trwają eksmisje palestyńskich rodzin z osiedla Asz-Szajch Dżarrah we wschodniej Jerozolimie. W zeszły roku decyzje o eksmisji były jedną z przyczyn eskalacji konfliktu izraelsko-palestyńskiego i 11-dniowej wojny w Strefie Gazy, w wyniku której zginęło niemal 300 osób. [The Guardian]
W Zjednoczonych Emiratach Arabskich doszło do eksplozji cystern w wyniku której zginęły 3 osoby. Wybuch był celowy i odpowiedzialność za niego wzięli Huti, wspierani przez Iran rebelianci z Jemenu. To pierwszy raz gdy dokonali ataku na terytorium Emiratów. W odwecie koalicja państw zatoki operująca w Jemenie dokonała nalotu na miasto Sana w wyniku którego zginęło co najmniej 20 osób. [Reuters]
Służby Arabii Saudyjskiej zatrzymały transport 8 milionów tabletek Captagonu ukrytego między innymi w cebuli. Captagon to stymulant, narkotyk, którym syryjski reżim zalewa rynek Bliskiego Wschodu. O innych przechwyconych transportach słychać z kolejnych krajów regionu. Jednak to najpewniej tylko wierzchołek góry lodowej. Szacunki mówią, że wartość przemytu Captagonu przekracza wartość całego legalnego, syryjskiego eksportu. [Al-Monitor]
Od Maroka po Zatokę Perską państwa arabskie szeroko otwierają drzwi na powrót żydów i pomagają im pielęgnować ich historyczne dziedzictwo. Choć motywacje do takiej polityki wśród rządzących się różnią, to trend jest jednoznaczny. Od wielkich wygnań do wielkich powrotów – sytuację naświetla [The Economist].
Pod wpływem wojen, prześladowań i ludobójstwa, których doświadczyli Czerkiesi od Imperium Rosyjskiego, część z nich uciekła do Imperium Osmańskiego. Tam osiągali sukcesy na różnych polach i do dzisiaj można spotkać ich potomków na wysokich stanowiskach w całej Turcji. Dzisiaj niektórzy z nich mówią, że w wyniku działań państwa tureckiego tracą oni swoją kulturę. O Czerkiesach, a także o innych mniejszościach w Turcji i ich sytuacji opowiada Adam Balcer z Kolegium Europy Wschodniej.
Azja
Hindusi drugi rok z rzędu organizują wielki festiwal religijny mimo wzrastających zachorowań na koronawirusa. Kto bojkotuje Zimowe Igrzyska Olimpijskie w Chinach?
Azja jest najludniejszym kontynentem, którego obecne emisje gazów cieplarnianych stanowią ponad połowa emisji globalnych. Przed kontynentem stoją ogromne wyzwania związane z zieloną transformacją, jeszcze większe zagrożenia związane z zaniechaniem jej oraz potężne zyski do osiągnięcia, jeśli transformacja zostanie odpowiedni [Obserwatora Finansowego].
Chociaż wybory w Uzbekistanie wygrał bez żadnego zaskoczenia Shavkat Mirziyoyev, a demokracja nie ma się tam najlepiej to przemiany są tam faktem. Strategiczne położenie Uzbekistanu, państwa podwójnie bez dostępu do morza (dostępu do morza nie ma żaden z jego sąsiadów) wymaga sprawnego poruszania się w polityce zagranicznej. O tym skąd obecny Uzbekistan się wziął, jakie ma główne zmartwienia i jak reaguje na regionalne wydarzenia (sąsiaduje choćby z Kazachstanem i Afganistanem), jak przebiegały i jakie miały znaczenie ostatnie wybory opowiada dr Mariusz Marszewski.
Kolejny wybuch w chińskim laboratorium. Niektórzy chińscy naukowcy wskazują na problemy ze standardami bezpieczeństwa jakie mają obowiązywać w laboratoriach naukowych. [Nature]
W czasie protestów w Kazachstanie Chiny trzymały się na boku. Czy ich postawa wynikała z braku zainteresowania regionem czy może sygnalizuje właśnie nieudolnie prowadzoną politykę zagraniczną i utratę znaczenia w Kazachstanie? [The Diplomat]
Afryka
Sekretarz generalny ONZ Antonio Guterres wyraził nadzieję, że wszystkie zainteresowane strony dołożą wszelkich starań do zakończenia konfliktu w etiopskim Tigraju. Wyraził taką opinię po rozmowie z przedstawicielem Unii Afrykańskiej, który powiadomił go o aktualnej sytuacji. [Voice of America]
Chociaż ONZ stara się żeby zarówno siły prodemokratyczne jak i junta wojskowa w Sudanie usiadły do rozmów to nie jest to łatwe. Krwawe stłumienie poniedziałkowych protestów przez wojsko najpewniej utrudni dojście do porozumienia między stronami. [AP News]
„Powoli zmienia się postrzeganie Chin w Afryce. Obniża się poparcie dla wprowadzanego w krajach afrykańskich modelu rozwoju. Stąd pojawia się możliwość zwiększania roli innych mocarstw na kontynencie. ” [Obserwator Finansowy]
Ameryka Łacińska
W poprzednim wydaniu pisaliśmy o powoli zbliżających się wyborach prezydenckich w Brazyli. Chociaż do października jeszcze trochę czasu to mamy dla was zestawienie najważniejszych kandydatów. [Americas Quarterly]
W kontekście napięć na granicy z Ukrainą rosyjscy dyplomaci wspomnieli o możliwości umieszczenia swoich wojsk w Ameryce Południowej. Amerykańscy dyplomaci uważają, że nie jest to obecnie poważne zagrożenie. Warto jednak spojrzeć na to jak wygląda historia wpływów Rosji w tym regionie. [The Global Americans]
Pisaliśmy o protestach na Kubie w zeszłym roku. Teraz protestujący, zwykle bardzo młodzi ludzie, dostają wysokie wyroki sądowe. Często są to wyroki wyższe niż można otrzymać za brutalne przestępstwa. [NBC News]
Ameryka Północna
Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych zablokował federalny nakaz administracji Joe Bidena dotyczący szczepień lub cotygodniowych testów dla firm zatrudniających ponad 100 osób. Teraz firmy tej wielkości muszą lawirować pomiędzy różnymi stanowymi regulacjami – obecnie aż 14 stanów ma zakaz jakichkolwiek obowiązkowych szczepień na koronawirusa. [CNBC]
15 stycznia odbywa się amerykańskie święto federalne upamiętniające Martina Luthera Kinga Jr. Rodzina pastora Kinga oraz aktywiści walczący o prawa obywatelskie przeszli ulicami Waszyngtonu i wezwali władze do walki prawa wyborcze amerykanów.
W The Atlantic przeczytacie tekst z zeszłego roku o tym jak w dzisiejszych czasach słowa Martina Luthera Kinga są używane przez tych, którzy walczą z polityką antyrasistowską. [Reuters], [The Atlantic]
W poprzednim wydaniu pisaliśmy o zapowiedziach Bidena związanych z umocnieniem praw wyborczych i zniesieniem procedury filibuster. W obydwu wypadkach Demokraci ponieśli klęskę w głosowaniach. [Reuters]
To nie był dobry tydzień dla Donalda Trumpa. Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych odrzucił jego wniosek o utajnienie dokumentów związanych z zeszłorocznym atakiem na Kapitol. Prokuratorka generalna stanu Nowy Jork poinformowała też, że śledztwo znalazło dowody sugerujące, że firma byłego prezydenta przedstawiała nieprawdziwe dane w celu zdobycia korzyści majątkowych. [NBC News]
Oceania
Mogliście usłyszeć, że na wyspie Tonga wybuchł wulkan. Słyszalny był nawet w Europie, a w Azji spowodował falę tsunami. W pierwszym artykule Guardiana możecie zobaczyć jedne z pierwszych zdjęć obrazujących zniszczenia spowodowane przez wybuch. W drugim zobaczycie zdjęcia zrobione po tym gdy pierwszy statek z pomocą humanitarną dotarł na miejsce. [The Guardian #1], [The Guardian #2]
Ekonomia i gospodarka
Jak niektórym firmom udaje się odnieść sukces na platformie społecznościowej TikTok? Treści tam zamieszczane są na tyle dziwne i śmieszne, że widzowie uznają, że są czymś więcej niż kolejnym produktem marketingowym. [Protocol]
Choć większość bezrobocie w USA wynosi jedynie 3,9%, a Amerykanie dobrze oceniają swoją sytuację finansową, to jednak opinia społeczeństwa o kondycji gospodarki jest zadziwiająco niska. Czym jest amerykańska Wielka Rezygnacja – czy ma miejsce, a jeśli tak, to co jest jej powodem i jakie są jej ewentualne efekty? Powyższe tematy próbują rozwikłać autorzy Podcastu Amerykańskiego: Łukasz Pawłowski i Piotr Tarczyński.
Czy Meta (nowa nazwa firmy Marka Zuckerberga) zostanie podzielona na kilka firm? Nie wiadomo ale amerykański sąd stwierdził, że amerykańska Federalna Komisja Handlu może kontynuować swój pozew, którego celem jest zmuszenie Marka Zuckerberga do sprzedania Instagrama i WhatsAppa. [The Guardian]
Nauka i Technologia
Populacja żyraf w Afryce wzrasta i jest to świetna wiadomość. Za część lekkich efektów ubocznych wzięcia szczepionki na koronawirusa może odpowiadać efekt nocebo.
Nowa technologia umożliwiająca określić precyzyjnie płeć skamielin ludzkich wprowadziła seksualną rewolucję do archeologii. Zaczynając od odkrycia, że szkielet wikinga naprawdę należy do kobiety albo określenia, że para szkieletów (nazwa przez media „kochankami”) należy do pary mężczyzn. [The Guardian]
Kuba Klawiter, dziennikarz technologiczny oraz prowadzący kanał Tech Week, w kilka minut opisuje technologię NFT oraz dzieli się swoją opinią. Ostatnio proponowaliśmy Wam artykuł, więc tym razem wersja dla osób wolących słuchać/oglądać.
Zastanawialiście się kiedy zwierzęta zaczęły wydawać dźwięki? Pierwsze stworzenia jakie pojawiły się na naszej planecie nie były przecież zbyt hałaśliwe, a teraz wydaje się, że wszystko co żyje wydaje z siebie jakieś dźwięki. Z artykułu Scientific American dowiecie się o odkryciach, które pozwoliły naukowcom określić kiedy życie na Ziemi przestało milczeć. [Scientific American]
Czy sieć 5G wpłynie na działanie samolotów pasażerskich? Amerykańska agencja regulująca transport jak i producenci samolotów mają pewne obawy związane z częstotliwościami używanych pasm telekomunikacyjnych. USA Today podsumowało to co obecnie wiemy na ten temat. [USA Today]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
„Wegemięso popsuło weganizm.” Tym tytułem rozpoczyna się ciekawy artykuł napisany przez doktora Damiana Parola, dietetyka i sportowca świadomie rezygnującego z pokarmów zwierzęcych. Interesujące spojrzenie na kwestię wyborów żywieniowych w kontekście wegetarianizmu/weganizmu. [Damian Parol]
Wiecie jaka historia kryje się za powstaniem napoju gazowanego Fanta? Otóż niedobory związane z trwaniem drugiej wojny światowej spowodowały, że nie można było już produkować Coca-Coli więc lokalny producent musiał szukać innych sposobów na utrzymanie produkcji. Dlaczego w czasie wojny nadal produkowano coca-colę? Czy fanta z tego powodu jest nazistowska? Odpowiedzi znajdziecie w tym jakże ciekawym filmie.
Czy powinniśmy pozwolić komputerom sterować naszym życiem? Czy sędziowie powinni opierać się na algorytmach podczas wydawania wyroków? Matematyczka Hannah Fry podczas wykładu dla brytyjskiego The Royal Institution przedstawia silne jak i słabe strony algorytmów.
Zastanawialiście się kiedyś, czemu Wład Palownik został nazwany Drakulą? Albo dlaczego wampiry były i są nadal tak interesujące? Co to znaczyło być w Zakonie Smoka? A co, jeśli wiele rzeczy, które słyszeliście o Władzie Palowniku, to fake news, pic na wodę i ówczesna średnia europejska? Zapraszamy do przesłuchania odcinka Podkastu Powszechnego pod tytułem „Drakula bez tajemnic”.