Wydanie 7, 18.12.2020
To z atakiem cybernetycznym, wojną o jęczmień i młodą elektrownią węglową wycenioną na 0 dolarów i 0 centów
Gdy na wszystkich jak grom z jasnego nieba spadła informacja o Narodowej Kwarantannie, my nie zwalniamy tempa i publikujemy kolejny numer tygodnika. Jeśli ktoś z Was miałby ochotę nadrobić trochę treści przez weekend, to zapraszamy na selekcję najlepszych artykułów, które wpadły w nasze ręce w ubiegłym tygodniu.
Znajdziesz tutaj nie tylko informacje o wydarzeniach z różnych zakątków globu, ale również publicystykę, interesujące podcasty oraz artykuły o tematach społecznych czy ekonomicznych.
Zapraszamy również na nasze nowo powstałe konto na Instagramie.
Polska
Rok we mgle to materiał Tomasza Sekielskiego stanowiący podsumowanie tego, jak Polska walczyła i walczy z pandemią koronawirusa. Z przedstawionego filmu wynika, że mimo zapewnień władz Polska była kompletnie nieprzygotowana na kryzysową sytuację. W filmie występują dziennikarze, którzy opowiadają o ujawnionych aferach i nieprawidłowościach. [link]
Policja wydaje masowo mandaty za udział w rzekomo nielegalnych zgromadzeniach, ale sądy nie zostawiają na nich suchej nitki. Oko.press opisuje obecną sytuację prawną oraz cytuje uzasadnienia sądów. [link]
Długi artykuł w Dużym Formacie Gazety Wyborczej na temat zawartości węgla w powietrzu w Rybniku oraz krwi mieszkańców, a także chorób oraz schorzeń, do których ta sytuacja prowadzi. Opisano też, jak władze miasta i mieszkańcy reagują na sytuację, lub też tego nie robią. Linkujemy również do drugiego artykułu bez paywalla na ten sam temat umieszczonego na portalu wysokienapiecie.pl. [link#1], [link#2]
Wywiad z niemieckim naukowcem o politycznej poprawności, która wyklucza jakąkolwiek krytykę Polski w Niemczech. Przykład tego, jak polityczna poprawność prowadzi do bardzo przykrych konsekwencji, a w tym przypadku toruje drogę autorytaryzmom. [link]
Jak to w ogóle możliwe, że członkami Unii Europejskiej, czyli organizacji, której fundament stanowią prawa człowieka, są dyktatury łamiące prawa człowieka? [link]
Europa
Państwa Unii Europejskiej porozumiały się w sprawie podwyższenia celu redukcji emisji CO2 względem 1990 z obecnego poziomu 40% do co najmniej 55% w 2030 roku. Przyjęcie tego celu oznacza, że Unia jest na drodze osiągnięcia zerowej emisji do 2050 roku. Jednocześnie wiąże się to z koniecznością podjęcia ogromnych inwestycji przez kraje członkowskie. Z wyliczeń Komisji Europejskiej wynika, że będą musiały one wynieść około 540 mld EUR rocznie, czyli około 3,5 proc. PKB krajów Unii Europejskiej. [link#1], [link#2]
Wydawać by się mogło, że procedura szczepień w obliczu koronawirusa na terenie jednego państwa powinna być jednolita. Jednak Bośnia i Hercegowina i jej podział administracyjny, który ukazuje swoją dysfunkcyjność przy każdym większym wyzwaniu, pokazują, że można inaczej. Szczepionki z Rosji, szczepionki z Zachodu, różne pokrycie populacji, słabość struktur i brak zaufania do aparatu państwa - w efekcie teorie spiskowe mnożą się w kraju wyjątkowo szybko. [link]
Weta nie ma, są niemieckie inwestycje na Węgrzech - nowa inwestycja Mercedesa warta będzie ponad 50 mld forintów i zapewni w przyszłości 4400 miejsc pracy. [link#1], [link#2]
Zgromadzenie Narodowe przyjęło zmiany do ustawy zasadniczej zaproponowane przez węgierski rząd. W zmianach znalazło się między innymi jasne określenie płci rodziców oraz dalsze dokręcanie śruby opozycji. [link#1], [link#2]
Bliski i Środkowy Wschód
Stany Zjednoczone nałożyły na Turcję sankcje za zeszłoroczny zakup rosyjskich systemów przeciwlotniczych S-400. Turcja odpowiada, że systemów nie wycofa, kupiła je ze względu na brak wsparcia natowskich sojuszników w obronie powietrznej oraz że po przeanalizowaniu sytuacji podejmie kroki odwetowe, a Amerykanów oskarża o atakowanie sojusznika. [link]
Iran wykonał egzekucję na dziennikarzu oskarżonym o podsycanie niepokojów społecznych w 2017 roku. Protesty wynikały z trudnej sytuacji ekonomicznej i rosnących cen żywności i miały miejsce głównie poza dużymi ośrodkami miejskimi. Ruhollah Zam mieszkał w Paryżu - szczegóły jego powrotu do Iranu i aresztowania pozostają nieznane. [link#1], [link#2]
Izrael i Maroko ogłaszają normalizację stosunków dyplomatycznych - ogłasza Donald Trump. Dyplomatyczna passa Izraela trwa - kolejne muzułmańskie państwo nawiązuje z nim oficjalne relacje. Donald Trump twittuje o kolejnym przełomowym osiągnięciu, premier Izraela o kolejnym światełku pokoju. Więcej o Maroku i jego międzynarodowych manewrach w sekcji afrykańskiej. [link#1], [link#2]
Pakistan oddaje miliard dolarów Arabii Saudyjskiej. To druga z trzech transzy zwrotu pożyczki udzielonej Pakistanowi przez Saudów w 2018 roku. Saudowie zażądali zwrotu 3 miliardów dolarów udzielonej wcześniej pożyczki po tym, gdy Pakistan skrytykował Organizację Współpracy Islamskiej, której przewodzi Arabia Saudyjska, za zbyt małe zaangażowanie w przeciwstawienie się łamaniu praw człowieka w spornym obszarze indyjskiego Kaszmiru. Jak Pakistan sobie poradzi bez tych pieniędzy? Miejsce Saudów zajmą Chińczycy, którzy już zagwarantowali pożyczki w odpowiednich kwotach. [link#1], [link#2]
Azja
Niewielka społeczność żydowska w Chinach boi się wymazania z historii przez rząd w Pekinie. Przywódca Chin Xi Jinping rozpoczął w 2015 roku kampanię wymierzoną w niezaaprobowane przez rząd religie, ale prześladowania dotknęły też pięć uznawanych i regulowanych religii. Więcej o tej społeczności można znaleźć pod drugim linkiem. [link#1], [link#2]
Amerykański think tank Centre for Global Policy donosi, że przymusowa praca Ujgurów odbywa się nie tylko w fabrykach, ale także na polach bawełny. Mimo zapewnień chińskich władz, że wszystko odbywa się dobrowolnie, zachodnie instytucje nie dają im wiary. [link#1], [link#2]
Afryka
10 lat temu zaczęła się Arabska Wiosna, a Tunezyjczycy wyszli na ulice. Zdecydowanie nie było to łatwe 10 lat. Co dzisiaj sądzą o tym, co się wydarzyło, sami Tunezyjczycy? Mówią, że wzrosły kontrasty społeczne, wzrósł dystans między bogatymi a biednymi i tylko co czwarty mówi, że żyje się lepiej. Jednocześnie ponad połowa twierdzi, że nie żałuje tego, co się stało. O życiu w innej Tunezji opowiada Guardian. [link]
Dla czytelników znający hiszpański lub ufającym internetowym tłumaczeniom. Stany Zjednoczone właśnie potwierdziły marokańską zwierzchność nad Saharą Zachodnią (terytorium sporne, którego rdzenna ludność domaga się niepodległości/autonomii). Artykuł opisuje, w jaki sposób Maroko, mimo niewielkich zasobów, stworzyło sieć powiązań z sąsiadami i mocarstwami i jak wykorzystuje kontakty do osiągania swoich celów (o których informowaliśmy w poprzednich wydaniach). [link#1], [link#2]
Sudan kroczy drogą reform, co daje wymierny międzynarodowy efekt - Stany Zjednoczone usunęły go z listy państw wspierających terroryzm. Jak donosiliśmy w poprzednich wydaniach, Sudan rozmawia m.in. z Egiptem o wydaniu członków Bractwa Muzułmańskiego, a także prowadzi z tym krajem wspólne manewry marynarki wojennej. Sudan znormalizował także stosunki z Izraelem. [link]
Ameryka Południowa
Kolejny hiszpańskojęzyczny artykuł, tym razem opisujący ewolucję biznesu narkotykowego w Ameryce Łacińskiej. Przejście karteli z roli ogarniających wszystko, od produkcji po dystrybucję, do modelu osób i firm specjalizujących się tylko danym wycinkiem i współpracujących z innymi w celu stworzenia łańcucha produkcji, przesyłu i sprzedaży. Okazuje się także, że nawet pandemia i zwiększone środki ostrożności nie są w stanie zatrzymać rozwoju tej branży. [link#1], [link#2]
Niższa izba argentyńskiego parlamentu przegłosowała ustawę legalizującą aborcję na życzenie. To potężne wydarzenie w kraju, gdzie obecnie do więzień trafiały nawet kobiety, które poroniły (polecamy tutaj materiał z poprzedniego wydania). Ustawa musi jeszcze przejść przez senat - tradycyjnie bardziej konserwatywny. Czy ruch feministyczny osiągnie sukces? [link]
Ameryka Łacińska raczej nie kojarzy się nam z muzyką rockową. To nie oznacza, że jej tam nie było. Była na tyle widoczna, że miejscowi rockmani trafiali do więzień za swoją muzykę. Przy okazji premiery nowego netflixowego serialu, Guardian przybliża szerzej nieznaną historię rocka w Ameryce Południowej. [link]
Ameryka Północna
Dwa lata po zaprzysiężeniu Prezydent López Obrador może pochwalić się spełnieniem 97% obietnic wyborczych. Niespełniona została jednak obietnica o demilitaryzacji państwa; co więcej, siły zbrojne Meksyku zwiększyły swoje wpływy w państwie i odpowiadają za wykonanie coraz większej liczby zadań. [link]
W Kubie, gdzie zgromadzenia publiczne są zakazane, w końcówce listopada odbyły się protesty w obronie artystów pochodzących z afrokubańskiej społeczności. Podobnie do protestów BLM w USA postulaty protestujących wyewoluowały i są teraz skierowane przeciw systemowi autorytarnemu Kuby. [link]
Kalifornijskie prawo mówi, że kobieta, która w jakikolwiek sposób przyczyni się do śmierci swojego płodu, nie ponosi kary. Mimo tego Adora Perez po oskarżeniu właśnie o to przyjęła ugodę zaproponowaną przez prokuratora i zgodziła się na spędzenie 11 lat w więzieniu. Obecnie prawnicy podejmują próby ponownego rozpatrzenia jej sprawy, a decyzje sądów będą miały wpływ nie tylko na tą sprawę, lecz także na ogólny obraz stanowego prawa aborcyjnego. [link]
Dzień po ujawnieniu poważnego ataku hakerskiego na sieci jednostek federalnych w USA nastąpił poważny atak cybernetyczny na infrastrukturę energetyczną - podał Departament Energii Stanów Zjednoczonych. Jak poinformowała Agencja ds. Cyberbezpieczeństwa i Infrastruktury atak stanowił realne zagrożenia dla bezpieczeństwa sieci. Atak dokonany przez dziury w oprogramowaniu amerykańskiej firmy SolarWinds miał być trudny do wykrycia i nie będzie łatwy do zneutralizowania. Służby poinformowały, że wbrew pierwszym doniesieniom medialnym, elektrownie jądrowe nie zostały zagrożone atakiem. [link]
Oceania
Bliższe spojrzenie na nowozelandzką deklarację zapewnienia neutralności klimatycznej sektora publicznego do 2025 pokazuje, że jest to wyłącznie virtue signalling, za którym nie stoją żadne konkretne działania. [link]
Raport australijskiego wywiadu wykrywa powiązania chińskojęzycznych mediów z Komunistyczną Partią Chin oraz wzywa rząd Australii do podjęcia działań w tej sferze. Raport mówi o sterowaniu treściami i narracją przez Pekin. Rekomendacją jest zwiększenie oferty chińskojęzycznej ze strony australijskich mediów. [link]
Australijsko-chińska wojna celna trwa - Australia zgłosiła do Światowej Organizacji Handlu sprawę przeciw Chinom w kontekście wprowadzonych ceł na jęczmień. O ile chińscy oficjele odpowiadają ostatnio Australii w dosyć agresywnym tonie, to odpowiedź na oficjalną skargę była wyważona i neutralna. [link]
Przez Fidżi przechodzi właśnie cyklon tropikalny piątej, najwyższej kategorii o imieniu Yasa. Jest to czwarty najintensywniejszy cyklon w historii regionu. Prędkość wiatru w porywach osiąga 350 km/h, a ciśnienie w oku cyklonu spadło poniżej 900 hektopaskali. Artykuł aktualizowany na bieżąco. [link]
Ekonomia i gospodarka
W debacie publicznej można usłyszeć, że poziom praworządności ma wpływ na sytuację ekonomiczną w danym kraju. Badacze z Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych postanowili zmierzyć, w jaki sposób przestrzeganie prawa ma wpływ na nasze portfele. Zgodnie z przedstawioną analizą zmiana poziomu praworządności w Polsce do najwyższego poziomu z lat 2009-2010 skutkowałaby wzrostem kapitału dochodowego na pracownika o ponad 12 tys. PLN. [link#1], [link#2]
Przyjęcie wyższego celu redukcji emisji CO2 także przez Polskę nakłada na nas ogromne zobowiązania w zakresie zmiany miksu energetycznego, w którym dominuje węgiel. Centrum Analiz Klimatyczno-Energetycznych szacuje, że do 2025 r. koszt uprawnień do emisji CO2 wzrośnie do 34-41 EUR za tonę, a do 2030 r. do poziomu 52-76 EUR za tonę. Oznacza to, że energetyka węglowa stanie się kompletnie nieopłacalna i albo Polska dokona zmian w miksie energetycznym w ciągu 5 następnych lat, albo będziemy płacić za energię zdecydowanie więcej niż nasi sąsiedzi. [link]
Analitycy mBanku prognozują, że PKB Polski wzrośnie w 2021 r. o 3,8% po spadku o 3,4% w 2020 r. W 2021 r. możemy spodziewać się wzrostu konsumpcji o 4,8%, inwestycji o 0,5%, oraz spadku inflacji do poziomu 2,6%. Z kolei stopa bezrobocia na koniec 2021 r. wyniesie 6,5%, a kurs EUR/PLN spadnie do poziomu 4,25. W swoich prognozach analitycy uwzględnili obostrzenia epidemiczne, które będą funkcjonować w pierwszej połowie 2021 roku. [link]
Japoński konglomerat Sugimoto, właściciel najmłodszej australijskiej elektrowni węglowej Bluewater, wycenił ją na 0 dolarów i 0 centów. Powodem jest zwiększenie dostępnej mocy energetycznych z tanich źródeł odnawialnych. [link]
Nauka i Technologia
Energia geotermalna może się nam kojarzyć z inwestycjami pewnego zakonnika z Torunia, a jest to sektor energii odnawialnej będący o krok od rozwiązania naszych problemów energetycznych. David Roberts z Vox napisał obszerny artykuł opisujący działanie tej technologii oraz określający potencjalne przełomy technologiczne, które mogą pozwolić jej rozwinąć skrzydła. Dodatkowo zamieszczamy drugi artykuł o tym, jak energia geotermalna może służyć walce z globalnym ociepleniem. [link#1], [link#2]
Wyniki badania nowego leku ISRIB wykazały, że już parę jego dawek cofa pogarszanie funkcji poznawczych spowodowanych starzeniem się. [link]
Chińska kapsuła ze skałami przywiezionymi z Księżyca wylądowała właśnie w Mongolii wewnętrznej. To pierwszy raz od 40 lat, gdy księżycowe skały trafiają na Ziemię. Najbardziej skomplikowana chińska misja kosmiczna Chang’e 5 zakończyła się sukcesem. [link]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Idealistyczny felieton Tomasza Stawiszyńskiego na temat stanu debaty publicznej w Polsce i na świecie, w którym jako jedno z zagrożeń dla wolności słowa widzi on pojawienie się poglądów, których krytykować nie wolno. [link]
Frenologia wraca, tym razem chowająca się pod płaszczykiem sztucznej inteligencji. Artykuł zwraca uwagę na problemy związane z podstawami naukowymi współczesnych pomysłów oraz na to, jakie negatywne skutki może mieć stosowanie tych metod obecnie. [link]
Rozmowa z prof. Katarzyną Schier o długotrwałym odwróceniu ról między rodzicami a dzieckiem oraz tym, jakie szkody w psychice dziecka taka sytuacja wyrządza. [link]
Szacowny The Economist tradycyjnie w ostatnim - podwójnym - numerze w danym roku zamieszcza unikatowy dział "Christmas Specials" z dłuższymi, nieco bardziej "lifestyle'owymi" niż zwykle tekstami. W tym roku - incepcyjnie - pierwszy tekst traktuje o "slow" newsletterach publikowanych raz na rok. [link#1], [link#2]
