Wydanie 83, 03.06.2022
To z setnym dniem wojny w Ukrainie, wizytą Ursuli von der Leyen i przynoszącymi zysk bobrami
1 czerwca to Dzień Dziecka, a cały miesiąc to Pride Month środowiska LGBTQ. Bądźcie szczęśliwi i miejcie czas na swoje małe przyjemności. Na przykład na czytanie Tygodnika.
Normalnie w tym miejscu piszemy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronę zawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
Z okazji Dnia Dziecka przypominamy, co niektórzy polscy politycy uważają o biciu dzieci. Artykuł ma kilka lat, ale obawiamy się, że wymienieni politycy niezbyt zmądrzeli. [OKO.press]
Ursula von der Leyen w Warszawie i Krajowy Plan Odbudowy. Pewnie ostatnio wielokrotnie słyszeliście o jednym i drugim. Czy Komisja Europejska dała się ograć? Jak zatwierdzanie KPO przez Komisję Europejską wpłynie na polską politykę?
„Poczta jest jak Polska. Od frontu dużo Jana Pawła II i pierogi w książkach kucharskich kolejnych zakonnic. A od zaplecza bałagan i wyzysk. Nie wierzysz? Spytaj listonosza.” Żeby napisać ten reportaż dla Tygodnika Powszechnego Paweł Rabij nie tylko rozmawiał z byłymi i obecnymi listonoszami, ale także sam przeszedł rekrutację na to stanowisko. Jeśli interesuje was ten temat, to polecamy krótki wywiad, jaki udzielił Tok FM. [Tygodnik Powszechny]
Mimo walki z rosyjskim najeźdźcą Ukraina nadal stara się być zwykłym, sprawnie działającym państwem. Jednym z aspektów „normalności” jest piłka nożna. Reprezentacja Ukrainy w tej dyscyplinie rozgrywa właśnie mecze w ramach Ligi Narodów. Po zwycięstwie w meczu ze Szkocją (1:3), Reprezentacja Ukrainy kolejne dwa mecze zagra w Polsce. Zapraszamy wszystkich fanów piłki nożnej do Miasta Łodzi, gdzie na stadionie im. Władysława Króla Ukraina będzie podejmować Armenię (11.06) oraz Irlandię (14.06). Bilety na pierwsze spotkanie dostępne w serwisie [Łączy nas piłka].
W wydaniu 78. polecaliśmy Wam wywiad z autorem książki o bobrach i ich historii w Polsce. Teraz mamy dla Was tekst, który jest skupiony na jednej kwestii: ile bobry nas kosztują i ile ich działalność przynosi nam zysków. [Forbes]
W wydaniu 66. pisaliśmy, że rząd pracuje nad utworzeniem systemu kaucyjnego w naszym kraju. Byliśmy wtedy dość sceptyczni co do ewentualnych efektów tego działania, ale wygląda na to, że ministerstwo wzięło pod uwagę większość uwag, jakie wtedy wystosowały organizacje pozarządowe. [Business Insider Polska]
Europa
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich.
Joe Biden postanowił jasno pokazać, co Stany Zjednoczone są gotowe zrobić dla Ukrainy. Zrobił to w tekście opublikowanym w The New York Times. Ogłosił tam też dostarczenie rakiet dalekiego zasięgu, o które władze Ukrainy prosiły od początku tej wojny. [The New York Times]
W ukraińskiej armii walczą osoby LGBTQ, Reuters przygotował artykuł oraz krótki materiał filmowy, w którym opowiada o dwójce takich osób. Jeśli zaś ciekawi Was stan prawny osób LGBTQ w Ukrainie oraz tego, jak zmienia się stosunek społeczny naszych sąsiadów do tej mniejszości, to kolejny raz polecamy zeszłoroczny artykuł Atlantic Council. [Reuters], [Atlantic Council]
„18 maja Komisja Europejska (KE) zaproponowała utworzenie nowego instrumentu odbudowy Ukrainy, a także mechanizmu planowania i koordynacji pomocy międzynarodowej. Wyzwaniem będzie pozyskanie odpowiednio dużych środków finansowych oraz stworzenie efektywnego systemu ich wydatkowania. (…) Polska może zachęcać KE do zwiększenia udziału samorządów i lokalnych organizacji w realizacji pomocy i promować swoje doświadczenia w tej dziedzinie.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Pomimo poparcia Rosjan dla „operacji specjalnej” widać wyraźny brak społecznego entuzjazmu z 2014 r., kiedy to Rosja zajęła Krym oraz część Donbasu. Dominuje fatalizm, frustracja, obawy przed represjami oraz pochłanianie rządowej propagandy. Dr Maria Domańska z OSW stara się przestawić nam, w jaki sposób przed samymi sobą Rosjanie argumentują poparcie władzy i jaki ma ono właściwie charakter. [Nowa Europa Wschodnia]
Rada Europejska w nocy 30 maja zgodziła się na szósty już pakiet sankcji wobec Rosji. Ten pakiet obejmuje embargo na większość importowanej ropy z Rosji, wykluczenie kolejnych rosyjskich banków z systemu SWIFT (w tym największego, Sbierbanku) oraz restrykcjami na kolejne osoby związane z raszystowskim reżimem. Ostatecznie nie znalazł się wśród nich patriarcha Cyryl po zdecydowanej reakcji Viktora Orbana, który zagroził wetem całemu pakietowi sankcji. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [OKO.press]
Duńczycy w referendum zdecydowali o przystąpieniu do unijnej współpracy obronnej. Do tej pory Dania była jedynym krajem, który w tej dziedzinie korzystał z klauzuli opt-out. [Politico]
Bliski i Środkowy Wschód
„Wybuch wojny na Ukrainie w 2014 r. zwiększył znaczenie politycznego wymiaru stosunków izraelsko-ukraińskich. Obciążeniem wzajemnych relacji pozostaje jednak asekurancka postawa Izraela wobec Rosji.” Michał Wojnarowicz pisze o historii oraz możliwej przyszłości stosunków izraelsko-ukraińskich dla Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. [Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych]
Turcja po raz kolejny w ostatnich tygodniach zapowiada podjęcie operacji militarnej na północy Syrii. Głównym celem operacji ma być rzekoma walka z terroryzmem. Turcja ciągle podnosi temat działalności kurdyjskiej oraz zagrożenia ze strony PKK (Partii Pracujących Kurdystanu). Potencjalna interwencja może być kolejnym źródłem napięć w relacjach Turcji z USA. Dodatkowym celem operacji ma być utworzenie bezpiecznych stref, do których u będą mogli być przesiedlani syryjscy uchodźcy, którzy dzisiaj znajdują się na terenie Turcji. [France24]
Drożejące tureckie nieruchomości, inflacja oraz stopy procentowe na poziomie 14 procent sprawiają, że trudności z nabyciem własnego lokum mają nawet przedstawiciele klasy średniej. Problem dotyka całego kraju, nie tylko największych metropolii. [Al-Monitor]
W wydaniu 81. Tygodnika informowaliśmy o wynikach libańskich wyborów parlamentarnych. Porażka sojuszu Hezbollahu oraz 14 nowych, niezależnych osób w parlamencie przykuły największą uwagę komentatorów. O tym, czy te 14 osób stanowi przełom, a także o perspektywach libańskiej polityki, pisze Dominik Derlicki. [Nowa Europa Wschodnia]
Zjednoczone Emiraty Arabskie, Jordania i Egipt podpisały porozumienie o współpracy gospodarczej. Państwa te przeznaczą 10 miliardów dolarów na inwestycje w zrównoważony rozwój. ZEA poprzez inwestowanie petrodolarów zwiększa swoje wpływy polityczne oraz uniezależnia się od wydobycia węglowodorów jako źródła dochodu. [Al-Monitor]
Porozumienia Abrahamowe, które od kilku lat Izrael podpisuje z kolejnymi państwami arabskimi, skutkują między innymi współpracą w obszarze technologii. Izraelski sektor high-tech może znaleźć nowe rynki, a także, zmniejszyć zależność państw regionu od importu żywności. Izrael od początku swojego istnienia rozwijał i doskonalił efektywność wykorzystania wody oraz uprawy roślin w pustynnych temperaturach. Czy Izraelski agro-tech uratuje region przed głodem i pozwoli mu lepiej mierzyć się ze skutkami katastrofy klimatycznej? [Al-Monitor]
Azja
Do 2019 roku liczba mieszkańców Hongkongu rosła z roku na rok. Trend ten odwrócił się w 2020, kiedy populacja zmniejszyła się o 93 tysiące. Według szacunków w tym roku wyjedzie stamtąd jeszcze więcej mieszkańców. Jako powód emigranci podają obostrzenia antycovidowe oraz erozję demokracji. Najczęstszym celem emigracji jest Singapur. [CNBC]
Japonia zmienia swoje podejście do eksportu uzbrojenia. Zamierza zezwolić na sprzedaż samolotów i rakiet do dwunastu krajów. Za tą decyzją stoi chęć zmniejszenia kosztów produkcji uzbrojenia na własny użytek oraz polepszenie relacji z krajami z regionu Indo-Pacyfiku. [The EurAsian Times]
Rozpoczęła się Konferencja Rozbrojeniowa (Conference on Disarmament) w Genewie. Zgodnie z alfabetycznymi regułami przewodnictwo w tym roku przypadło Korei Północnej, która w mało dyplomatyczny sposób przypomniała, że ciągle prowadzi wojnę ze Stanami Zjednoczonymi. [The Guardian]
Możecie o tym nie pamiętać ale istnieje inicjatywa współpracy Chin z państwami Europy Środkowo-Wschodniej. Polski Instytut Spraw Międzynarodowych postanowił m.in jej poświęcić najnowszy odcinek swojego podcastu. Dowiecie się z niego o problemach ChRL w relacjach z państwami tej części Europy jak i przyszłości inicjatywy 16+1.
Ośrodek Studiów Wschodnich przygotował kolejny odcinek podcastu, w którym odpowiada na pytania czytelników, tym razem związanych z Chinami. Jeśli ciekawi was stan chińskiego wojska, wzajemne relacje Chin i Rosji czy korupcja w kraju środka, to zdecydowanie polecamy ten podcast.
Afryka
„W obliczu inwazji na Ukrainę i międzynarodowych konsekwencji finansowych Rosja zwiększa wydobycie i eksport złota z zaprzyjaźnionych państw afrykańskich, co pomaga jej utrzymywać odporność na sankcje. Mimo rosnących kosztów wojny nie zamierza więc rezygnować z aktywności w państwach afrykańskich ani wycofywać z nich najemników z tzw. grupy Wagnera.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Na cmentarzu w Sakkarze znajdującej się na południe od Kairu kolejny raz dokonano odkrycia archeologicznego. Tym razem jest to kilkaset mumii oraz posągów różnych bóstw. [The Guardian]
Jakie znaczenie może mieć ząb w stosunkach międzynarodowych? Okazuje się, że bardzo duże. W Belgii znajdują się jedyne szczątki Patrice’a Lumumby, kongijskiego działacza niepodległościowego oraz pierwszego premiera niepodległego Konga, jakie zostały po jego zamordowaniu. Mowa właśnie o zębie, który zabrał z sobą do kraju Belgijski policjant, który brał udział w tym mordzie. [Politico]
Relacje Demokratycznej Republiki Konga i Rwandy pozostają napięte. Stan wzajemnej nieufności trwa już ponad 30 lat i jest związany między innymi z konfliktem między ludami Hutu i Tutsi. Obecnie sporą część kłopotów tworzy grupa zbrojna M23, działająca w DRK, nieopodal granicy z Rwandą. O źródłach i problematyce konfliktu między Kinszasą i Kigali przeczytacie w DW. Konflikty.pl opisują niedawną sytuację, świadczącą o kolejnym wzroście napięcia na pograniczu, w której bojownicy M23 zaatakowali indyjskich żołnierzy będących częścią międzynarodowych sił ONZ. [DW], [Konflikty.pl]
Ameryka Łacińska
29 maja odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich w Kolumbii. Do drugiej tury przeszedł Gustavo Pedro i Rodolfo Hernández. Chociaż Pedro wygrał w pierwszej turze, to najnowsze sondaże pokazują przewagę Hernándeza przed drugą, która odbędzie się 19 czerwca. Americas Quarterly ma dla was powyborczy artykuł z reakcjami swoich dziennikarzy. [Americas Quarterly]
W magazynie Nature możecie przeczytać o „rozsadzającym mózg” odkryciu śladów miasta w południowej-zachodniej części niziny amazońskiej. Jest to pierwszy tak wyraźny dowód na istnienie ośrodków miejskich w tej części Amazonii. [Nature]
Przez Meksyk do Stanów Zjednoczonych, ciągną tłumy imigrantów z Ameryki środkowej. Jak reaguje na to Meksyk i jego społeczeństwo, które przez lata samo emigrowało do USA? O tym, jak kryzys migracyjny z południowej granicy Stanów Zjednoczonych zmienia Meksyk, co jest powodem tych ruchów migracyjnych oraz jak wyglądają pikniki przy murze granicznym, opowiada Ola Synowiec: reporterka i współautorka książki „Na poboczu Ameryk. Pieszo z Panamy do Kanady”.
Ameryka Północna
30 lat temu wybuchły zamieszki w Los Angeles, największe na tle rasowym w historii USA. Z podcastu amerykańskiego możecie dowiecieć się więcej o tamtych wydarzeniach oraz o tym, co do nich doprowadziło, a także dlaczego to Koreańczycy ponieśli w trakcie zamieszek największe szkody.
Od strzelaniny w szkole w Uvalde, o której pisaliśmy tydzień temu, miało miejsce co najmniej 20 innych strzelanin. Nie jesteśmy pewni dokładnej liczby, gdyż w Stanach Zjednoczonych zdarzają się one praktycznie codziennie. The Washington Post przedstawia statystyki, które wskazują, że ich ilość ostatnimi laty wzrosłą jeszcze bardziej. [The Washington Post]
Jeśli jakimś cudem nie czytaliście jeszcze żadnego długiego artykułu o problemach Stanów Zjednoczonych z dostępem do broni i przestępstw z ich użyciem, to możemy zaproponować Wam półtoragodzinny podcast Sama Harrisa, w którym rozmawia on na ten temat z dziennikarzem The Atlantic Graemem Woodem. Zwracają oni uwagę między innymi na to, że największe liczby ofiar nie są skutkiem najbardziej medialnych wydarzeń oraz na to, jakie potencjalne działania należy podjąć, aby te liczby w Stanach ograniczyć.
Jeśli Republikanie odzyskają kontrolę nad amerykańskim kongresem w najbliższych wyborach uzupełniających, to planują zasypać administrację Joe Bidena śledztwami. Axios opisuje, jak już przygotowywane są plany przyszłych śledztw, co i kto ma być badany oraz dlaczego ma to znaczenie. [Axios]
Stan Nowy Jork przegłosował 2 letnie moratorium na wykopywanie krytpowalut. Dlaczego akurat ten stan? Zarówno o przyczynach przegłosowania tego nowego prawa jak i skutkach, jakie będzie ono miało, pisze serwis [Protocol].
Kasyna w Stanach Zjednoczonych po tej stronie oceanu kojarzą się głównie z Las Vegas, jednak nie jest to jedyne miasto, które z nich słynie. Atlantic City w stanie New Jersey jest również popularnym miejscem ze względu na swoje kasyna. Władze tego miasta przyznały wielkie ulgi podatkowe dla branży kasyn, która straszyła rychłym upadkiem z powodu pandemii. Jak donosi ProPublica, zyski kasyn rosną, a koszt cięć podatkowych poniosą mieszkańcy miasta. [ProPublica]
Oceania
Chiński minister spraw zagranicznych rozpoczął podróż dyplomatyczną po krajach Pacyfiku. W trakcie jej trwania odbył wideokonferencję z przedstawicielami 10 wyspiarskich państw. Rozmowa dotyczyła zaproponowanej przez Pekin umowy dotyczącej handlu oraz bezpieczeństwa. Ostatecznie nie została ona podpisana ze względu na odmowę części państw pacyficznych. [Reuters], [SupChina]
Tydzień temu pisaliśmy o wyniku australijskich wyborów parlamentarnych. Dzisiaj znamy już skład nowego rządu i jeśli Was on ciekawi, to polecamy drugi artykuł. Z pierwszego dowiecie się natomiast o dwójce nowych ministrów, którzy jako pierwsi muzułmanie obejmują urzędy w rządzie federalnym. [ABC News #1], [ABC News #2]
Ekonomia i gospodarka
Kryptowaluty ostatnio straciły sporo na wartości. Wiele osób, które z tego powodu straciły całe swoje oszczędności, to mieszkańcy globalnego południa albo państw z bardzo niestabilną walutą. Rest of World przekrojowo pokazuje sylwetki osób z Iranu, Argentyny czy Nigerii, które w ten sposób straciły wszystkie oszczędności. [Rest of World]
Czy ktoś wyciągnął lekcję z krachu kryptowalut? Przeglądowy artykuł Vice zdaje się pokazywać, że nie, a nowe pomysły związane z krytpowalutami są coraz bardziej komiczne i coraz bardziej przypominają piramidy finansowe. [Vice]
Grupa akcjonariuszy Twittera złożyła pozew przeciwko Elonowi Muskowi jak i samej firmie Twitter. Związane jest to z chaotycznym sposobem przeprowadzania sprzedaży Twittera. Akcje Twittera straciły co najmniej 12% wartości od ogłoszenia, że Elon Musk kupi platformę społecznościową, a akcjonariusz oskarżają go, że jego zachowanie (także na platformie Twitter) ma na celu zbicie ceny kupna firmy. [CNBC]
Nauka i Technologia
Dwa lata po premierze głośnego filmu „Można panikować” reżyser Jonathan L. Ramsey ponownie spotkał się z profesorem Szymonem Malinowskim, fizykiem atmosferycznym, dyrektorem Instytutu Geofizyki – Wydziału Fizyki UW i założycielem portalu Nauka o klimacie. W minimalistycznym, 11-minutowym filmie „Naprawmy nasz statek kosmiczny”, profesor opowiada o tym, w jakiej sytuacji znajduje się obecnie nasza planeta i my wszyscy – jej „pasażerowie”.
Chiny zwodowały bezzałogowy statek, który ma funkcjonować jako statek-baza dla mniejszych dronów. Dodatkowo jest on wyposażony w sztuczną inteligencję, która pozwoli mu na co najmniej półautonomiczną zdolność operacyjną. Okręt jest oficjalnie stworzony do celów badawczych, ale mógłby również zostać użyty do celów militarnych. [The Drive]
Czy wypada krytykować naukowców? Jeśli z jakiegoś powodu nie stosują się do najnowszej wiedzy naukowej to uważamy, że tak. Tak samo uważa portal Tranzycja.pl, który krytykuje fragmenty wydanej w 2020 roku jedynej polskiej monografii naukowej poświęconej dysforii i niezgodności płciowej. [Tranzycja.pl]
Standard telefonii komórkowej 5G zadomawia się wśród nas, mimo że był obiektem kontrowersji i teorii spiskowych jeszcze 2 lata temu. Naukowcy jednak nie spoczywają na laurach i pracują nad kolejna generacją technologii, czyli internetem 6G. O tym, czym właściwie różnią się kolejne generację telefonii komórkowych oraz jakie możliwości ma nam dać standard 6G, opowiada dr inż. Paweł Kryszkiewicz z Wydziału Informatyki i Telekomunikacji Politechniki Poznańskiej.
O tym, że tytoń jest szkodliwy, wiecie pewnie wszyscy. Ale o kosztach środowiskowych przemysłu tytoniowego mogliście nie słyszeć. Al-Dżazira przybliża raport Światowej Organizacji Zdrowia poświęcony właśnie tym mniej znanym szkodliwym skutkom tytoniu. [Al-Dżazira]
Pomimo wysokiego poparcia dla recyklingu w USA jedynie 5 procent odpadów plastikowych jest przetwarzanych. Problemem jest sam materiał, a raczej tysiące jego rodzajów. Tworzywa sztuczne o różnych składach, charakterystykach i dodatkach chemicznych nie mogą być recyklingowane razem. Problemem jest również ryzyko pożaru zebranego, a jeszcze nieprzetworzonego plastiku. Co więcej, przetworzony plastik jest droższy od nowo wytworzonego ze względu na koszty związane ze zbieraniem, transportem, sortowaniem i samym przetwarzaniem. [The Atlantic]
Ciemna materia jest postulowaną tajemniczą substancją, której natury jeszcze nie znamy. Ma jej być we wszechświecie około sześć razy więcej niż materii widzialnej dla ludzkości i jej przyrządów. Dlaczego zatem uważamy, że istnieje? Oraz w jaki sposób jej poszukujemy? Opowiada o tym Derek Muller z kanału Veritasium.
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Czy osoba o lewicowych poglądach może zatrudniać sprzątaczkę? Niektórzy zastanawiają się nad tym dzisiaj, ale artykuł Krytyki Politycznej przypomina, że sto lat temu wśród działaczy lewicowych krążyło to samo pytanie. Alicja Urbanik-Kopeć zaprasza was w podróż po historii wielkich nierówności w warunkach życia służących i ich pracodawców. [Krytyka Polityczna]
Philip K. Dick zastanawiał się, czy androidy śnią o elektrycznych owcach a my dzisiaj mamy równie ciekawe pytanie: o czym marzył chłop? Histmag przedstawia etapy, jakie baśnie przechodziły, zanim z domu parobka trafiły do pięknie ilustrowanych ksiąg. Artykuł stara się też pokazać, jakie wartości mogły przekazywać dawne wersje znanych nam baśni. [Histmag]
Antarktyda jest jednym z najbardziej chronionych oraz umiędzynarodowionych obszarów Ziemi. Ten jedyny kontynent bez stałych siedlisk ludzkich i dom dla fascynujących stworzeń jest jednak również lądem najbardziej narażonym na skutki katastrofy klimatycznej. Już dzisiaj temperatura rośnie tam najszybciej, co zagraża kolejnym gatunkom oraz krajobrazowi. Kto ma na siebie wziąć odpowiedzialność za ratowanie tego kontynentu, skoro jest to obszar bez właściwej państwowej obecności? Jak rozwiązać swoisty paradoks Antarktydy jako kontynentu najbardziej oficjalnie chronionego ale też bardzo zagrożonego? [Aeon]
Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?