Wydanie 84, 10.06.2022
To z aborcją w Niemczech, paradą równości w Bangkoku i sztuczną inteligencją, która słucha raf koralowych
Pogoda za oknem staje się typowo letnia z wszystkimi jej urokami. Słońce, deszcz i burze. Pamiętajcie o stosowaniu kremów z filtrem i uważajcie na ulewy. Wszystkim Wam i sobie życzymy też, aby pioruny trafiały tylko w rosyjskie samoloty i śmigłowce.
Normalnie w tym miejscu piszemy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronę zawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„W dzisiejszym odcinku Wojciech Szacki i Marek Świerczyński opowiadają o pozycji politycznej ministra obrony Mariusza Błaszczaka. Relacjonują jego dotychczasową karierę, wpisują w relacje obozu władzy i zastanawiają się, jaką rolę odegra w zbliżającej się kampanii wyborczej.” Andrzej Bobiński prowadzi tę rozmowę dla podcastu serwisu Polityka Insight.
Dlaczego Adam Bodnar bardzo lubi film Legalna Blondyka? Jak według niego można walczyć z pogromobusami fundacji antyaborcyjnych? Na te i inne pytania poznacie odpowiedzi w wywiadzie, którego były Rzecznik Praw Obywatelskich udzielił serwisowi Noizz. [Noizz]
Czy czyste powietrze jest ważne dla mieszkańców polskich miast? Czy przekłada się to na decyzje i działanie lokalnych władz? Polityka Insight Klimat i Energia zapraszają na odcinek podcastu, który stara się odpowiedzieć na te właśnie pytania.
Rada Upowszechniania Nauki PAN wydała oświadczenie przeciwko dyskryminującemu językowi wśród propagatorów nauki. O kogo chodzi? Nie wiemy, ale się domyślamy. Za to serwis Noizz przedstawia coś więcej niż domysły. [Noizz]
Według Konstytucji Polski wybory do Sejmu mają być m.in równe i proporcjonalne. Obecny podział mandatów w okręgach nie spełnia tej zasady, a wnioski PKW, żeby to zmienić, były przez Sejm odrzucane. Znajdujemy się w sytuacji, w której część okręgów jest nadreprezentowana kosztem innych. Dr hab. Jacek Haman wyjaśnia w podcaście Fundacji Batory, skąd się bierze to zaniechanie ze strony ustawodawców. Opowiada również o wpływie głosów z zagranicy na niedoreprezentowanie Warszawy.
Europa
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich i Konflikty.pl.
100 dni wojny w Ukrainie minęło tydzień temu, ale Ośrodek Studiów Wschodnich przygotował dłuższe podsumowanie dotychczasowych zmagań, jak również swoje przewidywania dotyczące przyszłości tego konfliktu. Materiał w formie wideo zamieszczamy poniżej, natomiast w formie audio jest on dostępny w serwisie Spotify. [Spotify]
„Terror ludności cywilnej, jakiego dokonują rosyjscy żołnierze w Ukrainie, jest dla wszystkich prawdziwym szokiem. Dlaczego armia rosyjska popełnia te wszystkie okrucieństwa? Czy ci ludzie zawsze byli tak okrutni, czy wojna uczyniła ich takimi? Historyczka Holokaustu Ksenia Krimer, która bada wpływ wojen i reżimów totalitarnych na ludzką samoświadomość oraz zachowanie, udziela odpowiedzi na te trudne pytania.” [Onet]
Wojna w Ukrainie to także wojna Białorusinów. Uważają oni, że osłabiając reżim Putina zwiększają szansę na obalenie dyktatora w swojej ojczyźnie. Niektórzy walczą na froncie ukraińskim, a jeszcze inni prowadzą działalność wywrotową w kraju. To właśnie tym drugim poświęcony jest reportaż australijskiego serwisu [ABC].
W niedzielę, 12 czerwca odbędzie się pierwsza tura wyborów parlamentarnych we Francji. Deputowani do Zgromadzenia Narodowego są wybierani w 577 jednomandatowych okręgach wyborczych. Do drugiej tury przechodzą kandydaci, którzy uzyskali liczbę głosów odpowiadającą co najmniej 12,5% zarejestrowanych głosów w okręgu lub dwóch kandydatów z najlepszym wynikiem, jeśli ten warunek nie został spełniony. Jednym z tematów kampanii jest właśnie ordynacja wyborcza, która zdaniem coraz większej liczby Francuzów nie odzwierciedla poparcia dla partii politycznych. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Premier Estonii Kaja Kallas zdymisjonowała 7 ministrów nominowanych przez Estońską Partię Centrum. Rząd ma obecnie charakter mniejszościowy. Zarówno Estońska Partia Reform (partia Kallas) jak i Estońska Partia Centrum szukają poparcia wśród pozostałych stronnictw parlamentarnych do utworzenia nowej większości. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Boris Johnson otrzymał wotum zaufania Partii Konserwatywnej do pełnienia funkcji premiera z jej ramienia. Jednocześnie wynik jaki uzyskał, 59% głosów poparcia, wskazuje na jego słabą pozycję w partii. [BBC]
Bułgarska antyestablishmentowa, populistyczna partia „Jest Taki Lud” wycofała się z koalicji rządowej. Jej lider oskarża premiera o zadłużanie państwa i sprowadzanie go ku upadkowi. Premier Petkov ma nadzieję, że pomimo braku większości jego rząd nadal będzie w stanie utrzymać władzę. [Euronews]
Aborcja w Niemczech jest de facto nielegalna, ale nie podlega karze. Obecny rząd chce to zmienić. O tym, jakie zmiany mogą zostać wprowadzone, przeczytacie w [Politico].
Bliski i Środkowy Wschód
Syryjski dezerter opublikował nagranie ukazujące masakrę w Tadamon. Na nagraniu widać żołnierzy zidentyfikowanych jako siły wierne dyktatorowi Syrii Baszarowi Al-Asadowi dokonujących egzekucji. W tej masakrze dokonanej w jednej z dzielnic stolicy Syrii, Damaszku, która miała miejsce w 2013 roku, zginęło łącznie ponad 280 osób. [DW]
Kolejne wyboje na drodze do irańskiego porozumienia nuklearnego. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej poinformowała, że Irańczycy wyłączyli 27 kamer monitorujących ich instalacje jądrowe. Kolejne 40, które jeszcze działa, może również zostać odciętych od sieci. Według strony irańskiej to działanie jest odpowiedzią na krytykę ze strony Europy i Waszyngtonu za brak współpracy z inspektoratem nuklearnym ONZ i zdaniem Teheranu jest proporcjonalną reakcją na rosnące sankcje USA. [The Guardian]
Arabia Saudyjska próbuje odzyskać dobrą pozycję w Waszyngtonie. Saudowie wpadli w niełaskę USA między innymi za sprawą prowadzenia wojny w Jemenie oraz zabójstwa dziennikarza Dżamala Chaszukdżiego. Do ponownego wejścia na salony, poza narzędziami z sektora wydobycia ropy naftowej, monarchia chce wykorzystać zbliżenie i normalizację stosunków z Izraelem. Czy się uda? Czas pokaże. [Middle East Eye]
Z kolei w Iraku przez parlament przeszło prawo kryminalizujące normalizację stosunków z Izraelem. Karą za ustanawianie więzi dyplomatycznych, gospodarczych czy wojskowych z „Syjonistami okupującymi ziemie palestyńskie” może być nawet kara śmierci. [Al-Monitor]
Do kompletu dodamy, że w Iraku toczą się rozmowy między Iranem a Arabią Saudyjską na temat normalizacji stosunków między tymi dwoma państwami. Jak na konferencji prasowej powiedział premier Iraku Mustafa al-Kazimi, podczas pięciu rund rozmów dokonano „niesamowitego postępu”. [Al-Monitor]
Azja
Władze Korei Południowej wprowadziły nowe prawo, które miało poprawić sytuację pracowników fabryk. Obecne działania wielkich koncernów wskazują na to, że przyspieszy to proces wymiany pracowników na roboty w fabrykach. [Rest of World]
Po poluzowaniu obostrzeń antycovidowych w Pekinie i Szanghaju wprowadzane są one od nowa po wykryciu nowych przypadków zakażeń. Oprócz zamknięcia miejsc rozrywki przeprowadzane będą masowe testy. [Reuters]
Przez ulicę Bangkoku przeszła pierwsza od 16 lat oficjalna parada równości w Tajlandii. Uczestnicy mają nadzieję na wprowadzenie w życie prawa do zawierania małżeństw tej samej płci. [France24]
Komentarz jednej polityczki partii rządzącej w Indiach doprowadził do tego, że stosunki tego kraju z 12 muzułmańskimi państwami stały się nagle bardzo napięte. Słowa Nupur Sharmy są powodem obecnych problemów dyplomatycznych i niektórzy komentatorzy widzą w tym objaw wzrostu nastrojów antymuzułmańskich w tym kraju. [BBC]
Ponad 77% Kazachów w referendum opowiedziało się za ograniczeniem władzy prezydenckiej. W efekcie system sprawowania władzy ma zmienić się z „superprezydenckiego” na prezydencki. Dlaczego Kasym-Żomart Tokajew zgadza się na ograniczenie jego własnego mandatu? Jak wygląda dzisiaj i w którą stronę kroczy Kazachstan, szczególnie po protestach ze stycznia 2022 roku oraz w obliczu Rosyjskiej inwazji na Ukrainę? Opowiada Wojciech Górecki z Ośrodka Studiów Wschodnich.
Mongolia to kraj z młodą populacją o stosunkowo wysokim zurbanizowaniu. W wyniku problemów systemowych jak i rosnącej inflacji ludzie coraz częściej wychodzą na ulicę. Jak wyglądają mongolskie protesty? Dlaczego towarzyszy im lokalny hip-hop? Czym charakteryzuje się mongolska scena tego gatunku muzycznego? Na te i inne pytania odpowiada Pau Szczap: mongolistka i ułanbatorystka z Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego.
Afryka
Tydzień temu pisaliśmy o zębie zamordowanego Patrice’a Lumumby, który znajduje się rękach belgijskich. Informacje związane z przekazaniem tego zęba rodzinie w Kongu pojawiły w związku z tym, że król Belgii właśnie odbył wizytę w tym kraju. Jaki był cel tej wizyty, dowiecie się z artykułu [Politico].
Junta wojskowa w Mali przesunęła termin demokratycznego oddania władzy. Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS) wyraziła z tego powodu niezadowolenie. O sytuacji w Mali oraz tym, czy reakcja ECOWAS będzie miała jakiekolwiek znaczenie, przeczytacie w [Al-Dżazirze].
Od początku tego roku w Nigerii w atakach różnych uzbrojonych grup zginęło około 3 tysiące ludzi. Ostatni atak był przeprowadzony na kościół katolicki. Straciło w nim życie ponad 50 osób. [The Guardian]
O tym, że Republika Środkowoafrykańska wprowadziła bitcoin jako legalny środek płatniczy pisaliśmy już w wydaniu 78. Jest to temat na tyle ciekawy, że uznaliśmy za celowe dodanie jeszcze jednego tekstu w tej kwestii. Artykuł od BBC dużo szerzej opisuje, jak władze tego kraju chcą wykorzystać bitcoina oraz czy zaczeły swoje ambitne plany wprowadzac w życie. [BBC]
Etiopczycy z grupy etnicznej Oromo zmieniają swoje imiona w geście pokazującym dumę z przynależności etnicznej. Przez długie lata językiem urzędowym w Etiopii był amharski, ze względu na cesarzy wywodzących się z tej grupy etnicznej. Przez co oromskim dzieciom nadawano amharskie imiona. [BBC]
Największa od dekad susza, a także Rosyjska inwazja na Ukrainę powodują potężny kryzys żywnościowy w Rogu Afryki. Zamykane są sklepy i restauracje. O złej i wciąż pogarszającej się sytuacji w Mogadiszu, stolicy Somalii, opowiada [The Guardian].
Ameryka Łacińska
Pisząc o Salwadorze w Tygodniku skupialiśmy się głównie na tym, że to państwo jako pierwsze przyjęło bitcoina jako oficjalny środek płatniczy. Jednak w tym kraju dzieje się dużo więcej. Zaczynając od prześladowania kobiet za pomocą jednego z najsurowszych praw antyaborcyjnych, a kończąc na wielkim wzroście przemocy związanej z działalnością gangów ostatnimi czasy. Żeby walczyć z tymi gangami, prezydent wprowadził stan wyjątkowy i nakazał masowe aresztowania. Artykuł The Guardian sugeruje, że aresztowani są zarówno przestępcy jak i młodzi ludzie, którzy po prostu wpadają policji w ręce. [The Guardian]
W wydaniu 80. pisaliśmy o nadchodzącym Szczycie Ameryk oraz o kłopotach, jakie stały przed organizatorami. Szczyt już trwa i kilka państw z tego regionu postanowiły go zbojkotować z powodu niezaproszenia państw takich jak Kuba, Wenezuela czy Nikaragua. Serwis The Global Americans zastanawia się nad tym, dlaczego Kuba chciała uczestniczyć w tym szczycie. W końcu przez wiele lat stała w kontrze do wielu lokalnych inicjatyw i instytucji. Al-Dżazira za to pisze o tym, co dzieje się na samym szczycie. [The Global Americans], [Al-Dżazira]
Minister środowiska Republiki Dominikańskiej został zastrzelony we własnym biurze przez przyjaciela z dzieciństwa. Chociaż oficjalne motywy nie są znane, lokalne gazety podają, że motywem może być właśnie wpływ regulacji środowiskowych na funkcjonowanie firmy mordercy. [El País 🇬🇧]
W wydaniu 8. pisaliśmy o aresztowaniu lidera meksykańskiego kościoła La Luz del Mundo. Teraz donosimy, że za przestępstwa seksualne wobec nieletnich został on skazany na 17 lat więzienia. [Al-Dżazira]
Ameryka Północna
Atak na Kapitol z 6 stycznia 2021 roku jest w końcu badany przez specjalną komisję Kongresu Stanów Zjednoczonych. Serwis Vox przypomina dokładnie, jak przebiegał ten atak oraz przedstawia podsumowanie pierwszego dnia działalności komisji. [Vox]
Kandydat Partii Republikańskiej na gubernatora stanu Michigan został aresztowany przez FBI. Ma to związek z jego udziałem w ataku na Kapitolu 6 stycznia 2021 roku. [CNN]
Producent paralizatorów Axon zrezygnował z opracowywania dronów wyposażonych właśnie w paralizatory. Miały one być używane w celu zwalczania masowych strzelanin, także tych w szkołach. Pomimo zatrzymania prac większość panelu etycznego firmy złożyła rezygnację. [Reuters]
Oceania
Nowa Zelandia zamierza wprowadzić opłatę za misji gazów cieplarnianych z hodowli. Konkretnie chodzi o metan uwalniany przez bekanie krów oraz owiec. [Reuters]
Ekonomia i gospodarka
Zapraszamy na kolejny podcast serwisu Polityka Insight Klimat i Energia o zakazie sprzedaży nowych aut spalinowych, który od 2035 r. chce wprowadzić Komisja Europejska. 8 czerwca stanowisko w sprawie propozycji Komisji głosowane było w Parlamencie Europejskim – wynik głosowania nie był przesądzony, ponieważ europosłowie byli podzieleni, a frakcje parlamentarne miały własne pomysły. PE poparł propozycję KE. Odcinek był nagrywany przed głosowaniem, ale dobrze opisuje problematykę zagadnienia oraz różne podejścia do reformy transportu w UE.
W wydaniu 77. przy okazji wiadomości o spadku wartości akcji Netflixa donosiliśmy, że być może zajmie się on walką z dzieleniem się dostępem do konta z osobami, które mieszkają w innym miejscu. Minęły 2 miesiące i serwis Rest of World donosi, jak wygląda testowanie tego pomysłu w kilku mniejszych państwach. [Rest of World]
Telenowela pod tytułem „Elon Musk kupuje serwis Twitter” nadal trwa. Kilka dni temu Musk ogłosił, że zastanawia się nad wycofaniem z zakupu z powodu nieprzejrzystych danych dotyczących ilości spambotów w serwisie. Teraz Twitter zdecydował, że udostępni mu pełne dane (a nie jedynie analizy tych danych) dotyczące ruchu w serwisie żeby rozwiać wszystkie jego wątpliwości. [The Washington Post]
Marcin Popkiewicz z „Nauki o Klimacie” przygotował symulator bezemisyjnego systemu energetycznego dla Polski w oparciu o rzeczywiste dane zużycia energii – dzień po dniu. Jak sprawowałaby się polska energetyka, gdyby była w 100% oparta na OZE, w 100% na atomie albo na ich miksie? Jeśli jesteście ciekawi, możecie pobawić się modelem albo po prostu zapoznać się z wnioskami z przeprowadzonych symulacji. [Narodowe Centurm Badań i Rozwoju]
Nauka i Technologia
Do 2024 roku w Unii Europejskiej telefony, tablety i wiele innych urządzeń elektronicznych będzie musiało korzystać ze złącza USB-C. Prace nad legislacją, która to wymusi właśnie dobiegły końca. Zmiany te mają na celu m.in zmniejszenie ilości elektrośmieci, które są produkowane. Jakie są argumenty krytyków tego nowego prawa i jak na nie odpowiadają urzędnicy UE, dowiecie się z artykułu [The Verge].
O tym, że naukowcy namawiają do ochrony środowiska pewnie nie trzeba was informować. Ale pewnie nie wiecie, że niektórzy wliczają do tego także ochronę pasożytów. [Scientific American]
Brytyjscy i indonezyjscy naukowcy nauczyli sztuczną inteligencję rozpoznawać stan rafy koralowej po dźwiękach, jakie można zarejestrować w jej okolicy. Dźwięki jakie wydaje zdrowa rafa koralowa przypominają dźwięki palącego się ogniska. [Reuters]
Wszyscy uczestnicy małego eksperymentalnego badania leku na raka jelita grubego zostali wyleczeni. To jeszcze nie znaczy, że znaleziono skuteczny lek – do tego jeszcze daleka droga – ale i tak jest to duży przełom. [The New York Times]
Choroby neurodegeneracyjne, takie jak choroba Parkinsona, Alzheimera czy Huntingtona, są sporym wyzwaniem dla medycyny. W najnowszym odcinku radia naukowego na tapet brane są badania na organoidach – minimózgach w probówkach. O tym, skąd takie choroby się biorą, jak planujemy je zatrzymać oraz czym są tytułowe minimózgi w probówkach, opowiada prof. Maciej Figiel, kierownik Zakładu Neurobiologii Molekularnej w Instytucie Chemii Bioorganicznej PAN.
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Czy chcielibyście zmienić coś w swoim życiu? My też. Wiemy, że to trudne. Kurzgesagt w swoim krótkim i prostym filmie wyjaśnia, dlaczego ciężko jest zmienić nam nasze przyzwyczajenia oraz wprowadzać nowe nawyki. Nie czujcie się winni, gdy coś Wam nie wychodzi – tak po prostu wyewoluowały nasze mózgi :)
Najsłynniejszy łowca nazistów. Cudem przetrwał czas wojny, kilkukrotnie ocierał się o śmierć. Jednak po wojnie przyczynił się do złapania ponad 1000 naizstowskich zbrodniarzy, w tym Adolfa Eichmanna. Tę niezwykłą historię napisało samo życie. Zapraszamy na krótki opis dziejów Szymona Wiesenthala. [Histmag]
Pamiętacie film Koty? Albo musical na podstawie, którego nakręcono ten film? Nawet jeśli znacie te dzieła to jest duża szansa, że nie wiecie, że musical powstał na podstawie wierszy znanego amerykańskiego poety T.S. Eliota. Jeśli ciekawi was, w jaki sposób wiersze o kotach zostały przełożone na film, to polecamy tę prawie godzinną analizę.
Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?