Wydanie 86, 24.06.2022
To z kolejnym wywiadem o bobrach, rocznicą afery Watergate i strajkiem na brytyjskiej kolei
Witamy w kolejnym wydaniu naszego tygodnika. W tym tygodniu mamy dla Was wiele ciekawych artykułów i informacji. Znajdziecie tu między innymi: - wywiad z cenionym pisarzem - reportaż o życiu w slumsach - artykuł o nowych trendach w modzie - przepis na pyszny deser. Zapraszamy do lektury!
Wykorzystaliśmy algorytmy OpenAI do napisania wstępu ale chyba jeszcze nie musimy obawiać się zastąpienia sztuczną inteligencją.
Normalnie w tym miejscu piszemy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronę zawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
Jakie jest obecnie najniebezpieczniejsze miejsce na naszej planecie? Bardzo możliwe, że jest to przesmyk suwalski – stukilometrowy obszar graniczny między Polską a Litwą, który jednocześnie oddziela Białoruś od obwodu kaliningradzkiego. Politico przedstawia artykuł, w którym opisuje rosnące napięcia związane z tym obszarem – miejscem, które może być zaatakowane jako pierwsze, jeśli Rosja zdecyduje się wypowiedzieć wojnę państwom NATO. [Politico]
Pod wpływem napływu ukraińskich imigrantów i uchodźców Polska się zmienia. Instytut WiseEuropa przygotował na ten temat specjalny raport Gościnna Polska 2022+, który możecie przeczytać na ich stronie. Zawiera on nie tylko opis następujących zmian, ale także analizę wyzwań, jakie przed nami stoją oraz rekomendacje z nimi związane. W serwisie NGO.pl możecie za to znaleźć krótki artykuł opisujący powstanie raportu oraz zawierający jego krótkie podsumowanie. [NGO.pl], [WiseEuropa]
„Sejm odrzucił projekt legalnej aborcji. PSL za odrzuceniem, jedna posłanka PiS za projektem” O tym, jak wyglądała debata związana z projektem oraz jak dokładnie różne partie głosowały, dowiecie się z artykułu [OKO.press].
W 2016 roku wprowadzono przepisy określające minimalną odległość turbin wiatrowych od domostw. Znacząco zmniejszyły one ilość nowych inwestycji powodując zastój w branży. Chociaż już od 2019 roku słyszymy ze strony rządu o liberalizacji tych zapisów, to poprzez wysokie ceny energii oraz konieczność realizacji kamieni milowych dla odblokowania Krajowego Planu Odbudowy wydaje się, że nowelizacja przepisów stanie się faktem. Czy oznacza to prawdziwy renesans dla branży wiatrowej?
Europa
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich i Konflikty.pl.
Chociaż była to spodziewana decyzja, to jednak oficjalne uznanie Ukrainę i Mołdawię za państwa kandydujące do Unii Europejskiej jest wielkim wydarzeniem. Pierwszy artykuł to krótkie podsumowanie tej decyzji. Drugi to szczegółowy zapis wydarzeń z wczorajszych obrad przywódców UE. [Politico], [Policito: Live Blog]
18 czerwca Litwa wdrożyła unijny pakiet sankcji, którego konsekwencją jest zakaz tranzytu między innymi wyrobów stalowych z Rosji do obwodu Kaliningradzkiego przez terytorium Litwy. Strona rosyjska zareagowała gwałtownie grożąc krokami, które mają zapewnić jej ochronę swoich interesów. Tranzyt ludzi i towarów nieobjętych sankcjami odbywa się bez zmian i zakłóceń. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
W najnowszym odcinku podcastu Po prostu Wschód tematem jest akcja dezinformacyjna prowadzona na zachodzie i w Polsce przez Rosjan. O tym, jak łączeni są uchodźcy, Ukrainki niszczące małżeństwa oraz porażki Ukrainy opowiada Kamil Basaj, prezes fundacji INFO OPS Polska.
Tegorocznym laureatem nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego zostało Stowarzyszenie Memoriał zajmujące się obrona praw człowieka w Rosji i badaniem zbrodni stalinowskich. Zostało ono zdelegalizowane w listopadzie 2021 roku. Z tej okazji Nowa Europa Wschodnia przypomina tekst opisujący, jak Rosja Putina walczyła z Memoriałem oraz jak próbuje na nowo pisać historię, umniejszać ofiary i rehabilitując sprawców. [Nowa Europa Wschodnia]
Ugrupowanie prezydenta Macrona straciło większość w parlamencie. Jak będzie przeprowadzał swoje reformy w takiej sytuacji – jeszcze nie wiadomo. Politico przedstawia wyniki 2. tury wyborów oraz opisuje możliwe scenariusze dla Macrona. The Guardian za to dużo miejsca poświęca lewicowej koalicji oraz ugrupowaniu Marine Le Pen, gdyż obydwie formacje wprowadziły do parlamentu dużo więcej kandydatów, niż w poprzednich wyborach. [Politico], [The Guardian]
Bułgarski parlament przegłosował wotum nieufności wobec rządu Kirila Petkova. Groźba kolejnych, czwartych od wiosny 2021, wyborów parlamentarnych stawia pod znakiem zapytania bułgarski KPO, a także przyjęcie euro w 2024 roku. [The Guardian]
Na jesieni odbędą się wybory parlamentarne na Łotwie. Obecnie szczególną uwagę mediów przywiązywać mogą partie reprezentujące rosyjskojęzyczną część społeczeństwa. A ta na Łotwie jest całkiem pokaźna i liczy około 35% społeczeństwa. Co głoszą i jaki mają stosunek do Rosji? [Nowa Europa Wschodnia]
W Wielkiej Brytani właśnie odbywa się strajk kolejarzy. Dlaczego strajkują? Jak bardzo strajk utrudni podróże koleją w tym kraju? Jak rząd reaguje na postulaty strajkujących? Jeśli interesują was odpowiedzi na te pytania, to odsyłamy do artykuł [The Guardian].
Bliski i Środkowy Wschód
Kryzys polityczny w Izraelu trwa. Obecnie rządzący po utracie większości chcą doprowadzić do rozwiązania Knesetu i nowych wyborów w jesieni tego roku. Muszą się jednak spieszyć, aby zdążyć przed sformowaniem się nowej, opozycyjnej do nich, większości. [Al-Monitor]
20 czerwca minister obrony Izraela Beni Ganc przyznał, że istnieje swego rodzaju sojusz obrony powietrznej kilku państw mający na celu obronę przez Iranem i jego statkami powietrznymi. System współpracy i wymiany danych ma mieć za sobą pierwsze sukcesy w udaremnianiu lotów irańskich dronów. Jak szeroki jest to system, czy pozwoli na wzmocnienie stabilności regionu przy przenoszeniu uwagi USA na Indo-Pacyfik i jak podejdą do niego kolejne państwa arabskie? Zdania są podzielone. [Konflikty.pl]
15 czerwca podpisane zostało wstępne porozumienie dotyczące eksportu Izraelskiego gazu do Europy za pośrednictwem egipskich instalacji skraplania gazu. Ile gazu jest w stanie dostarczać do Europy Izrael? Jak odnoszą się sąsiedzi Izraela oraz tamtejsze społeczeństwa? Czy spór izraelsko-libański o prawa do eksploatacji złoża Karisz (z którego ma pochodzić gaz) może prowadzić do eskalacji konfliktu izraelsko-libańskiego? Na te i inne pytania w podcaście Stosunkowo Bliski Wschód odpowiada dr Karolina Zielińska z Ośrodka Studiów Wschodnich.
W leżącej na wschodzie Afganistanu prowincji Paktika doszło do trzęsienia ziemi o magnitudzie 6,1. Zginęło co najmniej tysiąc osób, ale poszukiwania ciągle trwają. Wiele obszarów prowincji jest trudno dostępnych, stąd pełny bilans tej tragedii dopiero poznamy. [BBC]
Jak od Mustafy Kemala Atatürka Turcja doszła do Recepa Tayyipa Erdoğana? Jak zmienił się sam Erdoğan, który już od 2003 roku jest ciągle premierem lub prezydentem? I dlaczego w 1999 roku spędził kilka miesięcy w więzieniu? Jak z tego wynika dzisiejsza postawa Turcji wobec rosyjskiej inwazji na Ukrainę, wobec państw Zachodu i rozszerzenia NATO oraz jakie są widoki na turecką przyszłość? W podcaście „Głos Kongresu Obywatelskiego” na te pytania odpowiada Adam Michalski, specjalista Ośrodka Studiów Wschodnich ds. Turcji w Zespole Turcji, Kaukazu i Azji Centralnej. Rozmowę prowadzi Miłosz Szymański z podcastu Za Rubieżą.
Azja
Monsun letni spowodował powodzie w Bangladeszu oraz okolicznych regionach Indii. Zginęło co najmniej 59 osób, a co najmniej 3 mln zostało pozbawionych dachu nad głową. [BBC]
Silne deszcze nawiedziły również południowe Chiny. Straty nie są tak poważne, jak na półwyspie indyjskim, ale domy prawie pięciuset tysięcy osób zostały uszkodzone. Zniszczeniu uległy też infrastruktura drogowa oraz uprawy. [The Guardian]
Junta wojskowa, która obecnie rządzi Mjanmą doprowadziła do zamknięcia Aung San Suu Kyi w więzieniu. Do tej pory była przywódczyni państwa i pokojowa noblistka przebywała w areszcie domowym. [CNN]
Pomimo sankcji Indie kupują rekordowe ilości węgla i ropy z Rosji. Według informacji Reutersa zakupy są dokonywane po zniżkach sięgających nawet 30%. [Reuters]
Premier Sri Lanki oświadczył, że gospodarka tego kraju się zawaliła. O problemach gospodarczych tego kraju oraz burzliwych protestach z nimi związanych pisaliśmy wielokrotnie. The Guardian opisuje obecną trudną sytuację tego państwa. [The Guardian]
Podczas Międzynarodowego Forum Ekonomicznego w Petersburgu prezydent Kazachstanu zapytany o samozwańcze republiki doniecką i ługańską odparł, że jego państwo nie uzna ich niepodległości. Chociaż w styczniu 2022 roku wojska rosyjskie, jako część wojsk Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym (takie ex-sowieckie NATO), pomagały tłumić protesty w Kazachstanie, to jednak Kazachstan stroni obecnie od popierania Rosji. [Eurasianet]
Afryka
Od początku wojny w Ukrainie wiele afrykańskich państw nie chciało zbyt mocno krytykować działań Rosji. CNN przygotowało analizę, która stara się wytłumaczyć, skąd się bierze dyplomatyczna postawa nieangażowania się w „zachodnie konflikty” czy wręcz sympatia dla Rosji. [CNN]
Prezydentowi Tunezji przedstawiono projekt nowej konstytucji. Nowy dokument ma zwiększyć uprawnienia prezydenta. Dla przypomnienia: Kais Saled rozwiązał w zeszłym roku parlament i rządzi od tamtej pory rozporządzeniami. Projekt nowej konstytucji spotkał się ze sprzeciwem społecznym oraz protestami. [Reuters], [Reuters]
„Sytuacja na pograniczu Rwandy i Demokratycznej Republiki Konga jest coraz bardziej napięta. Partyzancka grupa M23 zajęła miasto Banagana. Czy wojna nadal toczy się w imię etnicznych podziałów na Tutsi i Hutu? A może stawką są dzisiaj jedynie surowce? Dlaczego misja pokojowa ONZ stacjonująca w Gomie nie ma szans ustabilizować sytuacji? Na podkast zapraszają: Wojciech Jagielski i Krzysztof Story.”
Pozostajemy w Demokratycznej Republice Konga, gdzie w parku narodowym Kahuzi-Biega mieszkają zagrożone goryle. Al-Dżazira przygotowała reportaż, który opisuje, jak pracownicy parku w porozumieniu z kongijskimi żołnierzami mordowali członków lokalnego plemienia. Dlaczego oficjalne śledztwo nie doszło do prawdy? Jaki udział w tym wszystkim ma niemiecki rząd? Zapraszamy do czytania. [Al-Dżazira]
Ameryka Łacińska
Ostatnie tygodnie świat żył zaginięciem brytyjskiego dziennikarza Doma Phillipsa i brazylijskiego aktywisty Bruna Pereiry. Wiemy już, że zostali zamordowani a oskarżeni o morderstwo są już zatrzymani. Al-Dżazira przygotowała podcast, z którego dowiecie się dlaczego walka z kłusownictwem doprowadziła do ich śmierci.
Ku zaskoczeniu wielu (w końcu sondaże zdawały się faworyzować jego przeciwnika) Gustavo Petro wygrał wybory prezydenckie w Kolumbii. Pierwszy raz lewicowy kandydat znalazł się na tym stanowisku w tym kraju. Kraj jest jednak podzielony, a kadencja nowego prezydenta będzie trudna, o czym przeczytacie w The Guardian. Za to The Atlantic ma dla was artykuł, w którym poruszony został temat, który umyka obecnie uwadze publicznej – dokonania odchodzącego prezydenta Ivána Duque. [The Guardian], [The Atlantic]
W Ekwadorze wybuchły protesty w odpowiedzi na rosnące koszty paliwa, żywności i innych podstawowych produktów. Przewodnią rolę w protestach odgrywają społeczności rdzennych mieszkańców Ekwadoru. [Reuters]
Ameryka Północna
Teksański oddział Partii Republikańskiej opublikował nowy program. Twierdzą w nim, że Joe Biden nie jest prezydentem, bo nie wygrał legalnie wyborów. Postulują secesję Teksasu, odrzucenie prawa do głosowania z 1965 r. oraz jakichkolwiek regulacji w zakresie broni. [NPR]
Prezydent Joe Biden zawnioskował do Kongresu o trzymiesięczne gas tax holiday, czyli zwolnienie z federalnego podatku od paliw. O taką samą decyzję zaapelował do władz stanowych. Prezydent twierdzi, że ta decyzja może przynieść ulgę amerykańskim obywatelom, którzy zmagają się z rosnącymi cenami paliwa. Eksperci są innego zdania i szacują, że przez okres 3 miesięcy typowa rodzina zaoszczędzi zaledwie 16 dolarów. [Reuters], [The Conversation]
Komisja Kongresu ds. ataku na Kapitol 6 stycznia 2021 ciągle obraduje. Ale na AP News możecie przeczytać podsumowanie dotychczasowych przesłuchań oraz zapowiedź tego, co zawarte jest w planach komisji. Jednym z głośniejszych elementów próby zamachu stanu był zamiar nocnej podmiany elektorów z części stanów, by zagłosowali wbrew prawdziwemu wynikowi wyborów. [AP News]
Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych nie próżnuje, o czym przeczytacie w artykule CNN. Chociaż na wyrok w sprawie aborcji musimy jeszcze poczekać, to wiele innych kontrowersyjnych wyroków już zapadło. Stan Maine nie może wykluczać szkół religijnych z dofinansowania publicznego, co krytycy nazywają erozją oddziału kościoła od państwa. Sąd uznał też, że nie można ograniczać prawa do publicznego noszenia broni palnej, tak jak robi to stan Nowy Jork. [CNN]
W nocy 17 czerwca 1972 pięciu włamywaczy zostało zatrzymanych w kompleksie biurowców Watergate w siedzibie partii Demokratycznej. Tak zaczęła się afera Watergate, która doprowadziła do ustąpienia prezydenta Richarda Nixona. Podcast amerykański wyemitował pierwszą (z dwóch) część podcastu omawiającego, czym właściwie jest afera, która ściągnęła popularnego prezydenta z urzędu, kim byli hydraulicy, komu zabierano buty i o co chodzi z głębokim gardłem.
Oceania
U wybrzeży Nowej Zelandii zaobserwowano potężne blaknięcie gąbek morskich. Bielenie gąbek nie oznacza jeszcze śmierci organizmu, ale jest bardzo złym sygnałem na temat jego kondycji. Gąbki i koralowce, które są bardzo wrażliwe na zmiany środowiskowe, masowo blakną w ostatnich latach ze względu na fale morskich upałów przechodzące przez ich siedliska. [The Guardian]
Z okazji zimowego pojawienia się gwiazdozbioru plejad na niebie, obchodzony jest maoryski nowy rok nazywany Matariki. Nazwa ta jest skrótem od Ngā Mata o te Ariki Tāwhirimātea (Oczy boga Tāwhirimātea). Artykuł jest pigułką wiedzy o celebracji i obchodach tego święta. [The New Zealand Herald]
Ekonomia i gospodarka
Jak donosi Puls Biznesu, w związku z nieprawidłowościami wykrytymi w kontekście afery banku GetBack, Polska Agencja Nadzoru Audytowego zamierza skreślić spółkę z grupy Deloitte z listy firm audytorskich. Taka decyzja skutkować będzie brakiem możliwości podpisywania sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów zatrudnionych w tej spółce. [Business Insider]
„Komisja Europejska dała ostateczną zgodę na przejęcie Lotosu przez Orlen. Do fuzji powinno dojść na przełomie lipca i sierpnia. Przedstawiciele spółki podkreślają, że dzięki połączeniu firmy sprawniej przejdą przez transformację, zwiększy się bowiem ich potencjał inwestycyjny. Łatwiej będzie im też dywersyfikować przychody. Liczą na kilkumiliardowe synergie. Jeszcze w tym roku ma też dojść do kolejnej fuzji, z PGNiG.” [Interia Biznes]
Nauka i Technologia
Jeśli obiła się wam o uszy list warzyw i owoców, które są „brudne” od pestycydów, to mamy coś dla was. Damian Parol już 6 lat temu przedstawił wachlarz argumentów o tym, dlaczego należy podchodzić z pewną dozą sceptycyzmu do takich doniesień. [Damian Parol]
Rozwój nauki opiera się na akumulacji wiedzy – wspominaliśmy o tym już kilkukrotnie na łamach Tygodnika. Jednak jeśli naukowcy wbrew wcześniejszym zapewnieniom nie dzielą się swoimi danymi, to jasne jest, że utrudni to dalszy jej rozwój. Nature przygotował wyczerpujący artykuł na ten temat. [Nature]
Naukowcy opracowali metodę lewitacji przy użyciu fal ultradźwiękowych. Jak na razie metoda jest ograniczona do statycznego środowiska, ale trwają prace nad manipulacją przedmiotów w powietrzu także wtedy, gdy ruchy obiektów są nieznane wcześniej. Tę technikę będzie można wykorzystać w inżynierii chemicznej, ale też w pokazach np. w muzeum. [New Scientist]
Naukowcy przedstawili prototyp małej robo-ryby, która ma za zadanie odławiać mikroplastik z mórz i oceanów. Bioniczna ryba ma 13 mm długości i jest wykonana z materiału inspirowanego masą perłową. Przed rybkami długa droga do oczyszczenia mórz, ale wstępny projekt udowadnia, że przy pomocy nanotechnologii możliwe jest usunięcie przynajmniej części mikroplastiku z oceanów. [The Guardian]
Kolejne odtajniane przez marynarkę wojenną dokumenty dotyczące nękania jej okrętów przez UFO zdają się rzucać nowe światło na to zjawisko. Nie byli to jednak przybysze z obcej planety, ale konwencjonalne drony. I nie jest to powód, dla którego US Navy może odetchnąć z ulgą. Drony to kolejne wyzwanie, które może zagrażać tajemnicom i bezpieczeństwu floty. [Konflikty.pl]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Projekt „Spięcie” proponuje 5 tekstów różnych środowisk na temat obecnej sytuacji mieszkaniowej. Klub Jagielloński, Kultura Liberalna, Nowa Konfederacja, Magazyn Kontakt oraz Krytyka Polityczna prezentują odmienne spojrzenia na relacje między państwem, wolnym rynkiem, popytem/podażą mieszkań oraz konsumentami. Zapraszamy do wyjścia ze swojej bańki i spojrzenia „z boku”. [Kultura Liberalna]
Nie rzucim ziemi, skąd nasz bóbr, czyli rozmowa z Adamem Robińskim autorem książki „Pałace na wodzie. Tropem polskich bobrów”. Dlaczego bobry to fajne zwierzęta, skąd pochodzą polskie bobry oraz czemu potrzebujemy bobrów w Polsce. Niezgoda rujnuje, bóbr buduje, a wywiad ten porusza dużo innych tematów niż ten, który zamieściliśmy w wydaniu 78. [Krytyka Polityczna]
Globalny kryzys w łańcuchach dostaw dotknął również branżę winiarską. Problematyczny staje się dostęp do odpowiednich butelek. Jednak to nie jedyny powód, dla którego branża odchodzi coraz szerzej od szkła. O tym, czy dobre wina trafią do kartonów, opowiada Tomasz Prange-Barczyński, redaktor naczelny magazynu „Ferment. Pismo o winie”.
Jest czerwiec, a więc Pride Month środowiska LGBTQ. Świecką tradycją tego miesiąca stały się specjalne akcje marketingowe wielu firm, których jakość często pozostawia wiele do życzenia. Kolejną tradycją są też pojawiające się oskarżenia o „pinkwashing”, co jest niestety terminem dość pojemnym, bo może oznaczać zarówno wykorzystywanie symboliki LGBTQ jedynie w celach marketingowych, jak i używanie praw osób LGBTQ jako zasłony dla innych nieetycznych zachowań. Artykuł magazynu Dazed o tytule „Przestańcie jęczeć, że Pride jest komercyjny” przekonuje, że nie wszystkie zachowania korporacji są tak samo szkodliwe, a samo narzekanie nie jest rozwiązaniem. Oskarżenia o „pinkwashing” dotarły też do Polski i tym razem oberwało się Warszawskiej Paradzie Równości za udostępnianie miejsca dużym korporacjom. Slwstr w swojej notce na substacku stara się pokazać absurdalność argumentów niektórych krytyków współpracy z korporacjami. [Dazed], [Slwstr @ Substack]
Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?