Wydanie 9, 31.12.2020
To z Elvisem promującym szczepionki, izraelskim szpiegiem oraz podrobionym MDMA
W poświątecznym tygodniu raczej nie stawaliśmy na wadze, co szczęśliwsi z nas dostali przydział na covidowe szczepienie, a reszta czasu minęła pod znakiem szykowania się do ograniczonego Sylwestra. Imprezy będą skromne więc wszystko najpewniej jest już gotowe. Jeśli ktoś z Was miałby ochotę usiąść w ten noworoczny długi weekend i nadrobić trochę treści, to zapraszamy na selekcję najlepszych artykułów, które wpadły w nasze ręce w ubiegłym tygodniu.
Znajdziesz tutaj nie tylko informacje o wydarzeniach z różnych zakątków globu, ale również publicystykę, interesujące podcasty oraz artykuły o tematach społecznych czy ekonomicznych.
W okresie postanowień noworocznych postanowiliśmy wypuścić ekstrakt w postaci krótkiej listy siedmiu książek, które wydają się nam szczególnie istotne.
Zapraszamy również na nasze nowo powstałe konto na Instagramie.
Polska
Laicyzacja postępuje. W najnowszym sondażu Ipsos dla OKO.press aż 68% badanych uważa, że religia powinna być nauczana w parafii, a tylko 27% że w szkole. Istotny jest także fakt, że we wszystkich grupach socjoekonomicznych religia w parafii przeważała nad religią w szkole. Biorąc pod uwagę preferencje polityczne jedynie wyborcy PiS preferowali religię w szkole, ale i tutaj nie było jednomyślności. Według podobnego badania w lutym 2019 r. za religią w parafii było 52%, a w szkole 44%. [link]
Według sondażu Ipsos po raz pierwszy w historii III RP aż 2/3 Polaków, mając do wyboru zaostrzenie bądź złagodzenie przepisów, popiera pełną legalność zabiegów przerywania ciąży. Od 1993 roku aborcja jest w Polsce nielegalna z wyjątkiem trzech przypadków (lub dwóch, to obecnie niejasne). Nazwano tę sytuację kompromisem aborcyjnym, do którego dotychczas była przekonana większość społeczeństwa. [link]
Wbrew raportom dot. oddziaływań środowiskowych GDDKiA wybrała wariant czteropasmowej drogi S16, który nie tylko będzie najbardziej niszczycielski przyrodniczo, ale także może utrudnić życie mieszkańcom i mieć negatywny wpływ na turystykę. Aktywiści zapowiadają drugą Rospudę, ale tym razem protesty mogą mieć wsparcie społeczności lokalnej. [link]
Badania potwierdzają to, co niektórzy przeczuwają już od dawna. Pobłażliwość Unii Europejskiej wobec wzrostu tendencji autorytarnych prowadzi do wzrostu eurosceptycyzmu wśród ludzi, którzy cenią wartości europejskie i rządy prawa. [link]
Mamy rok 2020 i nadal ze zdziwieniem odkrywamy pojedyncze “wioski galów” opierających się konsensusowi nauki w sprawach klimatu. Jedną z takich wiosek jest Polska Grupa Energetyczna, największy emitent gazów cieplarnianych w kraju, który przy okazji procesu przedstawił "opinie naukowe w trybie polemicznym". Niestety, zamiast nauki znajdujemy tam zbiór klimatycznych mitów. Nauka o Klimacie (serdecznie polecamy ich stronę) z mitami się rozprawia i załamuje nad PGE ręce. [link]
Europa
Janez Janša, premier Słowenii, o którym w Polsce usłyszeliśmy przy okazji przepychanek o weto w UE, objął ten urząd po raz trzeci w karierze. Kim jest człowiek, który trafiał do więzienia zarówno za rządów komunistów, jak i 25 lat później w już niepodległej Słowenii, którego rządy doprowadziły do wielotysięcznych protestów, a prywatnie uważany jest za dobrego kolegę Wiktora Orbana – profil polityka od Nowej Europy Wschodniej. [link]
Po siedmiu latach negocjacji Unia Europejska i Chiny osiągnęły porozumienie w sprawie umowy inwestycyjnej. Wydaje się to być sukcesem Niemiec, które dążyły do ukoronowania w ten sposób swojej unijnej prezydencji. Jednak porozumienie to może powodować tarcia z wchodzącą do Białego Domu ekipą Joe Bidena, który zapowiada zajęcie stanowczego stanowiska wobec działań Chin. Dodatkową dyskusyjną kwestią jest zawieranie takich porozumień w czasie, gdy na jaw wychodzą kolejne łamiące prawa człowieka praktyki rządu w Pekinie, wymierzone w mniejszość ujgurską. [link#1], [link#2]
Czy kompromis w sprawie budżetu unijnego był dobry dla Polski czy dla Unii? Czy Polska ma problem z praworządnością? Dlaczego nowy ambasador Niemiec czekał na akredytację aż 3 miesiące? I czy przyszły rok będzie szansą na wzmocnienie dialogu polsko-niemieckiego? Z Kai-Olafem Langiem, ekspertem Fundacji Nauka i Polityka oraz Tomaszem F. Krawczykiem, prawnikiem, byłym doradcą premiera RP ds. europejskich, rozmawia Tomasz Kycia. [link]
Według badań prowadzonych przez OBWE, Grecy są najbardziej nieufnym wobec własnego państwa narodem. Jaki wpływ na to miała historia trochę dalsza jak i ta najnowsza, często słabo u nas w kraju znana? Czy kraj, w którego polityce rządzą klany i w którego parlamencie zasiadali niedawno neonaziści (a ich liderzy zostali skazani za m.in. zabójstwa), może wypatrywać zmiany? Na te i wiele innych pytań odpowiada niezawodny Dział Zagraniczny i jego najwyższej klasy rozmówca. [youtube], [strona DZ]
Bliski i Środkowy Wschód
2020 nie był łatwym rokiem dla żadnego regionu świata. Jemen jest państwem, w którym koronawirus wydaje być jednak na drugim planie. ONZ szacuje, że w wyniku ciągnącego się od lat konfliktu połowa ludności tego kraju w 2021 roku będzie cierpieć głód. Tak, co drugi Jemeńczyk i Jemenka – 16 milionów ludzi. [link]
Niedawno informowaliśmy o toczącym się w Arabii Saudyjskiej procesie Loujain al-Hathloul, pozostającej od 2018 roku w areszcie działaczki feministycznej. Sąd skazał ją na 5 lat i 8 miesięcy więzienia, a zarzuty dotyczyły m.in. współpracy z nieprzyjacielskimi państwami. Loujain spędzi w więzieniu jednak tylko 3 miesiące – sąd zaliczył jej odbywanie kary od maja 2018 roku, gdy została aresztowana, a także zawiesił 2 lata i 10 miesięcy z zasądzonej puli. [link]
Wyżej wspomniane wyroki i kryzys humanitarny w Jemenie (wywołany m.in. przez saudyjską interwencję w konflikt) nie zatrzymują handlu bronią. Stany podpisały wałśnie kontrakt na dostawę bomb lotniczych dla Arabii Saudyjskiej. Bomb, które mogą zostać użyte do bombardowania Jemenu. [link]
Jonathan Pollard, który 30 lat swojego życia spędził za kratami w USA za szpiegowanie na rzecz Izraela, przyleciał do kraju i został przywitany na lotnisku przez premiera Benjamina Netanjahu. Skazany w 1985 roku Pollard otrzymał obywatelstwo Izraela, gdy odsiadywał wyrok, a w kraju witany jest jak bohater. [link]
26 osób zginęło, a 60 zostało rannych w wyniku eksplozji która wstrząsnęła lotniskiem w tymczasowej jemeńskiej stolicy, mieście Aden (właściwa stolica jest zajęta przez rebeliantów Huti). Wybuch miał miejsce zaraz po tym, gdy na lotnisku wylądował samolot z nowym jemeńskim rządem (którego sformowanie ma zażegnać konflikt z Tymczasową Radą Południa), który przyleciał z Rijadu, gdzie urzęduje “na wygnaniu”. Przedstawiciel ruchu Hutich zaprzeczył, aby to oni stali za atakiem. [link]
Azja
Chiny niezadowolone z rosnącego wsparcia USA dla Tajwanu i Tybetu. W ramach pandemicznego pakietu pomocowego przegłosowano w USA traktaty wyrażające krytykę władz chińskich i poparcie dla idei zwiększenia sprzedaży sprzętu wojskowego dla Tajwanu. Rzecznik chińskiego MSZ wygłosił głośną krytykę tych działań, nazywając je “ingerencją w wewnętrzne sprawy Chin”. [link]
Chińska dziennikarka skazana za nagłośnienie wybuchu pandemii w Wuhan. Zhang Zhan, 37-letnia dziennikarka, została uznana za winną tzw. “rozrabiactwa”. Ta kwalifikacja przestępstwa jest często wykorzystywana przez chiński rząd do wymierzania kar dysydentom i obrońcom praw człowieka. Dzięki Zhang Zhan mogliśmy dowiedzieć się, jak przez pierwsze trzy miesiące wyglądała pandemia w Wuhan. Zhang Zhan to jedna z wielu przedstawicielek niezależnych mediów represjonowanych przez chiński rząd za relacjonowanie pandemii. [link]
BuzzFeed News o obozach pracy przymusowej w Chinach. Najnowszy, czwarty odcinek dwuletniego śledztwa opartego na zdjęciach satelitarnych i zeznaniach świadków. [link]
Czy Chiny faktycznie są takie groźne, za jakie uchodzą? Noah Smith, dziennikarz Bloomberga, dowodzi, że kraj ten prawdopodobnie zostanie pokonany nie przez Stany Zjednoczone, a przez własne problemy demograficzne. [link]
Afryka
Na początku grudnia Rosja i Sudan podpisały porozumienie pozwalające Rosji na stworzenie w Sudanie portu morskiego na wybrzeżu morza czerwonego. Co Rosji daje to swego rodzaju okno na Afrykę? Analiza od OSW. [link]
Fala przemocy przelewa się przez Ugandę. Obecny prezydent zmienia konstytucję aby móc ubiegać się o kolejne kadencje. Jego główny rywal, Boi Wine, który jest znanym piosenkarzem, zostaje aresztowany. W protestach, które wybuchły po tych wydarzeniach, życie straciło kilkadziesiąt osób. A wybory dopiero nadchodzą. Eksperci ostrzegają, że fala przemocy nie ustanie po oddaniu głosów do urn. [link]
Ameryka Łacińska
Argentyna, jako trzeci kraj Ameryki Południowej (i największy z dotychczasowych), zalegalizowała aborcję na życzenie w pierwszych tygodniach ciąży. Nowelizację zgłosił lewicowy prezydent Alberto Fernández. W Senacie “za” zagłosowało 38 deputowanych, “przeciw” było 29. Wcześniej w tym miesiącu nowe prawo uzyskało poparcie izby niższej parlamentu. [link]
Burmistrz Rio de Janeiro oskarżony o korupcję. Zarzuca mu się prowadzenie “dobrze zorganizowanej, kompleksowej struktury przestępczej”. [link]
Ameryka Północna
Progresywiści stanowią w USA mniejszość w każdej grupie wyborców. Wśród demokratów jak i wśród mniejszości. Joe Biden nie był kandydatem progresywnego skrzydła. Co musi się stać, aby progresywne idee wygrywały i były realizowane? Wydaje się, że koniecznym jest szukanie kompromisów z bardziej centrowym elektoratem tj. znajdowanie wspólnych spraw, problemów i rozwiązań. [link]
Czy prawo zapewniające prywatność pacjentom w szpitalach jest teraz wymówką, żeby nie wpuszczać tam fotoreporterów, którzy chcą uwiecznić pandemię? Czy to, że mieszkańcy Stanów nie widzieli w mediach zdjęć osób chorujących i umierających na COVID mogło mieć wpływ na ich dość niefrasobliwe podejście do zagrożenia? [link]
Oceania
Pandemia oddziałuje na nasze życia w często niespodziewany sposób. Zajmująca się badaniem narkotyków organizacja “Know Your Stuff” ostrzega Nowozelandczyków, że w wyniku zakłócenia w światowych łańcuchach dostaw narkotyk sprzedawany jako MDMA zawiera w sobie niebezpieczne domieszki. [link]
Gdy my będziemy się szykować na sylwestrowe siedzenie w domu, niektórzy będa z niepokojem patrzeć w niebo. Bardzo silny cyklon tropikalny Yasa przechodził będzie przez Fidżi i wpłynie na sytuację 95% mieszkańców archipelagu. [link]
Ekonomia i gospodarka
Liczne przypadki nieefektywności oraz rosnące ceny praw do emisji C02 powodują, że rośnie import energii z zagranicy (o ponad 20%) i jednocześnie maleje produkcja energii z paliw kopalnych. Portal WysokieNapięcie szacuje, że w 2020 r. udział węgla w produkcji energii elektrycznej w Polsce będzie najniższy w historii i wyniesie 70%. Systematyczny spadek opłacalności produkcji energii z węgla powoduje, że firmy energetyczne zmniejszają swoje zapotrzebowanie na to paliwo. Jednocześnie brak zgody rządu na likwidację generuje kolejne straty kopalń, które na końcu pokryje zwykły Polak płacąc za prąd lub za produkty w sklepie. [link]
Polski rząd planuje do końca 2020 r. przejęcie od PGE spółki PGE EJ1, która miała odpowiadać za budowę pierwszej w Polsce elektrowni atomowej. Przejęcie oznacza wzięcie przez rząd pełnej odpowiedzialności za budowę elektrowni. Wartość transakcji wyniesie około 3 mld PLN i zostanie sfinansowana przez podatników. Według zaktualizowanego programu Polskiej Energetyki Jądrowej w Polsce mają powstać reaktory jądrowe o łącznej mocy od 6 do 9 GW. Nowy harmonogram projektu zakłada wybór technologii w 2021 r., a pierwszy reaktor miałby ruszyć w 2033r. [link]
Nauka i Technologia
Sekwestracja dwutlenku węgla jest często zamieszczana w planach oraz deklaracjach neutralności klimatycznej. Jednak brakuje obecnie wielkoskalowej technologii dla tego procesu, dlatego trzeba ostrożnie podchodzić do tego typu deklaracji, które mogą okazać się tylko usprawiedliwieniem opóźniania transformacji energetycznej. Sekwestracja dwutlenku węgla powinna być traktowania jako dopełnienie likwidacji źródeł gazów cieplarnianych, a nie jako jej zamiennik. [link]
Czy niezależne media stanowią zagrożenie dla demokracji? New Yorker o Substacku, czyli platformie newsletterowej na której również my publikujemy. [link]
Po niemal 2 latach przerwy na amerykańskie niebo wraca Boeing 737 MAX uziemiony w marcu 2019 roku po dwóch katastrofach (jednej w Etiopii i jednej w Indonezji). Pierwszy od tego czasu komercyjny lot MAXa w USA przewiózł około 100 pasażerów z Miami do Nowego Jorku. [link]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Bill Gates podsumowuje rozwiązania i odkrycia naukowe, które uczynią rok 2021 lepszy od 2020 i sprawią, że życie będzie miało szansę wrócić do normalności. [link]
Pięć najważniejszych wiadomości klimatycznych z ubiegłego roku według The Atlantic. [link]
Nie wiemy, czy słyszeliście, ale może kolega Wam powiedział, że PornHub, jeden z czołowych dostawców pornografii w internecie, drastycznie zmienił politykę weryfikacji nagrań umieszczanych na swoich stronach, a także prewencyjnie zablokował ~80% filmów tam umieszczonych. Za PornHubem od lat ciągnęły się oskarżenia o zaniedbywanie kwestii weryfikacji treści, które do niego trafiają (oskarżenia o materiały z udziałem nieletnich, pochodzących z handlu ludźmi itp.) Dlaczego zatem teraz jego włodarze wykonali tak gwałtowny ruch, zapytacie? Jakie potężne państwo bądź jakie prawo tego dokonało? Nic z tych rzeczy. Otóż dopiero groźba odcięcia od usług gigantów płatniczych jak Visa i Mastercard okazała się tak skuteczna. Czy tak to powinno działać, czy to jednak oznaka zepsutego systemu? Tekst od Guardiana. [link]
Przez kraj, a może i kontynent, przeszła fala nie tylko koronawirusa, ale również celebrytów opowiadających głupoty na jego temat. Mieliśmy nawet zapowiedź końca świata. Westchnijmy zatem do czasów odleglejszych, bo “kiedyś to było”. W czasach młodości Elvisa Presleya w USA potężne żniwo zbierał wirus polio. Elvis wchodzący w epizod swej szczytowej popularności postanowił pomóc – zakasał rękawy i pokazał, jak należy przyjąć szczepionkę. [link]
Harari o tym, że naukę może zrozumieć każdy, wystarczy tylko trochę chęci. Wywiad z okazji ilustrowanego wydania “Sapiens”. [link]
Jak brytyjskie rodziny arystokratyczne łamią kręgosłupy własnym dzieciom? O traumach dorastania w elitarnych szkołach z internatem, które taśmowo produkują premierów Zjednoczonego Królestwa. [link]
Neuropa to także sztuka życia. Z okazji Nowego Roku polecamy zadać sobie kilka pytań egzystencjalnych rodem z niechrześcijańskiej starożytności, które zamieszczono w katolickim miesięczniku dla ateistów. Bo jak zauważył wybitny teolog Tillich, “Stoicyzm (...) jest w zasadzie postawą religijną, bez względu na to, czy występuje w postaci teistycznej, ateistycznej, czy wreszcie naturalnej. Z tego powodu w świecie zachodnim stanowi jedyną prawdziwą alternatywę wobec chrześcijaństwa.” [link]
