Wydanie 92, 05.08.2022
To z nietoperzami, morderczymi upałami i chłopem przebranym za babę
Jest zbyt gorąco żeby pisać wstęp.
Kiedyś w tym miejscu pisaliśmy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronę zawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie. Jeśli chcecie pomóc Ukrainie walczyć z najeźdźcą to możecie wziąć udział w zbiórce na polskie bezzałogowce - amunicję krążącą dla ukraińskiego wojska.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„Nietrudno wyobrazić sobie scenariusz, w którym KPO nie wpływa do Polski przed wyborami, PiS wykorzystuje to, by podbijać bębenek antyunijnej i antybrukselskiej propagandy. Można dziś odnieść wrażenie, że obóz władzy po prostu odpuścił walkę o odblokowanie środków z KPO.” Jakub Majmurek pisze o tym jak PiS przestaje kryć się ze swoim eurosceptycyzmem. [Krytyka Polityczna]
„[Europejski Trybunał Praw Człowieka] wydał precedensowe orzeczenie. Zablokował nagłe zawieszenie sędziego Adama Synakiewicza z Częstochowy (…) przez powołaną na mocy prezydenckiej ustawy nową Izbę w Sądzie Najwyższym. To sygnał, że nowa Izba z neo-sędziami też nie będzie uznawana za legalny sąd”. Dzień za dniem dzieje się pisowskiego sądownictwa cud. [OKO.press]
„Wysokie temperatury są jedną z konsekwencji zmiany klimatu (…) i bardzo wiele wskazuje na to, że upalne dni będą zdarzać się coraz częściej i będzie ich coraz więcej. Temat nagle stał się medialny, jednak równie szybko, jak się pojawia, znika, gdy tylko temperatura nieco spadnie, a my wracamy do innych, codziennych trosk.” Dlaczego w Polsce upałom nie poświęcamy dostatecznie dużo uwagi? W jakim stopniu wynika to z globalnych trendów a w jakiej z naszej lokalnej specyfiki? [Krytyka Polityczna]
„Jednym z krytycznych elementów początkowego powstańczego szturmu były mosty, mające zapewnić łączność między dwiema połówkami stolicy i ułatwić Armii Czerwonej opanowanie Warszawy. Niestety, w przypadku ataku na dom Schichta wszystko poszło nie tak, boleśnie obnażając nieprzygotowanie AK do przeprowadzenia powstania.” [Hrabia Tytus]
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich.
Pierwszy ukraiński statek ze zbożem przeszedł kontrolę w tureckim porcie i dostał pozwolenie na dalszą podróż do Libanu. Jest to dobra wiadomość i kolejne ukraińskie statki czekają na opuszczenie portów na Morzu Czarnym ale należy pamiętać, że Rosja nie jest partnerem, któremu można ufać. [BBC]
Przed wybuchem wojny Ukraina była jednym z państw z największą ilością min. Działania wojenne tylko pogorszyły te statystyki. Jakie rodzaje min Rosja obecnie stosuje? Ile kosztuje rozminowywanie? Jak miny wpływają na rolnictwo? Na te i inne pytana znajdziecie odpowiedzi w najnowszym odcinku podcastu od The Kyiv Independent.
„W nocy z 28 na 29 lipca 53 ukraińskich jeńców spłonęło żywcem w rosyjskim obozie filtracyjnym w Ołeniwce. Z baraku, gdzie spali, zostały spalone metalowe piętrowe łóżka i ściany. Dowody wskazują na Rosję. Słyszeliście o tym? Nie? To znaczy, że rosyjska propaganda wykonała zadanie” [OKO.press]
„W konsekwencji inwazji na Ukrainę Rosja miała być globalnym pariasem. Tak się jednak nie stało. Pojawiają się pytania: dlaczego elity państw globalnego Południa nie potępiają masowo Rosji, dalej współpracują z nią nawet w dziedzinach, które nie są konieczne dla ich rozwoju, i z reguły inaczej interpretują przyczyny wojny i zachodnią politykę sankcji? I najważniejsze: jak to zmienić?” [Krytyka Polityczna]
Ukraińska Obrona Terytorialna wykorzystuje wirtualną strzelnicę do szkoleń z wykorzystywania zachodnich systemów przeciwpancernych takich jak Javelin czy NLAW. Wykorzystując technologię znaną już w grze Duck Hunt uczy się rekrutów korzystania z tych drogich urządzeń. [Yahoo! News]
Na koniec działu coś mniej poważnego. Jak w czasie wojny radzą sobie ukraińscy komicy? Czy kontynuują działalność, z czego się śmieją, gdzie występują? Jak żartować w czasie wojny i jak to wychodzi naszym wschodnim sąsiadom w tym bardzo trudnym dla nich czasie? Opowiada Piotr Pogorzelski z Po Prostu Wschód.
Europa
Trendem w europejskiej polityce miejskiej jest odbieranie przestrzeni samochodom, by oddać ją pieszym. Pionierem jest miasto w północno-zachodniej Hiszpanii, Pontevedra. Zakaz samochodów na większości obszaru miasta wprowadzono tam w 1999 roku. [Politico]
Prezydent Bułgarii rozwiązał parlament i wyznaczył datę wyborów na 2 października. To czwarte od wiosny 2021 wybory parlamentarne w Bułgarii. Przewodniczącym rządu tymczasowego został doradca prezydenta Galab Donew. [Euroactiv]
Patrząc na reakcje Niemiec na rosyjską inwazję na Ukrainę mogliście się zastanawiać co jest z tymi Niemcami nie tak. Odpowiedzi na to pytanie próbuje udzielić mieszkający w Estonii niemiecki politolog, Benjamin Klasche. [Eesti Rahvusringhääling]
Kanclerz Olaf Scholz stara się przekonać mieszkańców Niemiec, że to nie sankcje odpowiadają za ograniczenie dostaw gazu gazu tylko zła wola Rosji. Jednocześnie przyznał, że utrzymanie działania elektrowni atomowych, które są planowane do wyłączenia w tym roku może mieć sens – co jest kolejnym sygnałem, że antyatomowa postawa niemieckiego rządu może się zmienić. Politico opisuje krytykę Rosji a Ośrodek Studiów Wschodnich ma analizę tego jak zmienia się podejście do atomu w Niemczech. [Politico], [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Włoskie media donoszą o kolejnych dowodach wskazujących, że Rosja mogła być odpowiedzialna za upadek rządu Mario Draghiego. Mowa jest głównie o rozmowach Matteo Salviniego oraz Silvio Berlusconiego, a rosyjskimi dyplomatami. Niezależnie od tego na ile te zarzuty są prawdziwe nowy, prawicowy rząd Włoch będzie dla Kremla dobrą zmianą. [Project Syndicate]
Ten tydzień obfituje w doniesienia o tym, że zaraz gdzieś wybuchnie kolejna wojna. Mogliście to słyszeć w kontekście incydentów na granicy między Kosowem a Serbią. Co tam naprawdę się stało i dlaczego do tego doszło pisze Marta Szpala dla Tygodnika Powszechnego. Za to jeśli ciekawi was ogólna sytuacja na Bałkanach oraz to czy wpływy NATO czy Rosji są tam silniejsze to polecamy wywiad z Martą Szpalą w Nowej Europie Wschodniej. Dostępny zarówno w formie tekstowej jak i dźwiękowej. [Tygodnik Powszechny], [Nowa Europa Wschodnia]
Nastąpiły kolejne starcia między siłami Armenii i Azerbejdżanu w spornym rejonie Górskiego Karabachu. Ostatnie duży konflikt w tym rejonie toczył się w 2020 roku i od jego zakończenia jest rozejm między dwoma państwami. Zarówno UE, Stany Zjednoczone jak i Rosja wyraziły zaniepokojenie eskalacją napięcia w regionie. [Euractiv]
Bliski i Środkowy Wschód
„Ajman az-Zawahiri, ostatni ze starych przywódców al-Kaidy, zginął w środku Kabulu od amerykańskich rakiet. Oto historia narodzin i upadku człowieka numer dwa po Osamie.” Od czasów ataku na wieże WTC 11 września minęło tyle czasu, że mogliście zapomnieć o al-Kaidzie. Dlatego polecamy artykuł Wojciecha Jagielskiego, który nie tylko przybliży postać niedawno zabitego az-Zawahiriego ale także przypomni historię samej organizacji. [Tygodnik Powszechny]
Tydzień temu informowaliśmy o tym, że zwolennicy Muktady as-Sadra wtargnęli do irackiego parlamentu. W minionym tygodniu zrobili to ponownie. Sam as-Sadr odrzuca zaproszenie do rozmów z pro-irańskimi ugrupowaniami i wzywa do wcześniejszych wyborów do parlamentu. [The Guardian], [DW]
Irańscy negocjatorzy jadą do Wiednia na kolejną rundę rozmów z przedstawicielami pozostałych strony negocjujących porozumienie atomowe. Ze źródeł zbliżonych do irańskich polityków wynika, że nowe propozycje UE w tej sprawie powinny zbliżyć wszystkie strony do osiągnięcia porozumienia. Porozumienia w marcu wydawało się na wyciągnięcie ręki, ale od tego czasu znalazło się na skraju upadku. [Al-Monitor]
Na granicy Iranu i Afganistanu doszło do starć w wyniku których zginął jeden afgański strażnik graniczny. Stosunki między tymi państwami pozostają napięte i pełne podejrzliwości. Antyamerykańskość jak widać nie wystarcza aby stać się sojusznikami. Do tego dochodzą podziały religijne (Talibowie są sunnitami, a mieszkańcy Iranu głównie Szyitami) oraz wynikające z tego prześladowania grup etnicznych w samym Afganistanie. [DW]
Dwa lata temu miała miejsce eksplozja w porcie w Bejrucie, w wyniku której ponad 200 osób zginęło, a domy około 300 tysięcy osób zostały uszkodzone. Po tych 2 latach Liban nadal znajduje się na krawędzi upadku. Choć zmienić miało się dużo to w kontekście rządzących tym krajem wróciliśmy niemal do punktu wyjścia. Międzynarodowe instytucje oskarżają libańską klasę polityczną o brak realnej woli współpracy i wdrożenia zmian, które mogłyby pomóc podźwignąć się temu państwu z kryzysu. [DW], [Al-Monitor]
Pozytywna wiadomość z Jemenu. Rozejm, który zapoczątkowano razem z nastaniem Ramadanu zostaje przedłużony o kolejne 2 miesiące. Wydaje się jednak, że osiągnięcie trwałego pokoju jest jeszcze odległe, a strony konfliktu wykorzystają ten czas na przegrupowanie. [ONZ], [The Guardian]
Azja
Tydzień temu wspominaliśmy o egzekucji opozycjonistów w Mjanmie ale chcemy Wam polecić wywiad z profesorem Bogdanem Góralczykiem, który w Raporcie o stanie świata mówi o aktualnej sytuacji w tym kraju, który obecnie znowu jest targany wojną domową.
W momencie wypuszczenia tego wydanie Tygodnika Neuropa Chiny jeszcze nie najechały na Tajwan (chociaż przeprowadzają właśnie ćwiczenia wojskowe wokół wyspy). Dlaczego o tym piszemy? Ponieważ wizyta Nancy Pelosi, ważnej amerykańskiej polityczki, na tej wyspie doprowadziła do kolejnej eskalacji napięć między Stanami Zjednoczonymi a Chinami. Ośrodek Studiów Wschodnich przygotował, krótki materiał wideo tłumaczący tą skomplikowaną sytuację. Za to sama Nancy Pelosi napisała tekst dla The Washington Post, w którym tłumaczyła dlaczego zdecydował się odwiedzić Tajwan. [The Washington Post]
„Udział prezydenta Korei Płd. Yoon Suk-yeola w czerwcowym szczycie NATO był elementem pogłębiania współpracy Sojuszu z partnerami z regionu Azji i Pacyfiku. Zacieśnienie więzi z NATO i jego członkami, m.in. w obszarach cyberbezpieczeństwa i współpracy przemysłów obronnych, służy wzmocnieniu pozycji Korei Płd. jako państwa działającego na rzecz bezpieczeństwa międzynarodowego. Coraz wyraźniejsze opowiadanie się po stronie USA w rywalizacji z Chinami i Rosją, które podważają obecny ład międzynarodowy, może jednak pogorszyć stosunki Korei Płd. z ChRL i przyczynić się do wzrostu napięć na Półwyspie Koreańskim.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Azja Środkowa grubo ponad 100 lat temu wpadła pod wpływy Rosji. Jednak od czasu upadku ZSRR jej znaczenie w regionie tylko słabło, a 24 lutego tego roku zaliczyło kolejny potężny spadek. W miejsce Rosji mocno wchodzi Turcja. Ankara wykorzystuje historyczne, turkijskie więzy krwi i usiłuje budować gospodarcze mosty z regionem. O tym jak Turcja wypełnia lukę po Rosji opowiada Miłosz Szymański, analityk OSW w swoim autorskim podcaście „Za Rubieżą”.
Afryka
9 sierpnia odbędą się w Kenii wybory prezydenckie. Artykuł BBC przedstawia podstawowe informacje na temat wyborów: kim są kandydaci, jakie są podziały polityczne i etniczne w tych wyborach oraz czy będą one uczciwe? Artykuł Al-Dżaziry za to przedstawia kilka powodów dlaczego warto śledzić te wybory. [BBC], [Al-Dżazira]
Pozostajemy w Kenii i w temacie zbliżających się wyborów. Otóż w związku ze zbliżającymi się wyborami banki w tym kraju cierpią na niedobór banknotów w niskich nominałach. Kenijski minister spraw wewnętrznych stwierdził, że jest to spowodowane używaniem tych banknotów przez polityków do przekupywania wyborców na terenach wiejskich. Więcej o tym zjawisku jak i jego niesłychanej skali przeczytacie w artykule serwisu [Quartz].
Premier Somali przedstawił swój nowy gabinet. Bardzo dużo kontrowersji wywołał Muktar Robow, pełniący w nowym gabinecie funkcję ministra ds. religii. Robow był członkiem organizacji islamistycznej Asz-Szabab, która współpracowała z Al-Kaidą. Dlaczego znalazł się teraz w rządzie pisze [Al-Dżazira].
Tydzień temu pisaliśmy o protestach w Demokratycznej Republice Konga, które skończyły się śmiercią kilku osób w tym pracowników ONZ. Teraz władze Konga wydalają rzecznika misji ONZ obwiniając go o podsycanie napięcia społecznego, które doprowadziło do brutalnych zajść. [Al-Dżazira]
Ameryka Łacińska
W poprzednim wydaniu pisaliśmy o pierwszej rocznicy burzliwych rządów prezydenta Peru a w tym tygodniu świat obiegła informacja o rezygnację jego czwartego (sic!) premiera. [Al-Dżazira]
Pisaliśmy o wyborach prezydenckich w Kolumbii ale razem z nowym prezydentem przyjdzie także nowy rząd. Reuters rozmawiał z przyszłą ministrą środowiska o wyzwaniach jakie przed nią stoją. Jednym z ważniejszych jest walka z wylesianiem w regionie. [Reuters]
Reżim w Nikaragui zacieśnia kontrolę nad państwem. AP News donosi o tym jak zamknięto 9 niezależnych stacji radiowych w kraju. W artykule znajdziecie głosy ekspertów, którzy szczegółowo opisują to co się wydarzyło jak i przedstawiają obawy, że działanie reżimu Ortegi może stać się wzorem dla kolejnych dyktatur w tym regionie. [AP News]
Ameryka Północna
Na podstawie niedawnego prawa, które zakazuje mówienie o homoseksualności nieletnim, departament zdrowia stanu Floryda w Stanach Zjednoczonych zakazał stosowania “gender affirming care” u nieletnich. Dokument departamentu zdrowia powołuje się na 12 prac naukowych jako uzasadnienie dla swojej decyzji. Serwis Vice dotarł do autorów 10 z 12 prac i okazało się, że według nich ich badania naukowe zostały fałszywie przedstawione dla uzyskania z góry upatrzonego celu – walki ze społecznością osób trans. Polecamy Wam lekturę artykułu, który zagłębia się w argumenty przedstawione przez władze Florydy i tłumaczy dlaczego ich argumenty są błędne. [Vice]
Mieszkańcy stanu Kansas odrzucili w referendum poprawkę do konstytucji stanowej umożliwiającą zakazanie aborcji. Kansas jest stanem tradycyjnie wybierającym Partię Republikańską, ostatni raz Demokraci wygrali tam w wyborach prezydenckich w 1964. [NPR]
W dziale Azja mogliście przeczytać o wizycie Nancy Pelosi na Tajwanie. Kim jest jednak spikerka Izby Reprezentantów Stanów Zjednoczonych? Starszy odcinek Podkastu amerykańskiego przybliży Wam nietuzinkową postać amerykańskiej polityczki.
Rośnie liczba Amerykanów przeprowadzających się do stolicy Meksyku. Przyciągają ich niższe koszty życia przy podobnej jakości życia, które niewiele różni się od tego znanego z wielkich miast USA. Część mieszkańców nie jest zadowolonych ze zmian jakie ze sobą przynoszą ich nowi sąsiedzi. [Los Angeles Times]
Kojarzycie film „Pan życia i śmierci” z główną rolą Nicolasa Cage'a? Historia bezczelnego handlarza bronią, który po rozpadzie ZSRR dorobił się fortuny. W najnowszym odcinku podkastu „Jagielski Story” o Wiktorze Bucie, pierwowzorze tej postaci. Od 10 lat siedzi w amerykańskim więzieniu. Lada dzień może odzyskać wolność, bo Stany chcą wymienić go na aresztowaną w Rosji koszykarkę Brittney Griner i Paula Whelana. Kim jest Wiktor But? Jak działa nielegalny handel bronią? Dlaczego do wymiany jeńców ma dojść właśnie teraz?
Oceania
Rząd Wysp Salomona zwiększył kontrolę nad państwowym nadawcą radia oraz telewizji, Solomon Islands Broadcasting Corporation. Przeciwnicy tej decyzji twierdzą, że jej celem jest kontrola oraz cenzura informacji. [ABC News]
Australia regularnie pojawia się na czołówkach mediów (oraz w Tygodniku Neuropa) w związku z nawiedzającymi ją katastrofami naturalnymi. Oczywiście jest to kontynent gdzie powodzie, pożary czy susze obecne są od wieków. Jednak ich natężenie w ostatnich latach rośnie tak bardzo, że zaczyna to zmieniać scenę polityczną. O katastrofach i problemach z radzeniem sobie z ich skutkami, o zmianach australijskiego elektoratu, o tym gdzie trafiają zyski z eksportu węgla oraz jak często może występować powódź tysiąclecia opowiada Bartek Twaróg, dokumentujący protesty australijskiej ludności rdzennej.
Ekonomia i gospodarka
Czy w kraju zabraknie tej zimy węgla? To zależy. Zależy komu czy też jaka będzie to zima. Na podstawie dostępnych danych i własnych szacunków portal Wysokie Napięcie próbuje odpowiedzieć na pytanie o to, kto o zapasy węgla powinien martwić się najbardziej i jak bardzo. [Wysokie Napięcie]
Mimo tego, że Zachód ogranicza zakupy paliw w Rosji, to ze względu na spore wzrosty cen, ta zarabia na eksporcie paliw wyjątkowo dobrze. Jak zatem powinniśmy podejść do gospodarki paliwami aby jak najbardziej zaszkodzić agresorowi? Wydaje się, że w średnim terminie ograniczanie konsumpcji węglowodorów może mieć kluczową rolę. [Wysokie Napięcie]
Nuclear Regulatory Commission zatwierdziła projekt małego reaktora jądrowego (SMR) firmy NuScale do użycia w USA. Pierwszy ma zacząć działać w 2029 w Idaho. [World Nuclear News]
Na koniec coś raczej spoza energetyki. Wysoka inflacja jest zmartwieniem sporej części państw Europejskich, w tym Niemiec. Jak zamierzają oni walczyć z inflacją? Jak to się robi gdy nie ma się własnego banku centralnego? I czym właściwie jest Konzentrierte Aktion? Opowiada analityk Ośrodka Studiów Wschodnich Sebastian Płóciennik.
Nauka i Technologia
Homofobiczna dezinformacja szerząca się w internecie utrudnia walkę z rozprzestrzenianiem się małpiej ospy. Chociaż nie ma jeszcze naukowych dowodów na to, że choroba ta rozprzestrzenia się wyłącznie poprzez kontakty seksualne to takie teorie już zdobywają wielką popularność. Nie tylko stygmatyzuje to chorych to jeszcze może doprowadzić do tego, że osoby z objawami małpiej ospy nie zgłoszą się do lekarza z powodu fałszywych informacji jakie usłyszały na temat choroby. [MIT Technology Review]
Świat obiegła informacja, że naukowcy przywrócili do życia świnię. Właściwie to przywrócili aktywność w kilku organach ale kto by się szczegółami przejmował. Nature ma na ten temat wyczerpujący artykuł, który zwraca uwagę na to, że z postępem tego typu badań i eksperymentów określenie momentu śmierci będzie coraz trudniejsze. [Nature]
Dekryminalizacja marihuany może doprowadzić do pojawienia się wielu nowych możliwości dla naukowców. Zarówno na polu nauki, prowadzenia badań dla firm czy pracy w instytucja regulacyjnych. Nature przygotowało ciekawy reportaż gdzie pisze o tym mniej oczywistym skutku dekryminalizacji. [Nature]
Jedzenie dużych ilości białka jest szkodliwe dla środowiska. Wyjątkowo nie mówimy tym razem o kosztach środowiskowych przemysłu mięsnego tylko o zatruciu środowiska azotem jakie może powodować mocz osób jedzących zbyt dużo białka. [Scientific American]
Lubicie nietoperze? Jeśli nie, to polecamy wam ten artykuł z galerią zdjęć. Dowiecie się nie tylko ciekawych informacji o kilku gatunkach nietoperzy, odkryjecie ich różnorodności ale też zobaczycie ich niezwykłe zdjęcia wykonane z bliska. [Discover]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
2 sierpnia w Polsce jest Dniem Pamięci o Zagładzie Romów. Porajmos (z romskiego „pochłonięcie”) czyli masowa eksterminacja Romów i Sinti ciągle jest mało znanym tematem. Dlatego chcemy Wam polecić lekcję online o Romach w KL Auschwitz przygotowaną przez [Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście].
Triumf woli wielkim filmem jest. Szczytowe osiągnięcie propagandy nazistowskiej oraz wielkie dzieło filmowe. Ale czy na pewno? Dan Olson z kanału Folding Ideas przedstawia argumenty za tym, że szczytowym osiągnięciem propagandy nazistowskiej jest przekonanie całego świata o wielkości tego filmu.
„Na większość pytań dotyczących humoru w Polsce próżno szukać rozstrzygających odpowiedzi, ale przynajmniej jedno jest pewne: najśmieszniejszy żart na świecie to chłop przebrany za babę. To ironiczne stwierdzenie nie tak dawno jeszcze traktowane było jak prawo natury.” Jan Jęcz przedstawia zaskakująco długą historię tego typu postaci w polskim życiu kabaretowym. W przeciwieństwie też do najczęstszej krytyki tego typu skeczy stara się zrozumieć co za nimi stoi. [Znak]
Kontynuując temat sprzed tygodnia Histmag przygotował materiał opisujący brutalne realia rywalizacji dziennikarskiej (często podsycanej polityką) w II RP. Nie był to zdecydowanie czas wyłącznie sielanki i honorowych pojedynków, a pobicia, zorganizowane napady czy nawet zamachy bombowe nie były pojedynczymi przypadkami. [Histmag]
Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?