Wydanie 4, 27.11.2020
To z płonącym parlamentem, skakaniem z okna ambasady Korei Północnej oraz kryzysem na rynku atencji
W tym tygodniu pewnie wielu z nas pochłonął Black Week i coroczne podwyżki cen z tej okazji. Jeśli ktoś z Was miałby ochotę nadrobić trochę treści przez weekend, to zapraszamy na selekcję najlepszych artykułów, które wpadły w nasze ręce w ubiegłym tygodniu.
Znajdziesz tutaj nie tylko informacje o wydarzeniach z różnych zakątków globu, ale również publicystykę, interesujące podcasty oraz artykuły o tematach społecznych czy ekonomicznych.
Tym razem sporo w gorącym temacie relacji wewnątrzunijnych od różnych - w tym pewnie dla wielu niespodziewanych - stron oraz Etiopia Special, bo w tym ważnym i ludnym (110 mln) kraju dużo się ostatnio dzieje.
Część źródeł jest darmowa, niektóre za darmowym paywallem (konieczność zakładania konta).
Zapraszamy w podróż dookoła świata przez kolejne kontynenty i tematy.
Polska
Każdy kontakt chłopa z dworem i elitą opierał się na tym, że chłop musiał coś oddać, czyli promocja nowej książki Andrzeja Leszczyńskiego o Ludowej historii Polski. [link]
Porównanie reżimów Polski i Węgier pióra nie kogo innego jak Balinta Magyara, czyli autora Węgry. Anatomia państwa mafijnego. [link] - Dostęp wymaga płatnej subskrypcji
Wywiad z Ivanem Krastevem, bułgarskim politologiem i filozofem polityki na temat genezy ruchów populistycznych w Środkowo-Wschodniej Europie po roku 1989. [link]
Wywiad z członkiem mitycznej Antify. Czym jest ta organizacja i co robi? [link]
Rządowa propaganda powiela pięć głównych mitów na temat powiązania funduszy unijnych z praworządnością. Ten artykuł obala je i wyjaśnia, co czeka Polskę oraz Unię w najbliższych miesiącach. [link]
Europa
Wywiad z Timothym Gartonem Ashem, historykiem zajmującym się obszarem Europy Środkowo-Wschodniej po 1945 roku, na temat przyszłości Europy - czy klub państw demokratycznych przetrwa w populistycznym świecie? I jaki wpływ na te procesy mają obecnie rządzący w Polsce i na Węgrzech. [link]
Przez ostatnie dekady centrum i uwaga świata nieustannie przesuwa się ku Azji. Jak w tych realiach powinna zachowywać się UE i jej państwa członkowskie, gdy ich interesy w rozgrywce największych mocarstw zdają się coraz mniej znaczyć? Analiza problemów, wyzwań i możliwych scenariuszów stojących przed Europą w Covidowym i post-covidowym świecie. [link]
Od 100 dni Białorusini nieustannie protestują przeciw rozstrzygnięciom sierpniowych wyborów prezydenckich. Nie stanęło to jednak na przeszkodzie w zaprzysiężeniu Aleksandra Łukaszenki na prezydenta. Co więcej, jak informowaliśmy w poprzednim numerze, represje władzy i brutalność służb w ostatnich tygodniach nasilają się. Jak dzisiaj wygląda sytuacja i co zmieniło się na Białorusi? [link]
Jak Orban rozgrywa Niemcy? Reportaż Direkt36, węgierskiej organizacji dziennikarzy śledczych, o związkach między postkomunistycznym państwem mafijnym a niemieckimi politykami oraz biznesem. [link]
Jak Orban wziął całą Unię Europejską za zakładnika? Niby zgrany temat, ale sedno tego tekstu to świeże spojrzenie na postkomunistyczne państwo mafijne wraz z linkami do wielu niedawnych śledztw dziennikarskich. [link]
Brukselski think tank The Lisbon Council zwizualizował badanie praworządności w krajach członkowskich UE przeprowadzone przez Komisję Europejską w tym roku. Trzy kraje o największej liczbie poważnych zastrzeżeń to Węgry, Polska i Bułgaria. [link]
Wystrzały karabinów na azersko-ormiańskim pograniczu póki co ucichły i cisza ta jest pilnowana przez rosyjskie siły rozjemcze. Jakie lekcje w kwestii obronności, dyplomacji oraz szerszej strategii powinna wyciągnąć Europa z konfliktu zbrojnego w Górskim Karabachu. [link]
"Ociera się to o handel ludźmi". Niemcy zyskały międzynarodowe uznanie w trakcie pandemii, ale i tak doskwiera im brak personelu. Szpitale walczą o pielęgniarki z Ameryki Południowej, krajów bałkańskich i Azji. To świetny biznes dla agencji pracy. [link]
Rząd Niemiec przyjął wytyczne w sprawie polityki wobec obszaru Indo-Pacyfiku ze względu na rosnące wpływy Chin w tym regionie. Mimo, że dokument wskazuje Chiny raczej jako rywala, wdrażanie nowej strategii może być ograniczone przez strach przed antagonizowaniem Chin i możliwymi handlowymi reperkusjami. [link], [podcast PISM w temacie]
Bliski Wschód i Afryka Północna
Po zeszłorocznym obaleniu sudańskiego dyktatora Omara al-Baszira, nowa władza zaczyna zacieśniać współpracę z Egiptem. Trwają rozmowy o ekstradycji do Egiptu członków Bractwa Muzułmańskiego, którzy po obaleniu prezydenta Muhammada Mursiego uciekli do Sudanu, a Baszir chętnie udzielał im schronienia. Kolejną platformą współpracy są wspólne ćwiczenia wojskowe. Przy okazji warto wspomnieć, że Sudan konsekwentnie wdraża kolejne reformy prawa światopoglądowego - chce wyeliminować małżeństwa dzieci oraz obrzezanie dziewczynek. [link#1], [link#2], [link#3]
Krwawy konflikt w Jemenie oraz kryzys humanitarny trwają niezmiennie poza czołówkami gazet - nawet gdy Joe Biden zapowiada wstrzymanie dostaw uzbrojenia do Rijadu w celu wywarcia presji na przyspieszenie procesu pokojowego. Pojawiają się jednak pozytywne informacje w temacie - rządzący Arabią Saudyjską poszukują ponoć możliwości zawarcia rozejmu i wstrzymania walk w Jemenie. Saudowie mają być skłonni poprzeć porozumienie z Hutimi, w zamian za ustanowienie stref buforowych przy granicy z królestwem. [link]
Napięć wokół wschodniej części Morza Śródziemnego i podlewania ich przez Turcję ciąg dalszy. Erdogan odwiedził północną część Cypru i mimo, że wzywał do rozwiązania sporu o podział wyspy, to swoim wystąpieniem podsycił konflikt i wywołał ostre reakcje Cypryjczyków i Greków. [link]
Tureckie wojaże powodują kolejne reperkusje - Arabia Saudyjska ogłosiła zakaz importu mięsa, jaj, mleka oraz produktów pokrewnych z Turcji. [link]
Azja
We wrześniu prezydent Xi ogłosił, że do 2060 roku Chiny osiągną neutralność. Zaskoczyło to wielu komentatorów, gdyż do tej pory chiny stroniły od takich deklaracji. Jaka jest historia i jacy ludzie stoją za deklaracją, która zadziwiła świat? [link]
Przez ostatnie tygodnie sporo mówiono i pisano (również tutaj) o największym porozumieniu handlowym na świecie. Kto zyskuje, kto traci, czym właściwie jest, a czy nie jest zrzeszający 2 miliardy ludzi azjatycki pakiet handlowy RCEP? Artykuł od Economista oraz podcast od niezawodnych Trade Guys z think tanku CSIS. [link], [podcast od CSIS]
W zeszłym numerze zamieściliśmy tekst o partii, która stoi na czele Indii. W tym dorzucamy doglębną analizę od Economista o tym, jak pod rządami Narendy Modiego Indie zmierzają coraz szybciej w kierunku autorytaryzmu. [link]
W Kambodży rozpoczyna się największe od upadku Czerwonych Khmerów proces - 130 osób, oskarżonych m.in. o zdradę i spiskowanie przeciw władzy. Są oni członkami największej i jedynej opozycyjnej partii w kraju i mieli oni próbować sprowadzić do kraju przywódcę tej partii. Są, a raczej byli, gdyż ta została rozwiązana w 2016 roku przez sąd - oczywiście pod wpływem rządzącego od 35 lat dyktatora. [link]
O tym jak USA wpisało Islamską Partię Turkiestanu na listę organizacji terrorystycznych oraz jak ją z tego rejestru wykreślono. W obu przypadkach niemałą rolę odegrała polityka. [link#1], [link#2]
Kobieta w średnim wieku wyskakuje z piętra budynku ambasady Korei Północnej w Madrycie. Zatrzymanemu kierowcy przejeżdżającego samochodu mówi, że ktoś wtargnął do ambasady i zabija ludzi. Kierowca zawiadamia policję - gdy kilka chwil później mundurowi zapukali do drzwi ambasady, zostają poinformowani się, że "doszło do nieporozumienia". Tego samego wieczora Uber zamówiony na dane Oswaldo Trump zabiera spod ambasady dwójkę mężczyzn, a policja znajduje włoski dowód tożsamości. To nie opis fabuły filmu, ale przyczynek do opowieści na temat ruchu oporu wobec reżimu w Korei Północnej. [link]
Afryka
ETIOPIA SPECIAL
Po wygaśnięciu trzydobowego ultimatum premier Etiopii wydał rozkaz ataku na stolicę zbuntowanego regionu Tigray, Mekelle. [link]
Historia TPLF, ugrupowania kontrolującego Tigray. Od rebeliantów do władców, by stać się rebeliantami raz jeszcze. [link]
Co sie teraz dzieje w Etiopii i co powinno zostać zrobione. Podłoże obecnego konfliktu przedstawione przez byłego lidera jednego z opozycyjnych ugrupowań, Neamina Zeleke. [link]
Dotychczasowe rządy premiera Abiy Ahmeda były czasem reform i wybaczenia. Konflikt w Tigray właśnie zakończył ten etap w historii Etiopii. Artykuł autorstwa Derege Demissie, amerykańskiego doktora nauk prawnych urodzonego w Etiopii. [link]
Nie ma moralnej symetrii między rządem Etiopii a TPLF. Próba ustanowienia takiej to manipulacja liderów TPLF w celu uniknięcia kary za stare zbrodnie. Artykuł autorstwa Hajle Marjam Desalegne, byłego premiera Etiopii. [link]
Wiecie gdzie leży Laâyoune? To nieoficjalna stolica Sahary Zachodniej, którą najczęściej znamy z tego, że jest szarą mapą na niemal wszystkich mapach świata. Jednak Konflikt między Ruchem Wyzwolenia, a okupantem w osobie Maroka angażuje dyplomatycznie kolejne państwa - właśnie w Laâyoune Jordania, jako kolejne państwo po Emiratach, otwiera swoją Ambasadę. [link]
Ameryka Łacińska
Wenezuelski rząd w ramach konsolidacji władzy dokonał nalotów na organizację charytatywną wydająca posiłki głodującym dzieciom. [link]
Soja jest jednym z ważniejszych składników pasz dla światowego przemysłu mięsnego. Niestety pod jej uprawę wylesianie są potężne połacie terenów - głównie w Ameryce Południowej. Co możemy zrobić aby temu wylesianiu przeciwdziałać? [link]
Parlament Gwatemali zapłoną - dosłownie. Podpalili go protestujący, których na ulice wyprowadziły zapowiedzi reform budżetowych. Rząd w obliczu kryzysu finansowego przedstawił plan cięć budżetowych, które uderzają, w jakże nadwyrężone w tym roku: ochronę zdrowia oraz edukację. [link]
Ameryka Północna
Amerykańska agencja rządowa General Services Administration za zgodą Trumpa po dokładnie 20 dniach od głosowania wskazała Joe Bidena jako prezydenta-elekta USA, co zapoczątkowało proces przekazywania władzy. Wskazanie GSA jest wydawane w trybie decyzji administracyjnej niezależnej od formalnego wyboru elektorów i zwykle zbiega się z ogłoszeniem prawdopodobnego wyniku przez media. W 2016 odbyło się to już dzień po wyborach. [link]
Producent leku OxyContin przyznał się do winy w procesie związanym z kryzysem opioidowym jaki obecnie toczy USA (w 2018 z powodu przedawkowania opioidów zmarło 70 tys osób). [link]
Katastrofa Klimatyczna
Jak Płonie Świat. Efekty Kryzysu Klimatycznego już są widoczne. Coraz częstsze, wyjątkowo silne katastrofy naturalne są tylko przedsmakiem tego, jak będzie wyglądała przyszłość. To sprawia, że wybór pomiędzy łagodzeniem, a adaptacją do zmian klimatycznych jest fałszywy. [link]
Katastrofa klimatyczna postępuje - temperatury w w całej Arktyce są o blisko 7°C znacznie wyższe niż były raptem 30 lat temu. [link#1], [link#2]
Czerwone stany (tradycyjnie głosujące na Republikanów) w USA przodują we włączaniu nowych mocy ze źródeł wiatrowych oraz słonecznych. Jest to sprzeczne z programem odchodzącego prezydenta, Donalda Trumpa. Artykuł wyjaśnia dlaczego. [link]
Ekonomia i gospodarka
Ranking Bloomberg o tym, jak państwa sobie radzą z COVID-19. [link], [szczegóły jak powstał ranking]
Nauka i Technologia
Nie tylko szczepionka RNA może być nowością w arsenale ochrony zdrowia. Naukowcy w laboratoriach stworzyli molekuły, które mogą pomóc w zwalczaniu COVID-19. [link]
Wdzięczny wstęp do tematu reklamy politycznej od Stiftung Neue Verantwortung, niemieckiego NGO zajmującego się wpływem technologii na społeczeństwo. Ważne nie tylko w kontekście problemów i moderacji Facebooka oraz Twittera, ale nowych planowanych projektach Unii Europejskiej, czyli Digital Services Act oraz European Democracy Action Plan. [link]
MDMA uchodzi za substancję psychoaktywną pobudzającą wzajemne zaufanie czy empatię. Badanie opublikowane w Journal of Psychopharmacology (czasopismo z listy filadelfijskiej) obala popularny mit. [link]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Różne spojrzenia na rodzinę. Indywidualistyczne, stawiające na pierwszym miejscu dobro jednostki, a rodzinę jako instytucję do osiągnięcia tego dobra. Oraz kolektywne, gdzie rodzina jest instytucją podtrzymująca ład społeczny zgodny z ideologią. [Liberte], [The Atlantic] oraz [polemika z The Atlantic]
Kryzys na rynku atencji. Fragment nowej książki Tima Hwanga o, jak twierdzi, nowej bańce, czyli rynku reklamy internetowej. [link]
Dlaczego musiałam opuścić Guardiana? Suzanne Moore, utytułowana brytyjska feministyczna dziennikarka, o jej doświadczeniu, niechęci kolegów oraz granicach otwartości w otwartej gazecie. [link]
Wskaźnik demokracji organizacji The Economist Intelligence Unit (EIU) na rok 2019 jest najniższy od powstania. Pandemia COVID-19 sytuację jeszcze pogorszy, ale nic nie jest przesądzone i tegoroczne wydarzenia pokazują, że jest szansa na poprawę. [link]
Świat wczorajszy, czyli pobudka z kosmopolitycznego marzenia. [link]
Operacja MOST to jeden z ulubionych tematów polskich dziennikarzy. Jak jednak wyglądają późniejsze losy żydowskich emigrantów z Związku radzieckiego? Ciepły reportaż o Generacji 1,5. [link]