Wydanie 8, 23.12.2020
To z pięknym moko, kartelami na instagramie oraz rozmową z niedoszłym oprawcą
W tym tygodniu wszyscy musieliśmy zrobić zakupy, bo po świętach zamknięte, a weekend wyjątkowo długi. Skoro wszystko, co damy limitowanej obostrzeniami liczbie osób, już kupione, to można na chwilę spokojnie usiąść. Jeśli ktoś z Was miałby ochotę nadrobić trochę treści, to zapraszamy na selekcję najlepszych artykułów, które wpadły w nasze ręce w ubiegłym tygodniu.
Znajdziesz tutaj nie tylko informacje o wydarzeniach z różnych zakątków globu, ale również publicystykę, interesujące podcasty oraz artykuły o tematach społecznych czy ekonomicznych.
Zapraszamy również na nasze nowo powstałe konto na Instagramie.
Tak przy okazji - Wiecie co jest lepsze niż Tygodnik Neuropa? Czytanie Tygodnika Neuropa. Doszły do nas plotki, że Gmail ukrywa nasze mejle w zakładce Oferty. Neuropa robi tyle dla Was, teraz Wy coś zróbcie dla Neuropy, i przenieście tego mejla do zakładki Główne:
Polska
Wywiad z Adamem Bodnarem, Rzecznikiem Praw Obywatelskich, między innymi na temat życia obywatelskiego oraz organizacji pozarządowych w Polsce. [link]
Analitycy z BIQdata.pl przygotowali prognozę tego, jak może kształtować się poziom wyszczepienia w Polsce. Analiza zakłada, że do końca listopada 2021 r. do Polski dotrze około 23,5 mln dawek szczepionki. Zgodnie z prognozą do końca listopada 2021 r. możliwe będzie zaszczepienie służb medycznych, pensjonariuszy DPS, wszystkich osób w wieku 60+ oraz rozpocznie się szczepienie służb mundurowych, nauczycieli i pracowników transportu publicznego (razem 11,7 mln osób). Dopiero wtedy będzie możliwie szczepienie pozostałych grup społecznych. [link]
Naukowcy z MOCOS (MOdelling COronavirus Spread) przygotowali symulację trzeciej fali zakażeń koronawirusem. Poszczególne scenariusze zakładają różne poziomy ograniczeń kontaktów międzyludzkich, przy czym wariant najbardziej optymistyczny zakłada utrzymanie obecnych restrykcji. Z przedstawionych prognoz wynika, że niezależnie od realizowanych szczepień czeka nas najprawdopodobniej co najmniej kilka miesięcy ograniczeń i restrykcji. [link]
Naukowcy z MOCOS przygotowali również szereg rekomendacji mających na celu efektywną walkę z pandemią do momentu uzyskania odpowiedniego poziomu zaszczepienia. Do najważniejszych należą: szerokie testowanie, śledzenie kontaktów, poprawa komunikacji dotyczącej szczepień i udostępnianie danych o przebiegu epidemii. Dodatkowo badacze przedstawili prognozowany przebieg zakażeń w sytuacji realizacji szczepień i rozluźnienie restrykcji od połowy lutego 2021 r. Według badaczy realizacja takiego scenariusza prowadziłaby do kolejnej fali zachorowań w kwietniu 2021 r., co mogłoby uniemożliwić przeprowadzenie programu szczepień. W związku z powyższym zniesienie restrykcji w najbliższym czasie jest raczej mało prawdopodobne. [link]
Z badania przeprowadzonego przez Warszawski Uniwersytet Medyczny oraz Uniwersytet Warszawski w połowie 2020 r. wynikało, że tylko co trzeci badany w Polsce (37%) skorzystałby ze szczepionki. Mimo pandemii Polska plasowała się w grupie krajów o najniższej akceptacji dla szczepienia przeciwko COVID-19 obok Słowacji, Rumunii, Turcji, Węgier i Czech. Główne obawy Polaków to zbyt szybkie wprowadzanie szczepionki na rynek i brak zaufania do firm pracujących nad nią. Powyższe badanie pokazuje, jak ważna i jak potrzebna jest rzetelna oraz powszechna kampania informacyjna na temat szczepień. [link]
Europa
Po ogłoszeniu niewiążącej politycznej deklaracji interpretującej działanie mechanizmu "Pieniądze za praworządność" obóz rządzący ogłosił wielkie zwycięstwo dyplomatyczne i podkreślał, jak ich metoda twardych negocjacji (grożenie wetem) się sprawdza. Prawda o pozycji Polski w UE jest jednak trochę inna, rząd PiS nie wywalczył dodatkowych środków na transformację energetyczną w związku ze zwiększeniem celu redukcji emisji CO2 w 2025 roku z 40% do 55%. Osiągnięcie tego celu będzie trudniejsze niż neutralność klimatyczna w 2050, na którą rząd się do tej pory nie zgodził. A brak tej decyzji blokuje dodatkowe środki na transformacje. Do tego to nie Warszawa zostanie siedzibą nowej unijnej agencji. Europejskie Centrum Cyberbezpieczeństwa powstanie w Bukareszcie. Artykuł o tym, dlaczego akurat tam. [link]
Jakiś czas temu zamieszczaliśmy analizy po wojnie w Górskim Karabachu wraz z lekcjami, jakie państwa europejskie powinny wyciągnąć z tego konfliktu [wydanie 4]. Ostatnia decyzja niemieckich socjaldemokratów pokazuje, że nie czytają oni naszego newslettera. Szkoda, bo ich upór przeciw "war by joystick" może storpedować nie tylko bezpieczeństwo niemieckich żołnierzy, ale też pozostałych obywateli Unii Europejskiej. Dodatkowo artykuł z Foreign Affairs na temat destabilizującego wpływu dronów na globalną politykę. [link#1], [link#2]
Rosja ze względu na swojego położenie geograficzne jest jednym z niewielu krajów, który może zyskać na Globalnym Ociepleniu i to zyskać najwięcej. Trzecia i ostatnia część projektu tworzonego przez ProPublica i The New York Times Magazine przy pomocy Pulitzer Center na temat tego, jak GO wpłynie na Ziemię i jej mieszkańców. Zamieszczamy również link do analizy działań Federacji Rosyjskiej w sprawie przeciwdziałania Kryzysowi Klimatycznemu wykonanej przez Ośrodek Studiów Wschodnich. [link#1], [link#2]
Załamał się eksport białoruskiego prądu, który obok eksportu produktów naftowych i nawozów sztucznych stanowi najważniejszego źródło napływu dewiz dla Białorusi. W 2020 r. wpływy z tego tytułu stanowią zaledwie 35 proc wartości z 2019 r. Dewizy są niezbędne, aby Białoruś mogła na bieżąco regulować międzynarodowe transakcje płatnicze, w tym zadłużenie zagraniczne, które w 2020 r. stanowiło 66% PKB. Dodatkowo na początku listopada Litwa zablokowała możliwość komercyjnych dostaw białoruskiej energii elektrycznej w związku z uruchomieniem elektrowni atomowej pod Ostrowcem. Na podobny krok zdecydowała się również Łotwa. Do tej pory przez Litwę Białoruś miała dostęp do dużego rynku energii elektrycznej w Europie Północnej. [link#1], [link#2]
Rosyjski opozycjonista Aleksiej Nawalny przeprowadził rozmowy telefoniczne z agentami rosyjskich tajnych służb przedstawiając się jako sekretarz Rady Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej. Nieświadomi prawdziwej tożsamości swojego rozmówcy agenci udzielili mu informacji na temat szczegółów zamachu. Na przykład poznano sposób dostarczenia nowiczoka, trucizna została umieszczona na bieliźnie opozycjonisty. [link#1], [link#2]
Białoruskie służby stworzyły bazę z danymi o ludziach biorących udział w protestach przeciwko reżimowi Łukaszenki. Znajdują się tam informacje o miejscu zamieszkania, pracy czy studiów. Dodatkowo Białoruś właśnie podpisała umowę o współpracy z Rosją w celu zwalczania ekstremistów, a Moskwa zobowiązała się do wsparcia Białorusi miliardem dolarów. [link]
Rumuński rząd będzie proeuropejski. Trzy rumuńskie partie postanowiły połączyć siły w proeuropejską koalicję mającą na celu kontynuowanie reform w kierunku rozwoju kraju. Ambitni modernizatorzy stawiają sobie za zadanie stworzenie "stabilnego i oddanego obywatelom rządu". Cel pierwszy: przeprowadzenie skutecznej kampanii szczepień i zażegnanie kryzysu związanego z COVID-19. [link]
11 grudnia poinformowano o wznowieniu prac przy budowie gazociągu Nord Stream 2. Statek Fortuna pracuje przy odcinku znajdującego się na terenie niemieckiej strefy ekonomicznej, na głębokości nieprzekraczającej 30m. Spółka nie informuje o planach i formie kontynuowania prac na odcinku duńskim. Czy Gazprom zdoła samodzielnie dokończyć układanie gazociągu? [link]
Również 11 grudnia miało miejsce zaprzysiężenie nowego litewskiego rządu oraz pani premier Ingridy Šimonytė. W rządzie nie brakuje osób młodych, a także politycznych debiutantów. Tekę ministry sprawiedliwości powierzono Polce Ewelinie Dobrowolskiej z postępowej Partii Wolności. [link]
Bliski i Środkowy Wschód
Reportaż na temat wyszkolonych przez CIA szwadronów śmierci w Afganistanie. Celami rajdów były domy rodzinne, ale przede wszystkich meczety oraz madrasy (szkoły religijne), w których śmiertelnymi ofiarami stawali się młodzi chłopcy. Mieszkają oni w szkołach religijnych ze względów pragmatycznych, bo tylko tam są wstanie zdobyć jakiekolwiek wykształcenie. Te agresywne działania mogły być częścią procesu negocjacyjnego Donalda Trumpa z Talibanem na temat wyjścia USA z Afganistanu. [link]
Arabia Saudyjska deportowała obywateli Indii, którzy protestują przeciwko anty-muzułmańskim przepisom wprowadzanym przez nacjonalistyczny rząd w Indiach. Nie brzmi to do końca logicznie, ale jednak protesty to coś, czego monarchie z Zatoki Perskiej nie lubią najbardziej. [link]
Saudyjscy Śledczy wnioskują o maksymalny możliwy wymiar kary dla feministycznej działaczki. Loujain al-Hathloul może spędzić w więzieniu nawet 20 lat. Do listy zarzutów związanych z łamaniem praw ograniczających wolność kobiet, dołożono przekazywanie tajnych informacji "nieprzyjacielskim" krajom. [link#1], [link#2]
Dziesiątki dziennikarzy katarskiej al-Jazeery były śledzone szpiegowskim oprogramowaniem, stworzonym przez Izrael. Wśród głównych podejrzanych prowadzenia inwigilacji są Arabia Saudyjska i Zjednoczone Emiraty Arabskie. O ile z różnych stron dochodzą do nas informacje, że stosunki Kataru ze swoimi sąsiadami mają zmierzać do normalizacji (o czym już informowaliśmy na łamach Tygodnika), to nie zatrzymuje to wrogich działań między stronami sporu. [link]
Azja
Japonia zwiększa finansowanie sił zbrojnych w obawie przed rosnących zagrożeniem ze strony Chin oraz Korei Północnej. W planach jest konstrukcja dwóch dodatkowych niszczycieli wyposażonych w system AEGIS oraz rozwój nowego pocisku ziemia-statek. [link]
Choć cel osiągnięcia neutralności klimatycznej przez Chiny jest ambitny oraz wskazany ze względu na walkę z kryzysem klimatycznym, staje on pod znakiem zapytania. Kluczowym pytaniem jest, ile środków Pekin jest gotów przeznaczyć na ten cel. Zapowiadane 1200 GW z elektrowni słonecznych w roku 2030 to niewielki roczny przyrost zważywszy na chińskie możliwości. Tak niski cel pokazuje, że moce ze źródeł emisyjnych (wraz z emisjami) będą jeszcze rosły. [link]
Pakistan porzucił rozbudowę 27 GW z węgla na rzecz zainwestowania w źródła energii odnawialnej. O podobnej decyzji, dzięki której OZE wypierają energetykę węglową z rynku, informowaliśmy w zeszłym tygodniu. Do 2030 rząd w Islamabadzie planuje pozyskiwać 60% mocy ze źródeł odnawialnych. [link]
Wyciek dokumentów z rządowej agencji regulującej Internet pokazuje, jak Chiny chciały zbagatelizować zagrożenie powodowane wirusem SARS-CoV-2 oraz poprawić swoją sprawczość w oczach opinii publicznej. Udało się to zrobić kontrolując media i opłacając użytkowników w SM tworzących narrację zgodną z linią Partii. [link]
Afryka
Epidemia koronawirusa pomaga Afryce w rywalizacji gospodarczej. Podczas gdy świat jest w zastoju, siedem krajów czarnego lądu dołącza do elitarnego klubu najszybciej rozwijających się państw świata. Przepis na sukces? Ustąpienie koronawirusa i młode społeczeństwa. Ekonomiści przewidują, że pięć z wymienionych krajów pozostanie na liście najszybciej rozwijających się państw świata do 2022 roku. [link]
Odbito 300 porwanych chłopców w Nigerii. "Mieliście dużo szczęścia" - powiedział chłopcom prezydent Muhammadu Buhari. Porwani 11 grudnia chłopcy są już bezpieczni. Rząd Nigerii potwierdził, że za porwaniami nie stoi Boko Haram, które zasłynęło między innymi z porwań dziewczynek w 2014 i 2018 roku, tylko jedna z działających na terenie kraju bandyckich grup. Masowe porwanie to popularny w nigeryjskich grupach przestępczych sposób na zdobywanie funduszy. [link]
Konflikt w etiopskim regionie Tigraj wciąż trwa, a świadkowie oraz źródła dyplomatyczne potwierdzają - siły zbrojne sąsiedniej Erytrei, zwanej Koreą Północna Afryki, przekroczyły granicę i są aktywnie zaangażowane w walki z rebeliantami tigrajskimi. [link]
Ameryka Łacińska
Według nowo opublikowanego raportu, Meksyk jest najbardziej niebezpiecznym dla dziennikarzy krajem na świecie. W samym 2020 roku w Meksyku zabito dziewięcioro dziennikarzy (niemal jedna trzecia światowych ofiar tej profesji), a od roku 2000 śmierć w Meksyku poniosło nie mniej niż 120 dziennikarzy. [link]
Nowe meksykańskie prawo zmienia status zagranicznych funkcjonariuszy na jego terytorium - przede wszystkim, odbiera im immunitet dyplomatyczny. Choć ustawa nie wymienia żadnej konkretnej jednostki ani państwa, wiadomym jest, że najbardziej wpłynie ona na działania Amerykańskiej DEA - Federalnej Agencji zajmującej się walką z przestępstwami narkotykowymi. [link]
Pierwszy zalegalizowany związek małżeński osób tej samej płci w konserwatywnej Boliwii. David i Guido powołali się na wyrok Międzyamerykańskiego Trybunału Praw Człowieka, który zobowiązuje państwa członkowskie do legalizowania związków małżeńskich tej samej płci - Wielonarodowy Trybunał Konstytucyjny Boliwii (gdyż to na konstytucję powoływali się boliwijscy urzędnicy odmawiając rejestracji małżeństwa) przyznał im rację. [link]
Podróże prywatnymi samolotami, zakupy w luksusowych sklepach Beverly Hills, pranie pieniędzy, otrzymywanie milionów dolarów z pieniędzy państwowych, kupowanie gruntów za ułamki wartości, budowanie willi ze złotymi kolumnami, luksusowe auta. Brzmi jak kartel narkotykowy? Niesłusznie, bo to tylko kościół La Luz del Mundo i jego lider, który dodatkowo musi tłumaczyć się ze skandali seksualnych i pornografii dziecięcej. Artykuł po hiszpańsku [link#1] oraz 2 artykuły po angielsku [link#2], [link#3]
Ameryka Północna
Kongres USA przegłosował antyCOVIDowy pakiet stymulacyjny dla gospodarki w wysokości 892 miliardów dolarów. Donald Trump zgłasza zastrzeżenia (m.in. chce większych transferów w czekach dla Amerykanów) i wzywa do poprawek w pakiecie - inaczej go nie podpisze. [link#1], [link#2]
Jak poprzednio informowaliśmy, miały miejsce ataki hakerskie na agencje federalne oraz infrastrukturę energetyczną w Stanach Zjednoczonych. Sekretarz Stanu, Mike Pompeo, powiedział, że staje się jasne, iż Rosja była w nie zaangażowana. Kiedy te ataki się zaczęły? Jakie spustoszenie poczyniły? Co wiemy, a czego jeszcze nie, o hakerskich atakach na USA - artykuł od Guardiana. [link#1], [link#2]
Donald Trump skorzystał z prawa łaski i ułaskawił 15 osób. Wśród nich George Papadopoulos, który był jednym z kampanijnych doradców Trumpa w 2016 roku i poddał się karze w sprawie okłamywania FBI podczas śledztwa związanego z rosyjskimi wpływami na kampanię. Ułaskawionych zostało również 4 amerykańskich kontraktorów skazanych za zabicie irackich cywilów w 2007 roku. Na liście znaleźć możemy również republikańskich polityków czy zięcia rosyjskiego miliardera. [link#1], [link#2]
Oceania
Nanaia Cybelle Mahuta, mianowana w tym roku ministra spraw zagranicznych Nowej Zelandii, wzbudziła zagraniczne zainteresowanie swoim "tatuażem", który nosi na brodzie i wardze. Moko, czyli tradycyjna, maoryska sztuka tatuowania twarzy, zdaje się powracać po niemal całkowitym zaniku na początku ubiegłego wieku. Dlaczego tak właściwie Maorysi tatuują sobie twarze? Odpowiada niezawodny Dział Zagraniczny. [Youtube], [strona DZ]
Ekonomia i gospodarka
Dlaczego, mimo spadającego od 1870 r. czasu pracy, przepowiednia Keynesa z 1930 r. o 15 godzinach pracy tygodniowo nie sprawdzi się? Głównym czynnikiem wpływającym na czas pracy jest postęp technologiczny, który sprawia, że albo możemy pracować mniej i jednocześnie utrzymywać poziom konsumpcji (efekt dochodowy) albo pracować więcej, aby zwiększyć poziom konsumpcji (efekt substytucyjny). Ostatecznie średni czas pracy będzie uzależniony od relacji między tymi dwoma efektami. Według badaczy z GRAPE, mimo że wzrost zarobków zachęcał do dłuższej pracy, to jednocześnie ludzie potrzebowali więcej czasu wolnego, aby cieszyć się z dóbr rekreacyjnych. Jednocześnie według autorów nowe technologie pojawiają się coraz wolniej, co oznacza stopniowe spowolnienie spadku tempa czasu pracy. [link]
Ignacy Morawski komentuje ostatnie zaskakujące dane z rynku pracy. Wbrew oczekiwaniom listopadowe dane nie przyniosły znaczącej redukcji zatrudnienia, które kształtowało się o 1,2 proc. niżej w stosunku do poziomu sprzed roku. To jest strata o połowę niższa niż po upadku Lehman Brothers. Dodatkowo płace rosną o 4.9% r/r. Według założyciela portalu Spotdata jest to efekt trzech czynników: 1) Płynności dostarczonej przez PFR w ramach tarczy antykryzysowej. 2) Zapowiedzi pokrycia dużej części kosztów stałych w branżach objętych restrykcjami. 3) Sposobem raportowania, zgodnie z którym statystyki GUS nie obejmują firm poniżej 10 pracowników, które cechują się niższymi marżami i niższą płynnością. Jednocześnie z uwagi na kolejne restrykcje sytuacja na początku 2021 r. może ulec pogorszeniu. [link]
Segment kreatywny gospodarki (tworzenie materiałów dla takich serwisów jak Youtube lub Spotify) kształtuje niewielka liczba bardzo dobrze zarabiających twórców i wielu nieosiągających dochodów pensji minimalnej. Tekst w Harvard Business Review o tym, jak temu zaradzić i stworzyć klasę średnią w branży kreatywnej. [link]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
W obliczu wojny informacyjnej, jaka toczy się wokół nas, krytyczne podchodzenie do prezentowanych w internecie treści wydaje się być bardzo ważną społeczna zdolnością. "Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie…” - o tym, jak i gdzie uczyć krytycznego myślenia opowiada w podcaście Przemek Staroń - nauczyciel i wykładowca, Nauczyciel Roku 2018. [link]
Kartele narkotykowe kojarzą się nam z mało publiczną strefą i mafiozami których wizerunki są trudne do znalezienia. Dlaczego zatem kartele są na wielką skalę aktywne w mediach społecznościowych? Jak się okazuje, promują one gangsterski styl życia, a także sprzedają za ich pośrednictwem narkotyki. [link]
Z okazji nadchodzących pandemicznych świąt - jak wyglądały one podczas ostatniej pandemii, 102 lata temu? Jak świat wyniszczony pierwszą wojną światową i epidemią hiszpanki spędzał końcówkę roku? [link]
Profesor Marcin Matczak z Uniwersytetu Warszawskiego na swoim kanale Youtube popularyzującym prawoznawstwo (ale też nie stroniącym od rapu) zapoczątkował publikację akademickich, ale przystępnych wykładów z filozofii prawa. Kolejne odcinki mają się pojawiać co tydzień, są dostępne również w formie podcastu na Spotify. Tematyka na długie zimowe wieczory, niemniej gorąco polecamy, bo to słabo znana w szerokich kręgach, a istotna dla ostatnich lat w Polsce dziedzina wiedzy. [Youtube], [Spotify]