Wydanie 155, 20.10.2023
To z ogromną ilością wyborów, zmianami w Wenezueli i historią jeży
Kochani, mamy to! Czas rozpakować walizki jeśli ktoś szykował się na emigrację.
Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
Pierwsza z wielu pozycji o wyborach w Polsce. Uważamy, że to jedno z ważniejszych wydarzeń w Polsce (i w Europie) w XXI wieku. Polska, jako pierwszy europejski kraj, wychodzi z „populizmu”. Pierwszym materiałem, który polecamy, jest rozmowa działu politycznego Kultury Liberalnej (Bodziony, Sawczuk, Kuisz) na temat wygranej opozycji.
Nowy Sejm, ale niekoniecznie starzy posłowie. Częśc z nich nie wróci do ław poselskich. TVN24 ma listę tych osób. Na liście przegranych znajdziecie m.in Janusza Korwin-Mikke (apologetę „lekkiej pedofilii”) czy Tadeusza Cymańskiego z PiS (zwolennik bicia niemowląt). [TVN24]
Nowy Sejm, nowi posłowie. OKO.press ma artykuł o nowych „ciekawych personach”, które dostały się z listy Konfederacji. Z listy PiS dostał się członek Suwerennej Polski Dariusz Matecki. Tą obrzydliwą osobę przybliża starszy wpis Doniesień z putinowskiej Polski. [OKO.press], [Doniesienia z putinowskiej Polski]
Opada kurz po samych wyborach, partie opozycji demokratycznej prowadzą rozmowy koalicyjne. W tym czasie PiS wciąż mówi o tym, że możliwe jest przekonanie ludowców do dołączenia do koalicji z nimi. Czy jest to realne? Onet zadzwonił do wszystkich 32 posłów z PSL, aby ich o to zapytać. [Onet]
Polskie wybory w zagranicznych mediach
Węgierscy politolodzy komentują wynik wyborów parlamentarnych i porównują sytuację, w jakiej była polska opozycja, do systemu węgierskiego. [Gazeta Wyborcza]
Europejscy politycy odetchnęli z ulgą, kiedy okazało się, że PiS nie będzie w stanie utworzyć kolejnego rządu. Politico ma przegląd różnych wypowiedzi na ten temat. [Politico]
Co w Ukrainie mówi się o wyniku wyborów? The Kyiv Independent przygotował o tym materiał wideo, a OKO.press ma podsumowanie głosów ukraińskich dziennikarzy i komentatorów. [OKO.press]
„»Jeśli ktoś myśli, że litewska polityka jest konfliktowa, niech się przyjrzy polskiej kampanii wyborczej« – pisze Ramūnas Vilpišauskas, profesor Uniwersytetu Wileńskiego.” Więcej o tym, jak nasze wybory komentowano na Litwie, pisze
. [Osobisty atlas świata]
Tusk w następnym tygodniu wybiera się do Brukseli. Tematem przewodnim wizyty będą środki z KPO. [Wirtualna Polska]
KO zapowiada chęć wzmocnienia giełdy i zrobienia z jej jednego z motorów wzrostu gospodarczego Polski. [Parkiet]
Energetyka jest kluczową gałęzią gospodarki, a także ważnym elementem debaty polityczno-społecznej. Co zmienią w tym sektorze o jednak niemałej bezwładności wybory, które miały miejsce? Przyszłość próbują przewidzieć rozmówcy Polityki Insight.
„Na projekty o. Rydzyka, nazywane przez niego »dziełami«, państwowe instytucje i spółki wyłożyły za rządów PiS ponad 380 mln zł. Najhojniejsze było ministerstwo Piotra Glińskiego, które sfinansowało budowę otwieranego dzisiaj muzeum. Ogromne kwoty wyłożyły też resort Ziobry i kancelaria premiera Morawieckiego. Publikujemy listę wszystkich zleceń i dotacji.” [Wirtualna Polska]
„Sprawa śmierci Łukasza Łągiewki wraca do prokuratury. Sąd 19 października uchylił jej postanowienie o umorzeniu śledztwa w sprawie śmierci młodego człowieka w czasie policyjnej interwencji. Łągiewka jest jedną z 35 takich ofiar w ostatnich latach” [OKO.press]
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich.
Ukraina otrzymała od USA rakiety ATACMS-y i poinformowała o ich dostawach stronę rosyjską, poprzez wysłanie kilku(nastu?) sztuk w ich kierunku. Ukraina przeprowadziła atak na bazę śmigłowcową, która miała być według Rosjan bezpieczna, bo znajdowała się poza zasięgiem broni będącej w dyspozycji Ukraińców. W efekcie był to najprawdopodobniej najskuteczniejszy atak na bazę lotnicza najeźdźcy podczas całego tego konfliktu. Według wstępnych informacji zniszczeniu lub uszkodzeniu uległo od ośmiu do dziesięciu rosyjskich śmigłowców bojowych. Na miejscu stacjonowały śmigłowce Ka-52, Mi-8 oraz być może Mi-24. [Konflikty]
Dlaczego nowy/stary premier Słowacji Robert Fico tak bardzo nie lubi Ukrainy? [Politico]
Czy malunki na ścianach, jakie podczas okupacji zostawiali rosyjscy żołnierze, mają jakieś znaczenie? Ukraińscy archiwiści uważają, że mogą służyć jako dowody zbrodnii wojennych i dlatego zajmują się ich katalogowaniem. [The Kyiv Independent]
„Liczbę więźniów politycznych na Krymie ocenia się na 186 osób, z tego 117 z nich to Tatarzy krymscy. Wśród nich są też dziennikarze. Mimo tak trudnej sytuacji na półwyspie nadal są przedstawiciele tej profesji, którzy próbują wykonywać swoją pracę nie zważając na ryzyko. Wśród nich jest Lutfije Zudijewa, dziennikarka współpracująca z zagranicznymi serwisami, a także z mediami Krymskiej Solidarności – ruchu przeciw represjom politycznym.” [Nowa Europa Wschodnia]
„Wojna na Ukrainie trwa już drugi rok. Rosja zablokowała porty czarnomorskie, zniszczyła uprawy rolne oraz zakłady przemysłowe. Które branże ucierpiały najbardziej. Jak duże znaczenie ma zagraniczna pomoc. Jak może wyglądać ukraińska gospodarka w przyszłości? Tłumaczy analityk OSW, Sławomir Matuszak”
Europa
„Estonia jako jedyne z trzech państw bałtyckich od kilku lat odnotowuje stabilny wzrost liczby mieszkańców. Główną przyczyną tego stanu rzeczy są poprawiające się wskaźniki imigracji i reemigracji. Więcej o tym jaka jest demografia Estonii i jakie problemy może tworzyć aktualna sytuacja, o tym rozmawiamy w dzisiejszym odcinku podcast OSW z Bartoszem Chmielewskim.”
EU kończy pracę na wprowadzeniem paktu migracyjnego – zestawu różnych reform dotyczących migracji. Pakt ten był tematem wielu dyskusji wyborczych w Polsce, ale w zalewie sprzecznych informacji czasami trudno było dowiedzieć się, co tak naprawdę zawiera. Euronews podsumowuje jego zawartość i wpływ tych reform na wspólnotę europejską. [Euronews]
„Od sfałszowanych wyborów na Białorusi minęły trzy lata. Po nieudanych protestach nastąpiła fala bezprecedensowych represji, zatrzymania, aresztowania wyroki, ale także bardzo duża emigracja z Białorusi, która staje się dyktaturą – Jarosławowi Kociszewskiemu mówi Anaïs Marin, specjalna sprawozdawczyni Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka na Białorusi.” [Nowa Europa Wschodnia]
„17 października, na marginesie zorganizowanego przez Chiny Forum Pasa i Szlaku, odbyło się w Pekinie spotkanie premiera Węgier Viktora Orbána i prezydenta FR Władimira Putina. Rozmowy dotyczyły m.in. dostaw gazu i ropy z Rosji na Węgry oraz projektu budowy przez Rosatom nowych bloków węgierskiej elektrowni jądrowej Paks. W spotkaniu wzięli też udział ministrowie spraw zagranicznych obu państw, rosyjski wicepremier ds. energetyki i szefowie rosyjskich spółek energetycznych.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Żródło: The Moscow Times 4 lata temu przewodnicząca niemieckiej CDU Annegret Kramp-Karrenbauer podniosła pomysł zbudowania europejskiego lotniskowca. Całość skończyła się na pomyśle, który całkiem szybko przepadł. Teraz jednak powraca, tym razem z ust urzędnika francuskiego. Na ile realny jest to pomysł, opisują Konflikty.pl [Konflikty]
Europę zalewa fala kokainy. Biznes szacowany na 10 miliardów dolarów sprawia, że ulice są pełne nie tylko białego proszku, ale również brutalnych przestępstw. [The Guardian]
„Po serii śmiertelnych pogryzień, brytyjski premier Rishi Sunak zapowiedział, że kraj po raz pierwszy od 1991 r. zakaże nowej rasy psów. Co to jednak oznacza w praktyce i czy ma w ogóle sens, skoro poprzednia taka decyzja wcale nie zmniejszyła ilości problemów? O brytyjskich problemach z psami opowiada Andrzej Kinteh-Kłosiński – behawiorysta zwierzęcy i dyrektor COAPE Polska.”
„13 października pojawiły się w mediach przecieki, że na początku miesiąca sekretarz stanu USA Antony Blinken miał poinformować przedstawicieli Izby Reprezentantów o dużym prawdopodobieństwie ataku Azerbejdżanu na południową Armenię. Rzecznik Departamentu Stanu zdementował wprawdzie te doniesienia, ale podkreślił przy tym, że USA zdecydowanie wspierają suwerenność i integralność terytorialną Armenii, a każde ich naruszenie doprowadzi do poważnych konsekwencji.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
W Gruzji, parlament głosował nad usunięciem z urzędu prezydentki, którą rządząca obecnie partia popierała w wyborach. Jednak Salome Zurabiszwili utrzymała stanowskio, a jej przeciwnicy uzbierali jedynie 86 ze 100 głosów potrzebnych do jej odwołania. Przyczynkiem do głosowania była wizyta prezydentki w krajach Unii Europejskiej gdzie lobbowała ona za przyjęciem Gruzji do tej organizacji. Jednak rząd nie wyraził na te wizyty zgody, co miało być złamaniem konstytucji. [Politico]
Izrael, Hamas, Gaza
Joe Biden odwiedził Izrael. Powiedział, że sprawiedliwość musi zostać wymierzona, ale przestrzegł przed bazującymi na gniewie decyzjami prowadzącymi do błędów, które USA popełniły po atakach z 11 września 2001 roku. Wezwał do ochrony ludności cywilnej Palestyny i przywrócenia dostaw wody, elektryczności oraz wpuszczenia pomocy humanitarnej. Równocześnie przestrzegł Hamas przed przeszkadzaniem w dostawach i kradzieżą pomocy humanitarnej przeznaczonej dla mieszkańców Palestyny. [The Guardian]
We wtorek wieczorem strona palestyńska poinformowała o izraelskim ataku przeprowadzonym na szpital Al-Ahli Arab i śmierci setek osób w jego następstwie. Następnie izraelskie siły zbrojne zaczęły publikować materiały dowodzące, że przyczyną eksplozji była rakieta wystrzelona przez palestyński islamski dżihad, która nie doleciała do celu i upadła w regionie szpitala. Pojawiające się od rana następnego dnia zdjęcia z miejsca zdarzenia pokazują, że szpital stoi, a najbardziej ucierpiał parking z nim sąsiadujący gdzie znajdują się spalone samochody. O tym, co się mogło tam stać oraz jakie tezy są dzisiaj najbardziej prawdopodobne, piszą niezawodne Konflikty. Przy okazji polecamy również ich codzienne (póki co) podsumowania wydarzeń w strefie konfliktu. [Konflikty]
Głównym sponsorem Hamasu w ostatnich latach jest Iran, którego polityka względem Izraela jest niezmiennie wroga. Poza retorycznym wzywaniem do wymazania z mapy państwa żydowskiego, tworzy wokół Izraela sieć wrogich mu bojówek. Od Hezbollahu, przez irackie milicje, po Hamas. Czy coraz śmielej operujący na terenie Syrii Iran, uruchomi kolejne fronty w wojnie z Izraelem? Lokalną układankę opisuje
[Puls Lewantu]Wirtualna Polska opublikowała wywiady z ambasadorami Izraela oraz Palestyn w Polsce. Linkujemy do obydwu materiałów, które prezentują kompletnie różne spojrzenie na konflikt. [Wywiad z ambasadorem Palestyny], [Wywiad z ambasadorem Izraela]
Jak wojna z Hamasem wpłynie na poparcie rządzących Izraelem? Porażka i kompromitacja systemu bezpieczeństwa i bezprecedensowa liczba ofiar cywilnych dominuje w nastrojach społecznych. Cokolwiek nie zrobi teraz Binjamin Netanjahu, najpewniej jego notowania będą spadać. Pytanie jedynie, jak bardzo. [Politico]
Mogliście już usłyszeć, że połowa mieszkańców Strefy Gazy ma mniej niż 18 lat. Jakie są powody tego stanu rzeczy? Kto właściwie mieszka w strefie? Na te pytania stara się odpowiedzieć artykuł [NPR].
To “zweryfiowani” użytkownicy serwisu Twitter (czyli ci, którzy płacą za specjalny znaczek oraz przywileje) odpowiadają za 74% dezinformacji dotyczącej konfliktu Hamasu-Izrael. Dzięki Elon. [Adweek]
Bliski i Środkowy Wschód
Ponownie dochodzi do tarć między USA i Turcją na tle relacji z siłami kurdyjskimi w Syrii. Dzieje się to po tym, jak przez ostatnie miesiące obie strony starały się porozumieć na poziomie strategicznym, gdzie głównymi bieżącymi interesami były aneksja Szwecji do NATO (blokowana przez Turcję) oraz zakup F-16 przez Turcję (blokowane przez USA). O najnowszym odcinku telenoweli amerykańsko-kurdyjsko-tureckiej pisze [Ośrodek Studiów Wschodnich].
W tym samym czasie turecki parlament przedłuża zgodę na turecką operację wojskową w północnej Syrii i Iraku na kolejne dwa lata. [Al-Monitor]
W zeszłym tygodniu informowaliśmy o 2 trzesięniach ziemi, które nawiedziły afganski region Herat. Niestety, niedługo później uderzyło trzecie trzęsienie ziemii. O ile teraz liczba ofiar jest dużo niższa, niż przy poprzednich dwóch trzęsieniach, to jest to kolejny cios w region, infrastrukturę i jego mieszkańców. [AP News]
W zeszłym tygodniu pisaliśmy o nominacji dla Mahsy Amini i irańskiego ruchu Kobieta, Życie, Wolność, a dzisiaj informujemy o przyznaniu im tej nagrody. [DW]
Egipt realizuje sporo dużych projektów infrastrukturalnych, a równocześnie mierzy się z potężnymi problemami gospodarczymi, które mocno odczuwa społeczeństwo. Prezydent Sisi skomentował, że w obliczu wyzwań, które prowadzą do rozwoju kraju, nie porzucą ich nawet, jeśli te oznaczają głód. Co zrozumiałe, nie zostało to dobrze przyjęte przez Egipcjan. [The Guardian]
Jak poinformował Pentagon, amerykański niszczyciel na Morzu Czerwonym przechwycił rakiety wystrzelone z Jemenu zmierzające w stronę Izraela. [CNN]
Na bazy amerykańskie w Iraku spadły rakiety oraz pociski wystrzelone z dronów. Ataku dokonały najpewniej pro-irańskie milicje operujące w Iraku. Do podobnych wydarzeń doszło w Syrii. Oddziały amerykańskie pozostają w podwyższonej gotowości, gdyż ataki mogą być ponawiane. Te zdarzenia są łączone z napięciami narosłymi wokół wojny Hamas – Izrael. [Reuters]
Azja
W Pekinie odbyło się Forum Pasa i Szlaku. Xi Jinping obiecał zagranicznym firmom szerszy dostęp do chińskiego rynku, a także 100 miliardów dolarów na inwestycje infrastrukturalne w krajach dookoła świata. Stwierdził, że Chiny nie włączają się w ideologiczne wojny i geopolityczne gry, a także są przeciwnikami jednostronnych decyzji mających na celu przerywanie łańcuchów dostaw. Wszystko to dzieje się w kontekście spowolnienia gospodarczego w Chinach, wojny handlowej i technologicznej z USA, prowadzonego przez zachodnie gospodarki decouplingu i near/friendshoringu (ograniczania zależności od Chin i dywersyfikacji łańcuchów dostaw do bliżej położnych i przyjaznych krajów). [AP News]
Na Forum Pasa i Szlaku przyleciał również Putin. Będzie to jego pierwsza podróż poza teren byłego Związku Radzieckiego od czasu wydania w marcu przez Międzynarodowy Trybunał Karny z siedzibą w Hadze nakazu w związku z porywaniem dzieci z Ukrainy. Głównym celem ekonomicznym Putina jest zagwarantowanie sprzedaży większej ilości węglowodorów przez Rosję do Chin. [Reuters]
Chiny przez dekady prowadziły politykę jednego dziecka. W obliczu starzejącej się populacji i potrzeb rynku pracy w roku 2015 doszło do epokowej zmiany i kraj wprowadził politykę dwóch dzieci. A już w 2021 politykę trójki dzieci. Jak pokazują jednak dane statystyczne, ta zmiana polityki jest obecnie nieskuteczna. Po raz kolejny spadła liczba urodzeń; za rok 2022 była ona dwukrotnie niższa niż w 2014 r., i jest pierwszy raz od tragicznego 1960 roku niższa niż ilość zgonów w danym roku. [The China Project]
Wietnam stara się wykorzystać sytuację międzynarodową zbliżając się do USA i jego sojuszników nie tylko militarnie, ale też gospodarczo. Wykorzystując swoje atuty, chce również dołączyć do państw produkujących półprzewodniki. Jak Wietnam planuje odnieść swój gospodarczy sukces? Opowiada o tym dr Michał Zaręba z Uniwersytetu Łódzkiego.
„Wojsko Mjanmy, które przejęło władzę w wyniku zamachu stanu w lutym 2021 r., musi stawić czoła potężnemu, zbrojnemu oporowi. Obecny opór jest znacznie bardziej rozpowszechniony i obejmuje większą liczbę osób niż w przypadku poprzednich powstań przeciwko poprzednim reżimom wojskowym w kraju. Ludzie z różnych środowisk zaangażowali się w ruch oporu, którego jedynym celem jest obalenie reżimu. Są zdeterminowani, by położyć kres zamachom stanu w Birmie.” [The Diplomat]
Afryka
„Związki zawodowe kierowców w RPA, Nigerii, Kenii, Ghanie i Tanzanii twierdzą, że nie mogą się równać z firmami takimi jak Uber, Bolt i inDrive.” [Rest of World]
„Lider ugandyjskiej opozycji Bobi Wine został aresztowany. Co to oznacza dla kraju? Dr Anna Cichecka z Uniwersytetu Wrocławskiego.” Wspominaliśmy o zatrzymaniu polityka 2 tygodnie temu, a teraz polecamy analizę tego, jak to wpłynęło na sytuację w Ugandzie.
„Tłumienie protestów przeciwko ropociągowi w Ugandzie niepokoi eksperta ONZ ds. praw człowieka. Studenci w Kampali zostali pobici i aresztowani za marsz przeciwko 900-milowemu rurociągowi, którego współwłaścicielem jest francuska firma.” [The Guardian]
„W ekskluzywnym wywiadzie Akinwumi Adesina, szef Afrykańskiego Banku Rozwoju, mówi, że perspektywy są dobre dla kontynentu z pracownikami przyszłości i najlepszymi możliwościami inwestycyjnymi” [The Guardian]
Ameryka Łacińska
W niedzielę odbędą się wybory prezydenckie w Argentynie.
Serwis America Elects przedstawia jeden z ostatnich sondaży poparcia kandydatów. Serwis Ruters ma za to ściągawkę z najważniejszymi informacjami o wyborach jak i kandydatach. [Reuters]
Żródło: America Elects/Twitter. Dostawcy jedzenia obawiają się państwowych regulacji tego sektora. W związku z tym wielu pracowników tej branży popiera libertariańskiego kandydata w wyborach i w ramach pracy rozdaje też jego ulotki. [Rest of World]
„Prokurator wszczął w piątek sprawę karną przeciwko argentyńskiemu faworytowi w wyborach prezydenckich. Oskarża Javiera Milei o celowe spowodowanie spadku argentyńskiej waluty, gdy zachęcał obywateli do nieoszczędzania w peso.” [AP News]
„Najwyższy włoski sąd karny potwierdził ekstradycję włoskiego księdza poszukiwanego przez Argentynę pod zarzutem morderstwa i tortur podczas ostatniej dyktatury wojskowej, odrzucając apelację księdza, powiedział w niedzielę prawnik.” [AP News]
Wybory w Ekwadorze trafiły na czołówki światowych mediów, gdy jeden z kandydatów został zamordowany w czasie kampanii. Teraz jest już po wyborach i znamy zwycięzcę. Został nim Daniel Noboa, syn potentata bananowego. [Al-Dżazira]
Wspominaliśmy niedawno o szansie na prodemokratyczny zwrot w Wenezueli. Mówiąc szczerze, to nie spodziewaliśmy się, że nastąpi to tak szybko. Opozycja zawarła porozumienie z rządem Maduro w sprawie przeprowadzenia demokratycznych wyborów, a Stany Zjednoczone w związku z tym poluzowały sankcje na przemysł naftowy tego kraju. Trudno powiedzieć, czy dojdzie do prawdziwie demokratycznych zmian, ale też trudno zaprzeczyć, że dotychczasowe działania USA nie przyniosły pożądanych efektów. [Politico]
„Nairobi i Port-au-Prince, przynajmniej z pozoru, dzieli wszystko: język, realia i ponad 12 tysięcy kilometrów. Mimo tych różnic to właśnie prezydent Kenii wyciągnął pomocną dłoń do pogrążonego w wojnach gangów Haiti. Porządek na Karaibach ma przywrócić specjalny kontyngent tysiąca kenijskich policjantów. Pomysł już zyskał akceptację ONZ. Skąd bierze się potęga haitańskich gangów? Dlaczego Kenia chce rozwiązywać problemy na drugim końcu świata? Jakie szanse mają oficerowie ze wschodniej Afryki na karaibskiej wyspie? Czy zdesperowane Haiti przyjmie tę ofertę i czy ma jakieś alternatywy?”
Ameryka Północna
Podkast amerykański ma odcinek o bezkrólewiu w Izbie Reprezentantów w Stanach Zjednoczonych.
Kevin McCarthy stracił stanowisko spikera Izby Reprezentantów, kiedy jego radykalni koledzy postanowili go ukarać za dogadanie się z Demokratami. Teraz Izba jest sparaliżowana, bo żeby cokolwiek przegłosować, trzeba najpierw wybrać spikera – a Republikanie nie są w stanie dojść do porozumienia sami ze sobą.
Chociaż odcinek się odrobinę zdezaktualizował, gdyż jeden z omawianych kandydatów na spikera już swoją kandydaturę wycofał, to odcinek jest i tak wart przesłuchania.
Jeśli nie macie ochoty na słuchanie godzinnej audycji, a chcecie coś się dowiedzieć o kandydacie na spikera Jimie Jordanie to mamy dwa artykuły, których przeczytanie zajmie mniej czasu. The Guardian ma zwięzłe podsumowanie o tej postaci i najważniejszych rzeczach związanych z poglądami i kontrowersjami z nim związanymi. Politico ma odrobinę mniej poważny artykuł oraz listę 55 (sic!) informacji o Jimie Jordanie. Są to krótkie notki, niektóre zawierają trywialne informacje, jak data urodzenia, czy to, kiedy poznał żonę, a inne wskazują na jego skrajne poglądy. [The Guardian], [Politico]
„Była prawniczka Donalda Trumpa, Sidney Powell, oskarżona wraz z byłym prezydentem o spiskowanie w celu unieważnienia wyników wyborów w 2020 roku w stanie Georgia, przyznała się do winy w ramach umowy o współpracy z prokuratorami na kilka dni przed planowanym rozpoczęciem procesu.” [The Guardian]
„Administracja Bidena ogłosiła dziś przeznaczenie 3,46 miliarda dolarów na modernizację starzejącej się sieci elektrycznej USA, co stanowi największą jak dotąd inwestycję w sieć. Pieniądze, które pochodzą z Bipartisan Infrastructure Law, zostaną przeznaczone na 58 różnych projektów w 44 stanach.” O tym, jak te projekty sprawią, że sieć energetyczna będzie bardziej wytrzymała i bardziej ekologiczna, pisze [The Verge].
Czy amerykańskie firmy wspierały finansowo północnokoreański program broni atomowej? Okazuje się to bardziej prawdopodobne, niż można się było spodziewać. FBI na konferencji opisała sposób działania tysięcy pracowników wysłanych z Korei Północnej do zatrudniania się w amerykańskich firmach w ramach pracy zdalnej. [AP News]
W amerykańskim Kościele katolickim wybuchł skandal seksualny. Ku naszemu zaskoczeniu dotyczy dorosłych osób i miała w nim wystąpić zgoda obydwu zainteresowanych stron. O co chodzi? O zakonnicę mającą uprawiać cyberseks z księdzem, która to zakonnica wybudzając się z narkozy po zabiegu medycznym miała o tym komuś powiedzieć. Na tle skandali kościelnych z Polski wydaje się to dość mało kontrowersyjne, ale warto przeczytać artykuł chociażby po to, żeby się przekonać, jak amerykańska dziennikarka jest zaskoczona tym, jakim seksistą i mizoginem jest wysoko postawiony członek Kościoła, który odgrywa kluczową rolę w tej sprawie. [Slate]
Oceania
Wbrew wcześniejszym przewidywaniom mała partia ludności rdzennej nie będzie decydować o tym, kto zostanie nowym premierem Nowej Zelandii. Wybory odbyły się w miniony weekend i wygrana konserwatystów była znacząca. Więcej o tym pisze [AP News].
Przez ostatnie tygodnie wspominaliśmy o referendum w Australii w sprawie nadania większego głosu ludności rdzennej w parlamencie. Głosowanie miało miejsce i tak jak wskazywały sondaże wniosek referendalny został odrzucony. Więcej o referendum usłyszycie we fragmencie podcastu Raport o stanie świata.
Ekonomia i gospodarka
Po zeszłorocznych wzrostach cen ogniw fotowoltaicznych nie ma już śladu. Od ubiegłorocznego szczytu ogniwa staniały o 1/3 i póki co nie widać objawów zatrzymania tego trendu. [Gramwzielone.pl]
Co słychać u krajowego producenta kolejowego Pesa? Po przejęciu i dokapitalizowaniu przez Polski Fundusz Rozowoju niebagatelnymi sumami wydaje się, że może wyjść na prostą. O sytuacji Bydgoskiej firmy pisze Rynek Kolejowy. [Rynek Kolejowy]
„Budżet Polski grubo na minusie. Dane udostępniono po wyborach. Sytuacja w kasie państwa nie jest obecnie najlepsza. Deficyt po wrześniu wyniósł blisko 35 mld PLN. Rosną wydatki na obsługę długu.” [Obserwator Gospodarczy]
Nauka i technologia
NASA wysłała rakietą kolejny pojazd w kosmos. „(…) celem jest kosmiczna skała o nazwie Psyche – największy metaliczny obiekt w Układzie Słonecznym. Naukowcy uważają, że asteroida ta może być jądrem planety, która nigdy nie zakończyła formowania. Jeśli tak, to badanie Psyche będzie jak podróż w czasie, podczas której można zobaczyć, jak miliardy lat temu formowały się planety Układu Słonecznego.” Nature ma ogólny artykuł o misji, a w serwisie Nautilus przeczytacie o kierowniczce tej misji Lindy Elkins-Tanton. [Nature], [Nautilus]
„Arka dla Antarktydy. Czy możemy ocalić unikalną faunę zamarzniętego kontynentu?” Nautilus pisze o ofiarach katastrofy klimatycznej, o których nie mówimy zbyt często. [Nautilus]
Możecie pamiętać o tym, jak wspominaliśmy o kryzysie replikacji w nauce. Nature pokazuje kolejną odsłonę tego problemu opisując, jak ponad 200 biologów dostało taki sam zestaw danych i uzyskało bardzo różniące się od siebie wyniki. [Nautre]
W Amerykach można było w zeszłym tygodniu obserwować zaćmienie słońca. Reuters przedstawia galerię zdjęć z tego wydarzenia. [Reuters]
Żródło: REUTERS/Vannessa Jimenez Aplikacja Signal zapewnia szyfrowaną komunikację swoim użytkownikom. Od jakiegoś czasu różne państwa chcą ograniczyć taką możliwość, uzasadniając to w różny sposób (demokratyczne mówią o wykrywaniu pedofilii i terroryzmu, a mniej demokratyczne mówią o terroryzmie – co należy rozumieć jako dysydentów). Rest of World przygotował krótki wywiad z prezydentką Fundacji Signal na temat zagrożeń dla szyfrowanej komunikacji. [Rest of World]
„Pani zakrzywia, Pan zakrzywia, my wszyscy zakrzywiamy. Czasoprzestrzeń. A ten efekt odbieramy jako przyciąganie się wzajemne ciał – grawitację. Tak nas nauczył Albert Einstein i póki co, nic nie wskazuje na to, żeby się mylił.” Polecamy wywiad Radia Naukowego o grawitacji z prof. Tomaszem Bulikiem z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego.
Matematyka jest trudna. Tak uważa wielu ludzi jak i wielkie algorytmy językowe (zwane ostatnio „sztuczną inteligencją”). Dlaczego jest to problem i dlaczego kalkulator ciągle wygrywa ze „sztuczną inteligencją”, pisze Gary Marcus. [Gary Marcus on AI]
Huragany rozwijające się na Północnym Atlantyku coraz częściej przybierają na sile i osiągają wyższe klasy rozmiaru. Dodatkowo tempo ich wzrostu jest coraz szybsze. Jeśli ten trend będzie postępował razem z globalnym ociepleniem, to jest to dla nas zła informacja. [Smithsonian Magazine]
Dzisiaj patrzymy na wodorosty łakomym okiem. Nie tylko jako źródło zwykłych kalorii, ale jako superfood mogące dodatkowo pomagać nam osiągać bardziej zrównoważone rolnictwo. Co ciekawe, najnowsze badania kamienia nazębnego ze znalezisk archeologicznych pokazują, że ludy Europy sprzed nawet 8 tysięcy lat, również miały w swojej diecie wodorosty. [Smithsonian Magazine]
Idee, kultura, społeczeństwo
Czy interesowało Was kiedyś, jak powstała najsłynniejsza relikwia komunizmu? Irytujący Historyk, w swoim krótkim materiale, opowiada o mumii Lenina.
Czym jest włoska mafia i co ją wiąże ze sportem? Dlaczego mafia tak polubiła zakłady bukmacherskie oraz lokalne kluby piłkarskie? Co można było kupić za „kałasznikowy i bazookę”? Pierwszy z dwóch odcinków duetu Dumanowski & Guziak (Calcio Cast z goal.pl) opowiadający historię włoskiej mafii.
„Ziemia się zatrzęsła i piekło zamarzło, gdy Netflix ogłosił, że bierze się za kolejną ekranizację Znachora. Czyż da się konkurować z rolą Jerzego Bińczyckiego i filmem z 1981? A jednak już znacznie wcześniej w tytułowego bohatera wcielił się Kazimierz Junosza-Stępowski, słynne zaś zdanie: »Proszę państwa, Wysoki Sądzie… To jest profesor Rafał Wilczur!«, w pierwszej adaptacji powieści w ogóle nie padło.” [Hrabia Tytus]
„Przedszkolaki rysujące jeża z jabłuszkiem na grzbiecie w istocie kolportują mit, który wiąże to zwierzę z siłami ciemności i podstępami diabła.” Jest jesień, więc polecamy artykuł o jeżykach. [Przekrój]
Tatuaże stają się coraz powszechniejsze, chociaż jeszcze całkiem niedawno kojarzono je głównie z kulturą przestępczą i więzienną. Jednak jaka jest ich historia? Kiedy według naszej wiedzy powstał pierwszy tatuaż? Jakie były powody dla których powstawały one przez wieki? Na krótką historię wbijania tuszu pod skórę zaprasza [Smithsonian Magazine].