Wydanie 157, 03.11.2023
To z brakującym milionem Paragwajczyków, 100-leciem Republiki Tureckiej i przyszłością polskich cmentarzy
Zmieniliśmy czas, nie zmieniliśmy Tygodnika. Pamiętajcie o higienie snu oraz, że jesienną porą już trzeba łykać witaminę D. Zapraszamy do lektury.
Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„Radio Muzyka Orlen. Tajemnicze związki największego polskiego radia ze spółką Obajtka. Małżonka szefa informacji RMF FM Marka Balawajdra jest dyrektorką w czeskiej spółce córce Orlenu. Płocki koncern i jego prezes brylują w radiu, a do RMF płynie kasa ze spółek Skarbu Państwa. Publikujemy wyniki dziennikarskiego śledztwa [OKO.press]”
Zastanawialiście się, co z tym kolesiem, który wszedł na schody Smoleńskie i groził, że się wysadzi? Z tego, co ujawniła policja, jego motywy nie mają być polityczne, a influenserskie. [TokFM]
„Resort edukacji powołał wreszcie nowego dyrektora Narodowego Centrum Nauki w Krakowie. Prof. Krzysztof Jóźwiak czekał na to od początku roku. – Skoro powołali w końcu dyrektora NCN, wiedzą doskonale, że stracili władzę i nic już w nauce nie ugrają – mówi nam jeden z naukowców.” [TokFM]
„Główni propagandyści TVP szykują sobie miękkie lądowanie po tym, jak stracą pracę, gdy zmieni się rząd i władze TVP. Mają dostawać nowe warunki wypowiedzenia – skonstruowane w taki sposób, by mogli jeszcze długo po zwolnieniu otrzymywać hojne wynagrodzenia.” [Press]
„Na jakie zmiany w zwyczajach pogrzebowych gotowi są Polacy, a z jakimi zmianami będziemy się musieli pogodzić? Pytamy o to przed dniem Wszystkich Świętych. Opowiada Marek Rabij, autor artykułu o wnioskach płynących z nieopublikowanego jeszcze raportu »Miejskie nekropolie« przygotowanego dla Unii Metropolii Polskich przez zespół badaczy pod kierownictwem prof. Agnieszki Piskorz-Ryń.”
„Będziesz się smażyć w piekle – usłyszała mała dziewczynka, która nie przystąpiła do komunii. To był tylko początek tego, co ją spotkało ze strony bliźnich. Proboszcz miał też wezwać wiernych, by nie kupowali już kwiatów w kwiaciarni jej mamy.” Jeśli ktoś mówi, że bez religii nie ma moralności, to chyba miał mało do czynienia z religijnymi ludźmi. [TVN24]
„We wtorek z okazji halloween w Zagórzu (województwo podkarpackie) miał się odbyć maraton filmowy, podczas którego pokazywane miały być znane horrory. Jednak po telefonie od miejscowego proboszcza Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury zrezygnował z organizacji wydarzenia.” Jeśli ktoś się zastanawia, dlaczego młodzi ludzie nie chcą mieszkać w małych miejscowościach, to ta historia może być wskazówką. [Wirtualna Polska]
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich] i [Konflikty].
Kontrofensywa nie powiodła się. Ukraińskim siłom nie udało się osiągnąć zamierzonych celów. Na łamach The Economist naczelny dowódca ukraińskiej armii generał Walerij Załużny opowiada o impasie, w jakim się znaleźli oraz o tym, co może pomóc im go przełamać.
Jeśli spojrzeć na podręczniki NATO i obliczenia, które wykonaliśmy planując kontrofensywę, cztery miesiące powinny były wystarczyć nam na dotarcie na Krym, walkę na Krymie, powrót z Krymu i ponowne wejście i wyjście.
Rozmowę z generałem znajdziecie za miękkim paywallem na stronie The Economist, a krótkie omówienie w języku polskim ma m.in Interia. [The Economist (miękki paywall)], [Interia]
„W dniach 28–29 października br. odbyły się na Malcie trzecie międzypaństwowe konsultacje w sprawie pokoju na Ukrainie.” O czym tam rozmawiano? Kto tam był, a kogo zabrakło? O tym wszystkim pisze [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych].
„10 października prezydenci Wołodymyr Zełenski i Klaus Iohannis podpisali w Bukareszcie deklarację o strategicznym partnerstwie, zaś 18 października w Kijowie odbyło się pierwsze wspólne posiedzenie rządów Ukrainy i Rumunii. Jest to kulminacyjny moment procesu starań o przezwyciężenie zadawnionych problemów między tymi państwami.” Jeśli nie wiecie za bardzo dlaczego jest to duży krok w relacjach między tymi państwami, to polecamy lekturę artykułu. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Europejscy politycy zamierzają udać się do Stanów Zjednoczonych, aby wzmocnić wsparcie dla Ukrainy – w odpowiedzi na wezwania niektórych ustawodawców z Partii Republikańskiej, aby Waszyngton ograniczył przepływ pomocy, sprzętu wojskowego i funduszy do Kijowa.” [Politico]
„Według ukraińskiego rządu, nawet 15 milionów Ukraińców może potrzebować pomocy psychologicznej w związku z trwającą obecnie wojną na pełną skalę. Około 4-5 milionów z tych osób to weterani biorący bezpośredni udział w działaniach zbrojnych. W tym odcinku opowiadam o stanie psychicznym Ukraińców, rosnącej liczbie tych, których bezpośrednio dotknęła wojna i coraz większej przepaści między frontem a tyłem, a także o pomocy psychologicznej.”
„Rosja zajęła część Ukrainy. Jak wygląda życie na tych terytoriach? Jak Rosjanie wykorzystują podbite tereny? Kto inwestuje w mieszkania w Mariupolu? Czy warto zostać nauczycielem albo urzędnikiem na okupowanych ziemiach? Opowiadają Maria Domańska, Iwona Wiśniewska i Piotr Żochowski. Zapraszamy do słuchania!”
Europa
Słowacja z nowym rządem: czy Fico przekroczy Rubikon? Nikt nie spodziewał się neonazisty w szeregach niemieckiej AfD, prawda? Francja pozwała Komisję Europejską za rekrutowanie pracowników jedynie w języku angielskim. Hiszpanie oszaleli na punkcie swojej przyszłej królowej. Orkan Ciaran sieje zniszczenie e Europie.
W Wielkiej Brytanii odbywają się przesłuchania związane z audytem działań rządu Borisa Johnsona w czasie epidemii koronawirusa. Dzięki nim były premier wrócił kolejny raz na pierwsze strony gazet. Pierwszy artykuł Politico ma podsumowanie różnych spraw, które był omawiane na tych przesłuchaniach. Drugi skupia się na tym, że Boris Johnson zastanawiał się, czy można zabić wirusa dmuchając sobie do nosa suszarką do włosów. [Politico #1], [Politico #2]
24 października rozpoczął się 48-godzinny strajk kobiet w Islandii. Panie protestowały przeciwko nierównościom w płacach, przemocy ze względu na płeć oraz przemocy seksualnej. Protest obejmował wszystkie branże islandzkiej gospodarki. Dołączyła do niego również premierka kraju. Protest odbywał się niemal 50 lat po poprzedniej potężnej fali feministycznych protestów, która w 1975 roku przetoczyła się przez wyspę. Drugi z linków do Guardiana opisuje tamte protesty i to, jak zmieniły one kraj. [The Guardian #1], [The Guardian #2]
Prezydent Serbii rozwiązał parlament i ogłosił przyspieszone wybory w grudniu. Serbowie bedą głosowali zarówno w wyborach lokalnych jak i krajowych. O tym, jak obecnie wygląda sytuacja polityczna w kraju, pisze [Euronews].
„Ministrowie Szwecji, Finlandii, Danii, Norwegii i Islandii uzgodnili wzmocnienie współpracy między personelem dyplomatycznym odpowiedzialnym za powrót migrantów z poszczególnych krajów nordyckich do ich kraju pochodzenia.” [Reuters]
We Włoszech pojawił się kolejny raz pomysł reformy konstytucji, która miałaby ustabilizować rozchwianą scenę polityczną. Co dokładnie proponuje Giorgia Meloni, opisuje [Reuters].
„Jak po wybuchu pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę wygląda sytuacja OBWE i Rady Europy? Czy powinno się wydalić Rosję z OBWE? Jakimi mechanizmami dysponują te organizacje i czy obecność w nich Rosji może przynosić jakieś korzyści? Jakie konsekwencje dla obywateli rosyjskich niesie wykluczenie Rosji z Rady Europy? Czy można stwierdzić jednoznacznie, czy korzyści z przynależności Rosji do organizacji międzynarodowych przewyższają kontrowersje, które ta przynależność budzi? O Rosji w organizacjach międzynarodowych Tomasz Zając rozmawia ze Stefanią Kolarz.”
Od czasu wybuchu konfliktu Izrael-Hamas w Rosyjskich mediach (i społeczeństwie) wzrósł poziom antysemityzmu. Julia Davis dla think tanku CEPA napisała krótką analizę w formie tekstowej, a Ośrodek Studiów Wschodnich przygotował o tym materiał wideo. [Center for European Policy Analysis]
Niemieckie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ogłosiło zakaz działalności propalestyńskiej grupy Samidoun i całkowicie zdelegalizowało działania związane z islamistyczną grupą bojową Hamas. Co w praktyce oznacza to zaostrzenie prawa? [DW]
Izrael, Hamas, Gaza
W wyniku zbombardowania przez Izrael znajdującego się w Strefie Gazy obozu dla uchodźców Dżabalija zginąć miało ponad 50 osób, a ponad 150 zostało rannych. Siły izraelskie potwierdzają atak i donoszą, że jego celem był jeden z dowódców Hamasu, Ibrahim Biari, odpowiedzialny za przeprowadzenie ataków na Izrael z 7. października. Izraelczycy ogłosili, że Biari wraz z wieloma innymi terrorystami został w tym ataku zabity, a do tego zniszczono część podziemnej infrastruktury wojskowej Hamasu. [The Guardian]
W końcu umożliwiono ewakuację ze Strefy Gazy do Egiptu. Na razie tylko najciężej ranni lub ci z zagranicznymi obywatelstwami mogą opuścić oblężony obszar. Nic na razie nie wiadomo o tym, żeby polskim obywatelom udało się uciec. [The Guardian]
W piątek, tj. dzisiaj o godzinie 14 czasu polskiego ma wystąpić z przemówieniem dowódca Hezbollahu, Hassan Nasrallah. Nikt z nas nie ma niestety szklanej kuli i nie wiemy, co zostanie ogłoszone, za to poinformujemy Was o tym w naszych mediach społecznościowych oraz w następnym wydaniu. O tym, jakie są nastroje wobec tego przemówienia i w jakiej sytuacji znajduje się Hezbollah, opowiada [Tomasz Rydelek @ Substack]
Polski Instytut Spraw Międzynarodowych przygotował 3 analizy związane z obecnym konfliktem Izrael-Hamas.
„Podczas gdy Izrael i reszta świata patrzą na Gazę, radykalni żydowscy osadnicy atakują Palestyńczyków na okupowanych terytoriach Zachodniego Brzegu. Od czasu masakry dokonanej przez Hamas, raporty wskazują, że setki Palestyńczyków zostało wypchniętych ze swojej ziemi.” Polecamy anglojęzyczny artył serwisu [Der Spiegel].
„Na Bliskim Wschodzie wybuchła wojna, która dla wielu – także samych Izraelczyków – była zaskoczeniem, a w naszej części świata odciągnęła uwagę od tego, co się dzieje w Ukrainie. Czy takie wydarzenia są równie zaskakujące dla organizacji, która powinna dbać o nasze wspólne bezpieczeństwo, czyli dla NATO? Jarosław Kociszewski pyta generała rezerwy Jarosława Stróżyka, eksperta fundacji StratPoints, byłego zastępcę szefa wywiadu NATO.” [Nowa Europa Wschodnia]
Bliski i Środkowy Wschód
Turcja świętuje 100 lat istnienia Republiki Tureckiej, która wyłoniła się po wojnie o niepodległość w 1923 roku. Ojcem sukcesu utrzymania państwowości tureckiej był Mustafa Kemal Atatürk. Zmodernizował on kraj, wyznawał świeckie, republikańskie wartości, oddzielił religię od państwa, a Turcy przeszli z alfabetu arabskiego na łaciński. Po 100 latach mamy u władzy Recepa Tayyipa Erdoğana, który stopniowo odwraca świeckość państwa, staje się ojcem wszystkich muzułmanów, buduje neo-osmańską wizję Turcji i coraz więcej miejsca w niej samej poświęca religii. Nie jest on jednak w stanie przyćmić, a tym bardziej zastąpić Ojca Turków. Dokąd zmierzać będzie Turcja, w której ścierają się dwie wizje państwa? [DW], [Al-Monitor]
Z okazji okrągłej rocznicy prezentujemy zdjęciowe kalendarium dziejów Turcji. Od jej ustanowienia, przez zamachy stanu, sukcesy piłkarskie, po ostatnie kryzysy. [The Guardian]
Turecki Bank Centralny podniósł swoją prognozę rocznej inflacji na koniec roku do 65% z 58%, powiedział w czwartek prezes Gaye Erkan, powołując się na słabnącą globalną aktywność gospodarczą i zwiększoną zmienność cen ropy. Bank zrewidował swoje roczne prognozy inflacji do 65%, 36% i 14% odpowiednio na lata 2023, 2024 i 2025. [Al-Monitor]
Arabia Saudyjska jako jedyna zgłosiła kandydaturę do organizacji mistrzostw świata w piłce nożnej w 2034 roku. Oznacza to, że najpewniej zostanie ich organizatorem. Saudyjska monarchia, jak widać, nie szczędzi inwestycji w sport, mając na celu zmianę wizerunku państwa. Jak FIFA poradzi sobie z problemem braku przestrzegania praw człowieka przez państwo organizatora? Nie jesteśmy pewni, czy ten problem w ogólne dostrzeże. [France 24]
Wyżej opisane mistrzostwa to tylko wierzchołek góry lodowej związanej z opisywanym od miesięcy inwestowaniem w sport i budowaniem przez to swojego wizerunku. W świecie samych męskich przedstawicieli saudyjskiej monarchii wyróżnia się kobieta – księżniczka Reema bint Bandar Al-Saud, pierwsza kobieta na stanowisku ambasadora i ambasadorka w Stanach Zjednoczonych. Czy jest ona jedynie elementem wizerunku kraju, który chce promować swoją rzekomą modernizację, czy też aktywnie kształtuje jego politykę? [DW]
W Iraku odkopano liczącą 2700 lat asyryjską rzeźbę mierzącą blisko 4 metry wysokości i długości. Rzeźba przedstawia lamassu – skrzydlatego byka o ludzkiej, brodatej twarzy. Tyle, że posąg nie ma obecnie głowy. Ta została w latach 90. odcięta od posągu przez złodziei i rozbita na części w celu jej przetransportowania za granicę. Kawałki głowy zostały znalezione i scalone, noszą jednak ślady pęknięć. Problematyczne zostaje połączenie głowy z odkrytym korpusem rzeźby. Złodzieje zniszczyli łączącą oba elementy szyję posągu. [Smithsonian Magazine]
W Iranie matka 20-latka zabitego w czasie protestu została skazana na 13 lat więzienia za „bluźnierstwo, podburzanie, obrażanie najwyższego przywódcy i szerzenie propagandy antyreżimowej”. Czyli domagała się sprawiedliwości za śmierć swojego syna. [The Guardian]
Azja
W Chinach prawniczka zajmująca się prawami człowieka została skazana na 6 i pół roku więzienia. Mowa o Li Yuhan, która została aresztowana w 2017 roku. Chociaż odczytanie wyroku było teoretycznie otwarte, to ani rodzina ani inni aktywiści zajmujący się prawami człowieka nie mogli dostać się na salę sądową. [Voice of America]
W wydaniu 155. wspominaliśmy ostatnio o wojnie domowej w Mjanmie i tym, że junta wojskowa musi stawić czoła bardzo zdeterminowanym siłom. Teraz mamy dla Was artykuł serwisu Asia Times, który opisuje szczegółowo sytuację w tym kraju i przekonuje, że między walczącymi siłami nie ma żadnego impasu. [Asia Times]
„Wietnam, jedno z najbardziej zagrożonych katastrofą klimatyczną państw świata, dostał 15 mld dolarów na odejście od węgla. Dlaczego więc prześladuje ludzi, którzy pomogli zdobyć te pieniądze i chcą tego samego, co władze? O zmaganiach wietnamskich ekologów z własną ojczyzną opowiada dr Michał Zaręba z Katedry Studiów Azjatyckich Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego.”
Chcielibyście usłyszeć jak Jarosław Kaczyński śpiewa „majteczki w kropeczki”? Mieszkańcy Indii nie muszą zastanawiać się na podobnym pytaniem gdyż mogą usłyszeć swojego premiera śpiewającego znane Bollywoodzkie piosenki w różnych lokalnych językach. Wszystko dzięki nowym narzędziom, które pozwalają skopiować czyjś głos. Brzmi to zabawnie, ale Rest of World opisuje w swoim artykule, jak tego typu narzędzia mogą być wykorzystane do zwiększenia liczby odbiorców rządowej propagandy (pamiętajcie, że Indie to ogromny kraj wielu języków). [Rest of World]
[The Guardian] pisze o tym, jak Pakistan rozpoczął deportację Afgańczyków. Wojciech Jagielski i Krzysztof Story rozmawiają szerzej o tej sytuacji w swoim podcaście.
Ponad półtora miliona Afgańczyków dostało ultimatum: do 1 listopada mieli opuścić Pakistan, w którym niektórzy z nich żyją od trzech pokoleń. Zdaniem organizacji międzynarodowych masowa deportacja to gotowy przepis na katastrofę humanitarną. Co czeka tych ludzi po drugiej strony granicy? Jak żyją rzesze Afgańczyków na pakistańskiej ziemi? Ile prawdy jest w oskarżaniu ich o wspieranie pakistańskich talibów? Czy rządowi w Islamabadzie uda się pozbyć problemu i przy okazji zyskać trochę głosów w nadchodzących wyborach?
„W obliczu utraty przez Gazprom znaczącej części rynku w Europie rosyjski koncern poszukuje możliwości eksportowania gazu ziemnego na nowych kierunkach – w tym w Azji Centralnej. Moskwa od jesieni 2022 r. nasiliła zabiegi dyplomatyczne, proponując Kazachstanowi i Uzbekistanowi zawarcie tzw. unii gazowej, której głównym celem jest zdobycie przez rosyjski koncern dostępu do centralnoazjatyckiej infrastruktury przesyłowej.” [Ośrodek Studtiów Wschodnich]
Afryka
„Eskalacja przemocy spowodowała, że liczba osób wewnętrznie przesiedlonych w Demokratycznej Republice Konga osiągnęła rekordowy poziom 6,9 miliona, podała w poniedziałek Organizacja Narodów Zjednoczonych. (…) Konflikt między rebeliantami M23 i milicjami lojalnymi wobec rządu DRK nasilił się we wschodniej prowincji Kivu Północne od początku października, szczególnie na północ od stolicy prowincji Goma.” [France24]
„Sześć miesięcy po wybuchu wojny domowej w Sudanie, walczące strony wznowiły rozmowy pokojowe w Arabii Saudyjskiej, choć w procesie tym pojawiają się już pęknięcia. W niedzielnym oświadczeniu Departament Stanu Stanów Zjednoczonych wezwał obie strony do konstruktywnego podejścia do rozmów.” [Al-Dżazira]
Co tam w Kenii słychać?
Tak jak zapowiadaliśmy w wydaniu 154., król Karol przybył do Kenii z oficjalną wizytą. Chociaż w czasie wizyty mówił, że nie ma żadnego usprawiedliwienia dla zbrodni, jakich dokonano w czasach kolonialnych, to jednak nie padło słowo „przepraszam”, które przez niektórych było bardzo wyczekiwane. [France24]
„Wizy uprawniające do odwiedzenia Kenii mają zostać zniesione dla innych obywateli afrykańskich państw od przyszłego roku w ramach działań na rzecz otwarcia handlu i podróży na kontynencie.” [The Guardian]
Czy chińskie inwestycje się opłacają? Zależy to od wielu czynników, ale obecnie władze Kenii mają problemy związane ze spłatą kredytów zaciągniętych na wybudowaną przez Chiny kolej i z tego powodu drastycznie podnoszą ceny biletów na tej trasie. [AP News]
Pakistański dziennikarz zginął w zeszłym roku zastrzelony przez kenijską policję. Chociaż władze Kenii mówiły o nieszczęśliwej pomyłce, to śledczy z Pakistanu przekonywali, że doszło do zaplanowanego zabójstwa. Teraz w Nairobi rozpoczyna się proces policjantów oskarżonych przez żonę dziennikarza o morderstwo. [Al-Dżazira]
Główna komisja wyborcza w Senegalu nakazała procedowanie kandydatury lidera opozycji Ousmane Sonko, która w nadchodzących wyborach prezydenckich została zakwestionowana w ciągu ostatniego roku z powodu serii zarzutów kryminalnych. [France24]
AP przygotował śledztwo, które wskazuje na niebezpieczeństwa, jakie wiążą się z ciągłym wykorzystywaniem tankowców. Właśnie jeden taki stary tankowiec wybuchł u wybrzeży Nigerii w zeszłym roku zabijając co najmniej 5 osób. [Al-Dżazira]
Jak prowadzić edukację dzieci, kiedy w każdej chwili mogą pojawić się dżihadyści? The Guardian ma artykuł o tym, jak w Burkina Faso korzystano z pomocy lekcji transmitowanych za pomocą radia. [The Guardian]
„Od upadku rządów Mu’ammaa Kaddafiego minęło już prawie 12 lat. W tym czasie Libijczycy przeszli przez bombardowania NATO, dwie wojny domowe oraz terror Państwa Islamskiego. Po tylu latach walk i cierpień, przyszłość Libii nadal nie przedstawia się w optymistycznych barwach.” [Puls Lewantu]
Ameryka Łacińska
W Panamie wielkie społeczne protesty wywarły wpływ na rządzących. Ludzie wyszli na ulicę żeby protestować przeciwko przedłużeniu działalności kanadyjskiej firmy wydobywczej działającej w rejonie kraju mającym specjalną wartość ekologiczną. Sprawa jest trochę zagmatwana i ociera się o lokalny sąd najwyższy i notowania giełdowe, ale artykuł AP News zwięźle to wszystko opisuje. [AP News]
Partia Bernardo Arevalo, prezydenta elekta Gwatemali, została zawieszona. Jeśli czytając to zdanie macie uczucie daja vu, to spieszymy was uspokoić, że rzeczywiście zdarzyło się to już drugi raz w ostatnich miesiącach. Zawieszenie, do którego doszło w czasie kampanii wyborczej, zostało cofnięte przez Sąd Najwyższy na czas okresu wyborczego. Okres wyborczy minął, więc organ administracyjny zajmujący się rejestracją partii politycznych zdelegalizował partię prezydencką po raz kolejny. Zarówno w kraju jak i za granicą odbierane jest to jako element walki obecnego establiszmentu z prezydentem elektem. [France24]
„Minister spraw zagranicznych Urugwaju Francisco Bustillo podał się do dymisji w środę, wkrótce po opublikowaniu wiadomości audio, w których wydaje się prosić byłego urzędnika o nieprzekazywanie dowodów w śledztwie dotyczącym paszportu wydanego oskarżonemu handlarzowi narkotyków.” [AP News]
Sporo pisaliśmy ostatnio o potencjale na większą demokratyzacją kolejnych wyborów w Wenezueli i o tym, jak Stany Zjednoczone znoszą w związku z tym część sankcji. Najwyraźniej wiadomości o tym nie dotarły do wenezuelskiego Sądu Najwyższego, gdyż anulował on wyniki prawyborów opozycyjnych i zakazał kandydowania w wyborach polityczce, która wygrała te prawybory, jak i dwójce innych opozycyjnych polityków. [The Guardian]
W Paragwaju opublikowano wstępne wyniki spisu powszechnego z ubiegłego roku. Ogłoszono, że żyje tam 6,1 miliona ludzi. Co ciekawe, według oficjalnych rządowych szacunków liczba ludności miała wynosić około 7,4 milionów. Gdzie podział się brakujący milion z hakiem? Czy ktoś popełnił błąd przy obecnym spisie? Okazuje się, że tego miliona najpewniej nigdy w Paragwaju nie było.
Ameryka Północna
Stosunki USA-Chiny w ostatnich miesiącach wykazały oznaki stabilizacji, przynajmniej na pozór. Ani Waszyngton ani Pekin nie żywią fałszywych nadziei na przełom lub radykalną poprawę stosunków. Do tego przywódcy obu krajów – każdy z własnych powodów – dostrzegają korzyści z ograniczenia napięć na obecnym poziomie. Od czerwca obie strony przygotowują się na spotkanie obu przywódców na marginesie szczytu liderów Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku, który odbędzie się w połowie listopada w San Francisco. Czy to spotkanie może przynieść zauważalną poprawę w relacjach? [The Brookings Institution]
Środowiska (skrajnie) prawicowe regularnie opowiadają o tym, że „ideologia gender” jest promowana z pieniędzy lewicowych bogaczy (zwykle Georga Sorosa). Tymczasem to właśnie prawicowa kampania skierowana przeciwko społeczności transpłciowej w Stanach Zjednoczonych jest fundowana przez konserwatywnego miliardera. [HuffPost]
Ron DeSantis może nie jest w stanie zdobyć zainteresowania wyborców swoją kampanią prezydencką ale przynajmniej dziennikarze modowi zainteresowali się tym, czy używa wkładek do butów, które mają sprawić, że będzie wydawał się wyższy. [Politico]
Kampania prezydencka byłego wiceprezydenta Mike’a Pence’a zakończyła się w Las Vegas. Jeśli jesteście zaskoczeni tym, że jeszcze trwała, to nie witamy w klubie. Politico przedstawia karierę polityczną tego polityka oraz opisuje właśnie zakończoną kampanię, która od samego początku zdawała się być skazana na niepowodzenie. [Politico]
Oceania
„Umowa o wolnym handlu między Unią Europejską a Australią, która powstaje od 2018 roku, nie dojdzie do skutku w najbliższym czasie po tym, jak ostatnia próba jej zawarcia zakończyła się dramatycznym upadkiem.” [Euronews]
Ekonomia i gospodarka
„Sam Bankman-Fried jest winny wszystkich siedmiu zarzutów federalnych w swoim procesie karnym za oszukanie klientów swojej giełdy kryptowalut na miliardy dolarów za pomocą swojego imperium kryptowalutowego (…).” [Gizmodo]
„W dzisiejszym odcinku Joanna Maćkowiak-Pandera, szefowa Forum Energii, opowiada, jak powinien wyglądać nadzór nad sprawami energetycznymi i klimatycznymi oraz jaką rolę może odegrać zaplecze eksperckie.”
„Holistyczny obraz amerykańskiej gospodarki jest dobry. PKB szybko rośnie, bezrobocie utrzymywane jest w ryzach, a konsument jest silny. Nie oznacza to jednak, że poszczególne branże nie zmagają się z (na razie) cyklicznymi pęknięciami. Taką branża jest sektor bankowy, który w pierwszej połowie br. doświadczył destabilizacji w związku z upadkiem banku SVB. Teraz, docierają do nas wieści, że duże amerykańskie banki inwestycyjne redukują zatrudnienie.” [Obserwator Gospodarczy]
Nauka i technologia
Prezydent Joe Biden podpisał zarządzenie, które reguluje prace nad sztuczną inteligencją w Stanach Zjednoczonych. Co dokładnie jest w tym rozporządzeniu? Możecie o tym przeczytać na stronie Białego Domu lub też w artykule serwisu Vox, który zwraca uwagę na to, czego brakuje w tym zarządzeniu. [Biały Dom], [Vox]
W Wielkiej Brytanii odbył się szczyt dotyczący bezpieczeństwa Sztucznej Inteligencji, który zakończył się podpisaniem wspólnego porozumienia przez Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię, Unię Europejską i Chiny. The Guardian w pierwszym artykule ma krótkie podsumowanie najważniejszych rzeczy związanych z tym szczytem, a w drugim skupia się na tym, co dokładnie zawarte jest w podpisanym porozumieniu. [The Guardian #1], [The Guardian #2]
„Ludzie i roboty – czy maszyna może być dla nas autorytetem? Roboty humanoidalne wcale nie są lubiane – zauważa dr Konrad Maj – Nasza interakcja z nimi jest trochę dziwna, bo balansujemy ciągle na granicy: czy to jest człowiek, czy to jest maszyna? – dodaje.” Polecamy rozmowę z kierownikiem Centrum Innowacji Społecznych i Technologicznych HumanTech na Uniwersytecie SWPS w Warszawie.
„Co powoduje omdlenia? Naukowcy w końcu mają odpowiedź. Eksperymenty na myszach ujawniają połączenia mózg-serce, które powodują, że szybko tracimy przytomność – i budzimy się chwilę później.” [Nature]
Terapie środkami psychodelicznymi zbliżają się coraz szybciej do zatwierdzania (lub już są zatwierdzane) – ale to, jak dokładnie działają, ciągle pozostawia wiele pytań. Polecamy lekturę dłuższego artykułu Nature, póki jest w otwartym dostępie. [Nature]
Czy ludzie będą w stanie rozmnażać się w kosmosie? Tego jeszcze nie wiemy, ale naukowcy przeprowadzili już eksperymenty na mysich embrionach zapłodnionych w przestrzeni kosmicznej. [Microstoft/New Scientist]
Jak można dokonać nowego odkrycia na dnie oceanu? Wykorzystując do tego specjalistów – foki. Dzięki ich pomocy naukowcy odkryli nowy podwodny kanion, a w przyszłości współpraca ze zwierzętami może przynieść inne korzyści i nowe odkrycia. [Scientific American]
„Terapia oparta na systemie edycji genomu CRISPR-Cas9 może stać się pierwszą tego rodzaju, która uzyska zgodę amerykańskiej Agencji Żywności i Leków. Leczenie – zaprojektowane w celu złagodzenia bolesnej choroby krwi – musi najpierw zostać poddane intensywnej kontroli przez agencję i jej doradców.” Jeśli jesteście ciekawi, jak miałaby wyglądać taka terapia, to Nature ma też starszy materiał wideo. [Nature]
Niedawno nagłówki mediów rozgrzał nadprzewodnik, który miał działać w temperaturze pokojowej. Nieco wcześniej nawet prasa naukowa podchwyciła temat holograficznego tunelu-czasoprzestrzennego, który miał zostać stworzony przy użyciu komputera kwantowego. Żadna z tych historii nie okazała się prawdą. Co to mówi o [s]naszym społeczeństwie[/s] komunikacji nauki i o problemach z nią oraz jak temu próbować zaradzić? Odpowiedzieć na to próbuje autor kanału Veritasium.
Idee, kultura, społeczeństwo
„W najnowszej hollywoodzkiej produkcji »Ballada Ptaków i Węży« zagrała m.in. wrocławska Hala Stulecia. Jaki był historyczny kontekst powstania tego fenomenalnego budynku w niemieckim mieście Breslau, które zmieniło się w powojenny Wrocław?” [Tygodnik Powszechny]
Hala Stulecia we Wrocławiu, fot. Jar.ciurus / Wikimedia Commons Pierwszy Polak w kosmosie, czyli Irytujący Historyk na temat Mirosława Hermaszewskiego.
„Mamy zdecydowanie więcej niż jeden powód, by ubóstwiać dynię i nie chodzi tylko o pyszną, aromatyczną kremową zupę, która z odrobiną chili rozgrzeje każde lekko wychłodzone po spacerze ciało.” Przekrój przypomina starszy artykuł o tym, dlaczego ubóstwiamy dynię. [Przekrój]
Do przypominania, że kobiety czy małe dzieci to też ludzie, jesteśmy przyzwyczajeni. Jednak Patrycja Wieczorkiewicz w nowym tekście w Krytyce Politycznej zwraca uwagę, że ciągle zapominamy o tym, że do ludzi zaliczamy także chłopaków.
Jeszcze dwa lata temu nie zauważałam palących problemów chłopców i młodych mężczyzn. A przecież oni również, tak jak dziewczynki i kobiety, zasługują na wsparcie i wyzwolenie z opresyjnych wzorców męskości.
