Wydanie 158, 10.11.2023
To z potencjałem na rozszerzenie UE, kącikiem birmańskim i dniem wyborczym w USA
Nie będziemy Wam marnować czasu wstępami. Zapraszamy do lektury nowego Tygodnika.
Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
Pisowski aparatczyk, który brał udział w nagonce na syna posłanki Filiks, został ukarany przez UW. Naganą. Oczywiście dla pisowców jakakowliek (nawet śmiesznie niska) odpowiedzialność za własne słowa to jest „komunistyczny zamordyzm”. Tymczasem studentka, która zgłosił sprawę Oskara Sz. do władz UW musi borykać się z groźbami. [TokFM], [Onet]
„Rząd PiS od dwóch lat próbuje wyłonić kandydata na sędziego Trybunału Sprawiedliwości UE. Przegrane wybory przyspieszyły sprawy i międzyresortowy zespół nominował dr hab. Dobrochnę Bach-Golecką, prawniczkę oraz teolożkę”. Czy współpracowniczka Ordo Iuris trafi do TSUE? Nie jest to do końca pewne. Polecamy lekturę artykułu. [OKO.press]
„Komisja Europejska zatwierdziła rewizję KPO już 13 krajów, ale Polski nie ma tym gronie. Dla Polski zaliczki z programu REPowerUE to jedyne środki z KPO, które możemy dostać, zanim uporamy się z reformą wymiaru sprawiedliwości. Jeśli rząd PiS tego nie dopilnuje, nowy będzie miał bardzo mało czasu” [OKO.press]
„Komisja Prawna Parlamentu Europejskiego wydała rekomendację w sprawie uchylenia immunitetu czworga europosłów PiS i Suwerennej Polski, którym grozi w Polsce proces za powielanie treści o wydźwięku rasistowskim.” [Euractiv PL]
Europosłowie twierdzą, że chce się ich ukarać za lajkowanie wpisów i opisują, jakby to był jednocześnie (sic!) komiczny i stalinowski pomysł. Oczywiście fałszywie przedstawiają to, o co zostali oskarżeni, ale to nie powinno chyba nikogo dziwić. Czy jednak można zostać skazanym za lajkowanie posta? Karnista Mikołaj Małecki już w 2017 roku analizował taki przypadek. [Dogmaty Karnisty]
„Zarząd NBP w oficjalnym stanowisku potępia jednego ze swych członków. To Paweł Mucha, człowiek prezydenta Andrzeja Dudy. W tle tajemnicza publikacja anonimowego blogera – zadziwiająco dobrze poinformowanego o stosunkach wewnątrz NBP” [OKO.press]
Jesteście ciekawi jak będzie wyglądać polityka zagraniczna Polski po oderwaniu PiS od władzy?
Od pewnego czasu rośnie napięcie na linii Polska – Niemcy – Ukraina. Czy stosunki z naszymi sąsiadami zmienią się po przejęciu rządów przez dotychczasową opozycję? Czy jest szansa, by zakończyć trwający konflikt, a spór przemienić we współpracę? Jak kształtować się będzie polska polityka zagraniczna? Czy Tusk uzyska od Berlina reparacje i czy ma szanse na powrót do czasu przed tym, jak Wołodymyr Zełenski wypowiadał się o Polsce w ONZ? O tym rozmawiają w dzisiejszym odcinku Karolina Wigura i Zbigniew Parafianowicz. Zaprasza Jakub Bodziony!
Jeśli nie jesteście politycznymi freakami, którzy pochłaniają duże ilości newsów politycznych (co jest całkiem zdrowym podejściem), to sporo dowiecie się z tego podcastu. Ale jeśli komentatorzy nie zaskoczą Was swoimi przemyśleniami, to i tak audycja dostarcza dużo ciekawych anegdot i ploteczek politycznych, które niekoniecznie trafiały wcześniej na pierwsze strony gazet.
„Marcin Matczak i Katarzyna Skrzydłowska-Kalukin rozmawiają o tym, jak naprawić państwo po rządach PiS. Czy PO, Polska 2050 i Lewica zdołają stworzyć skuteczny rząd? W najnowszym odcinku Podcastu Kultura Liberalna Jarosław Kuisz kontynuuje temat zmiany władzy w Polsce. Opozycja wygrała wybory 2023 – co dalej? Co zrobi Andrzej Duda, Szymon Hołownia, Donald Tusk i Władysław Kosiniak-Kamysz? Jak naprawić Trybunał Konstytucyjny gdzie zasiada Krystyna Pawłowicz i Julia Przyłębska? Czy PiS niszczy dowody? Profesor Matczak – wywiad o wyborach i Dudzie.” Nie jesteśmy wielkimi fanami pana Matczaka od jakiegoś czasu, ale jeśli wypowiada się tylko o kwestiach prawnych, to nie zaszkodzi zapoznać się z tym, co mówi.
Rozpasała się nam Kultura Liberalna w tym numerze, ale co zrobić. Właśnie, co zrobić z polską historią (rozumianą jako dział nauki) po 8 latach rządów PiS? Co z tymi wszystkimi Instytutami Myśli (jedynie) Polskiej? Co z Marszem Niepodległości? Czego możemy się spodziewać po rocznicy, którą powinna łączyć w radości wszystkich Polaków, a jest jak jest? Marcin Zaremba, Adam Leszczyński i Jarosław Kuisz.
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich].
The Kyiv Independet donosi o kolejnym przedłużeniu stanu wyjątkowego i mobilizacji w Ukrainie. France24 za to pisze o tym, że w przyszłym roku nie dojdzie (najprawdopodobniej) do planowanych wyborów prezydenckich. [The Kyiv Independent], [France24]
Znowu protesty na granicy Polski z Ukrainą.
„Oficjalne żądania polskich przewoźników blokujących przejścia graniczne nie zostały przekazane Ukrainie” – poinformowały we wtorek władze w Kijowie. W komunikacie strona ukraińska zaznaczyła jednak, że jest „gotowa na konstruktywny dialog”. W poniedziałek na polsko-ukraińskich przejściach rozpoczęły się protesty kierowców organizowane przez Komitet Obrony Przewoźników i Pracodawców Transportu przeciwko liberalizacji handlu.
„Postępującą degradację sił powietrznych Ukrainy może zatrzymać tylko szybkie przezbrojenie ich na samoloty wielozadaniowe F-16. Ze względu na opóźnione decyzje USA i czas niezbędny do wyszkolenia pilotów mogą one odegrać istotną rolę wojskową najwcześniej wiosną lub latem 2024 r.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Europa
Łotwa wprowadza związki partnerskie. Nowy rząd Czarnogóry: długo oczekiwana stabilizacja władzy wykonawczej. Mowa tronowa brytyjskiego monarchy pewnie mu się niezbyt podobała. Polityka migracyjna Indii – znaczenie dla UE.
„8 listopada Komisja Europejska (KE) przedstawiła raporty oceniające stan przygotowania państw aspirujących do członkostwa do reform i ich postępy w tym zakresie. Po raz pierwszy opublikowano dokumenty dotyczące Ukrainy, Mołdawii i Gruzji. Ze względu na znaczny progres tych państw we wdrażaniu reform KE zarekomendowała Radzie UE rozpoczęcie negocjacji z Ukrainą i Mołdawią w sprawie członkostwa oraz przyznanie Gruzji statusu kraju kandydującego.” Polecamy analizę raportu KE, zarówno na stronie OSW jak i Politico. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [Politico]
Jeśli interesuje Was, co Agnieszka Filipiak pisze na temat fragmentu raportu KE dotyczącego Gruzji, to polecamy jej ostatni artykuł. [Raport Agnieszki Filipak]
A co w Mołdawii? Wybory samorządowe. Jeśli tak jak nas interesujecie się tym małym krajem, to polecamy podcast Miłosza Szymańskiego na temat tych wyborów. OSW ma analizę w formie tekstowej, jeśli taka forma bardziej Wam odpowiada. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Oszczędności – cięcia wydatków publicznych w celu zmniejszenia długu publicznego – wiążą się z poważnymi kosztami gospodarczymi poprzez obniżenie PKB, zatrudnienia, inwestycji prywatnych i płac. Jednak wpływ cięć wydatków publicznych na udziały w głosach skrajnych partii był do tej pory słabo rozumiany. Teraz zaczyna się to zmieniać.” O przełożeniu oszczędności na wzrost popularności partii skrajnych w Europie pisze [EU Observer].
„Seria zamachów stanu w państwach Sahelu sprawiła, że polityka bezpieczeństwa UE wobec tego regionu znalazła się w impasie. Unia postrzega go jako obszar swojego rozszerzonego południowego sąsiedztwa, a najbardziej koncentruje się na partnerstwie z grupą pięciu państw skupionych wokół platformy G5 Sahel.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Dużo się dzieje w Hiszpanii. Pedro Sánchez jest znowu premierem, tym razem z poparciem regionalnych partii separatystycznych. Oczywiście separatyści nie popierają nowego/starego rządu z dobroci serca, tylko w zamian za amnestię dla swoich polityków skazanych za przeprowadzenie katalońskiego referendum niepodległościowego w 2017 r. Ta polityczna umowa bardzo nie spodobała się zwłaszcza konserwatystom, którzy od kilku dni protestują w Madrycie. A The Guardian pisze o tym, jak postrzelony został założyciel (oraz były już szef) skrajnie prawicowej partii VOX. Motywy ataku nie są jeszcze znane. [Politico], [The Guardian]
W Portugali wybuchł skandal korupcyjny, w wyniku którego premier Anotnio Costa podał się do dymisji, o czym przeczytacie w Politico. Barron’s donosi, że prezydent Portugalii podjął decyzję o rozwiązaniu parlamentu, co oznacza przeprowadzenie wcześniejszych wyborów w marcu. [Politico], [Barron's]
„Polacy w Holandii zorganizowali zamach na dziennikarza – świadka w procesie brutalnej mafii. Ujawniamy, jak trafili do centrum holenderskiego półświatka.” Polecamy reportaż serwisu Frontstory, który jest częścią międzynarodowego śledztwa kilku organizacji dziennikarskich. [Frontstory]
„W wyniku dwóch fal migracji w drugiej połowie XX wieku 90% społeczności żydowskiej Gruzji wyjechało do Izraela. Mimo to w ostatnich latach w kraju widoczne jest zwiększenie zainteresowania kulturą żydowską.” [Nowa Europa Wschodnia]
„Ustawa wymuszająca bardziej ekologiczne formy ogrzewania domów wywołała w Niemczech wielkie oburzenie i pogrąża najpopularniejszego dotąd polityka. Co to zwiastuje na przyszłość, skoro kraj czekają znacznie poważniejsze wyzwania, żeby przestał być największym trucicielem w Europie? O wyboistej drodze Niemiec do osiągnięcia zeroemisyjności opowiada Jakub Wiech – redaktor naczelny portalu Energetyka24.com, prowadzący podcast Elektryfikacja i autor książki »Energiewende. Nowe niemieckie imperium«.”
Izrael, Hamas, Gaza
„Izrael rozpoczął lądową ofensywę w Strefie Gazy. Gaza wciąż jest bombardowana izraelskimi pociskami. Celem ataków jest Hamas – jego bojownicy oraz kierownictwo. Jednak szybko rośnie również liczba ofiar cywilnych. O postępach operacji wojskowej Izraela, a także nastrojach w izraelskim społeczeństwie opowiada Marek Matusiak, analityk OSW.”
Jeśli wolicie przeczytać o operacji lądowej Izraela w Strefie Gazy, to polecamy analizę PISM. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Trzydziesty czwarty dzień wojny. Przez co najmniej cztery ostatnie tygodnie wojna płynęła przy akompaniamencie nie tylko eksplozji bomb zrzucanych przez izraelskie samoloty, ale także wezwań do zawieszenia broni. Zanosi się na to, że dostaniemy przynajmniej namiastkę: według Amerykanów Izrael zapowiedział codzienne czterogodzinne przerwy w działaniach bojowych, które dadzą cywilom sposobność, aby ewakuować się na południe Strefy Gazy, a organizacjom pomocowym – czas na wykonanie ich pracy.” [Konflikty]
4 listopada była rocznica końca procesu pokojowego między Izraelem a Palestyną. To, co zostało wypracowane i zatwierdzone jako porozumienie z Oslo, zostało de facto pogrzebane po zabójstwie premiera Izraela Icchaka Rabina w roku 1995. Został on zabity przez prawicowo nacjonalistycznego Żyda, który sprzeciwiał się porozumieniu z Palestyną. W kolejnych wyborach prawica uzyskała władzę, a premierem został nie kto inny jak Binjamin Netanjahu. [The Guardian]
W Paryżu odbyła się konferencja na temat pomocy humanitarnej dla mieszkańców Strefy Gazy. AP News ma artykuł podsumowujący, natomiast na stronie France24 możecie znaleźć zapis livebloga z tego, co się działo w czasie konferencji. [AP News], [France24]
„Wojna Izraela z Hamasem nasiliła zagrożenia terrorystyczne dla państw członkowskich NATO. Chociaż część sojuszników jest gotowa udzielać pomocy Izraelowi, Sojusz nie będzie się angażował w walkę z Hamasem. ” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Czy Izrael dokonuje ludobójstwa? Co to właściwie znaczy, kiedy mówi się o ludobójstwie i czy to ma znaczenie, czy działanie Hamasu albo Izraela się tak zakwalifikuje? Polecamy artykuł z Krytyki Politycznej nie po to, żeby przekonać Was do jakiejś określonej opinii, a dlatego, że przybliża on zarówno historię jak i praktyczne zastosowanie terminu „ludobójstwo”. [Krytyka Polityczna]
„W dzisiejszym filmie zajmujemy się Strefą Gazy obecnie. Jak ataki Izraela wpływają na życie w Strefie Gazy? Jak wygląda sytuacja na miejscu? Atak Izraela, oblężenie i bombardowanie Strefy Gazy doprowadziły do katastrofy humanitarnej. Odwet Izraela w związku z wojną Izraela z Hamasem przynosi tysiące ofiar cywilnych. Czy Izrael dopuszcza na miejsce pracowników humanitarnych? Czy możliwa jest ewakuacja cywilów? Dlaczego Strefa Gazy rządzona przez Hamas jest w ruinie? Jak działają teraz służby medyczne i organizacje pomocowe? Oto relacja przedstawicielki organizacji Lekarze bez Granic, która od lat zajmuje się m.in. Palestyną. Zapraszamy na rozmowę Outriders!”
Bliski i Środkowy Wschód
Arabia Saudyjska bojkotuje Tik-Toka w związku z oskarżeniami o cenzurowanie pro-saudyjskich treści. A turecki parlament bojktuje produkty spożywcze produkowane przez marki, które mają popieracć Izrael w trwającej wojnie.
Rada Współpracy Zatoki Perskiej ogłosiła wprowadzenie w latach 2024-2025 wspólnej wizy turystycznej dla jej sześciorga państw członkowskich. Działać będzie to analogicznie do wizy strefy Schengen. O planach i nadziejach wiązanych z tą inicatywą przeczytacie w artykule. [Al-Monitor]
Jak informowaliśmy w zeszłym tygodniu, Republika Turecka ma 100 lat. Ma też wiele regionalnych kłopotów. Jak w sytuacji wojny w Palestynie reagują jej rządzący? Jaką rolę chce odgrywać Turcja w regionie? Opowiada na to dr Karol Wasilewski, Instytut Badań nad Turcją.
Turecki sąd najwyższy utrzymał w mocy kontrowersyjne prawo medialne. Zakłada ono karę do trzech lat więzienia za „dezinformację”. Krytycy i opozycja mówią, że w praktyce prawo służy do nacisku na niezależne od rzędu media i dziennikarzy. Prawo, jako pogłębiające upadek niezależności mediów, sktyrykowała również komiesja europejska. [Al-Monitor]
Nadal trwa kampania ataków na bazy amerykańskie w Syrii i Iraku. Ma to oczywiście związek z atakiem Hamasu 7. października i trwającej od tego czasu wojnie Izraela w Gazie oraz rosnącym napięciem w regionie. W tym czasie miało dojc do 40 ataków na bazy amerykańskie, w których rannych zostało 56 żołnierzy. [Reuters]
Irackie władze bardzo chcą uniknąć sytuacji, w której stają się polem bitwy między stronnikami wojny między Izraelem i Hamasem, a tak wyglądają ataki pro-irańskich milicji na bazy USA. Niestety, władze mają tutaj ograniczone pole działania. Szerzej o problematyce sytuacji Iraku przeczytacie w analizie od Al-Monitor. [Al-Monitor]
Amerykanie zaatakowali cele położone we wschodniej Syrii, które miały być wykorzystywane przez irański Korpus Strażników Rewolucji Islamskiej. Jest to odpowiedź na rosnącą liczbę ataków na jednostki USA w regionie. [DW]
Nieopodal wybrzeży Jemenu, bojownicy Huti zestrzelili amerykańskiego dona MQ-9 Reaper. Następnie podjęli próby przechwycenia jego szczątków. Jak donosi Pentagon, nie wydobędą z wraku niczego wyrafinowanego. [BBC], [Yahoo!]
Jordania uzgodniła z Międzynarodowym Funduszem Walutowym linię finansowania w wysokości 1,2 mld dolarów oraz czteroletni plan reform. Do tej pory Jordania wywiązywała się z celów postawionych jej przez Fundusz. [Reuers]
W Katarze skazano na karę śmierci 8 obywateli Indii pod zarzutem szpiegostwa. Byli wojskowi pracowali w firmie zajmującej się sektorem kosmicznym oraz bezpieczeństwa. Jak wpłynie to na tradycyjnie dobre stosunki między oboma krajami? Na to pytanie dzisiaj nikt nie odpowie. [DW]
Azja
„Tajwan skupia na sobie uwagę całego świata. Czy właśnie tam zobaczymy pierwsze starcie w globalnym konflikcie? Czy Chiny zdecydują się na inwazję? A może inne scenariusze wydają się dziś bardziej prawdopodobne? W tym filmie analityk OSW Michał Bogusz opowie jak mogą przebiegać działania Chin wobec Tajwanu. Ten film to pierwsza część Trylogii Tajwańskiej OSW. W kolejnych tygodniach opowiemy o znaczeniu półprzewodników i globalnej gospodarce w obliczu potencjalnego konfliktu na Tajwanie.”
„Władze Bangladeszu ogłosiły nową strukturę wynagrodzeń dla protestujących pracowników fabryk odzieżowych, podnosząc miesięczną płacę minimalną o 56% do 113 USD z 75 USD, co zostało odrzucone przez niektóre grupy pracowników jako zbyt małe i niezwykle frustrujące.” [Al-Dżazira]
„Powrót masek, zakaz budów i zamknięcie szkół – toksyczne powietrze ogarnia Nowe Delhi. Zimą spalanie resztek pożniwnych w sąsiednich stanach zbiega się z niższymi temperaturami, które zatrzymują niebezpieczny dym.” [The Diplomat]
Kącik birmański
„Wybrany przez wojsko prezydent Mjanmy ostrzegł, że krajowi grozi rozpad, jeśli rząd nie będzie w stanie kontrolować walk, które wybuchły w stanie Shan.” Cieszymy się w redakcji, że mainstreamowe media zachodnie coraz bardziej zwracają uwagę na to, co obecnie się dzieje w Mjanmie. [BBC]
Tymczasem junta wojskowa przygotowuje się do przeprowadzenia wspólnych manewrów wojskowych z Rosją. [Radio Free Asia]
Z powodu przewrotu wojskowego w Mjanmnie oraz w związku z narastającym konflikctem zbrojnym organizacje przestępcze rosną w siłę. Skutkiem tego jest drastyczny wzrost spożycia metaamfetaminy w sąsiednim Laosie. [Al-Dżazira]
Afryka
„Somalia od lat pozostaje synonimem państwa upadłego. Na jej terytorium znajdują się jednak zaskakująco stabilne republiki od dawna walczące o międzynarodowe uznanie. Lokalny separatyzm ma wiele warstw, a niektóre rzadko przedzierają się do świadomości międzynarodowych obserwatorów. Napięcia między regionami wielokrotnie w przeszłości przeradzały się w konflikty o niskiej intensywności. Ale ostatnie miesiące przyniosły starcia między siłami Somalilandu i próbującego się odeń oderwać Khaatumo.” [Konflikty]
„10 października w Liberii odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich oraz parlamentarnych. Były to pierwsze samodzielnie przeprowadzone przez ten kraj wybory od zakończenia wojny domowej w 2003 r. Zapraszamy na kolejny odcinek cyklu Fokus PISM. Czy wybory są pozytywnym przełomem w historii Liberii? Czy przebiegły one spokojnie i bezpiecznie? Jaka jest aktualna kondycja kraju? Kim są kandydaci biorący udział w wyborach? Jaką rolę odegrały kobiety w zakończeniu wojny domowej? Jaką rolę odgrywają USA w polityce Liberii i czy traktuje ona USA jako kolonizatora?”
W podcaście PISM o wyborach w Liberii dużo miejsca poświęcono wojnie domowej w tym kraju. Jędrzej Czerep z PISM wspominał o filmie dokumentalnym serwisu Vice, który porusza temat wojny domowej, więc postanowiliśmy go tutaj wrzucić. Ostrzegamy, że jest dość drastyczny. [The Cannibal Warlords of Liberia @ Youtube]
Nigeria wprowadza program szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV). HPV jest główną przyczyną raka szyjki macicy, który jest w Nigerii trzecim najpopularniejszym typem raka oraz drugim najczęściej powodującym zgony. Program ma objąć 7,7 milionów dziewczynek. [Organizacja Narodów Zjednoczonych], [El Pais]
„Wojna domowa w Mali przechodziła już kilka faz. Wraz z wycofaniem sił MINUSMA północ może znów pogrążyć się w konflikcie wokół niepodległego Azawadu – saharyjskiej republiki Tuaregów. Symbolem nadchodzącego chaosu może stać się opuszczenie przez siły międzynarodowe bazy w Kidalu, która niemal natychmiast wpadła w ręce separatystów. Bamako może stanąć w obliczu faktycznego podważenia istnienia kraju w jego obecnej formie. Otwarte pozostaje pytanie, czy junta będzie w stanie opanować sytuację, do której sama doprowadziła.” [Konflikty]
Ameryka Łacińska
W Chile wciąż trwa proces tworzenia nowej konstytucji. Po pierwszym – bardzo lewicowym – projekcie, który został odrzucony przez społeczeństwo, powstał kolejny. Tym razem został stworzony przez bardzo prawicową konstytuantę i jest też bardzo konserwatywny. Sondaże wskazują, że ten projekt też nie ma poparcia społecznego. [The Guardian]
Źródłó: America Elects @ Twitter „Tysiące żołnierzy zajęło pozycje w portach i na lotniskach w Rio i São Paulo oraz wzdłuż zachodniej granicy Brazylii w ramach wysiłków mających na celu zduszeie przestępczości zorganizowanej w obliczu wzrostu rozlewu krwi i przemocy.” [The Guardian]
19 listopada odbędzie się druga tura wyborów prezydenckich w Argentynie. Skrajnie prawicowy kandydat, chociaż nie wygrał w pierwszej turze, wciąż ma realną szansę na wygraną. Do głosowanie przeciwko niemu namawiają potomkowie ofiar totalitarnego reżimu w Argentynie, o czym przeczytacie w The Guardian. Przeciwko niemu są też fani Taylor Swift. [The Guardian], [AP News]
Ameryka Północna
Co sytuacja w kanadyjskich bankach żywności mówi o sytuacji w tym kraju? Właśnie o tym jest artykuł serwisu The Pointer. [The Pointer]
„Wiele lat temu biali sędziowie sądu apelacyjnego w Luizjanie postanowili w tajemnicy systematycznie ignorować petycje składane przez więźniów, w większości czarnoskórych, którzy twierdzili, że zostali niesprawiedliwie skazani.” Polecamy kolejne śledztwo serwisu ProPublica. [Pro Publica]
Za nami pierwszy wtorek po pierwszym poniedziałku listopada. Czyli dzień wyborów w Stanach Zjednoczonych. Tego dnia każdego roku odbywa się większość wyborów, nawet jeśli nie ma akurat wyborów na Prezydenta czy do Izby Reprezentantów lub Senatu. Prezydent Biden ma obecnie dość niskie poparcie, więc powszechny sukces partii demokratycznej był wielkim zaskoczeniem dla większości komentatorów.
Tutaj znajdziecie świetne podsumowanie na temat tego, gdzie kto wygrał i jak ma się to do stanu wcześniejszego. [Tangle]
Politico i BBC mają kilka wniosków z tych wyborów. Głównym jest taki, że decyzja uchylenia federalnej gwarancji prawa aborcyjnego ma negatywny wpływ na poparcie dla Republikanów. [Politico], [BBC]
Erin Reed zwraca uwagę, że nie tylko ultrakonserwatywna polityka antyaborcyjna przyczyniła się do słabego wyniku republikanów. Wielu republikańskich kandydatów stosowało retorykę skierowaną przeciwko społeczności osób transpłciowych i okazało się, że nie było to skuteczne. A w wyborach na poziomie lokalnym (zwłaszcza do rad szkolnych) organizacja, która skupiała się na walce ze społecznością LGBTQ (skupiając się właśnie przeciwko literce T), poniosła sromotną porażkę. [Erin in the Morning]
Oceania
„Bezterminowy areszt imigracyjny uznany za niezgodny z prawem w przełomowej decyzji australijskiego Sądu Najwyższego. Decyzja obala 20-letni precedens i może spowodować natychmiastowe zwolnienie 92 osób, przy czym zatrzymanie 340 innych również stoi pod znakiem zapytania.” Decyzja ta wywołała burzę na australijskiej scenie politycznej i jak tylko pojawi się dobra analiza to wrzucimy ją do Tygodnika. [The Guardian]
„Awaria Optus odcina sieć komórkową i internet dla milionów Australijczyków. Nagła ogólnokrajowa awaria dotknęła Optus, drugiego co do wielkości operatora sieci w kraju.” [Al-Dżazira]
Ekonomia i gospodarka
„Myśleliście, że mikrokawalerki stanowią 20% rynku mieszkań? Jeśli tak, to się pomyliliście. I to grubo, ponieważ w III kwartale 2023 roku mieszkania o powierzchni poniżej 25 m2 (właśnie takie lokale nazywa się mikrokawalerkami) stanowiły zaledwie... 2%. sprzedanych lokali mieszkalnych.”
W Polaku są dwa wilki. Jeden chce państwa opiekuńczego, a drugi jest przeciwny opodatkowaniu najbogatszych. Artykuł sprzed 2 miesięcy, ale nie sądzimy, żeby postawy w naszym społeczeństwie drastycznie zmieniły się w tym okresie. [Obserwator Gospodarczy]
„Co decyduje o tym, jak się nam żyje? Czym jest dobrobyt i jak go mierzymy? Czy jakość powietrza i ochrony zdrowia mają znaczenie? Co dobrobyt ma wspólnego z produktywnością? Dlaczego Niemcy są bardziej produktywne od Polski? Czy rządy prawa robią różnicę? Czy podwyżka płacy minimalnej może coś zmienić? Dlaczego bankructw firm powinno być jak najwięcej? Oraz jakie jest najbardziej produktywne miejsce na świecie? O to wszystko pytamy ekonomistę Marka Ignaszaka.” [GRAPE]
„Blisko 400 osób powiązanych w taki czy inny sposób z przemysłem paliw kopalnych wzięło udział w zeszłorocznych rozmowach klimatycznych ONZ w Egipcie, a grupa ta była większa niż wszystkie delegacje wysłane przez kraje z wyjątkiem dwóch, zgodnie z analizą danych ponad 24 000 uczestników przeprowadzoną przez The Associated Press.” [AP News]
Czy Elon Musk stworzył chatbota opartego na sztucznej inteligencji (czyli tak naprawdę na dużych modelach językowych), żeby na tym zarobić? Czy może żeby walczyć z „ideologią woke”? A może potrzebował usłyszeć coś miłego na swój temat? [Gizmodo]
Nauka i technologia
Nastał najwyraźniej czas gwiezdnych wojen i starć w przestrzeni kosmicznej. Szczegóły jednak brzmią mało imponująco (względem tego, do czego przyzwyczaiła nas popkultura), bo chodzi o zestrzelenie rakiety na wysokości powyżej 100 km nad poziomem morza. Mowa o rakiecie wystrzelonej z Jemenu, którą miały zestrzelić siły Izraelskie. [Gizmodo]
Chyba zbyt mało się mówi o tym, że zanieczyszczenia związane z samochodami pochodzą także z opon. Dlatego polecamy Wam artykuł serwisu Slate, który właśnie ten temat porusza. [Slate]
„Chirurdzy z Nowego Jorku ogłosili w czwartek, że przeprowadzili pierwszy w historii przeszczep całego oka u człowieka. Zostało to okrzyknięte przełomem, mimo że pacjent nie odzyskał wzroku w oku.” [Reuters]
„Szabrownicy nadal plądrują bogate dziedzictwo archeologiczne Afganistanu. Pomimo obietnic talibów dotyczących ochrony zabytków, satelity pokazują, że grabieże nadal trwają” [Science]
„Oprogramowanie dostosowane do artykułów chemicznych może wykrywać tekst napisany przez ChatGPT lepiej niż istniejące detektory sztucznej inteligencji. Naukowcy wytrenowali narzędzie na wstępach artykułów – napisanych przez ludzi – w czasopismach chemicznych. Następnie użyli ChatGPT do napisania wstępów w tym samym stylu, podpowiadając mu tytuły lub streszczenia artykułów. Ich detektor wykrył tekst wygenerowany przez sztuczną inteligencję z dokładnością 98-100%. Dla porównania, narzędzie do klasyfikacji tekstu wyprodukowane przez OpenAI, twórcę ChatGPT, było w stanie wykryć wstępy napisane przez AI z dokładnością około 10-55%.” [Nature]
Idee, kultura, społeczeństwo
Strajk amerykańskich aktorów będzie trwał (najprawdopodobniej) co najmniej do 2024 roku.Strajk amerykańskich aktorów przerwany. Negocjatorzy obu stron doszli do porozumienia, o czym pisze Variety. Jednak nadal polecamy Wam materiał sprzed dwóch dni dotyczący tego strajku. Głównie poszło o wykorzystanie wizerunków (skanowanie twarzy). O co w tym chodzi, wyjaśniają Napisy Końcowe w osobnym segmencie swojego ostatniego live (45:57, jeśli YT nie włączy Wam automatycznie). [Variety]„O chorobie mówiono wtedy, jak coś bolało, było widoczne i uniemożliwiało funkcjonowanie na co dzień – tak prof. Ewelina Szpak przedstawia podejście ludności wiejskiej do chorowania. Rozmawiamy o opiece medycznej na wsi w okresie PRL-u.”
Dżohar Dudajew był radzieckim wojskowym oraz pierwszym prezydentem Czeczeńskiej Republiki Iczkerii – państwa, które proklamowało niepodległość od Rosji w 1991 roku. Podcast Za Rubieżą krótko przybliża jego sylwetkę, ale, co ciekawsze, przedstawia również wywiad, jakiego udzielił on rosyjskiej gazecie Wzgljad. Mówi on wiele o rozkładzie państwa, jakim był ZRSS, jego demoralizacji i naczelnej ideologii, czyli ruzismie. W wywiadzie udzielonym w roku 1995 roku słowa Dudajewa brzmią wręcz proroczo.
Déjà vu. Uczucie, które stara się nam powiedzieć, że to już się chyba wydarzyło. Dluższy artykuł opowiadający o ewolucyjnych mechanizmach przetrwania, które nas do niego zaprowadzają. [Aeon]