Wydanie 162, 08.12.2023
To z nowymi szczepieniami, Wenezuelą i Gujaną oraz paskudnym Internetem
Czy jest coś bardziej frustrującego niż pojawienie się możliwości zaszczepienia przeciwko najnowszej odmianie koronawirusa ale bez dostępnych terminów w okolicy? Może zapisanie się na to szczepienie i złapanie koronawirusa kilka dni przed szczepieniem. Na szczęście na poprawę humoru są obrady nowego Sejmu oraz nowe wydanie Tygodnika.
Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„Rosyjska komisja” Cenckiewicza ujawnia tajne dokumenty. Kościół chce przejąć państwową ziemię za darmo. Bezkarność myśliwych w Pobiedziskach. Duda betonuje Sąd Najwyższy. Problemy z organizacją szczepień szczepionką Nuvaxovid.
„Firma Newag z Nowego Sącza kontrolowana przez milionera Zbigniewa Jakubasa miała celowo wywoływać usterki w swoich pociągach, by przejąć intratne zlecenia na ich naprawę. Do takich zaskakujących wniosków doszła grupa hakerów, którzy na zlecenie firm kolejowych z całej Polski zajmowali się tajemniczymi awariami pociągów.” [Zaufana Trzecia Strona], [Onet (możliwy paywall)]
Co ma Sejm do zrozumienia tego, czym jest praca opiekuńcza? Według Katarzyny Przyborskiej może mieć całkiem wiele, jeśli, jak na razie niesłychane popularne, transmisje obrad Sejmu będą ukazywały więcej polityków przychodzących do pracy z dziećmi. [Krytyka Polityczna]
„Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł w czwartek w polskiej sprawie, że unijna dyrektywa 93/13 stoi na przeszkodzie wykładni sądowej, w której wykonywanie praw jest uzależnione od złożenia przez konsumenta specjalnego oświadczenia o skutkach nieważności umowy. Z wyroku cieszą się... zarówno frankowicze, jak i banki.” [Gazeta]
„To wina Czarnka. To wina pandemii. To przez lenistwo dzieci. Albo nauczycieli. Przyjemnie jest znaleźć winnego; w tym przypadku winnego gorszych wyników Polski w badaniu edukacyjnym PISA. Ale czy ten wynik ma w ogóle znaczenie? I co nam mówi o polskiej szkole? Posłuchaj!”
Księża to chyba jedyne osoby, do których obce dzieci mówią „ojcze”, a własne „proszę księdza”.
Dzieci księży pozostają w polskim Kościele katolickim białą plamą. Hierarchowie nie odpowiadają na pytania dotyczące tego, ile – według ich wiedzy – takich dzieci jest w Polsce.
„Polskie głosy są niezbędnym elementem europejskiej debaty politycznej. Na Wasze pytania o status migrantów, bezpieczeństwo informacyjne oraz różnice kulturowe i narrację polityczne odpowiadają: dr Hanna Machińska, prof. Maciej Duszczyk oraz amb. Tomasz Chłoń.” Polecamy kolejny odcinek podcastu o migracjach, który tym razem odpowiada na trzy podstawowe pytania, jakie można mieć na ten temat w Polsce.
Prezydent Duda ułaskawił kolejną osobę. Ułaskawienie dotyczy prawicowego dziennikarza, który został skazany za pomówienie prokuratora wnioskującego o uchylenie immunitetu Macierewiczowi. Przynajmniej tym razem nie jest to pedofil kazirodca. [Wirtualnemedia]
„W dzisiejszym odcinku Robert Tomaszewski opowiada o projekcie ustawy, która miała zamrozić ceny energii, zmienić przepisy dotyczące wiatraków i przywrócić obowiązek sprzedaży prądu na TGE. Zastanawia się, czy można było uniknąć afery wiatrakowej i co dalej z realizacją programu energetycznego nowej większości. Rozmowę prowadzi Julia Cydejko.”
„Co Łukaszenka mówił o wyborach w Polsce? Białoruś grozi Polsce wojną nieprzerwanie w mediach białoruskich, a jednocześnie Łukaszenka wysyła sprzeczne sygnały o potrzebie dialogu. Zapraszamy na przegląd białoruskiej propagandy, który przedstawiają analitycy OSW Kamil Kłysiński i Piotr Żochowski.”
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich.
W Senacie Stanów Zjednoczonych przepadł projekt zapewniający dalsze finansowanie pomocy dla Ukrainy. Dlaczego tak się stało, pisze The Kyiv Independent. Za to w The Washington Post przeczytacie to tym, że większość pieniędzy, jakie USA wydaje na pomoc Ukrainie i tak zostaje w Stanach Zjednoczonych. [The Kyiv Independent], [The Washington Post]
Ukraina nadal walczy ze zbrodniczym reżimem. Cierpią wszyscy – żołnierze, jak i cywile. Fundacja Cor Ignis (oraz Irytujący Historyk) znowu angażują się w pomoc. Czy możemy ich w tym wesprzeć? Oczywiście, że tak. Fundacja Cor Ignis wystawiła szereg przedmiotów na aukcje charytatywne, z których dochód przeznaczony jest na turnusy rehabilitacji psychologicznej dla dzieci doświadczonych wojną oraz dla żołnierzy walczących z rosyjskim najeźdźcą. Jeśli chociaż trochę Was zainteresowaliśmy, to już podsyłamy materiały. Pierwszy film to Irytujący Historyk opowiadający o pamiątkach po PMC Wagner (które można wylicytować). Drugi film jest na temat wystawionych fantów oraz o tym, po co w ogóle są te aukcje. Natomiast link trzeci to już bezpośredni odnośnik do konta z aukcjami. [Aukcje @ Allegro]
Na Ukrainę wraca polityka wewnętrzna. O tym, jak ewoluowała stuacja w tym kontekście od lutego 2022 roku, o tarciach między Załużnym a Zełenskim oraz o przeprowadzaniu wyborów opowiada ekspert OSW Tadeusz Iwański.
„Jednym z aspektów rosyjskiej inwazji na Ukrainę, o którym stosunkowo niewiele się mówi, są spowodowane działaniami wojennymi zniszczenia środowiska naturalnego Ukrainy. (…) O skutkach rosyjskiej agresji na Ukrainę dla środowiska naturalnego, w rozmowie z Sarą Nowacką, opowiada Maria Piechowska, analityczka PISM ds. Ukrainy.”
„Władze Ukrainy ujawniły, że próbowano otruć żonę szefa wywiadu wojskowego tego kraju. Nie znane są szczegóły, jednak wydarzenie wywołuje pytania kto stoi za próbą zabójstwa żony jednej z najważniejszych osób w państwie? Kim jest Kyrył Budanow i jakie ma wpływy polityczne na Ukrainie? Na czym polega jego popularność wśród mieszkańców tego kraju?” Polecamy najnowszy odcinek podcastu [Nowej Europy Wschodniej].
Europa
Belgijski sąd nakazał rządowi szybszą redukcję emisji gazów cieplarnianych. Nowe priorytety rozwoju unijnej infrastruktury energetycznej. Rzym zdecydował o wycofaniu kraju z chińskiej Inicjatywy Pasa i Szlaku. Liczne problemy z brytyjskim zakładem jądrowym w Sellafield.
Co zrobi Wielka Brytania po tym, jak sądy zablokowały ich plan relokacji migrantów do Rwandy? Planuje ignorować wyroki sądów (dla mieszkańców Polski brzmi to dość znajomo) a w reakcji na te plany brytyjski minister od migracji podał się do dymisji. [The Guardian]
Opozycja idąca pod jednym szyldem nie była w stanie pokonać Węgierskiego rządu w ostatnich wyborach, ale czy tak samo skończy się to w Serbii? Politico pisze o zbliżających się w tym kraju wyborach oraz tym, co skłoniło partie opozycyjne do zjednoczenia się. [Politico]
Milorad Dodik, prezydent Republiki Serbskiej (jednej z dwóch części Bośni i Hercegowiny) znowu bruździ. Tym razem chodzi o jego oświadczenie, że jeśli Donald Trump ponownie zostanie prezydentem, to Republika Serbska ogłosi niepodległość. [Euractiv]
Prezydent Turcji odwiedził Grecję. W oficjalnej wizycie mówi o nowej erze w stosunkach między oboma krajami oraz o zmianie Morza Egejskiego w morze pokoju. Grecja i Turcja podpisały deklarację dobrych relacji sąsiedzkich. Równo siedem lat temu Erdoğan odwiedził Grecję. Jednak wtedy ton jego wizty był odległy od przyjaznego. [The Guardian]
„W dzisiejszym podcaście Ośrodka Studiów Wschodnich porozmawiamy o sytuacji politycznej na Węgrzech. Węgry otwarcie grożą zawetowaniem decyzji o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych Ukrainy z UE podczas posiedzenia Rady Europejskiej (RE) w dniach 14–15 grudnia oraz blokują unijne decyzje w sprawie wsparcia finansowego i wojskowego dla Kijowa. W co grają Węgry? Jakie są motywacje Orbana? O tym porozmawiamy z Andrzejem Sadeckim- ekspertem OSW.”
„Gruzińscy filmowcy masowo protestują przeciw przejęciu ich najważniejszej instytucji przez politycznych nominatów – co dzieje się też w muzeach, szkołach wyższych, czy organie promującym narodową literaturę. Dlaczego tamtejsze ministerstwo kultury wydało otwartą wojnę podległym sobie placówkom? O konfliktach w gruzińskiej kulturze opowiada dr Klaudia Kosicińska z Polskiej Akademii Nauk, współinicjatorka festiwalu filmowego Gamardżoba Kino.”
„Skąd bierze się zainteresowanie elity politycznej państw bałtyckich stanowiskiem Sekretarza Generalnego NATO? Czy Jensa Stoltenberga może zastąpić przedstawiciel Litwy, Łotwy lub Estonii? Czy mniejszości rosyjskojęzyczne, stanowiący spory odsetek obywateli tych państw, są prorosyjskie? Jak wynika polityka obronna państw bałtyckich? W jakiej kondycji jest ich wojsko, ile procent PKB przeznaczają na obronność?”
Izrael, Hamas, Gaza
„Po krótkotrwałym rozejmie Izrael wznowił działania wojenne w strefie Gazy. Presja ze strony USA na izraelski rząd odniosła tylko częściowy skutek. Działania na południu strefy Gazy mogą przynieść jeszcze więcej ofiar cywilnych. O ostatnich wydarzeniach opowiada ekspert OSW, Marek Matusiak.”
Jaki będzie koszt zniszczenia Hamasu? Eric Levitz piszący dla New York Magazine uważa, że zbyt duży. Artykuł jest skierowany do liberalnej części społeczeństwa amerykańskiego, której deklarowane poglądy na temat celów Izraela w Gazie wydają się być często oderwane od rzeczywistości. [New York Magazine]
Hamas podczas ataku na Izrael dopuszczał się zaplanowanej i celowej przemocy seksualnej wobec kobiet. Unicef oficjalnie potępił te zbrodnie, a komisja ONZ gromadzi materiały w tej sprawie. Zdaniem strony Izraelskiej, te słowa od strony oficjeli ONZ nadchodzą za późno, są zbyt ogólne i pojawiły się jedynie w efekcie międzynarodowej presji. Szefowa Unicef zabrała głos niemal 2 miesiące po ataku i nie wskazała w swej wypowiedzi sprawców. [The Guardian], [Wypowiedź Russel na X]
Według dokumentu, do którego dotarł The New York Times, Izraelskie władze, na ponad rok przed wydarzeniami z 7 października, wiedziały o planowanym przez Hamas ataku. Ale kompletnie go zlekceważyły uznając jego wykonanie jako będące poza zasięgiem Hamasu. Dokument nie opisuje, na kiedy planowany był atak, ale uderzająco dokładnie pokrywa się z przebiegiem wydarzeń sprzed dwóch miesięcy. [The New York Times]
Czy wojsko Izraela zaatakowało jasno oznaczonych dziennikarzy przebywających poza terenem działań zbrojnych? Śledztwo Reutersa wskazuje, że tak. W wyniku ostrzału z czołgu (sic!) zginął Issam Abdallah (zatrudniony przez agencję Reuters), a kilkoro innych dziennikarzy i fotoreporterów zostało rannych. [Reuters]
Stany Zjednoczone wprowadziły sankcje na część osadników Izraelskich z Zachodniego Brzegu Jordanu. Jest to odpowiedź na bezprecedensową falę przemocy, która ma tam miejsce. Amerykanie zakazali wjazdu do USA najbardziej ekstremalnym osadnikom. Zakaz ma dotyczyć dziesiątek osób, jednak ze względów poufności, nie wyjawiono danych żadnej z objętych sankcjami osób. [AP News]
Bliski i Środkowy Wschód
„Departament Obrony Stanów Zjednoczonych poinformował o kolejnych atakach ruchu Huti na żeglugę w pobliżu cieśniny Bab al-Mandab. Dziś celem był nie tylko statki handlowe, a być może również amerykański niszczyciel USS Carney (DDG 64) typu Arleigh Burke. Jako pierwszy na celowniku znalazł się masowiec Unity Explorer (IMO: 9726035) – pod banderą Bahamów, a należący do brytyjskiej firmy powiązanej z izraelską rodziną Ungarów.” [Konflikty]
Agencja Narodów Zjednoczonych ds. Żywności oświadczyła we wtorek, że wstrzymuje dystrybucję żywności na obszarach ogarniętego wojną Jemenu kontrolowanych przez rebeliantów Huti. «Ta trudna decyzja, podjęta po konsultacjach z darczyńcami, zapada po prawie roku negocjacji, podczas których nie osiągnięto porozumienia w sprawie zmniejszenia liczby obsługiwanych osób z 9,5 mln do 6,5 mln» – napisano w oświadczeniu WFP. [AP News]
Szef izraelskiego wywiadu zapowiedział, że Szin Bet będzie ścigał odpowiedzialnych za atak z 7. października przywódców Hamasu gdziekolwiek się znajdują. W odpowiedzi na to wystapienie, głos zabrał prezydent Turcji. Zapowiedział on, że jeśli Izrael ośmieli się zaatakować kogoś na terenie Turcji, będzie musiał za to zapłacic wysoka cenę. [Al-Monitor]
Jak donoszą Irańskie media, sfinalizowano umowę zakupu przez Iran myśliwców wielozadaniowych Su-35. Umowa ma także obejmować śmigłowce bojowe oraz samoloty szkoleniowe. Nikt ze strony rosyjskiej nie potwierdził oficjalnie tych doniesień. Sprawa zakupu przez Iran współczesnych myśliwców w Rosji ciągnie się już długo. W marcu tego roku również słyszeliśmy o podpisaniu umowy. Załączmy tekst z seriwsu Konflikty, który szerzej opisuje problematykę tej transakcji. [Voice of America], [Konflikty]
Irański sąd wydał wyrok, zgodnie z którym USA mają wypłacić Iranowi niemal 50 mld dolarów. Ma być to zadośćuczynienie za zabicie 3 stycznia 2020 roku generała Solejmaniego. [Voice of America]
Iran poinformował, że wysłał na orbitę kapsułę zdolną do przenoszenia zwierząt w ramach przygotowań do misji załogowych w nadchodzących latach. W raporcie oficjalnej agencji informacyjnej IRNA podano, że ważąca 500 kg kapsuła została wystrzelona na orbitę na wysokość 130 kilometrów. Po przeprowadzeniu kolejnych testów, Iran planuje wysłać misję załogową w kosmos na rok 2029. [AP News]
Na orbitę trafiła pierwsza egipska satelita. MisrSat-2, została zbudowana w Egipcie z pomocą chińskich specjalistów i wyniesiona na orbitę przez chińską rakietę. To milowy krok w kooperacji chińsko-egipskiej w dziedzinie przemysłu kosmicznego. [Space]
Jak donosi Human Rights Watch, polityka talibów wykluczająca kobiety z pracy i edukacji odbija się też negatywnie na męskiej części społeczeństwa. Po tak dużym odpływie wykwalifikowanych nauczycielek, chłopcy uczeni są przez nieprzystosowanych do tego nauczycieli, którym brakuje kwalifikacji. Ze względu na braki kadrowe zmniejszana jest też ilość nauczanych przedmiotów. [Human Rights Watch]
Azja
„Mjanma, dawniej znana jako Birma, pozostaje z dala od pierwszych stron gazet. Tymczasem w ostatnich tygodniach dzieje się tam dużo. Pod koniec października ruszyła ofensywa sił antyrządowych. Według nie zawsze możliwych do weryfikacji doniesień różne grupy walczące z rządzącą od lutego 2021 roku juntą mogą już kontrolować nawet połowę kraju.” [Konflikty]
Komplementarny dla wcześniejszego artykułu jest ostatni segment zeszłotygodniowej Depeszy PISM.
Co wydarzyło się w Mjanmie w 2021 roku? Z jakiego powodu udaje się w pewien sposób stawić skuteczniejszy opór juncie wojskowej w Birmie? Czy doświadczenie demokratyzacji będzie w stanie wpłynąć na przyszłość Mjanmy i załagodzić spory natury etnicznej?
Kiedy świat przygląda się Ukrainie czy konfliktowi między Izraelem a Hamasem, to w Chinach dochodzi do czystek na najwyższych poziomach władzy. Co się dokładnie dzieje i dlaczego Politico porównuje to do czystek stalinowskich? [Politico]
„Agencja ratingowa Moody's wydała we wtorek ostrzeżenie o obniżeniu ratingu kredytowego Chin, twierdząc, że koszty ratowania samorządów lokalnych i firm państwowych oraz kontrolowania kryzysu na rynku nieruchomości obciążą gospodarkę nr 2 na świecie.” [Reuters]
Afryka
„Początek grudnia przyniósł faktyczne rozwiązanie sił antyterrorystycznych G5 Sahelu. Wraz z wystąpieniem Burkina Faso i Nigru ze struktur G5 formacja, z którą początkowo wiązano ogromne nadzieje, straciła rację bytu. (…) Próba budowy alternatywnych systemów bezpieczeństwa w regionie wydaje się skazana na porażkę. Państwa Sahelu są zbyt słabe militarnie i gospodarczo, aby przeciwstawić się rosnącym zagrożeniom – od przestępczości zorganizowanej przez terroryzm po ruchy separatystyczne.” [Konflikty]
Zwykle w tym dziale piszemy o bieżących wydarzeniach, ale warto też spojrzeć szerszym okiem na to, co dzieje i działo się na Afrykańskim kontynencie. Pierwszy podcast to podróż w przeszłość Tanzanii, do której pretekstem jest wizyta kanclerza Niemiec w tym kraju. Drugi to spojrzenie na Ghanę – kraj, który zdaje się być przykładem sukcesu.
We wschodniej Demokratycznej Republice Konga nadal trwają walki. Rebelianci M23 zajmują miasto Mushaki, co potwierdzają przedstawiciele wojska i mieszkańcy tego miasta. Bojownicy M23 przedostali się do miasta i zajęli kluczowe placówki wojskowe. Wielu mieszkańców ucieka z miasta, co pogarsza sytuacją podczas już trwającego kryzysu humanitarnego. Do niedawna tereny te, poza kongijską armią, były strzeżone przez siły ONZ, które jednak na wezwanie rządu DR Kongo zostały wycofane z kraju. [AP News]
Przez wschodnią Afrykę przetacza się fala powodzi. Od Somalii po Tanzanię życie straciły setki osób, a setki tysięcy straciły dach nad głową. Zgodnie z wynikami najnowszych badań, wzrost intensywności zjawisk pogodowych w tej części świata spowodowany jest działalnością człowieka. [AP News], [France 24]
Z powodu kryzysu klimatycznego, konfliktów zbrojnych i zakłóconych dostaw zbóż aż 3/4 mieszkańców Afryki nie będzie w stanie zapewnić sobie zdrowej diety. Dramatycznie rośnie też liczba osób niedożywionych i cierpiących głód. Jak podaje ONZ, jest to niespotykana dotąd skala kryzysu humanitarnego. [AP News]
Ameryka Łacińska
„3 grudnia br. wenezuelski reżim Nicolása Maduro przeprowadził referendum w sprawie należącego do Gujany regionu Esequibo. Decyzja o referendum uderza w starania, by spór obu państw o ten obszar został rozstrzygnięty przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS). Zaognienie napięć w sprawie przynależności tego bogatego w złoża mineralne terytorium jest elementem konsolidacji rządów Maduro i społecznego usankcjonowania groźby użycia siły przeciwko Gujanie. W efekcie wzrasta niestabilność w regionie.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych], [Americas Quarterly]
Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Brazylia wyraziły zaniepokojenie referendum, jakie odbyło się w Wenezueli. Żeby ukazać dobitniej swoje stanowisko, Stany Zjednoczone ogłosiły, że będą przeprwoadzać loty nad teren Gujany, co jest odczytywane jako bardzo silne wsparcie dla tego kraju. [The Guardian]
Jest drugi odcinek o historii Wenezueli od Za Rubieżą. W tym odcinku o tym, jak północna część Ameryki Południowej została wyzwolona przez Simona Bolivara, a potem wyzwolona od niego samego.
„Alberto Fujimori, były dyktator Peru, został zwolniony z więzienia po tym, jak sąd najwyższy kraju przyznał mu humanitarne ułaskawienie, pomimo wniosku regionalnego Międzyamerykańskiego Trybunału Praw Człowieka o opóźnienie jego zwolnienia.” [The Guardian]
„Luiz Inácio Lula da Silva staje przed licznymi wyzwaniami, gdy Brazylia obejmuje przewodnictwo w G20. Lula przejmuje również władzę w czasie ostrych wewnętrznych podziałów w grupie, co jest spuściźną ustępującego prezydenta Narendry Modiego.” [Al-Dżazira]
Ameryka Północna
„Cięcia w finansowaniu, mniejsza liczba lekarzy ogólnych i nieefektywna organizacja uniemożliwiają coraz większej liczbie Kanadyjczyków dostęp do publicznej podstawowej opieki zdrowotnej, wynika z nowego badania opublikowanego w Canadian Medical Association Journal (CMAJ), które niekorzystnie porównuje kanadyjską opiekę zdrowotną z systemami publicznymi w dziewięciu krajach Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).” [The Guardian]
Stany Zjednoczone i Kanada ogłosiły, że będą razem pracowały nad stworzeniem zeroemisyjnej lokomotywy. Szkoda, że poza ogólnym celem nie ogłoszono szczegółów takich jak to, czy w pracach będą brali udział producenci lokomotyw. [Trains]
Jak stać się potentatem na amerykańskim rynku e-papierosów? Wystarczy ignorować regulacje zdając sobie z sprawę z tego, jak słabo są one egzekwowane. Reuters przygotował dłuższy reportaż o tym, w jaki sposób chiński potentat zdominował ten segment rynku w USA. [Reuters]
Republikańscy kandydaci w prawyborach prezydenckich (minus Donald Trump) odbyli kolejną debatą telewizyjną. Jak przebiegła, który z kandydatów wspierał najwięcej teorii spiskowych, a jakiego tematu zabrakło? Na te i inne pytania odpowiada artykuł [NPR].
„W zeszłym tygodniu opowiadaliśmy o tym jak miłujący wolność Amerykanie, po dekadach kampanii rozmaitych organizacji na rzecz wstrzemięźliwości entuzjastycznie poparli ograniczenie wolności i wpisali do Konstytucji zakaz importu, eksportu, sprzedaży, transportu i produkcji alkoholu na cele spożywcze. Dziś opowiadamy co stało się potem.” W temacie USA ale bardziej historycznym polecamy drugi odcinek Podkastu amerykańskiego o prohibicji.
Oceania
W Australii wprowadzone zostaną nowe przepisy zabraniające produkcji, importu, reklamowania i dostarczania jednorazowych papierosów elektronicznych. Dzieje się to w kontekście szerszego dążenia do ograniczenia dostępu do e-papierosów. Badania wskazują na powiązanie używania e-papieosów ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia astmy. Dodatkowo badanie przeprowadzone na Uniwersytecie w Sydney na początku tego roku wykazało, że ponad jedna czwarta nastolatków w wieku 14–17 lat korzysta z papierosów elektronicznych. [BBC]
Wielokrotnie wrzucaliśmy teksty o tym, jak Wyspy Salomona stają miejscem rozgrywki politycznej między państwami Zachodu a Chinami. Jeśli nie chciało się Wam zagłębiać w to, dlaczego to wyspiarskie państwo jest takie ważne, to polecamy podcast Miłosza Szymańskiego, w którym rozmawia on z ekspertem OSW dr. Michałem Boguszem o nowej zimnej wojnie na Pacyfiku. Dowiecie się, dlaczego malutkie wyspiarskie państwa są takie ważne, kto kogo ogrywa i w bonusie czy Xi Jinping będzie rządził wiecznie w Chinach.
Ekonomia i gospodarka
Czym jest inflacja chciwości? Czy za wzrost cen odpowiadają przedsiębiorcy? A jeśli nie chciwość, to co, albo kto, odpowiada za wzrost inflacji? Jak z nią walczyć, żeby wygrać? Czy podwyżka stóp procentowych oznacza wzrost bezrobocia, recesję i piekło dla przedsiębiorców? Oraz czym się różni inflacja w Polsce i w Czechach? Podcast GRAPE, gościem ekonomista Piotr Żoch. [GRAPE]
„Co najmniej do marca nie powinniśmy ujrzeć zmian w podstawowym instrumentarium polityki monetarnej. Co potem? Niewykluczone, że cięcia w nominalnych stopach nadejdą dopiero w 2025 roku” [Obserwator Gospodarczy]
COP 28
Co do tej pory wydarzyło się ciekawego na konferencji klimatycznej COP 28? Krótkie podsumowanie ma dla Was [The Guardian].
Niektórych może zaskoczyć to, że firmy wydobywające ropę naftową urosły w siłę od ostatniego szczytu klimatycznego. Pierwszy artykuł Politico pisze o tym, dlaczego tak się stało i co to może znaczyć dla obecnego szczytu. Drugi artykuł jest o tym, jak prezydent Putin odwiedza sąsiedztwo szczytu, żeby dyskutować m.in o eksporcie rosyjskiej ropy. [Politico #1], [Politico #2]
Nature pisze o tym, co naukowcy mogą robić żeby walczyć z greenwashingiem wielkich korporacji. Często nie jest wiadomo, na czym dokładnie polega ograniczanie emisji deklarowane przez wielkie firmy, co utrudnia budowanie zaufania do walki z katastrofą klimatyczną. Drugi artykuł jest o protestach naukowców, którzy walczą z ociepleniem klimatu. [Nature #1], [Nature #2]
Nauka i technologia
Najstarsze lądowe stworzenie – żółw Jonathan obchodził kolejne urodziny. W jego wypadku nie należy życzyć stu lat tylko dwustu, ponieważ ma już 191 lat. [Smithsonian Magazine]
Google wypuściło nowego chatbota opartego na dużych modelach językowych. Innymi słowy chce walczyć w kategorii „sztucznej inteligencji” z najnowszym modelem Chata GPT. [The Verge]
Czy nie byłoby super, gdyby można było uniknąć incydentów z zaplątanymi w sieci rybackie stworzeniami wodnymi? A co, gdybyśmy mogli wiedzieć wcześniej, że mogą w danym miejscu morza czy oceanu zaplątać się w sieć? Właśnie o algorytmach przewidujących takie zdarzenia pisze [Nature].
Wojny towarzyszą ludzkości od zarania dziejów. Jak bardzo się zmieniły, a co pozostało ich własnościami uniwersalnymi? Czy nowe technologie rzeczywiście sprawiają, że wojny są coraz bardziej bezosobowe? Na te i wiele innych tematów wokoło wojaczki odpowiada prof. Paweł Korzeniowski, historyk i specjalista od wojskowości z Zakładu Historii Najnowszej Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Idee, kultura, społeczeństwo
Jak chłopi radzili sobie w pierwszym okresie po odzyskaniu niepodległości? Co myśleli o klerze? Oto, co pisała o tym ówczesna prasa i jakie listy z Galicji publikowano. [Histmag]
Lata 90. były minimum 24 lata temu. Czy poczuliście się już staro? Mamy dla Was rozwiązanie. Napisy końcowe wraz z podcastem Podcastex zapraszają na podróż po popkulturze przełomu XX i XXI wieku. Reality Show, piłka nożna, afera Rywina, początek nowej formy talent show, Ich Troje i nie tylko. Zapraszamy na 2 godziny nostalgicznej jazdy.
Internet jest paskudnym miejscem. Serio, jest gorzej niż było. Dlaczego? Odpowiedź znajduje się w nowym filmie Kurzgesagt. Tak, chodzi o social media, ale prawdopodobnie nie w takim ujęciu, jak myślicie. Co zrobić, aby było trochę lepiej? Przynajmniej dla nas samych? O tym też mówi film.
Wiemy, że lubicie takie rzeczy. Tak, o Was mówimy. Nie, nie musicie się wstydzić. Nie oceniamy, nie wykluczamy. Każda osoba zasługuje na szczęście. Fani pociągów też. A o czym myśleliście? Złomnik zaprasza na wyjątkowy film na temat lokomotywy SM42, czyli pojazdu, który „zabił” parowozy. W tym roku mija 60 lat od rozpoczęcia jej produkcji. Ładny wiek.