Wydanie 175, 08.03.2024
To z Dniem Kobiet, morzem śródNATOwskim i strajkami lekarzy w Korei
Naszym czytelniczkom z okazji Dnia Kobiet życzymy, by nie tylko 8 marca był ich dniem. Wszystkich zaś zapraszamy do czytania i dzielenia się Tygodnikiem.
Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
Z okazji dnia kobiet marszałek Hołownia, jak i cała Trzecia Droga, ma dla kobiet prezent: przesunięcie wszystkich wniosków związanych z aborcją na czas po wyborach samorządowych. Dzięki temu przemyślanemu działaniu kobiety unikną przykrości, jaka by je spotkała, gdyby 8 marca w sejmie projekty aborcyjne odpadły z procedowania głosami posłów Trzeciej Drogi. Pierwszy artykuł OKO.press ma dwa artykuły związane z tym tematem. Pierwszy jest komentarzem na temat tej decyzji. Drugi jest o tym, że poparcie dla legalnej aborcji jest wysokie wśród wyborców partii rządowych – także wyborców Trzeciej Drogi. [OKO.press #1], [OKO.press #2]
Minister Bodnar w końcu zaprezentował pakiet reform, które mają przywrócić w Polsce praworządność. Z czego składa się ten pakiet? Czy całość można teraz wprowadzić w życie? OKO.press przybliża plan ministra sprawiedliwości. [OKO.press]
W Warszawie odbył się protest rolników z udziałem (jak mówią niektórzy politycy rządowi) prowokatorów. Były ataki na policję i znowu kostka brukowa prowokowała protestujących (czy też prowokatorów). Na stronie RMF24 możecie znaleźć zapis tekstowej i zdjęciowej relacji z całego dnia protestu. TokFM ma krótkie podsumowanie całego protestu. [RMF24], [TokFM]
„W ostatnim czasie dużo uwagi poświęca się problemowi importu z Ukrainy. Przy okazji kolejnej demonstracji, warto przyjrzeć się nieco dokładniej drugiemu postulatowi dotyczącemu Europejskiego Zielonego Ładu pokazywanego jako zagrożenie dla polskiego rolnictwa i bezpieczeństwa żywnościowego.” Instytut Spraw Publicznych przygotowało broszurę przybliżającą, co naprawdę znajduje się w tym strasznym Zielonym Ładzie. [Instytut Spraw Publicznych]
„Detektyw z Trójmiasta co najmniej 50 razy odwiedzał Daniela Obajtka i innych członków zarządu Orlenu w ostatnich pięciu latach – wynika ze wspólnych ustaleń dziennikarzy TVN24 i Wirtualnej Polski.” na stronie TVN24 przeczytacie o tym detektywie na usługach Orlenu. Onet za to donosi o kolejnych przeszukaniach ABW w wielu miejscach związanych z tą firmą. [TokFM], [Onet]
Gazeta Wyborcza opublikowała rewelację, że Prokuratura Krajowa korzystała z oprogramowania Hermes, które miało być nowym lepszym Pegasusem. Serwis Zaufana Trzecia Strona dość krytycznie podchodzi do tych doniesień i w tekście wskazuje na nieścisłości, jakie znaleźć można w tekście Gazety Wyborczej. [Zaufana Trzecia Strona]
„Świrski ukarał TVN i wciąż będzie karał, a odwołać go trudno. Mamy 52 strony nauk” Serwis Press pisze o nowej karze nałożonej na TVN oraz dlaczego trudno będzie się pozbyć szefa KRRiT. [Press]
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich].
„Na niedawnym szczycie w Paryżu, prezydent Francji, Emmanuel Macron stwierdził, że nie można wykluczyć tego, że NATO wyśle wojsko na Ukrainę. Czy wysłanie wojsk na front, a więc wojna Rosji z NATO rzeczywiście jest możliwa? Czy Polska też przystąpi do wojny, czy nasze wojsko jest na to gotowe i czy w przypadku gdy Rosja zaatakuje Polskę, będzie ono gotowe się obronić? (…) O tym jak mogłaby wyglądać konfrontacja NATO vs. Rosja i tym co powiedział Radosław Sikorski w rozmawiają prof. Agnieszka Legucka z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych i Zbigniew Parafianowicz z Dziennika Gazety Prawnej. Na podcast zaprasza Jakub Bodziony.”
„Walerij Załużny został nowym ambasadorem Ukrainy w Wielkiej Brytanii. O nominacji dla byłego dowódcy ukraińskiej armii poinformował prezydent Wołodymyr Zełenski.” [TokFM]
„Prezydent Czech Petr Pavel powiedział 7 marca, że po tym, jak Norwegia dołączyła do inicjatywy sojuszniczej pod przewodnictwem Czech w sprawie zakupu 800 000 pocisków artyleryjskich dla Ukrainy, zebrano wymagane fundusze, podał czeski portal CT24.” [They Kyiv Independent]
Na Telegramie opublikowano nagranie podsłuchanej rozmowy na temat pocisków manewrujących Taurus KEPD 350 z udziałem inspektora Luftwaffe generała Inga Gerhartza. „Wbrew pozorom sprawa nie jest dramatycznie poważna, nie ujawnia żadnych tajemnic wojskowych, może jednak okazać się świetnym środkiem nacisku na kanclerza Olafa Scholza. Z tego powodu Rosjanie będą zdeterminowani wycisnąć z nagrania, ile się da.” [Konflikty]
„W 2023 r. handel między Ukrainą a UE charakteryzował się znaczącym wzrostem unijnego eksportu i spadkiem importu. Sprzedaż z państw członkowskich na Ukrainę wzrosła o 29,8%, do 39 mld euro, podczas gdy import zmniejszył się o 17,3%, do 22,9 mld euro, głównie z powodu niskich światowych cen produktów rolnych i metalurgicznych.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Szczyt w Tiranie: Zełenski szuka wsparcia na Bałkanach [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Europa
Szwecja stała się 32. członkiem NATO! 22 miesiące od złożenia wniosku komplet państw zgodził się na przyjęcie jej w szeregi sojuszu. Ostatnim państwem, które tego dokonało były Węgry, a najdłuższy spór toczony był z Turcją. Szwecja jest realnym wzmocnieniem sojuszu i znacząco poprawia sytuację obronną Polski, poprzez sporą flotę stacjonującą na Bałtyku. Więcej o implikacjach wstąpienia Szwecji opowiadają analitycy Ośrodka Studiów Wschodnich.
„Do wyborów europejskich zostały trzy miesiące. Za mniej niż 100 dni wyborcy w państwach członkowskich #UE wybiorą swoich przedstawicieli w Parlamencie Europejskim. Czy te wybory mogą przynieść jakieś zmiany w Unii? O możliwych scenariuszach Sara Nowacka rozmawia z Melchiorem Szczepanikiem, dyrektorem brukselskiego oddziału PISM.”
„5 marca Komisja Europejska oraz Wysoki przedstawiciel Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa opublikowali Europejską strategię przemysłu obronnego (EDIS).” Jaki jest dokładnie cel tej strategii i jak ma ona działać, dowiecie się z analizy. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Donald Tusk spotkał się z premierami Czech, Węgier i Słowacji. Rozmowy w Pradze ujawniły głębokie różnice między nimi. Czy V4 ma jeszcze sens? Rozmowa z Wojciechem Przybylskim.” Polecamy ten odcinek, bo przypomina on przez jak dużo kryzysów przeszła już Grupa Wyszehradzka.
„W dzisiejszym odcinku opowiadamy o tym, jak AI pomogła w złapaniu terrorystki w Niemczech. Te wydarzenie jest punktem wyjścia do opowieści o historii terroryzmu w Niemczech, w tym zwłaszcza Frakcji Czerwonej Armii (RAF) i teraźniejszych problemów Niemców z radykalnymi ruchami politycznymi. W tym podcaście omawiamy też przestępstwa i przemoc na tle politycznym we współczesnych Niemczech.”
„Podczas gdy węgierski rząd jest bardzo wrażliwy na punkcie własnej suwerenności, prowadził on również poważne kampanie reklamowe na Słowacji i w Polsce, między innymi podczas wyborów w tych krajach. Direkt36 przeanalizował dostępne dane dotyczące kampanii reklamowej węgierskiego rządu skierowanej do siedmiu krajów.” [Direkt36]
„W dzisiejszym podcaście Ośrodka Studiów Wschodnich porozmawiamy o nowym prezydencie Węgier, o ostatnich protestach i o kryzysie Fideszu. Jak Orban zareagował na protesty? Na pytania odpowiada Ilona Gizińska- ekspertka OSW.”
„Pogrzeb Nawalnego: największa demonstracja polityczna czasu wojny. 1 marca na cmentarzu Borysowskim w Moskwie pochowano zmarłego w połowie lutego w kolonii karnej Aleksieja Nawalnego. W związku z pogrzebem rosyjskie władze wdrożyły nadzwyczajne środki bezpieczeństwa w okolicach cmentarza i cerkwi, gdzie odbyło się nabożeństwo żałobne” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Wiedzieliście, że Lindsay Lohan czy Xzibit wzywali do upadku prezydentki Mai Sandu? Jeśli po przeczytaniu poprzedniego zdania od razu pomyśleliście o rosyjskiej propagandzie, to macie dobre skojarzenia. The Digital Forensic Research Lab pisze o akcji propagandowej przeciwko prezydentce Mołdawii z użyciem amerykańskich celebrytów, a EUvsDisinfo pisze o akcjach dezinformacyjnych związanych z Naddniestrzem. [Digital Forensic Research Lab], [EUvsDisinfo]
„W ostatnich dniach wiele mediów mówiło o tym, że Rosja może wchłonąć Naddniestrze. Przywołało to wspomnienia z tym, jak rozpoczynała się pełnoskalowa wojna na Ukrainie i otworzyło pytanie: czy Mołdawia będzie następna? W tym odcinku weryfikujemy doniesienia, które pojawiły się w ostatnich dniach. Naddniestrze, państwo nieuznawane jest wciąż jednym z miejsc, które elektryzują światową opinię publiczną w kontekście relacji Rosja-Zachód. Czego możemy się spodziewać? Co rzeczywiście się wydarzyło w ostatnich tygodniach? O tym mówi Kamil Całus, ekspert OSW.”
Bliski i Środkowy Wschód
„Od 8 października równolegle do wojny w Strefie Gazy trwa konfrontacja między Izraelem a libańskim Hezbollahem – szyickim proirańskim ugrupowaniem politycznym i zbrojnym. Przybiera ona postać – rozpoczętych przez Hezbollah – wzajemnych ataków przy użyciu m.in. artylerii, rakiet i dronów. Większość z nich koncentruje się w pasie przygranicznym obejmującym też okupowane przez Izrael Wzgórza Golan. Konfrontacja ma charakter ciągły, lecz nie przerodziła się dotąd w wojnę na pełną skalę.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Joe Biden ogłosił, że siły zbrojne USA utworzą tymczasowy port u wybrzeży Strefy Gazy, aby ułatwić transport pomocy humanitarnej. Dzieje się to w obliczu rosnącej ilości informacji o narastających trudnościach w dostępie do żywności oraz ryzyku głodu. [Reuters]
Na czele państwa Palestyny stoi 88-letni, wywodzący się z Fatahu Mahmud Abbas. Jest jej prezydentem mimo tego, że jego kadencja skończyła się w roku 2009, a on od tego czasu nie zorganizował wyborów. W sondażach Palestyńczycy w 90% uważają, że powinien ustąpić on ze stanowiska. Obecnie, po wybuchu wojny w Strefie Gazy rosną na to ustąpienie naciski. Jak jednak donoszą źródła dyplomatyczne, Abbas konsekwentnie odrzuca taką propozycję. Abbas i administracja palestyńska Fatahu kontroluje Zachodni Brzeg Jordanu, jej władze nie są obecne w Strefie Gazy, gdzie po walkach wewnętrznych kontrolę nad regionem przejął w 2005 roku Hamas. [The Guardian]
Binjamin Netanjahu pierwszy raz ogłosił plan na Strefę Gazy po zakończeniu wojny. Co wiemy na ten moment? Gaza będzie administrowana przez „lokalnych urzędników/polityków”, którzy nie będą znani z kontaktów z grupami i państwami wspierającymi terroryzm. Władze Palestyny kontrolujące Zachodni Brzeg nie są wspomniane w planie. Strefa ma się znajdować pod pełną wojskowa kontrolą izraelską, a UNRWA (Agencja Narodów Zjednoczonych ds. Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie) ma zostać zamknięta (Izrael oskarża kilka osób zatrudnionych przez UNRWA o udział w ataku z 7 października). Władze Izraela otwarcie odrzucają obecnie rozwiązanie dwupaństwowe, sprzeciwiając się tym samym wizji USA na rozwiązanie konfliktu. [DW]
Masowiec Rubymar zaatakowany osiemnastego lutego przez bojowników Huti zatonął. Jest to pierwsze zatopienie jednostki pływającej przez jemeńskich bojowników. Jednak nie ostatnie. 6 marca Huti trafili kolejny masowiec True Confidence. W wyniku ataku zginęło 3 marynarzy, 4 jest w stanie krytycznym, okręt płonie, a załoga opuściła pokład. Również ten okręt najpewniej zatonie. [Konflikty #1], [Konflikty #2]
W Turcji dokonano zatrzymań osób oskarżonych o przekazywanie informacji izraelskiemu wywiadowi. Tym razem turecki wywiad zatrzymał 7 osób. Od początku najnowszej wojny w Strefie Gazy, po tym gdy Izrael zapowiedział ukaranie dowódców odpowiedzialnych za atak z 7 października również za granicami kraju, Turcja zatrzymała kilkadziesiąt osób pod zarzutem współpracy z Izraelem. [AP News]
W Iranie odbyły się wybory parlamentarne. Skład izby jeszcze bardziej przesunie się w stronę, nawet jak na Iran, konserwatywną. Z 290 miejsc do obsadzenia jedynie 11 zajmą kobiety. Frekwencja wyniosła niecałe 41%, co jest najniższym wynikiem w historii (frekwencja w stolicy kraju była jeszcze niższa). Jest to efekt niezadowolenia społecznego oraz wezwań do bojkotu głosowania. [AP News]
Na wschodzie Syrii w prowincji Dajr az-Zaur tzw państwo islamskie dokonało ataku na zbieraczy trufli i zabiło co najmniej 18 osób, a kilkadziesiąt zostało rannych lub jest zaginionych. Prorządowa agencja informacyjna poinformowała o nawet 44 ofiarach śmiertelnych. Trufle są sezonowym przysmakiem i okazją do zarobku. Krwawe ataki na zbieraczy trufli miały miejsce również na początku 2023 roku. [AP News]
Azja
„Koczowniczy pasterze w Mongolii stoją w obliczu okrutnej zimy ”dzud„, podczas której do tej pory zamarzło na śmierć ponad 2 miliony zwierząt gospodarskich. Naukowcy twierdzą, że to śmiertelne zjawisko – ekstremalne zimno i obfite opady śniegu po letniej suszy – występuje coraz częściej i jest związane ze zmianami klimatu”. [Yale Environment 360]
Taylor Swift jest tak ważna, że jej koncert w Singapurze spowodował spory między państwami regionu. Otóż Singapur podpisał z piosenkarką umowę na to, że będzie jedynym państwem regionu, które piosenkarka odwiedzi podczas ostatniej trasy koncertowej. Można się domyślić, że sąsiedzi nie są z tego zadowoleni. [Al-Dżazira], [NPR]
„Jak pisze pisarz i dziennikarz Mohammed Hanif, niedawne wybory w Pakistanie miały przynieść okres stabilności, bardzo potrzebny do uporania się z paraliżującą inflacją i ostrymi podziałami politycznymi w kraju. Zamiast tego wyłoniły one rząd mniejszościowy – chwiejną, niechętną koalicję, która nie jest pewna swojego mandatu.” [BBC]
Rest of World ma artykuł opisujący, jak startup zajmujący się przewozem ludzi wspomógł gospodarkę i mieszkańców Sri Lanki, gdy ta borykała się z kryzysem gospodarczym. [Rest of World]
„Żadne kirgiskie władze nie kochały specjalnie dziennikarzy, ale pod rządami Sadyra Dżaparowa w Kirgistanie rozpoczęła się walka z niezależnymi mediami i społeczeństwem obywatelskim. W ciągu miesiąca kirgiskie władze aresztowały kilkunastu dziennikarzy, przeszukały osiem redakcji, skonfiskowały należące do nich twarde dyski i komputery. Państwowa telewizja nasiliła ataki na niezależne media, próbując zdyskredytować ich współpracowników. W połowie lutego 2024 r. premier, Akyłbek Dżaparow (zbieżność nazwisk z prezydentem przypadkowa) zapowiedział kontrolowanie w mediach społecznościowych wpisów, które «są sprzeczne z tradycjami narodu kirgiskiego»” [Nowa Europa Wschodnia]
„Premier Indii Narendra Modi złożył w czwartek pierwszą wizytę w Kaszmirze od czasu kontrowersyjnej decyzji swojego rządu z 2019 r. o zniesieniu specjalnego półautonomicznego statusu regionu.” Al-Dżazira opisuje zarówno wizytę jak i zmiany, jakie rząd Indii wprowadził w regionie od 2019 roku. [Al-Dżazira]
„Czy Tajlandia ponownie rozważa swoją politykę wobec Mjanmy? Pod rządami premiera Srettha Thavisina pojawiają się oznaki, że Tajlandia w końcu zaczyna odgrywać bardziej aktywną rolę w rozwiązywaniu wieloaspektowego kryzysu w sąsiednim kraju.” [The Diplomat]
„Korea Południowa zawiesza licencje lekarzy w związku z eskalacją strajkowów. Około 9000 lekarzy odeszło z pracy dwa tygodnie temu w związku z rządowymi planami zwiększenia liczby przyjęć do szkół medycznych.” [Al-Dżazira]
Afryka
„Francja zapowiada zmianę zasad, na jakich przyznaje obywatelstwo w swoim najbiedniejszym departamencie. Jaki ma to związek z zamachami stanu, które wcześniej przeprowadzał jej najbardziej znany najemnik?”
„Konflikt wokół Ambazonii w ostatnich latach nieco stracił na intensywności. Przez większość czasu ograniczał się do terytorium Kamerunu, jednak odżył wraz z nawiązaniem kontaktów między Ambazończykami a separatystami związanymi z Biafrą. Tego rodzaju przymierze grozi rozlaniem się konfliktu na Nigerię. Abudża nie może sobie pozwolić na wybuch kolejnego konfliktu wewnętrznego, dlatego spodziewana jest wspólna kameruńsko-nigeryjska ofensywa przeciwko połączonym siłom separatystów.” [Konflikty]
„Od początku wojny w Ukrainie Rosja zarobiła 2,5 mld dolarów na handlu afrykańskim złotem. W zamian oferuje tanią pszenicę i bezpieczeństwo dla zaprzyjaźnionych reżimów.” Po śmierci Jewgienija Prigożyna Grupa Wagnera pod nowym szyldem kontynuuje operacje w Afryce. O tym, jak operują Rosjanie w pasie Sahelu, o przewrotach wojskowych, dyktaturach które wolą wagnerowców od współpracy z francuskim rządem oraz strategii Grupy Wagnera, celach politycznych i ekonomicznych opowiadają Krzysztof Story oraz Wojciech Jagielski.
O konflikcie na wschodzie Demokratycznej Republiki Konga regularnie informujemy Was w Tygodniku. W tym tygodniu nad tematem pochylił się Adrian Bąk, stały współpracownik Raportu o Stanie Świata Dariusza Rosiaka.
Hammam el-Madżd, słynne łaźnie w marokańskim Rabacie ograniczają ilość dni otwarcia ze względu na panującą w kraju suszę. Susza na północy Afryki trwa od 6 lat i szereg miast w Maroko zarządził zamknięcie łaźni przez 3 dni w tygodniu. [AP News]
Ameryka Łacińska
„Peruwiański premier Alberto Otarola rezygnuje z funkcji w związku z zarzutami o korupcję. Alberto Otarola zaprzecza zarzutom, że próbował w niewłaściwy sposób wpływać na kontrakty rządowe, aby pomóc ukochanej.” [Al-Dżazira]
„Początkowy sukces inwestycji w infrastrukturę publiczną sprawi, że staną się one trwałym priorytetem Moreny. Zyski mogą być mirażem.” Americas Quarterly pisze o tym jak ryzykowne inwestycje na południu Meksyku wpływają na nastroje polityczne przed zbliżającymi się wyborami. [Americas Quarterly]
„Trybunał Wyborczy Panamy zdyskwalifikował kandydaturę byłego prezydenta Ricardo Martinellego w wyborach prezydenckich 5 maja z powodu 10-letniego wyroku więzienia za pranie brudnych pieniędzy, który otrzymał w zeszłym roku, poinformował w poniedziałek wieczorem przewodniczący trybunału.” [AP News]
W piątek 1 marca 2024 roku w Nairobi podpisano porozumienie między rządami Kenii i Haiti w sprawie wysłania kontyngentu tysiąca kenijskich policjantów jako wsparcia w walce ze zorganizowanymi grupami przestępczymi, które de facto przejęły władzę w karaibskim kraju. Samo Port-au-Prince zostało opanowane przez gangi, które organizacją i potencjałem bojowym przypominają bardziej organizacje terrorystyczne niż ulicznych bandytów. [Konflikty]
Ameryka Północna
Dwóch obywateli Kanady było przetrzymywanych przez 2 lata w Chinach. Teraz jeden z nich uzyskał odszkodowanie od Kanady. Dlaczego? Kto kogo szpiegował i dlaczego to Kanada za to płaci? O tym jest artykuł [The Guardian].
Jak co roku prezydent Stanów Zjednoczonych wygłosił „State of the Union” – orędzie o stanie państwa. Orędzie zostało wygłoszone w czwartek wieczorem, więc na pogłębione komentarze przyjdzie nam jeszcze poczekać. W tym momencie możecie przeczytać przemówienie Bidena na stronie Białego Domu i zerknąć na krótki komentarz, jaki przygotował na ten temat serwis CNN. [CNN], [Biały Dom]
„Tegoroczny superwtorek w amerykańskich prawyborach umocnił liderów walki o nominacje Partii Demokratycznej i Republikańskiej – ubiegającego się o reelekcję Joe Bidena, a w jeszcze większym stopniu starającego się o drugą kadencję Donalda Trumpa.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Trump kontra Biden: co rewanż może oznaczać dla trzech kluczowych kwestii naukowych? W zależności od zwycięzcy listopadowych wyborów, naukowcy przewidują dwie zupełnie różne ścieżki dla środowiska, zdrowia publicznego i nie tylko.” [Nature]
Oceania
Papua-Nowa Gwinea ma obecnie serie kłopotów. Niedawno raportowaliśmy o zamieszkach, które wybuchły w stolicy podczas protestu policjantów. W kraju zaczyna brakować paliwa. Zgodnie z komunikatem dostawcy paliw Puma Energy, zakup nie jest możliwy ze względu na problem z dostępnością twardej waluty w kraju i dopóki nie zostanie to rozwiązane, nie będzie dalszych dostaw. Zaraportowano również o tragicznych wieściach z górskiego regionu kraju. W konflikcie między plemionami zginęło między 26, a 64 osób – liczba ofiar pozostaje jeszcze niepotwierdzona. Chociaż w regionie dochodziło do agresywnych konfliktów między plemionami, to obecna eskalacja jest rzeczą bardzo niepokojącą. [Radio New Zealand], [BBC]
„Minister spraw zagranicznych Australii Penny Wong ogłosiła przeznaczenie 64 mln dolarów australijskich (41,8 mln USD) na finansowanie bezpieczeństwa morskiego podczas pierwszego dnia specjalnego szczytu z członkami Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN) w Melbourne.” [Al-Dżazira]
Ekonomia i gospodarka
„Kryzys w Niemczech? Polski eksport na tym zyskuje. Kryzys w Niemczech mimo panującej opinii może opłacić się Polsce. Odnotowaliśmy zauważalny wzrost eksportu do naszego sąsiada” [Obserwator Gospodarczy]
„W 2022 roku mieliśmy do czynienia z rekordowo małą szarą strefą. Według GUS zaledwie 2 proc. wszystkich pracowników było zatrudnianych bez jakiejkolwiek spisanej umowy. Jest to gigantyczna zmiana w porównaniu choćby z rokiem 1995, kiedy na czarno było zatrudnionych niemal 15 proc. Polaków. Od ostatniego badania, które zostało przeprowadzone w 2017 roku, odsetek osób dostających pieniądze pod stołem skurczył się ponad dwukrotnie. (…) A czy zjawisko to da się w pełni zlikwidować? Choć z pewnością należy kontrolować i surowo karać przedsiębiorców, którzy wyzyskują pracowników wywalając ich do szarej strefy, to prawdopodobnie zjawiska nie da się wyrugować całkowicie. Wiązałoby się to ze stopniem kontroli, której koszty przewyższałyby zyski.”
Nauka i technologia
„Poznajcie faceta, który nauczył amerykańskie agencje wywiadowcze, jak najlepiej wykorzystać ekosystem technologii reklamowych, «największe przedsiębiorstwo gromadzące informacje, jakie kiedykolwiek wymyślił człowiek».” O tym, jak reklamy internetowe mogą służyć do innych celów, przeczytacie w [Wired].
„Postępy w dziedzinach takich jak spektrometria i sekwencjonowanie genów uwalniają ogromne zasoby nowych danych na temat starożytnego świata – i mogą zaoferować odpowiedzi na pytania, o których nawet nie wiedzieliśmy, że zostaną kiedykolwiek zadane.” Polecamy długi reportaż serwisu [The Guardian]
W najnowszym podcaście Guardiana Andrew Gregory opowiada o niepokojącym wzroście liczby nowotworów na świecie u osób poniżej 50. roku życia. Usłyszymy również rozmowę z Yin Cao, profesorem chirurgii i medycyny na Washington University w St. Louis, należącym do zespołu, który przeprowadził szeroko zakrojone badanie mające wyjaśnić, dlaczego u młodych ludzi rak jelita występuje w niepokojącej skali.
„Pandemia Covid-19 zabiła jeden szczep grypy, a to zmieni kolejne szczepionki” CNN pisze o tym, jak zmieni się kolejna szczepionka na grypę w USA. [CNN]
„Genetyka rozwiązuje zagadkę rzadkich pand brązowych po 40 latach. Chińscy naukowcy odkryli gen odpowiedzialny za brązowo-białe futro garstki pand olbrzymich w Chinach.” [Nature]
Idee, kultura, społeczeństwo
„W grudniu 1829 r. lord William Bentinck, pierwszy gubernator generalny rządzonych przez Brytyjczyków Indii, zakazał sati, starożytnej hinduskiej praktyki polegającej na samospaleniu się wdowy na stosie pogrzebowym męża.” Jak wyglądała walka Brytyjczyków z tą tradycją i czy była skuteczna? O tym pisze [BBC].
Dlaczego Wyszyński nie chciał konkordatu? O tym oraz szeroko o konflikcie Wyszyński vs. Gomułka, czyli konflikcie między kościołem a władzą PRLem, o budowach kościołów, pielgrzymowaniu obrazu oraz jego aresztowaniu, o obchodach tysiąclecia kraju opowiada prof. Antoni Dudek.
Po przebyciu przez nasze krajowe lekcje historii można mieć wrażenie, że katolicka Europa rosła sobie spokojnie, aż tu nagle przyszedł Luter, ni stąd ni zowąd przybił do drzwi katedry jakąś kartkę i rozpoczęła się rewolucja, która utopiła kontynent w inkwizycji i konfliktach. Jednak poglądy osób, które możemy uznać za protoplastów protestanckich pojawiły się w Europie znacznie wcześniej. W dzisiejszym odcinku Dasz Wiarę? przedstawiona jest postać Jana Wiklefa, który już w XIV wieku głosił tezy, bardzo nie w smak hierarchom z Rzymu. [Dasz Wiarę?]