Wydanie 181, 19.04.2024
To z wizytą Dudy u Trumpa, kolejnymi wyborami samorządowymi oraz „spięciach” pomiędzy Izraelem i Iranem
W niedzielę odbędzie się dogrywka wyborów samorządowych. Weźcie parasolki, idźcie do urn, nie dajcie innym za siebie zdecydować.
Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„Miszalski czy Gibała? Sutryk czy Bodnar? Druga tura w Krakowie i Wrocławiu”
„Kapral Karolina Marchlewska i podporucznik Joanna Jałocha, które kilka lat temu zgłosiły molestowanie seksualne przez przełożonych w Żandarmerii Wojskowej, były inwigilowane za pomocą systemu Pegasus. Byłe żołnierki dostały w tej sprawie zawiadomienie z prokuratury. Według prokuratora generalnego Adama Bodnara żandarmeria skierowała 78 wniosków o kontrolę operacyjną.” [Onet]
„Dlaczego do wyborów samorządowych nie chodzimy tak chętnie jak do parlamentarnych, co zostało z narracji o sukcesie samorządu po 1989 r. i co dalej z mediami lokalnymi «Orlen Press»? Zapytaliśmy o to Andrzeja Andrysiaka, prezesa Stowarzyszenia Gazet Lokalnych.” [Krytyka Polityczna]
„Czy w wyborach europejskich wróci wysoka frekwencja? Wojna w Ukrainie, migracje, Zielony Ład, suwerenność czy po prostu rząd Donalda Tuska – jakie będą tematy kampanii? Kto może zyskać, a kto stracić? Rozmowa z politolożką i socjolożką Renatą Mieńkowską-Norkiene z Uniwersytetu Warszawskiego i Team Europe Direct.”
„W Schronisku dla Zwierząt w Łodzi jest około 280 psów i 50 kotów. To o wiele mniej niż jeszcze kilka miesięcy temu. – Najważniejsze dla mnie jest to, że adopcje są przemyślane, mądre i odpowiedzialne. Coraz więcej łodzian chce adoptować zwierzęta i odpowiednio się do tego przygotowuje – mówi Albert Kurkowski, pełniący obowiązki dyrektora placówki.” [TokFM]
Rząd stopniowo znosi kolejne tarcze osłonowe wprowadzone podczas największego nasilenia kryzysu energetycznego. Od 1 lipca zmieniają się zasady wsparcia dla odbiorców energii elektrycznej – portal Wysokie Napięcie opisuje proponowane zmiany, ile dopłacimy, a kto, może zapłacić nawet mniej niż obecnie. [Wysokie Napięcie]
Głośniej się zrobiło o tzw. „dyrektywie budynkowej”. Chyba Was nie zaskoczymy informacją, że wbrew twierdzeniom niektórych rzekomych ekspertów nie będzie ona umożliwiała eksmisji w przypadku braku remontów. Przypominamy krótki wywiad ze stycznia w serwisie Smog Lab, z którego dowiecie się najważniejszych rzeczy o tej dyrektywie. [Smog Lab]
„Rolnicy wznowili blokadę przejść granicznych w Medyce i Korczowej. Protesty trwają też w Dorohusku i Hrebennem, a także Zosinie.” Przeczytacie o tym w artykule Euractive. Za to Wirtualna Polska przypomina o tym o czym rolnicy nie chcą mówić, że wbrew ich narracji nie dbają o dobro Polski tylko o własne interesy. Ich protesty przynoszą duże szkody wielu przedsiębiorcom i mogą niektórych doprowadzić do ruiny. [Euractiv], [Wirtualna Polska]
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich].
„Kolejne bombardowania niszczą Charków. Sytuacja Ukrainy staje się dramatyczna. Położone 10 kilometrów od Bachmutu miasteczko Czasiw Jar stało się priorytetowym celem rosyjskiej armii. Dużymi siłami szturmowała ona także Krasnohoriwkę na zachód od Doniecka. Rosyjskie lotnictwo poczuło się dużo swobodniej na wschodzie Ukrainy – analitycy uważają, że to skutek krytycznego niedoboru środków obrony przeciwlotniczej po stronie obrońców. Kolejne bombardowania niszczą Charków – 19. na liście największych miast Europy.” [Nowa Europa Wschodnia]
„16 kwietnia Wołodymyr Zełenski podpisał ustawę zmieniającą niektóre akty prawne dotyczące zasad prowadzenia mobilizacji oraz pełnienia służby wojskowej w czasie wojny. Nowelizacja potwierdza także obniżenie wieku mobilizacyjnego z 27 do 25 lat, obowiązujące już na mocy odrębnej ustawy podpisanej przez prezydenta Zełenskiego 2 kwietnia. Dokument ustanawia również – w miejsce zlikwidowanej zasadniczej służby wojskowej – instytucję podstawowego przygotowania wojskowego dla mężczyzn od 18. do 25. roku życia. Szkolenie powinno się rozpocząć we wrześniu 2025 r. i w czasie wojny ma trwać nie dłużej niż trzy miesiące.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Od sierpnia ubiegłego roku blokowany w Izbie Reprezentantów USA jest pakiet pomocy dla Ukrainy. Nie został on poddany nawet pod głosowanie. Od miesięcy relacjonujemy tę telenowelę na łamach tygodnika. Jednak obecnie, jest szansa na to, że pakiet będzie głosowany i zatwierdzony. Wydaje się, że Donald Trump sterujący z tylnego krzesła Partią Republikańską uznał, że dalsze blokowanie pakietu nie jest w jego interesie. Spiker Izby Reprezentantów Mike Johnson opublikował tekst pakietu i jego założenia. Ukraina miałaby zostać wsparta kwotą 65 mld dolarów (wydanych głównie na odnowienie zasobów amerykańskich sił zbrojnych poprzez zamówienia w amerykańskich firmach). Miejmy nadzieję, że pakiet sprawnie przejdzie przez Izbę Reprezentantów oraz Sent. Przedstawione przez Johnsona pozostałe pakiety tyczą się m.in. wsparcia dla Izraela oraz Tajwanu. [AP News]
„Kreml opublikował fragmenty rozmowy przywódców Rosji i Białorusi – Władimira Putina i Alaksandra Łukaszenki – z 11 kwietnia w Moskwie. Dotyczyły one kwestii ewentualnych negocjacji, które miałyby doprowadzić do «pokojowego» uregulowania konfliktu rosyjsko-ukraińskiego.” O tym, dlaczego nie warto wierzyć w gotowość Rosji do negocjacji pokojowych, przeczytacie w analizie [Ośrodka Studiów Wschodnich].
„12 kwietnia Rada Unii Europejskiej przyjęła dyrektywę uznającą obchodzenie sankcji nałożonych na Rosję za przestępstwo i penalizującą tego typu działalność. Dokument zobowiązuje wszystkie państwa członkowskie do stosowania kar nie tylko za naruszenie polityki sankcyjnej UE, lecz także za podżeganie do takich czynów. Maksymalnym wymiarem kary za umyślne omijanie restrykcji będzie pozbawienie wolności, ponadto na osoby zaangażowane w ten proceder mogą zostać nałożone grzywny. Do odpowiedzialności może też być pociągnięte przedsiębiorstwo, jeżeli przestępstwo popełni osoba zajmująca w nim stanowisko kierownicze. W takich przypadkach sankcje mogą obejmować zakaz prowadzenia działalności gospodarczej przez ten podmiot.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
The Kyiv Independent ma dwa artykuły wyjaśniające kwestie, o których często słyszy się w kontekście tej wojny. Pierwszy jest o podwójnym uderzeniu podczas ataku rakietowego – drugim uderzeniu w to samo miejsce, ale przesuniętym w czasie. Co taki atak ma osiągnąć? Dlaczego Rosja go stosuje? Dowiecie się z tekstu. Drugi jest wyjaśnieniem tego, jak dokładnie działają irańskie drony i dlaczego są takie tanie. [The Kyiv Independent #1], [The Kyiv Independent #2]
Europa
Jak byście się czuli gdyby władze szpitala wpuściły do szpitala aktywistów chcących was przekonać żebyście zmienili sposób leczenia? Właśnie na to zdecydowały się władze Włoch, które chcą umożliwić wpuszczenia aktywistów antyaborcyjnych. Premierka Meloni obiecywała, że nie będzie reformować prawa aborcyjnego ale najwyraźniej utrudnianie kobietom dostępu do aborcji to dla niej coś innego. [Politico]
„11 kwietnia 2024 r. odbył się w Wilnie dziewiąty szczyt Inicjatywy Trójmorza (TSI). Wojenne okoliczności zdeterminowały postanowienia końcowej deklaracji, mocniej ukierunkowując przyszłe działania TSI na poprawę bezpieczeństwa regionu. Takie podejście ma sprzyjać partnerstwu transatlantyckiemu oraz mobilizować UE do utrzymania aktywnej polityki wschodniej i działań na rzecz odbudowy Ukrainy. Choć głównym celem Inicjatywy jest wzmacnianie współpracy regionalnej, coraz bardziej otwiera się ona na partnerów zewnętrznych – do grona strategicznych dołączyła Japonia” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Od marca w blisko 40 regionach Rosji wezbrały rzeki, powodując szczególnie silne powodzie w południowej części Syberii i obwodzie orenburskim. W tym ostatnim do 15 kwietnia pod wodą znalazło się łącznie ponad 18 tys. budynków mieszkalnych, ewakuowano przeszło 16,5 tys. osób, a według wstępnych szacunków straty przekraczają 40 mld rubli (ok. 430 mln dolarów). Dotknięte zostały zwłaszcza dwa największe miasta regionu – Orenburg i Orsk, gdzie pękła zapora przeciwpowodziowa na brzegach rzeki Ural.” Odpowiedzialnością za błędy przerzucają się politycy regionalni i szczebla centralnego. Jeśli wolicie o tej wielkiej wodzie posłuchać w lekko luźniejszej formie polecamy też podkast Miłosza Szymańskiego Za Rubieżą. [Ośrodek Studiów Wschodnich],
„Wizyta kanclerza RFN w Chinach (14–16 kwietnia br.) miała służyć stabilizacji dwustronnych stosunków gospodarczych mimo prowadzonej w UE, w tym przez Komisję Europejską, polityki ograniczania zależności od ChRL (deriskingu). Podczas spotkania omówiono również wsparcie Chin dla Rosji w jej wojnie z Ukrainą oraz sytuację na Bliskim Wschodzie. Starania kanclerza zostały jednak wykorzystane przez stronę chińską do podważania unijnej agendy deriskingu oraz prezentacji prorosyjskiego stanowiska wobec wojny na Ukrainie.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„W najbliższych miesiącach Chorwację czeka kumulacja wyborów, które określą kształt sceny politycznej na kolejne lata. 17 kwietnia odbędą się wybory do jednoizbowego Saboru (151 posłów), w czerwcu –do Parlamentu Europejskiego, a najprawdopodobniej pod koniec roku – prezydenckie. Krajowa scena od dwóch dekad zdominowana jest przez dwa ugrupowania: centroprawicową Chorwacką Wspólnotę Demokratyczną (HDZ) i centrolewicową Socjaldemokratyczną Partię Chorwacji (SDP). Od 2015 r. tradycyjny duopol próbują przełamać partie o charakterze antyestablishmentowym – zarówno prawicowe, jak i lewicowe.” Jeśli chcecie dowiedzieć się jakie są exit polle po wyborach parlmanternych to możecie to sprawdzić a artykule Euractiv. Głębsze analizy wyniku wyborów pojawią się zapewne w przyszłym tygodniu. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [Euractiv]
„9 kwietnia zaprzysiężono tymczasowy rząd Bułgarii, na którego czele stanął Dimityr Gławczew, dotychczasowy przewodniczący Izby Obrachunkowej (SP) i były przewodniczący parlamentu, związany przez lata z partią GERB. Równolegle prezydent Rumen Radew rozwiązał Zgromadzenie Narodowe i rozpisał przedterminowe wybory do niego, które odbędą się wraz z głosowaniem do Parlamentu Europejskiego 9 czerwca. Nowy gabinet będzie sprawować władzę do tego czasu.” Będą to szóste (a piąte przedterminowe) wybory w Bułgarii od 2021 roku. Wskazuje to na głęboki i trwający od kilku lat kryzys polityczny. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Skrajna prawica w Europie lubi się z Rosją. Nic odkrywczego. Jednak niektóre przykłady tej współpracy odkryte przez analityków są nieoczywiste. Polecamy dzisiaj rozmowę Piotra Pogorzelskiego z Kacprem Rękawkiem z Międzynarodowego Centrum na rzecz Walki z Terroryzmem, ICCT w Hadze. Jest on współautorem książki dostępnej do pobrania o 10. przykładach zidentyfikowanej współpracy Rosji oraz skrajnej europejskiej prawicy. [The International Centre for Counter-Terrorism]
Litwa jest jednym z naszych sąsiadów, o którym bardzo mało piszemy. Dlatego teraz mamy dla Was dwa materiały związane z tym krajem.
„Litwę czekają w tym roku po trzykroć wybory, a kampania do Parlamentu Europejskiego cieszy się najmniejszym zainteresowaniem ze wszystkich. Dla litewskich wyborców Bruksela jest na tyle odległa, że ich wybór może okazać się mało racjonalny.” [Krytyka Polityczna]
Za to Ana Matusevic opowie wam o tym, jak grupa Litwinów chce obejść Bałtyk.
Bliski i Środkowy Wschód
„W nocy z 13 na 14 kwietnia Iran przeprowadził ostrzał terytorium Izraela. W tym podcaście podsumowujemy to co dzieje się na linii Izrael-Iran. Jak atak Iranu na Izrael wpłynie na sytuację w regionie? Czy może wybuchnąć pełnoskalowa wojna Izrael-Iran? Jaka może być odpowiedź Izraela i co na to sojusznicy tego kraju? Na te i inne pytania odpowiadają analitycy OSW Krzysztof Strachota, Marek Matusiak i Jacek Tarociński.” Możecie posłuchać podcastu OSW lub przeczytać ich analizę w wersji tekstowej. Poslki Instytut Spraw Międzynarodowych też ma analizę na ten temat. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Media donoszą o wybuchach w Iranie, które mogą pochodzić z odpowiedzi Izraela. W chwili pisania tego tekstu nie jest do końca jasne, jakie środki użyto do jego przeprowadzenia. Nad irańskimi miastami miały pojawić się nieduże drony kwadrokoptery i zestrzelić je miała irańska ochrona przeciwlotnicza. Czy rzeczywiście jest to odpowiedź Izraela za ostatni atak na jego terytorium? Czy też może za tymi wydarzeniami stoi ktoś inny, a Izraelski atak, jeśli nadejdzie, jest jeszcze przed nami? Na te odpowiedzi przyjdzie nam jeszcze poczekać. [Konflikty], [BBC]
Stany Zjednoczone zawetowały rezolucję rady bezpieczeństwa ONZ o nadaniu pełnych praw członka organizacji dla państwa Palestyny. Z grona 15 państw 12 głosowało za, Wielka Brytania i Szwajcaria wstrzymały się od głosu, a USA zawetowały rezolucję. [The Guardian]
Izrael przygotowuje się do przeprowadzenia inwazji na Rafah, ostatnie miasto w Strefie Gazy, którego nie dosięgła inwazja lądowa Izraela. O zmierzających w kierunku ataku przygotowaniach donosza zachodni dyplomaci. Poza rozmieszczeniem dodatkowych sił w regionie kupowane są m.in. namioty dla ludności, która będzie musiała być ewakuowana. Obecnie w Rafah mieszka nawet do 1,5 miliona ludzi. [The Guardian #1], [The Guardian #2]
Zamieszkujący Katar przywódca Hamasu Isma’il Hanijja ma przybyć do Turcji i spotkać się z prezydentem tego kraju, Recepem Tayyipem Erdoğanem. Turcja wspiera Hamas nazywając go ruchem wyzwoleńczym, i wzywa Izrael do natychmiastowego zawieszenia broni w Strefie Gazy. Jak powiedział prezydent Turcji, omówionych zostanie „wiele różnych spraw”. [Reuters]
W Iranie policja obyczajowa nadal zatrzymuje kobiety za brak poprawnie noszonego hidżabu, co prowadzić ma do zgorszenia. Jak informowaliśmy na łamach tygodnika, we wrześniu zeszłego roku wprowadzono nowe, surowsze prawo regulujące tę materię. Za niewłaściwy ubiór zatrzymano m.in. siostrę dziewczyny, która zginęła podczas protestów, jakie wybuchły po śmierci Mahsy Żiny Amini zabitej w wyniku interwencji policji obyczajowej. [BBC]
Islamska Republika Iranu, wbrew nazwie, nie sprawia, że wszyscy żyjący w niej muzułmanie mają pełnię praw. Mowa oczywiście o sunnitach, którzy stanowić mogą do 10% ludności kraju. Jednak ze względu na dominujący w kraju szyizm, czują się prześladowani i jak mówią w materiale DW, nie mają prawa zajmować żadnych znaczących stanowisk. [DW]
„Dostęp do wody jest kluczowy zarówno dla życia ludzi, zwłaszcza w kontekście występujących w różnych regionach świata susz, jak i dla zwierząt czy rolnictwa. O ten dostęp spierają się i rywalizują władze sąsiednich krajów. Przykładem jest np. rzeka Jordan, rozdzielająca Izrael i Jordanię czy rzeka Nil. O tym, jaki wpływ na politykę poszczególnych państw ma dostęp do wody oraz czy możemy mówić w tym kontekście o ”wojnie„ Tomasz Zając rozmawia z Sarą Nowacką.”
W Dubaju miały miejsce rekordowe opady deszczu. W jeden dzień spadło tyle deszczu, ile zazwyczaj pada w 1,5 roku. Miejska infrastruktura nie jest przystosowana do odprowadzania takiej ilości wody i w efekcie ulice i galerie handlowe zostały zalane wodą. Wstrzymano również ruch lotniczy ze względu na zalane lotnisko. [The Guardian]
Ulewne deszcze dotarły również do Omanu. Zginęło tam co najmniej 17 osób, w tym dzieci, których autobus szkolny został porwany przez powódź. [AP News]
Azja
W Indiach rozpoczynają się wybory parlamentarne. Będą trwały 6 tygodni (sic!), a głosować w nich może prawie miliard ludzi. Jak wygląda organizacja tak ogromnych wyborów? Na to pytanie stara się odpowiedzieć zarówno The Guardian jak i CNN. Jeśli ktoś przegapił wcześniejsze materiały o indyjskich wyborach, to z artykułu The Guardian dowie się też, dlaczego te wybory są takie ważne. [The Guardian], [CNN]
„W zeszłym tygodniu ruch oporu przeciwko birmańskiej juncie wojskowej zdobył Myawaddy, przejmując pierwsze ważne miasto w kraju. Myawaddy jest »bramą do Birmy«, kluczowym dla gospodarki przejściem granicznym z Tajlandią. To tak jakby II RP utraciła Gdynię. Czy to punkt zwrotny i początek końca znienawidzonej junty birmańskiej? Pisze prof. Michał Lubina.” O zajęciu miasta przez ruch oporu już pisaliśmy. Jednak artykuł dr. Lubiny jest i tak wart przeczytania. [Kultura Liberalna]
„Mieszkańcy południowo wschodniej Azji udają się na Tajwan, aby szkolić się na stanowiska związane z półprzewodnikami, co pomaga wypełnić lukę talentów u czołowego producenta na świecie.” [Rest of World]
„W wyborach parlamentarnych w Korei Płd., które odbyły się 10 kwietnia, zwyciężyła opozycyjna wobec rządu Partia Demokratyczna, zdobywając 175 miejsc w 300-osobowym Zgromadzeniu Narodowym.” O wynikach tych wyborów już pisaliśmy, ale PISM ma zwięzłą analizę, która pomoże zrozumieć, jak przetasowanie w parlamencie wpłynie na politykę Korei Południowej. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Tajwan znajduje się około 8600 km od granic Polski. Jednak ewentualna wojna na Pacyfiku jest bardzo złym scenariuszem dla naszego kraju. O tym, jakie scenariusze są rysowane na wypadek tego konfliktu, a także jaki może mieć to wpływ na nasze bezpieczeństwo i sytuację gospodarczą, opowiadają analitycy Ośrodka Studiów Wschodnich.
Afryka
„Echa niedawnej wojny domowej w Etiopii nadal nie cichną. Po zduszeniu niepodległościowych aspiracji Tigraju rząd utrzymuje stan wyjątkowy, który wykorzystywany jest do przeprowadzania masowych aresztowań i prześladowania opozycji. Dochodzi również do zabójstw politycznych. Ostatnią ofiarą miał być rzecznik Frontu Wyzwolenia Oromo Batte Urgessa.” [Konflikty]
Czym była Armia Bożego Oporu i w jaki sposób związany z nią jest niedawny wyrok Międzynarodowego Trybunału Karnego? O tym właśnie opowiada Konrad Gadera z serwisu Konflikty w odcinku podcastu Podróż bez Paszportu.
„Wieloletnie operacje na niwie propagandowo-politycznej realizowane przez Kreml w krajach Afryki przynoszą już wymierne efekty. Telewizja Télé Sahel opublikowała materiał potwierdzający przylot do Niamey rosyjskich instruktorów w dniu 12 kwietnia. Po kryzysie w relacjach z Francją i Stanami Zjednoczonymi Niger zdecydowanie postawił na współpracę z Rosją.” [Konflikty]
„Trzy dekady temu Republika Południowej Afryki zalegalizowała prywatne hodowle, w których urodziło się dwa razy więcej lwów, niż żyje na wolności. Dlaczego więc teraz ich zabrania, choć równocześnie nie wie, co zrobić z tymi zwierzętami?”
Jeśli interesujecie się polityką Republiki Południowej Afryki, to postać Jacoba Zumy jest wam znana. Były prezydent niedawno został wykluczony z udziału w zbliżających się wyborach prezydenckich, a kilka dni później decyzja ta została cofnięta. Al-Dżazira ma artykuł, który przybliża jego bogatą karierę polityczną – a właściwie skandale polityczne, które ku zaskoczeniu wielu komentatorów ciągle nie były w stanie zakończyć definitywnie jego kariery politycznej. [Al-Dżazira]
„W 2020 roku ponad 80 000 nigeryjskich kobiet zmarło z powodu powikłań związanych z ciążą, co według aktywistów odzwierciedla brak woli politycznej do naprawienia zepsutego systemu medycznego.” [The Guardian]
„Mija 30 lat od ludobójstwa w Rwandzie. Światowi przywódcy przy każdej okazji przepraszają za to, że stali bezczynnie, gdy ginęły setki tysięcy Tutsich. Przez to poczucie winy na dyktaturę w Kigali patrzą przez palce. Czy pojednanie po wielkiej tragedii jest rzeczywistością, czy jedynie fasadą? Skąd pochodzą rwandyjskie metale ziem rzadkich, które tak chętnie sprowadza Europa? Dlaczego Kigali jest tak ważnym sojusznikiem? I po co z wizytą do Rwandy poleciał prezydent Andrzej Duda?”
Ameryka Łacińska
Americas Quarterly ma dwa ciekawe artykułu o przemocy w państwach regionu. Pierwszy zwraca uwagę na to, że mimo poprawiających się statystyk przestępczości mieszkańcy Brazyli czują się mniej bezpieczni. Drugi opisuje, jak przemoc skierowana wobec kobiet i dziewczynek wpisuje się w samym środek kryzysu bezpieczeństwa ogarniający Meksyk. [Americas Quarterly #1], [Americas Quarterly #2]
„Administracja Bidena w środę ponownie nałożyła miażdżące sankcje naftowe na Wenezuelę, napominając prezydenta Nicolása Maduro za próby umocnienia swoich rządów zaledwie sześć miesięcy po tym, jak Stany Zjednoczone złagodziły restrykcje, starając się wesprzeć gasnące nadzieje na demokratyczne otwarcie w kraju OPEC.” Niby człowiek wiedział, jak się skończy demokratyzacja Wenezueli, ale i tak się łudził. [AP News]
Prezydent Salwadoru doprowadził do zwolnienia z więzienia ojca znanego piłkarza. Piłkarz użył mediów społecznościowych, żeby zaapelować do władz o zajęcie się sprawą ojca, który został zatrzymany (jak wiele innych osób) jako podejrzany o współpracę z gangami. Niedługo po jego apelu władze ogłosiły, że nie dopatrzyły się powodów, żeby go przetrzymywać. Organizacje zajmujące się prawami człowieka od dłuższego czasu mówią o tym, że władze zatrzymują i przetrzymują ludzi często beż żadnych podstaw. Niestety nie każdy ma znanego syna, którego prezydent posłucha. [AP News]
„Ekwador ogłasza kryzys energetyczny w związku z dotkliwą suszą i El Niño. Kolumbia wstrzymała eksport energii elektrycznej do Ekwadoru, ponieważ oba kraje zmagają się ze zmniejszonymi zbiornikami hydroelektrycznymi.” [Al-Dżazira]
Ameryka Północna
Niedawno pisaliśmy o spektakularnym napadzie w Los Angeles, a tymczasem w Kanadzie władze zatrzymały 6 mężczyzn podejrzanych o równie spektakularny napad przeprowadzony w zeszłym roku. [The Guradian]
„Postulaty przekształcenia amerykańskiej polityki zagranicznej w duchu neoizolacjonistycznym pojawiają się w debacie wyborczej w przekazie Partii Republikańskiej (GOP). Większość tych przekonań podziela ubiegający się o reelekcję Donald Trump, a wzmacniają je konserwatywne ośrodki eksperckie. Niezależnie od wyniku wyborów prezydenckich znaczenie postulatów neoizolacjonistycznych będzie wzrastać, co bezpośrednio wpłynie na przyszłą politykę i strategię obronną USA oraz na ich zaangażowanie m.in. w Europie.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Ruszył pierwszy proces karny Donalda Trumpa (wcześniej był skazywany jedynie w procesach cywilnych) związany z opłacaniem milczenia aktorki porno z pieniędzy przeznaczonych na kampanię prezydencką. BBC opisuje, jak wybrano wszystkich 12 ławników oraz przypomina dokładnie samą sprawę oraz postać aktorki filmów dla dorosłych Stormy Daniels. Jeśli natomiast gubicie się w sprawach sądowych Trumpa, to serwis Politcio ma ściągawkę dotyczącą wszystkich jego spraw. [BBC], [Politico]
W przerwach między swoją sprawą sądową Donald Trump spotkał się z Andrzejem Dudą. Politico dość beznamiętnie opisuje zażyłość dwóch panów oraz tematy, jakie najpewniej poruszyli w czasie rozmowy. [Politico]
„Śledczy z komisji Izby Reprezentantów USA opublikowali we wtorek raport szczegółowo opisujący to, co opisują jako nowe dowody na to, że chiński rząd nadal «bezpośrednio» subsydiuje «produkcję i eksport nielegalnego fentanylu».” [NPR]
„Dlaczego właśnie Michigan stało się jednym z kluczowych stanów w kilku ostatnich wyborach? Skąd wzięło się na mapie Stanów Zjednoczonych i dlaczego ma tak dziwny kształt? Dlaczego to właśnie w Detroit rozwinął się przemysł motoryzacyjny, który najpierw przyczynił się do fantastycznego rozwoju tego miasta, a potem do jego równie spektakularnego upadku?”
Oceania
Co się dzieje na Samoa? Otóż jednym z głośnych tematów są rzekome nieprawidłowości w jednej z ważniejszych instytucji finansowych tego mikropaństwa. Jak działa ta instytucja i na czym dokładnie polegają nieprawidłowości, dowiecie się z audycji.
Samoa jest na skraju ogłoszenia epidemii. Przyczyną jest wirus denga. W tym roku zachorowało już 80 osób. Chociaż na ten moment brak jest ofiar śmiertelnych, to władze planują kampanię niszczenia siedlisk komarów, które przenoszą wirusa. [Radio New Zealand]
Ekonomia i gospodarka
Ostatnio dużo mówi się o tym, ile należy zarabiać, żeby należeć do 10% najlepiej zarabiających w Polsce. Zastanawialiście się kiedyś, jak zbiera się dane do takich zestawień? O tym właśnie jest kolejny odcinek podcastu Ekonomia i cała reszta. Dowiecie się z niego, jak i kiedy są zbierane dane o zarobkach oraz jakie pułapki i przekłamania mogą być związane z metodologią badań.
Mamy dla Was dwa podcasty Polityki Insight, które w równym stopniu poruszają tematy gospodarcze jak i polityczne. Czasami trudno rozdzielić te dwa tematy i polski sektor energetyczny zdaje się właśnie być tym przypadkiem.
„W dzisiejszym odcinku Robert Tomaszewski opowiada o nowym prezesie Orlenu oraz o trudnościach, z którymi Ireneusz Fąfara musi się zmierzyć. Spekuluje też, kto jeszcze zasiądzie w zarządzie koncernu.”
„W dzisiejszym odcinku Robert Tomaszewski, Julia Cydejko i Dominik Brodacki opowiadają o energetycznych ośrodkach władzy, relacjach między nimi i przyszłości polskiej energetyki.”
Nauka i technologia
Wspominaliśmy na początku tego roku o tym, że większość mieszkańców świata będzie głosować w jakichś wyborach. Regularnie piszemy też o algorytmach sztucznej inteligencji, które często są wykorzystywane do siania dezinformacji, także w tematach wyborczych. Serwis Rest of World przygotował specjalną podstronę, na której będzie agregował najważniejsze newsy związane właśnie z wykorzystywaniem algorytmów sztucznej inteligencji w kampaniach wyborczych. [Rest of World]
Ozempic, Wegovy i podobne preparaty są nowymi lekami, które mogą zrewolucjonizować kwestię nadwagi i otyłości. Leki osiągają swój skutek – osoby nimi leczone chudną i powoli wracają do zdrowej wagi. Czemu jednak niektórzy z nich rezygnują? I co się dzieje, gdy ktoś przestanie brać lek? Artykuł w Nature na temat analogów GLP-1. [Nature]
Krótka rozmowa z prof. Janem Zalasiewiczem, polskim geologiem, który propaguje koncepcję „antropocenu”. Epoka, która już jest, ale której nadal oficjalnie nie przyjęto. [Nauka w Polsce]
Jak mogliśmy to przegapić? Naprawiamy nasz błąd. „Europa tak jak i cały świat na dobre weszła w epokę populizmu” tak rozpoczyna się raport „Nowy negacjonizm klimatyczny”, którego autorem jest Przemysław Sadura. Rozmowa o obecnym negacjonizmie klimatycznym, który coraz rzadziej przybiera ostre tony, a coraz częściej brzmi „miękko”. Klimat się zmienia, ale nie możemy nic zrobić. Klimat się zmienia, ale UE nic nie może. Klimat się zmiena, ale to Chiny trują. Znacie to? Więc przeczytajcie wywiad na portalu Nauka o klimacie. A jak klikniecie w drugi link, to przeczytacie cały raport dostępny w formacie pdf. [Nauka o klimacie], [Raport o negacjonizmie klimatycznym]
„Globalne ocieplenie doprowadziło światowe rafy koralowe do czwartego na świecie masowego bielenia, które jest na dobrej drodze, aby stać się najbardziej rozległym w historii, potwierdzili naukowcy z rządu USA.” Na czym polega bielenie raf i dlaczego jest ono szkodliwe dowiecie się z artykułu [The Guardian].
„Co toalety mogą ujawnić na temat COVID, raka i innych zagrożeń dla zdrowia. Testowanie ścieków znacznie wzrosło podczas pandemii. Ale czy jest ono gotowe do walki z kryzysem opioidowym, zanieczyszczeniem powietrza i opornością na antybiotyki?” [Nature]
„Trzmiele mogą czuć się jak w domu w mieście i na wsi, ale teraz naukowcy odkryli co najmniej jeden gatunek, który jest jeszcze bardziej przystosowany: może przetrwać pod wodą.” [The Guardian]
Coraz więcej państw wprowadza ograniczenia dotyczące papierosów, zarówno klasycznych jak i elektronicznych. Nature ma przeglądowy artykuł, który zbiera główne trendy tych legislacji oraz przedstawia opinie ekspertów na temat potencjalnych skutków. [Nature]
Czy to, że niektórzy ciągle się gubią, jest cechą wrodzoną, czy też może można nauczyć się nie gubić? Właśnie o badaniach naukowych związanych z tym tematem jest artykuł Knowable Magazine. [Knowable Magazine]
Idee, kultura, społeczeństwo
„Do rangi fenomenu kulturowego, przenikającego już do popkultury, urasta epoka ukraińskiego międzywojnia. Opowiada się o niej jako o burzliwym, romantycznym okresie eksplozji kulturalnej zatrzymanej przez rosyjskich komunistów” [Nowa Europa Wschodnia]
O pieronie! A może Perunie? No właśnie. O wierzeniach dawnych Słowian, o miejscach kultu, panteonie, Perunie, Welesie i innych, o świecie zmarłych, który był mniej odległy niż dzisiaj, o pustym talerzu dla... no właśnie, dla kogo – o tym wszystkim i nie tylko opowiada w Radiu Naukowym dr Paweł Szczepanik z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Everyday hero zachęca Was do długiego i radosnego życia. Sport, specyficzny jadłospis, a może suplementy diety? Też, ale nie do końca. Nie zdradzimy Wam wszystkiego, ale spróbujcie uśmiechać się dziś więcej do innych osób.
Kontynuując temat dawnych wyborów samorządowych sprzed tygodni, podcast Babel.Rzeczpospolita Multi-Kulti pozostaje w mieście z Ziemi Obiecanej. „Będąc nadal w Łodzi przyglądamy się prezydentom i burmistrzom. Tak się składa, że głównie Niemcom, choć nie zabraknie Rosjanina, a w końcu nawet Polaka przerażonego wizją wybierania władz miasta przez mieszkańców. Pojawi się luteranka, która wychodzi za muzułmanina oraz prezydent który Łodzią rządził aż 32 lata! Nie ma w mieście jego pomnika...i lepiej żeby nie było. Na kolejny odcinek podcastu zapraszają Adam Balcer i Paweł Sulik.”
Zazwyczaj, gdy myślimy o rozwoju cywilizacji, to staje nam przed oczami propagowana w popkulturze wersja, w której na pewnym etapie przemierzanie kosmosu staje się łatwe, a kolonizowanie kolejnych układów solarnych zachodzi z coraz większą prędkością. A co jeśli ta wizja jest fałszywa? Co jeśli kosmiczne odległości nadal są przeogromne, a ich przemierzenia niebezpieczne? Czy droga mleczna jest pełna cywilizacji, ale zwyczajnie ich nie widzimy? Przemyślenia na ten temat, w analogii do rozprzestrzenianiu się ludzi po Oceanii, w jak zawsze przyjemnej graficznie formie przedstawia Kurzgesagt.
Z arabskim podbojem Iranu wiąże się niejedno frapujące naukowców zagadnienie. Dzisiaj jednak przyglądamy się temu, czy jeden prosty trik, tj. wyznanie wiary w Allaha i jego proroka Mahometa, było przepustką do wspólnoty wiernych (ummy) i traktowania równego innym współwyznawcom? Jak właściwie Arabowie podchodzą do konwertytów na islam? Kiedy zaczęli oni odgrywać znaczącą rolę? Blog Dasz Wiarę? zabiera nas w społeczno-religijne dzieje Iranu z VII wieku naszej ery. [Dasz Wiarę?]