Wydanie 184, 10.05.2024
To z ucieczką sędziego na Białoruś, wizytą Xi Jinpinga w Europie i powodzią w Brazylii
Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„Trybunał Konstytucyjny Julii Przyłębskiej wydał postanowienie, które zobowiązuje sejmową komisję śledczą ds. Pegasusa do powstrzymania się od jakichkolwiek prac. Członkowie komisji zaprotestowali i zapewnili, że działania zmierzające do wyjaśnienia afery nie zostaną przerwane. – Traktujemy ten pseudowyrok jako czystą walkę polityczną tych, którzy boją się rozliczenia sprawy Pegasusa – podkreślił wiceszef Komisji Marcin Bosacki.” [Gazeta]
„O tym, że do Sejmu trafił wniosek o postawienie przed Trybunałem Stanu przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji Macieja Świrskiego poinformował w czwartek minister kultury Bartłomiej Sienkiewicz.” Dla uważnych czytelników Tygodnika argumenty za postawieniem szefa KRRiT przed TK powinny być jasne ale zawsze można sobie je odświeżyć czytając artykuł w Wirtualnych Mediach. Press za to donosi, że KRRiT pod przewodnictwem Świrskiego od 10 miesięcy nie chce zająć się przedłużeniem koncesji TVN Style. [Wirtualne Media], [Press]
Nastąpiła rekonstrukcja rządu. Jeśli zastanawiacie się kim są osoby obejmujące właśnie ministerstwa, to Onet przygotował, krótkie podsumowanie ich sylwetek. [Onet]
Sędzia Tomasz Szmydt uciekł na Białoruś i poprosił o azyl polityczny. Kim był i dlaczego (jak mówi) to zrobił? Portal OKO Press zebrał to co o nim wiemy. [OKO.press]
Dziennikarz Gazety Wyborczej Jakub Wencel zwrócił uwagę na coś ciekawego we wpisie na platformie Twitter (ponoć zwaną przez niektórych X).
To jednak niesamowite, że PiS-owi udało się zbudować reputację «partii od budowy polskiej elektrowni atomowej», kiedy temat podjęto na poważnie w zasadzie dopiero w drugiej kadencji i przez 4 lata olewano nawet formalne podstawy do przygotowania projektu.
Polecam tekst «Polityki» o atomie za pierwszej kadencji rządów PiS z lutego 2020 roku, jest do przeczytania poza paywallem.
Też polecamy ten tekst [Polityki].
Jeśli lubicie czytać i interesuje was tematyka Polski w Unii Europejskiej, to możecie zerknąć na dłuższy raport jaki PISM przygotował z okazji rocznicy wejścia naszego kraju do wspólnoty. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich].
Wygląda na to, że siły Rosji zaczęły nową ofensywę, przeprowadzając zmasowane ataki w obwodzie charkowskim. [Reuters], [The Kyiv Independent]
„1 maja Stany Zjednoczone rozszerzyły sankcje wobec Rosji o kolejne 29 osób fizycznych i 250 firm zarejestrowanych w FR i państwach trzecich.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„«Do tej pory nie jest dla mnie jasne, o co jestem oskarżony: o to, że jestem obywatelem Ukrainy, że w Ukrainie dokonałem zamachu na obywatela Ukrainy?» – mówił podczas rozprawy Serhij Kowalski. Ponad półtora roku jest w rosyjskim więzieniu, bo w Chersoniu stawiał opór armii FR” [OKO.press]
„Wojna informacyjna odbywa się na wielu frontach. Zachód dość dobrze radzi sobie z odpieraniem rosyjskich ataków propagandowych, ale są regiony świata, w których Kreml zdecydowanie wygrywa. Największe zwycięstwa odnosi na globalnym Południu, gdzie stosunkowo niskie koszty przekuwają się w ogromne sukcesy. Bez przejęcia inicjatywy Zachód ma małe szanse na skuteczne powstrzymanie Moskwy.” [Konflikty]
Europa
„30 kwietnia ministrowie obrony Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji podpisali dokument określający ogólną wspólną wizję rozwoju nordyckiej współpracy obronnej do 2030 r. w ramach nordyckiego formatu kooperacji wojskowej NORDEFCO.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Jak zmieniło się podejście Unii do jej roli w architekturze bezpieczeństwa międzynarodowego w ciągu ostatnich lat? Czym jest autonomia strategiczna i jak ma się ona do kwestii europejskiego bezpieczeństwa? Czym jest pomysł europejskiej armii i na czym miałby polegać? Jakie są koncepcje zwiazane z zapewnieniem Europie bezpieczeństwa i jak zapatrują się na nie państwa europejskie? Jakie zmiany w działalności UE w tym wyborczym roku?”
„Co najmniej od początku 2024 r. rośnie zainteresowanie Rosji mołdawską Gagauzją. (…) Wygląda więc na to, że Moskwa chce wykorzystać ten niewielki region w związku ze zbliżającymi się mołdawskimi wyborami prezydenckimi i parlamentarnymi. Wykorzystując przychylnych Rosji gagauskich polityków, Kreml chce uderzyć w walczącą o reelekcję w październiku prezydentkę Maię Sandu oraz osłabić związaną z nią, rządzącą od 2021 r. prozachodnią Partię Działania i Solidarności (PAS).” [Nowa Europa Wschodnia]
W Macedoni Północnej odbyły się podwójne wybory – druga tura wyborów prezydenckich oraz wybory parlamentarne. Według niepełnych jeszcze wyników zwycięstwo prawicowej opozycji jest wyraźne. Więcej o tle wyborów, jej aktorach i ich poglądach przeczytać można w artykule Instytutu Europy Środkowej napisanym tuż przed wyborami. [TVN 24], [Instytut Europy Środkowej]
„W najbliższy weekend Litwa będzie musiała podjąć kilka bardzo ważnych decyzji. Wybierze sobie nowego (lub starego) prezydenta i zgodzi się lub nie na zmiany w konstytucji. Będzie też śledzić występ swojego kandydata podczas finału Eurowizji.” [Osobisty Atlas Świata]
„Wizyta przewodniczącego Xi Jinpinga we Francji w dniach 5–7 maja potwierdziła dążenie Chin do osłabiania unijnej polityki zmniejszania zależności od tego państwa (deriskingu). Istotne było również wsparcie francuskiej narracji o europejskiej suwerenności, rozumianej przez Chiny jako ograniczanie współpracy transatlantyckiej, co jest jednym z celów kooperacji ChRL z Rosją. Prezydent Emmanuel Macron poinformował o deklaracji Xi, że Chiny nie będą sprzedawać Rosji uzbrojenia, a eksport towarów podwójnego zastosowania do tego państwa będzie ściśle monitorowany, czego jednak nie potwierdzili Chińczycy.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Poza Francją, chiński przywódca odwiedził również Serbię i Węgry. Są to państwa, które zdecydownie sprzyjają mu na tle regionu. W obu państwach Chiny rozbudowują sowja obecnośc na wielu różnych frontach i spotykają się z życzliwym przyjęciem władz. [Voice of America]
„Ruch «Powstańcie Węgrzy», który stara się skanalizować największe od lat protesty antyrządowe, wyrasta na drugą siłę w polityce węgierskiej. Jego lider – Péter Magyar – wystartuje w wyborach do Parlamentu Europejskiego z list dotychczas marginalnej partii TISZA.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Przez lata niemiecka branża motoryzacyjna była jedną z najpotężniejszych na świecie. Ale rosnąca popularność samochodów elektrycznych zmienia warunki gry. Czy w tej nowej rzeczywistości Niemcy będą zdolne do rywalizacji z rosnącymi w siłę koncernami chińskimi? Tłumaczą Sebastian Płóciennik i Michał Kędzierski, analitycy OSW.”
„Ponad 1300 wiadomości o podłożeniu bomb w szkołach, kilkaset wiadomości o podłożeniu w bankach i kilkadziesiąt w sklepach z elektroniką – to efekt zmasowanego ataku na słowackie instytucje, który miał miejsce 7 maja.” [Krytyka Polityczna]
„Niezależny rosyjski portal Agentstwo odnotował, że na czwartkowej tak zwanej Paradzie Zwycięstwa w Moskwie, upamiętniającej 79. rocznicę zakończenia II wojny światowej, w rzędzie bezpośrednio za Władimirem Putinem usadzono oficerów, których formacje dopuściły się zbrodni wojennych na cywilach podczas inwazji na Ukrainę.” Artykuł TVN24 skupia się na kwestiach politycznych parady, a artykuł Defence24 na kwestiach sprzętu militarnego jaki można było tam zobaczyć. [TVN 24], [Defence24]
„Rozmowy pokojowe między Armenią i Azerbejdżanem, wznowione po zakończeniu walk w Górskim Karabachu jesienią ub.r., nie przyniosły rezultatu w postaci podpisania traktatu pokojowego. Miały one charakter dwustronny, ponieważ Azerbejdżan nie zgodził się na pośrednictwo wcześniejszych mediatorów – Rosji, UE i USA. Brak postępów w rozmowach, które skutkowałyby podpisaniem traktatu chociażby częściowo regulującego stosunki między Armenią a Azerbejdżanem, może zachęcić Azerbejdżan do siłowego narzucenia Armenii własnych rozwiązań.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Mamy do czynienia z widoczną próbą oddalenia Gruzji od obszaru geopolitycznego, który popiera zdecydowana większość Gruzinów, i odizolowania tego wschodnioeuropejskiego kraju będącego w szponach Rosji. Gra toczy się o dużą stawkę Rosyjskie prawo izoluje Gruzję od Europy.” Polecamy artykuł gruzińskich ekspertów opublikowany na łamach Nowej Europy Wschodniej. Możecie przeczytać też analizę sytuacji od OSW. [Nowa Europa Wschodnia], [Ośrodek Studiów Wschodnich]
O protestach w Gruzji możecie też obejrzeć krótki materiał wideo przygotowany przez OSW. A jeśli wolicie materiały audio, to możecie o sytuacji w tym kraju posłuchać Krzysztofa Story i Wojciech Jagielskiego z Tygodnika Powszechnego.
Bliski i Środkowy Wschód
Hamas ogłosił, że zgadza się na warunki rozejmu, jednak są to warunki inne niż te, które ustalał w ostatnich rozmowach Izrael. Izrael nie chce na nie przystać, a Hamas odpowiada, że nie zdecyduje się na kolejne ustępstwa. [Reuters]
„Urzędnik administracji amerykańskiej ujawnia, że Stany Zjednoczone wstrzymały w ubiegłym tygodniu dostawę bomb dla Izraela w obawie przed skutkami planowanej ofensywy Izraela na miasto Rafah. A Hamas przyjął propozycję porozumienia w sprawie rozejmu w zamian za wypuszczenie części izraelskich zakładników i palestyńskich więźniów. Premier Netanyahu mówi, że Izrael nie może przyjąć tej propozycji. Dlaczego? Czy Netanyahu ulegnie coraz większej presji ze strony Waszyngtonu, by nie dokonywać pełnoskalowej ofensywy na miasto Rafah?” Gościem Raportu na Dziś jest dr Łukasz Fyderek z Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Krótsze podsumowanie tematu w formie tekstowej przygotował z kolei [Puls Lewantu @ Facebook].
Sąd w Iranie skazał znanego rapera na karę śmierci. Toomadż Salehi został najpierw skazany na 6 lat więzienia, za udział w protestach po śmierci Mahsy Żiny Amini, następnie został zwolniony, ze względu na błędy proceduralne, następnie nagrał utwór o tym jak był traktowany w więzieniu i po dwóch tygodniach ponownie aresztowany. Pod koniec kwietnia sąd ogłosił wyrok kary śmierci za „szerzenie zepsucia na Ziemi”. Wyrok nie jest prawomocny. [The Guardian]
Kolejny wyrok w Iranie dla człowieka kultury, tym razem reżysera. Mohammad Rasoulof, został skazany za swój najnowszy film na 8 lat więzienia, chłostę, grzywnę i konfiskatę majątku za działanie na szkodę bezpieczeństwa narodowego. Wyrok jest prawomocny. [The Guardian]
W centralnej Syrii, nieopodal miasta as-Suchna, bojownicy tzw. państwa islamskiego dokonali ataku na siły rządowe, w wyniku którego zginęło nie mniej niż 13 żołnierzy. W podobnym ataku w zeszłym miesiącu zginęło 22 mundurowych. Centralna Syria jest obszarem gdzie uśpione komórki ISIS co jakiś czas przeprowadzają krwawe ataki. [AP News]
Z obozu dla rodzin i krewnych bojowników ISIS al-Hol, zlokalizowanego w północno wschodniej Syrii zwolniono kolejne grupy osób. Po negocjacjach liderów plemion z syryjskiej prowincji Dajr az-Zaur zwolniono ponad 250 osób, głownie kobiet i dzieci. Kolejne 22 osóby zostało repatriowanych przez USA – 11 do USA, a kolejne 11 trafiło do państw sojuszniczych, zgodnie z ich obywatelstwami. Kolejne zwolnienia osób przetrzymywanych w al-Hol będą najpewniej kontynuowane. Obóz 5 lat temu liczył 73 tysiące osób, obencie liczba ta spadła poniżej 40 tysięcy. [AP News #1], [AP News #2]
A co słychać w Jemenie, w części kontrolowanej przez bojowników Hutich? Częstotliwość ataków na żeglugę handlową spadła. Jednak pozostaje pytanie czy zmieni się to w przypadku ewentualnej (czy też nadchodzącej w sposób nieunikniony) inwazji Izraela na Rafah. W międzyczasie Huti prowadzą dalszą militaryzację społeczeństwa, w tym dzieci i młodzieży. Zachód z kolei wzmacnia siły morskie w regionie. [Konflikty]
Azja
W Chinach przybywa ludzi osiągających wiek emerytalny. Społeczeństwo gwałtownie się starzeje, a wielu emerytów odkrywa, że system emerytalny nie zapewni im sensownego poziomu życia i zmusza ich do dalszej pracy lub powrotu na wieś i życia ze świadczenia o głodowej wartości. [Reuters]
7 maja rozpoczęla się trzecia (z siedmiu) faza indyjskich wyborów powszechnych do parlamentu. Co to oznacza i kto teraz rusza do urn? Odpowiedź w artykule. Wybory potrwają do pierwszego czerwca. [Al-Dżazira]
W 2016 roku wielu mieszkańców Indii wpłaciło tysiąc dolarów zaliczki na poczet zakupu samochodu Tesla 3. Wtedy nie było wiadomo ile auto będzie kosztowało w Indiach. Dzisiaj, po ponad 7 latach oczekiwania, wielu z nich żąda zwrotu swoich pieniędzy. Tesla dokonując zwrotów, nie bierze pod uwagę inflacji i zwraca dokładnie tyle, ile wpłacono w roku 2016. Tesla nadal nie sprzedaje swoich samochodów w Indiach, trzecim największym rynku motoryzacyjnym na świecie. [Rest of World]
„W górnym biegu majestatycznej rzeki Indus, gdzie Himalaje spotykają się z Karakorum, olbrzymie lodowce wypełniają doliny, a wysokogórskie pustynie przykrywa śnieg, leży Baltistan. Chciałoby się powiedzieć, że Baltistan leży na północno-wschodnim krańcu Pakistanu, graniczącym z Chinami i Indiami, ale to nie do końca byłaby prawda. W tej odległej krainie za siedmioma górami – nazywanej często Małym Tybetem – tożsamość, przynależność polityczna i narodowa to skomplikowane sprawy.” Zapraszamy do reportażu o przedziwnej krainie, której mieszkańcy mają prawo do pakistańskich dokumentów, jednak nie mogą głosować w wyborach powszechnych. [Nowa Europa Wschodnia]
Afryka
Z powodu suszy zbiory kukurydzy w Zimbabwe mogą spaść o 70% względem poprzedniego roku. Wynika z tego, że nawet połowa populacji zagrożona jest niedożywieniem lub głodem i wymagać będzie międzynarodowej pomocy. [AP News]
Wojna domowa w Sudanie wciąż trwa, na froncie obserwujemy impas, a na jaw wychodzą nowe szczegóły czystek etnicznych w Darfurze. Organizacja broniące praw człowieka opisują okrucieństwa popełnione przez paramilitarne bojówki określane jako Siły Szybkiego Wsparcia (RSF). Od czasu wybuchu walk między RSF a armią Sudanu w kwietniu 2023 r. ponad 8 milionów ludzi uciekło ze swoich domów w wyniku kryzysu humanitarnego, który według ONZ jest jednym z największych od dziesięcioleci. Obecny punkt zapalny, El Fasher, to ostatnie miasto w Darfurze kontrolowane przez wojsko Sudanu. Miasto jest otoczone przez RSF i dyplomaci obawiają się, że jeśli zostanie zdobyte, to jego mieszkańcy padną ofiarą czystek etnicznych. [The Guardian]
W Sudanie Południowym, państwie, które oderwało się od Sudanu w roku 2011, też nie ma spokoju. Obecnie trwają rozmowy, które mają zakończyć kryzys wewnętrzny, który trwa mimo podpisanych w 2018 roku porozumień pokojowych. Obecnie w rozmowach biorą udział grupy, które nie były częścią porozumień z 2018 roku. Ówczesna wojna domowa zakończyła się śmiercią 400 tysięcy ludzi. Państwa regionu liczą, że stabilizacja Sudanu Południowego przyczyni się do polepszenia sytuacji również w państwach ościennych. [AP News]
Podczas gdy Francja obchodziła w środę rocznicę zwycięstwa nad nazistami, Algieria obchodziła mniej radosną rocznicę: 79 lat temu francuskie siły kolonialne stłumiły algierskich działaczy na rzecz niepodległości. Obydwa wydarzenia miały miejsce 8 maja 1945 r. Rozliczenie kolonizatorskiej karty historii pozostaje trudnym tematem w relacji obu państw. [AP News]
„Według wstępnych wyników opublikowanych w czwartek, przywódca wojskowy Czadu, Mahamat Deby Itno, został ogłoszony zwycięzcą wyborów prezydenckich. Wyniki zakwestionował jego główny rywal, premier Succès Masra. Krajowa agencja zarządzająca wyborami w Czadzie opublikowała wyniki poniedziałkowego głosowania kilka tygodni wcześniej niż planowano. Liczby pokazały, że Deby Itno wygrał, zdobywając nieco ponad 61% głosów, a drugi Masra pozostał daleko w tyle z ponad 18,5% głosów. Były to pierwsze wybory od 1960 roku, czyli roku uzyskania niepodległości.” [AP News]
„Prezydent Togo podpisał nową konstytucję eliminującą powszechne wybory prezydenckie. Zgodnie z nowym prawem to parlament wybierze teraz prezydenta. Nowa konstytucja została uchwalona kilka dni po ogłoszeniu przez komisję wyborczą w sobotę, że partia prezydenta Faure Gnassingbe zdobyła większość mandatów w parlamencie. Opozycja krytykuje nowe zapisy i uznaje, że jest droga do zacementowania u władzy rodziny, która stoi na czele państwa od sześciu dekad. [AP News]
Ameryka Łacińska
„Ratownicy rzucili się do ewakuacji ludzi, którzy utknęli w wyniku niszczycielskich powodzi w południowym brazylijskim stanie Rio Grande do Sul we wtorek, z co najmniej 90 ofiarami śmiertelnymi, tysiącami bezdomnych i zdesperowanymi ocalałymi poszukującymi żywności i podstawowych zapasów.” [Reuters]
Nie tylko Brazylia zmaga się z deszczami. Także w Portoryko są z tego powodu problemy. [AP News]
„Po prawie dekadzie kongres Nikaragui ostatecznie anulował w środę kontrowersyjną koncesję na budowę kanału przyznaną chińskiemu biznesmenowi, która według krytyków zagrażała środowisku i groziła wysiedleniem społeczności wiejskich.” [AP News]
„Tymczasowa rada, której zadaniem jest wybranie nowych przywódców Haiti, ku zaskoczeniu wielu obserwatorów zmienia sposób działania, a w tym czasie przemoc gangów pochłania kraj.” [AP News]
„Przez ostatnie dwie dekady Panama była najszybciej bogacącym się państwem Ameryki Łacińskiej. Ale wszystko na czym budowała sukces, właśnie się kończy. Czy coś mogą zmienić wybory prezydenckie, w których najpopularniejszy kandydat ukrywa się przed wymiarem sprawiedliwości w ambasadzie innego państwa?”
Kim on jest nowy prezydent Panamy i czego można się po nim spodziewać dowiecie się z krótkich komentarzy ekspertów w Americas Quarterly. [Americas Quaterly]
„Pracownicy akademiccy, w tym wielu profesorów, strajkują obecnie na ponad 60 uniwersytetach federalnych w całej Brazylii. Mając do czynienia z ponad dekadą malejących budżetów, domagają się między innymi wyższych płac i większych funduszy na pokrycie kosztów rozpadającej się infrastruktury.” [Nature]
Ameryka Północna
Najtwardsi zwolennicy Trumpa chcieli usunąć spikera Izby Reprezentantów Stanów Zjednoczonych. Jednak wniosek o usunięcie przepadł tym razem dość szybko. [Axios]
„Odkąd w 2022 roku Sąd Najwyższy uchylił konstytucyjne prawo do aborcji, stanowe walki o dostęp do aborcji wywołały wiele niepewności dla ciężarnych pacjentek i ich lekarzy. Ale ta niepewność przeniknęła również do świata edukacji medycznej, zmuszając niektórych nowych lekarzy do uwzględnienia stanowych przepisów aborcyjnych przy podejmowaniu decyzji o rozpoczęciu kariery.” [NPR]
„Po raz kolejny do wyścigu prezydenckiego w USA stają Joe Biden oraz Donald Trump. Ich polityczna droga jednak różni się od siebie znacząco. Nie są to też jedyni kandydaci, którzy zmierzą się w tym wyścigu. W drugim odcinku serii podcastowej PISM pt. Stany wyborcze porozmawiamy o sylwetkach pretendentów, a także przyjrzymy się amerykańskim wyborcom. W rozmowie z Natalią Radulską o Joe Bidenie i Donaldzie Trumpie oraz ich – i nie tylko – elektoracie, opowiadają Mateusz Piotrowski, analityk ds. USA oraz Paweł Markiewicz, dyrektor waszyngtońskiego biura PISM. Zapraszamy do słuchania!”
Wspominaliśmy o protestach na amerykańskich uniwersytetach. Podkast amerykański przygotował odcinek właśnie o tym i jeśli chcecie dowiedzieć się więcej, to gorąco polecamy. Poza obecnymi protestami oraz porównaniem do protestów studenckich z dawnych lat prowadzący poruszają ważny temat uwikłania obecnych protestów w skomplikowaną sytuację polityczną w Stanach Zjednoczonych.
Oceania
Auckland, czyli największe miasto Nowej Zelandii położone jest na... labiryncie tuneli. Powstały one naturalnie w wyniku erupcji wulkanów, głównie kilkadziesiąt tysięcy lat temu. Są one wyzwaniem inżynieryjnym gdy ktoś natknie się na nie budując budynki i infrastrukturę. Jest tam także aspekt dziedzictwa kulturowego, gdyż te jaskinie były wykorzystywane do grzebnia zmarłych. O kompleksowości sieci tuneli pod miastem opowiada reportaż BBC. [BBC]
Ekonomia i gospodarka
Wybudowanie fabryki nowoczesnych półprzewodników to koszt nawet do 25 mld dolarów. Dla porównania, to mniej więcej roczny budżet centralny Bułgarii. Skąd zatem takie koszty? Co się składa na taką fabrykę? Co i jak długo może ona produkować? Na te i kolejne pytania odpowiada w wyczerpującym artykule [Construction Physics].
„TikTok i jego chińska spółka matka złożyły we wtorek pozew przeciwko nowemu amerykańskiemu prawu, które zakazałoby popularnej aplikacji do udostępniania wideo w USA, chyba że zostanie sprzedana zatwierdzonemu nabywcy, twierdząc, że niesprawiedliwie wyróżnia platformę i jest bezprecedensowym atakiem na wolność słowa.” AP News pisze o pozwie a Rest of World ma artykuł, który opisuje, że TikTok jest podporządkowany chińskim władzom a nie międzynarodowemu zarządowi. [AP News], [Rest of World]
„W dzisiejszym odcinku Dominik Brodacki opowiada o Europejskim Kongresie Gospodarczym, który odwiedzą kluczowi decydenci polskiej i europejskiej sceny politycznej. Na Śląsku odbyło się też posiedzenie rządu m.in. o projekcie ustawy o bonie energetycznym. Rozmowę prowadzi Julia Cydejko.”
„Ile NAPRAWDĘ wynosi w Polsce luka płacowa kobiet i mężczyzn? Dlaczego nie jest tak dobrze, jak pokazują oficjalne statystyki? Jak to wygląda w małych, a jak w dużych firmach, jak w nowych, a jak w dojrzałych przedsiębiorstwach? Czy luka to wina pracodawców? Jawność płac pomogłaby zmniejszyć nierówności? I ile traci gospodarka przez lukę płacową? Gościem podcastu GRAPE | Tłoczone z danych jest ekonomista Lucas van der Velde. Zapraszają: Magdalena Smyk-Szymańska & Marcin Bojanowski.” [GRAPE],
„Perspektywy utrzymania pozycji waluty globalnej przez dolara amerykańskiego – o tym mówił analityk PISM, Piotr Dzierżanowski.”
Nauka i technologia
„Co zrobić ze znaleziskiem sprzed 180 milionów lat, gdy pęknie? Można je zlepić gipsem. Hm, nie wygląda to zbyt dobrze, przez białe łączenia trudno rozpoznać, co to jest. Może je pomalować? Będzie wyraźniejsze. Ups… To może lepiej schowajmy to przed światem w magazynie…Niemal wiek później na płyty trafia dr Bartłomiej Kajdas i dostrzega prawdziwą wartość ukrytą pod warstwami farby.” [Interia]
Smart Cities – koncept miast inteligentnych/sprytnych był przez ponad dekadę odmieniany na wszystkie strony. Materiały informacyjne kuszą nas futurystycznymi wizjami. Jak się jednak okazuje, wiele technologii smart cities działa również w polskich miastach już dziś. I często, sama technologia nie jest kłopotem we wdrożeniu. Czasami smart miasto, musi wiedzieć, że wprowadzenie danego rozwiązania, na pewnym etapie jest bez sensu. Musi nadać wdrożeniu pewne wymogi, najczęściej w kontekście dostępności i przetwarzania danych. Gościem Radia Naukowego jest prof. Aleksander Orłowski z Wydziału Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej i opowiada o tym co jest w polskich miastach wdrażane, o barierach prawnych, o kłopotach z gromadzeniem i obrabianiem danych, o cyfryzacji i partycypacji, o dobrych i złych przykładach, a startupach i współpracujących z nimi miastach a także, o tym co sprawia, że chcemy zamieszkać w mieście.
„Nowe repozytoria danych oraz alternatywne czasopisma i warsztaty oferują możliwości dzielenia się negatywnymi wynikami – co może pomóc rozwiązać kryzys replikacyjny i przyspieszyć uczenie maszynowe.” Jeśli interesuje was sens gromadzenia danych o badaniach, które nie przyniosły pożądanych rezultatów, to Nature ma artykuł, który ciekawie to uzasadnia. [Nature]
Ars Technica opisuje problemy jakie pojawiły się u pierwszego człowieka, który dał sobie wszczepić do mózgu chip od firmy należącej do Elona Muska – Neuralink. [Ars Technica]
„Obawy, że pasteryzowane mleko w Stanach Zjednoczonych jest pełne wirusa ptasiej grypy H5N1, minęły. Jednak nic nie wskazuje na to, by epidemia u krów dobiegła końca, a naukowcy coraz bardziej obawiają się, że bydło stanie się stałym rezerwuarem tego adaptowalnego wirusa – dając mu większe szanse na mutację i przeniesienie się na ludzi.” [Nature]
O czym rozmawiają z sobą wieloryby? Tego jeszcze nie wiemy ale jesteśmy krok bliżej do rozszyfrowania ich mowy po tym jak naukowcy z pomocą specjalistycznych algorytmów wyodrębnili części składowe ich języka. [Smithsonian Magazine]
Idee, kultura, społeczeństwo
„Czy europejskie muzea zwrócą zrabowane artefakty? Czy europejskie muzea mogą pilnować publicznej dostępności artefaktów, stawiając określone warunki przy zwrotach, czy też stanowi to przejaw neokolonialnego protekcjonalizmu?” [Krytyka Polityczna]
Palenie to śmierdzący nałóg – na zapach narzekają nierzadko nawet sami palacze. Dlaczego zatem jest tak uzależniające? Mechanizmy, które sprawiają, że tak trudno rzucić palenie omawia w jak zawsze świetnie graficznej opowieści Kurzgesagt.
Kątnik to pająk, którego można spotkać w naszych domach częściej niż wielu z nas by sobie życzyło. Jednak nie ma co odwracać wzroku od rzeczywistości – są one częścią otaczającego nas świata. Jeśli chcecie się o nich czegoś dowiedzieć, np czy są jadowite, czy są dla nas groźne (spoiler: nie są) czy można je wyeksmitować z domu zimą, to mamy dla was materiał, który na to odpowiada.
Na koniec wydania materiał zdecydowanie ponadprzeciętnej jakości. Wybory z roku 1990 były wydarzeniem historycznym, ale do ich oceny należy umieścić je w szerszym obrazie minionych już czasów. Kanał Ciekawe Historie dokonuje tego sięgając do archiwalnych materiałów oraz żyjących dzisiaj naocznych świadków tamtych wydarzeń tym samym szeroko opowiadając nam kontekst wyborów. O wojnie na górze, o transformacji, o Stanie Tymińskim i wielu innych aktorach tamtych wydarzeń.