Wydanie 19, 12.03.2021
To z dokumentem o wibratorach, indyjską Albiclą i pogrzebami online
W mijającym tygodniu Artur Dziambor oburzył się, że animowana królica nie ma wystarczająco obfitego biustu. Z tego faktu wywnioskował, że świat się stacza, ponieważ według Dziambora wcześniejsza wersja królicy mogła się pochwalić takim atrybutem. Ale Dziambor nabrał się na twórczość fanowską, którą wziął za rzeczywistość. Warto też przypomnieć, że samice z gatunku Oryctolagus cuniculus nie mają kobiecych piersi. Jeśli chcecie unikać podobnych błędów, zapraszamy do lektury wiarygodnych źródeł z Tygodnika Neuropa!
Polecamy także Waszej uwadze nasz Kanon Neuropejski.
Zapraszamy również na nasze nowe konto na Twitterze, konto na Instagramie oraz do przekazywania nam swoich uwag w formie komentarza.
Polska
Instytut Zamenhofa, think-tank zajmujący się mediami opublikował raport na temat obecności kobiet w programach radia i telewizji. Nikogo nie dziwi, że są one w polskich mediach mniejszością, ale dane raportu mogą szokować. Tylko co piąty głos w programach publicystycznych należy do kobiet. Dodatkowo linkujemy do skrótu raportu opublikowanego w OKO.press. [Instytut Zamenhofa], [OKO.press]
„Oblężona demokracja” – tak zatytułowano tegoroczny raport o globalnej demokracji od Freedom House. Demokracja cofa się w skali świata od 15 lat. Ale pandemiczny rok 2020 był pod tym względem szczególnie zły. Polska została wspomniana w kontekście próby przeprowadzenia urągających standardom wyborów pocztowych (wiedzieliście, że udział w ich przeprowadzeniu miała brać bezpieka, czyli minister spraw wewnętrznych będący jednocześnie koordynatorem służb specjalnych?) i zarzutów dla działaczy LGBT+. W ostatniej dekadzie straciliśmy 11 punktów, najwięcej w Europie po Węgrzech i Serbii. [Freedom House]
Chociaż trudno przebić seksizm posła Dziambora, to minister Gliński się stara. Właśnie zdymisjonował dyrektora Filmoteki Narodowej. Poszło o to, że na festiwalu kobiecych filmów dokumentalnych chciał pokazać film o miejscowości, w której produkuje się wibratory. Ruch ministra jest o tyle zaskakujący, że usunął on ze stanowiska wiernego żołnierza „dobrej zmiany”. Co to może znaczyć, przeczytacie w artykule. [OKO.press]
„Będziemy robić swoje, dopóki będzie nam to dane” – mówi Marek Twaróg, redaktor naczelny przejętego przez Orlen Dziennika Zachodniego z grupy Polska Press. W wywiadzie między innymi o braku nacisków na redakcję ze strony poprzedniego właściciela (Verlagsgruppe Passau) i naciskach z innych kierunków.
Na łamach Tygodnika Neuropa wielokrotnie przywoływaliśmy sprawę procesu cywilnego prof. Barbary Engelking i prof. Jana Grabowskiego. W jego wyniku zostali oni zobowiązani przez sąd do przeproszenia powódki za nieścisłość, jakiej dopuścili się w swojej książce na temat udziału Polaków w Holocauście. Ale czy sąd w ogóle powinien był wydać wyrok? To pytanie stało się przedmiotem dyskusji zawodowych historyków. Warto też zapoznać się z uchwałą Rady Wydziału Historii Uniwersytetu Warszawskiego w tej sprawie. [Wydział Historii Uniwersytetu Warszawskiego @ Facebook]
Europa
W poprzednim wydaniu informowaliśmy o politycznym klinczu, w jakim znajduje się mołdawska scena polityczna. Aby się z niego wydostać, rządząca krajem od kilku miesięcy prozachodnia prezydentka Maia Sandu chce doprowadzić do przedterminowych wyborów parlamentarnych. Konstrukcja mołdawskiego systemu władzy nie ułatwia jej zadania. „Czy obecna sytuacja w skrajnym przypadku może doprowadzić do dwuwładzy w Mołdawii?” – zastanawia się Kamil Całus z Ośrodka Studiów Wschodnich.
Jest państwo w Europie, w którym wielu mieszkańców nie stać na ogrzewanie mieszkań zimą, a co roku z zimna ginie ponad setka ludzi. Chociaż problem ubóstwa energetycznego dotyczy także Polski, to tym razem mówimy o Portugalii. Prawie 25% mieszkańców tego kraju ma problem z dostatecznym dogrzaniem swoich domów w zimie. Dość zaskakujące w kraju, który kojarzy się nam z ciepłym śródziemnomorskim klimatem. [Politico]
Rosja od kilku lat pracuje nad odcięciem rosyjskiego internetu od reszty świata. Możecie o tym przeczytać w zeszłorocznym artykule Wired. Teraz miał nastąpić pokaz siły Rosji, która chciała ukarać Twittera oraz pokazać swoje nowe możliwości całemu światu. Jednak zamiast zapowiadanego spowolnienia transferu dla użytkowników tego serwisu, problemy dotknęły rosyjskie strony rządowe. [ABC News], [Wired]
FYROM, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Macedonia, Macedonia Północna – nieduże państwo w głębi Bałkanów, o którym nie wiemy zazwyczaj zbyt wiele. Dlaczego Macedonia toczyła przez 28 lat spór z Grecją o swoją nazwę? Dlaczego pomnik Aleksandra Wielkiego jest oficjalnie tylko pomnikiem wojownika na koniu? Dokąd prowadzą macedońskie dyskusje o tożsamości? Dlaczego Bułgaria zawetowała macedoński proces akcesyjny? O co właściwie chodzi z tą Macedonią i gdzie ona zmierza? [Nowa Europa Wschodnia]
Bliski i Środkowy Wschód
Dobiegła końca czterodniowa, pierwsza w historii pielgrzymka papieża Franciszka do Iraku – w realizacji wizyty nie przeszkodziła ani pandemia ani regionalne napięcia między walczącymi o wpływy graczami. Głównym hasłem pielgrzymki jest przesłanie międzyreligijnego dialogu i wzajemnego braterstwa w trudnych czasach. Na największą uwagę może zwracać spotkanie z szyickim przywódcą duchowym, wielkim ajatollahem Al Sistanim, jedną z najbardziej wpływowych postaci w Iraku, a także odwiedziny starożytnego miasta Ur. Z miejsca narodzin Abrahama, ojca trzech wielkich religii Bliskiego Wschodu, papież wezwał do pokoju i międzyreligijnego szacunku oraz dialogu. [Al Monitor], [1001 Iraqi Thoughts]
5 lutego 2021 roku Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK) orzekł, że Palestyna jest państwem w rozumieniu statutu trybunału i tym samym objął jurysdykcją Zachodni Brzeg oraz Strefę Gazy. Dzięki temu orzeczeniu prokurator MTK Fatou Bensouda rozpoczęła śledztwo w sprawie możliwych zbrodni popełnianych na tych terenach. Jest to duża polityczna porażka Izraela, który niemal ponadpartyjnie i ponadpolitycznie odrzuca te działania i lobbuje u swoich sojuszników przeciw MTK. Obecna administracja USA jest w niełatwej sytuacji – z jednej strony deklaruje wsparcie dla międzynarodowych instytucji, a z drugiej wspiera Izrael. W ubiegłym roku Administracja Trumpa nałożyła na przedstawicieli MTK sankcje za podjęcie sprawy przeciw USA w związku z działaniami w Afganistanie – obecnie departament stanu dokonuje przeglądu tych sankcji i nie jest jasne, czy zostaną one cofnięte. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Tuż przed międzynarodowym dniem kobiet egipskie władze przeszły do kolejnego etapu prac nad prawem, które ograniczyć ma wolność i podmiotowość kobiet. Mimo, że Egiptem rządzą politycy deklaratywnie nieprzychylni religijnemu konserwatyzmowi, to proponowane prawo wywołało protesty ponad 50 organizacji walczących o prawa kobiet. Jeden z zapisów nowej legislacji ma m.in. dawać prawo mężczyznom do rezygnacji z małżeństwa podczas pierwszego roku trwania, gdy ten uzna, że para do siebie nie pasuje. Ustawa jednak nie przewiduje takich praw dla kobiet. Aktywistki komentują, że prawo cofa kraj o 200 lat. [Al Dżazira]
10 lat temu w Syrii rozpoczęła się wojna domowa, a 50 lat temu do władzy oficjalnie doszedł Hafiz Al-Asad, ojciec rządzącego dzisiaj Baszara. Zarówno ojciec jak i syn rządzili krajem żelazną ręką, często terroryzując społeczeństwo działaniami słynącej z bezwzględności tajnej policji Muchabarat. Alawicki reżim klanu Asadów, krwawych Lwów Damaszku (po arabsku Asad znaczy lew) trwa, choć podczas ostatniej wojny rebelianci toczyli już wali o Damaszek i zdawało się, że jego upadek jest bliski. Na krótkę historię syryjskiej dynastii zapraszmy do tekstu Pawła Pieniążka. [Tygodnik Powszechny]
Brytyjski premier, w rozmowie z prezydentem Iranu, zażądał uwolnienia Nazanin Zaghari-Ratcliffe – więzionej od 2016 roku. Pochodząca z Iranu Brytyjka została aresztowana gdy odwiedzała swoją irańską rodzinę, pod zarzutem przygotowywania zamachu stanu. To niestety nie jest jedyna historia z uwięzionymi zachodnimi obywatelkami w Iranie. Również pod zarzutem szpiegostwa została skazana na 10 lat więzienia Australijka Kylie Moore-Gilbert – po kilkuletniej batalii została wymieniona za 3 irańskich więźniów przetrzymywanych w Tajlandii skazanych za planowanie zamachu terrorystycznego. [BBC], [The Guardian]
W Libanie nadal trwają protesty – kraj jest ogarnięty permanentnym wręcz kryzysem politycznym i ekonomicznym, dodatkowo wzmocnionym pandemią oraz potężną eksplozją w porcie w Bejrucie w zeszłym roku. Wartość libańskiej waluty spadła od 2019 roku o 85%. [Middle East Eye]
Azja
„Świat Narendra Modiego”. Francuski dokument przybliża sylwetkę kontrowersyjnego premiera Indii, który skierował największą demokrację świata na tory mocno nacjonalistyczne i populistyczne. Kim jest ten utalentowany polityk budujący umiejętnie swój obraz jako self-made mana, uduchowionego ascety, męża opatrznościowego Indii? W jaki sposób lawiruje na arenie międzynarodowej, tak aby ułatwić zachodnim partnerom przymykanie oczu na nadużycia i skupienie się raczej na wymianie gospodarczej i budowaniu razem przeciwwagi dla Chin? Materiał z polskimi napisami jest dostępny bezpłatnie do 7.04.2021. [Arte]
Pozostając w temacie powyższego materiału – pamiętacie szumnie zapowiadaną polską odpowiedź na Twittera, produkowaną przez Sakiewicza (i informatyków, którym, jak sam mówi, nie płacił) platformę społecznościową, intensywnie promowaną w prawicowej i niepokornej częsci internetu? Nazywa się Albicla i póki co są tam głównie fałszywe konta papieża. Co ciekawe, istnieje indyjska wersja takiego serwisu i radzi sobie o wiele lepiej. Przyczyny jej powstania, według ich twórców, są bardzo podobne – cenzura tradycyjnych mediów społecznościowych oraz potrzeba stworzenia „strefy wolnego słowa”. Kto wspiera indyjskiego Twittera i co ma do tego protest rolników? [Dział Zagraniczny @ YouTube]
Chińska ekspansja gospodarcza w Afryce i Azji Centralnej, pociąga za sobą również ekspansję chińskich najemników. Gdy ochronie inwestycji nie są w stanie sprostać miejscowe służby, Państwo Środka sięga po własne zasoby – firmy dowodzone przez byłych żołnierzy Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej. Większościowy pakiet własnościowy tych firm zawsze jest w rękach państwa chińskiego, a najemnicy nie mogą nosić ze sobą broni. Wynikający z tego charakter doradczo-szkoleniowy ma skutkować lepszym wizerunkiem Chin w miejscach operacji, w odróżnieniu od obecnie dominujących na rynku Amerykanów czy Rosjan. Przebijające się do mediów zbrojne incydenty z udziałem uzbrojonych Chińczyków zdają się jednak świadczyć, że część tych regulacji pozostaje jedynie na papierze. [Konflikty.pl]
Afryka
Do wiejskich punktów szczepień w Ghanie szczepionki dostarczane są przy użyciu dronów. W ten sposób rozdystrybuowane ma być nawet 2,5 mln dawek szczepionki, które Ghana otrzyma w ramach programu COVAX. Jeśli nie wiecie, czym jest COVAX, polecamy drugi link. W skrócie jest to inicjatywa państw rozwiniętych, której celem jest pomoc krajom biedniejszym w procesie szczepienia. Polska pomimo zapowiedzi nie wzięła udziału w finansowaniu tego projektu. [Gavi], [Gavi]
Prezydent Tanzanii został zakażony koronawirusem i znajduje się w ciężkim stanie w szpitalu w Kenii – twierdzi lider tanzańskiej opozycji, powołując się na „dobrze poinformowane” źródła. Chociaż informacje nie zostały niezależnie potwierdzone, to 61-letni John Magufuli nie był widziany publicznie od 2 tygodni, a inny polityk, powołując się na swoich informatorów, również mówi o poważnym stanie zdrowia prezydenta. Ironiczny w tej historii jest fakt, że prezydent zaprzeczał obecności wirusa w Tanzanii, odmawiając zorganizowanej prewencji i pomocy dla swoich obywateli. Uważał, że dzięki modlitwom wirus jest dla Tanzańczyków niegroźny. Teraz, gdy sam jest chory, leczyć ma się w Kenii, a mieszkańcy Tanzanii skazani są na kompletnie nieprzygotowaną na epidemię służbę zdrowia. [The Guardian]
Ameryka Łacińska
Prezydent Brazylii nie może już spać spokojnie. Nie, nie chodzi o ogromną liczbę zgonów, jakie powoduje koronawirus w jego kraju – tym zdaje się zbytnio nie przejmować. Tym, czym Bolsonaro pewnie się przejmuje, jest Lula da Silva. Lula to były prezydent, skazany kilka lat temu za korupcję, który właśnie został całkowicie oczyszczony z zarzutów. Z artykułu BBC dowiecie się szczegółów o uniewinnieniu, a z tekstu z 2018 na stronie The Atlantic możecie przekonać się jak niejednoznaczna już wtedy to była sprawa. [CNN], [The Atlantic]
Nie tylko na globalnej północy mamy szczepionkowych prymusów. Liczące 19 mln obywateli Chile zaszczepiło już przeciw COVID-19 20% populacji i szczepi ok. 100 tys. obywateli dziennie, co czyni wiarygodnym plan osiągnięcia poziomu 80% wyszczepienia do końca czerwca. Kontrastuje to z wynikami pozostałych krajów regionu, które pozostają na poziomie jednocyfrowych wyników procentowych. Jakie przemyślane decyzje chilijskiego rządu dały mu taką przewagę i jak półperyferyjny, uzależniony od dostaw od globalnego Wschodu i Zachodu i uwikłany w szczepionkową dyplomację, region jako całość radzi sobie z wyzwaniem? Odpowiedzi w artykule. [The Economist]
Jak zapowiadaliśmy w naszym trzecim wydaniu, Meksyk zalegalizował właśnie marihuanę. Niższa izba parlamentu kraju, który dał narkotykowi nazwę, przegłosowała sporą większością głosów ustawę legalizującą rekreacyjne korzystanie z używki. Komentatorzy liczą, że ustawa przyczyni się do osłabienia wpływów jakże potężnych karteli narkotykowych, których walki pochłaniają corocznie coraz więcej ofiar. [DW]
Ameryka Północna
Jedzenie dla dzieci powinno być zdrowe i pożywne, prawda? Jednak dopiero teraz amerykańska agencja federalna Food and Drug Administration zaczyna ustalać limity toksycznych metali ciężkich, jakie mogą znajdować się w pożywieniu przeznaczonym dla maluchów. Co się stało, że FDA i opinia publiczna się tym ponownie zainteresowała? Czy działanie FDA jest wystarczające? Polecamy 2 artykuły, które odpowiedzą na te pytania oraz wiele więcej. [The Washington Post], [Politico]
Obecnie w Stanach Zjednoczonych na różnych szczeblach administracji procedowanych jest ponad 250 projektów ustaw, które mają ograniczyć dostęp do udziału w wyborach. Dlatego w rocznicę Krwawej Niedzieli (amerykańskiej, nie tej irlandzkiej) prezydent Joe Biden podpisał rozporządzenie wykonawcze, którego celem jest promowanie udziału wyborców w wyborach, o czym pisze Politico. Samo rozporządzenie ma ograniczoną moc, dlatego też partia Demokratyczna proceduje ustawę, która ma przeciwdziałać takiemu ograniczeniu praw wyborczych (o czym przeczytacie w drugim linku). [Politico], [The Intercept]
Stany Zjednoczone przyznają tymczasowy status ochronny uchodźcom z Wenezueli. Dla około 320 tysięcy wenezuelskich uchodźców oznacza to, że będę mogli aplikować o legalny pobyt oraz pracę w USA na okres 18 miesięcy. Wenezuelska gospodarka znajduje się permanentnym kryzysie, a wenezuelczycy masowo opuszczają kraj. Niedawno informowaliśmy, że sąsiadująca z Wenezuelą Kolumbia legalizuje status 2 milionów wenezuelskich uchodźców. Takie działania pozwalają poprawić bezpieczeństwo uchodźców poprzez zmniejszenie ich ekspozycji na handel ludźmi i niewolniczą pracę. [DW]
Oceania
Mieszkańcy jednej z wysp Republiki Kiribati mają potężny problem z dostępem do wody pitnej. Na wyspie Banaba nie padało od roku, a 3 miesiące temu awarii uległa druga stacja odsalania wody. Kilkaset ludzi próbuje odsalać morską wodę domowymi sposobami, wskutek czego mieszkańcy cierpią na problemy zdrowotne – biegunki i wysypki są powszechnością. Mieszkańcy wzywają aby Australia i Nowa Zelandia, których firmy prowadziły na miejscu przez dekady intensywne wydobycie fosforytów, przyszły im z pomocą, gdyż potrzeby przekraczają możliwości malutkiej republiki Kiribati. [Radio New Zealand]
Ekonomia i gospodarka
Piosenkarka i artystka Grimes sprzedała swoje artystyczne wytwory cyfrowe za łącznie 6 mln dolarów w ramach serii krótkoterminowych aukcji. Jest to element wschodzącego trendu tzw. „non-fungible tokens” (żetonów niewymienialnych), czyli opartego o zbliżone do kryptowalut i technologii blockchain rozwiązania pozwalającego handlować dostępem do pojedynczych plików. Transakcje, jak zwykle w przypadku kryptowalut i pokrewnych, u jednych budzą nadzieje na stworzenie nowego modelu monetyzacji sztuki, u innych obawy środowiskowe. Wedle szacunków działania Grimes pociągnęły za sobą emisję 70 ton CO2, podczas gdy przeciętny mieszkaniec świata emituje nieco ponad 4 tony rocznie. [The Guardian]
Mija 40 lat odkąd Polska oznajmiła wierzycielom, że nie jest w stanie spłacać zadłużenia zagranicznego. W taki oto sposób, zakończyłą się dekada kredytowego prosperity. Obserwator Finansowy opisuje, jak do tego doszło, jakie miało to skutki, a także dlaczego jako kraj, oficjalnie nie zbankrutowaliśmy. [Obserwator Finansowy]
Jak wprowadzenie lockdownu wpłynie na handel międzynarodowy? Jak te skutki wypadną w porównaniu do skutków ostatniej pandemii? Brookings Institution przeprowadził analizę na przykładzie Kenii. [Brookings Institution]
Nauka i Technologia
Z okazji 10. rocznicy Katastrofy w Fukushimie The Economist opublikował artykuł o lekcjach, które powinniśmy wyciągnąć z tego wydarzenia. Katastrofa w Fukushimie powinna skutkować wprowadzaniem dobrych regulacji, a nie likwidacji elektrowni jądrowych. Ich użytkowanie jest konieczne w walce z kryzysem klimatycznym, a OZE zamiast zastępować bezemisyjny atom powinny zastępować elektrownie węglowe. Polecamy również krótki film z tego samego źródła na temat braku popularności energii atomowej. [The Economist]
Microsoft Exchange zhakowany. Niemożliwe? A jednak. Ilość ofiar nie jest na razie znana, ale w samym USA ten wynik szacuje się na 20 tysięcy organizacji. Niewiele pomaga również fakt, że wydaną poprawkę wdrożyło zaledwie 10% poszkodowanych. [Reuters]
Pogrzeby online? Buddyści potrafią dostosować się do rzeczywistości. Aplikacje medytacyjne, transmisje z pogrzebów bliskich, czy nocne czuwania online pozwalają świątyniom przetrwać pandemiczny czas. [Japan Times]
Roboty już idą po księgowych – wygląda na to, że maszyny mogą zastąpić nie tylko kierowców. Jak wskazują dane, firmy inwestują dużo pieniędzy w ucyfrowienie zawodu księgowego, a informacje docierające z M.I.T i Standford University wskazują, że maszyna jak najbardziej jest w stanie zastąpić człowieka w finansach. [New York Times]
Czy lepiej szczepić się szczepionką Uniwersytetu Oksfordzkiego i AstryZeneki, czy może poczekać na Pfizera? Który preparat jest skuteczniejszy? Wyjaśnia dr January Weiner, autor bloga Biokompost. [OKO.press]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Chcecie wiedzieć, jak wygląda świat, w którym szczepionki to śmiercionki, maseczki to kagańce, a ludzie wierzący w wirusa to covidianie? Polecamy reportaż „Imperium dusz, czyli jak zostałem spiskowcem” Grzegorza Szymanika czytany przez Bartosza Bielanię. Oczywiście o żadnej wierze nie ma mowy, istnienie wirusa to fakt naukowy.
Piwo – jest z nami od tysiącleci. Przez potężną część naszej historii, warzeniem piwa zajmowały się kobiety (w końcu to stanie przy garach). Było to typowe kobiecie zajęcie. Wdowy i niezamężne używały swoich fermentacyjnych umiejętności, aby trochę sobie dorobić. Jednak dzisiaj z browarnictwem nie kojarzymy kobiet. Winne temu są czarownice. Lub raczej ludzie, którzy czarów się w nich doszukiwali. [Smithsonian Magazine]
Patriarchat nie polega tylko na tym, że od animowanych królic oczekuje się obfitego biustu. Dawniej przejawiał się on tym, że dziewczynę która oskarżyła swojego mentora o gwałt, poddawano torturom, żeby przekonać się, czy mówi prawdę. To właśnie spotkało barokową malarkę Artemisie Gentileschi. Chociaż jej gwałciciel został uznany za winnego, to nie odbył kary, a ona popadła w niełaskę. Na stronie Londyńskiego National Gallery możecie znaleźć filmiki i artykuły o Artemisi związane z wystawą, jaka się tam odbyła w zeszłym roku. Daily Art Magazine prezentuje natomiast krótki artykuł o tym, jak doświadczenie gwałtu wpłynęło na obrazy, które potem namalowała. [Daily Art Magazine], [The National Gallery], [Google Arts & Culture]
Artemisia Gentileschi, Judyta zabijająca Holofernesa, 1620-21 (Galeria Uffizi, Florencja)
