Wydanie 223, 07.02.2025
To z rządem Francji, który nie upadł, chaosem w indyjskich e-mapach oraz blitzkriegiem Elona Muska w instytucjach publicznych
Nie możemy chcemy trzeci tydzień z rzędu tego samego mema wstawiać do wstępu.
Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„Jest wniosek o uchylenie immunitetu posłowi na Sejm RP Mariuszowi Błaszczakowi – poinformowała Prokuratura Krajowa w środę. Powodem jest to, że Błaszczak, były minister obrony narodowej w rządzie PiS, miał – jak podaje prokuratura – odtajnić dokumenty dotyczące planu ewentualnego użycia sił zbrojnych w tzw. planie Warta o statusie »Ściśle Tajne« i »Tajne«.” Niektórzy mogli zapomnieć, że PiS był gotów grać bezpieczeństwem Polski żeby tylko utrzymać się u władzy. [RMF24]
„Powołany przez PiS Instytut Dmowskiego nie tylko kupił za 21 mln zł osobliwą nieruchomość od podejrzanej spółki. Pod pretekstem budowy muzeum wydał na jej remont prawie 11 mln. A następnie zażądał od resortu kultury kolejnych 45 mln. Sprawą na wniosek KAS zajmuje się prokuratura” [OKO.press]
„W środę CBA zatrzymało dwie osoby ws. nieprawidłowości w Wojsku Obrony Terytorialnej. Wśród zatrzymanych jest duchowny, wysoki rangą wojskowy w stanie spoczynku. Jak dowiaduje się Wirtualna Polska, to ksiądz Sławomir Żarski, który sprzedał Mateuszowi Morawieckiemu i jego żonie w 2002 r. 15-hektarową działkę należącą do Kościoła.” [Wirtualna Polska]
„Brak przesłanek prawnych do twierdzenia, że w Polsce doszło do zamachu stanu – oceniają eksperci, komentując zawiadomienie do prokuratury złożone przez prezesa Trybunału Konstytucyjnego Bogdana Święczkowskiego. A raczej: do konkretnego prokuratora. Bo kto, przez kogo i w jakiej sprawie uruchomił tę akcję, dużo mówi o jej drugim, politycznym dnie.” [TVN24], [OKO.press]
„W sieci pojawiły się oferty sprzedaży fałszywych apek udających mObywatel. Opisał to Demagog a my tłumaczymy jak poprawnie weryfikować mDowód i zastanawiamy się, podróbką mDowodu można wpłynąć na wynik wyborów oddając głos za kogoś.” [Demagog], [###]
Trump wybrał nowego ambasadora w Polsce. To prawicowy publicysta [OKO.press]
„Donald Trump wstrzymał wojnę handlową z Kanadą i Meksykiem. 25-procentowe cła na towary importowane od sojuszników są wstrzymane na 30 dni. Na razie wprowadził 10-procentowe cła na produkty z Chin. 47. prezydent USA nie ukrywa, że na jego celowniku jest też Unia Europejska. Komisja Europejska zapowiada odpowiedź. A europejscy i polscy politycy mówią, że to powinien być impuls do podniesienia konkurencyjności unijnej gospodarki. ”To może być dobre dla Unii„ – mówi Patryk Jaki i fantazjuje o powrocie do węgla i zlikwidowaniu Zielonego Ładu. Również liberałowie, w tym Donald Tusk, mówią o głębokiej korekcie polityki klimatycznej. Tusk wzywa do deregulacji. Co może mieć na myśli szef polskiego rządu?” [###]
Na koniec polecamy dwa teksty Krytyki Politycznej, które uważamy za warte uwagi.
„Tyrania zdroworozsądkizmu” autorstwa Katarzyny Przyborskiej
„Zaimki i inne »modne bzdury« zajmują dziś głównie prawicę” autorstwa Artura Troosta
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: Ukraina wstrzymuje formowanie nowych brygad. 1077. dzień wojny.
„Francuskie myśliwce Mirage 2000 dotarły dziś do Ukrainy, potencjalnie dając Kijowowi przewagę nad siłami rosyjskimi w miarę intensyfikacji rozmów pokojowych.” „Ukraińskie ministerstwo obrony poinformowało również o odebraniu dostawy kolejnych F-16 odstąpionych przez Holandię. Łącznie Ukrainie zostaną przekazane dwadzieścia cztery holenderskie F-16.” [Euractiv], [Konflikty.pl]
Pojawiły się przecieki dotyczące rzekomego planu administracji Trumpa na zakończenie wojny w Ukrainie. Jednak w związku z tym, że część informacji została już zaprzeczona a oficjalne informacje mogą się pojawić już w przyszłym tygodniu to nie uważamy, żeby było warto zajmować Wasz czas spekulacjami.
„Prezydent Donald Trump powiedział 3 lutego, że chce zawrzeć umowę z Ukrainą, dając rozdartemu wojną krajowi broń i pomoc w zamian za »metale ziem rzadkich i inne rzeczy«.” Jakie metale ziem rzadkich ma Ukraina? Jak łatwy jest do nich dostęp? Polecamy artykuł, który zajmuje się tym co Trump naprawdę powiedział. [The Kyiv Independent]
„Na terenach przyfrontowych największym zagrożeniem dla cywilów są drony FPV, które Rosjanie często i z pełną świadomością wykorzystują w atakach na samochody i przechodniów. Jeśli kierowca auta nie ma analizatora częstotliwości czy zagłuszarki, może nie zauważyć drona nawet do chwili uderzenia. Ofiarą FPV padają też ludzie znajdujący się nie tylko w miejscowościach leżących bezpośrednio przy froncie, bo zasięg bezzałogowca wynosi około dziesięć kilometrów.” [Nowa Europa Wschodnia]
„»Dla mnie celem jest odnaleźć jak najwięcej dusz. Każdy poległy żołnierz powinien wrócić do siebie i zostać pochowany przez swoich bliskich« – mówi Oleksej Łukow z organizacji humanitarnej, która szuka ciał zabitych żołnierzy. Zarówno ukraińskich, jak i rosyjskich. »Traktując swoich wrogów jak ludzi, sam pozostaję człowiekiem«” [OKO.press]
Europa
Szwedzka policja twierdzi, że w ataku na kampus Örebro zginęło 11 osób. Rosja reanimuje sowiecką konkurencję dla Eurowizji. Z greckiego Santorini, po wstrząsach ziemi uciekają turyści. Włoski rząd broni decyzji o odesłaniu do kraju Libijczyka objętego nakazem aresztowania.
Obecnemu premierowi Francji udało się to czego nie osiągnął jego poprzednik – przeżył głosowanie nad wotum nieufności. Jak mu się to udało opisuje [Euractiv].
„W Niemczech emocje polityczne nie słabną. Ostatnie dni upłynęły pod znakiem protestów przeciwko chadekom z CDU. Jaki ma to związek z AfD i polityką migracyjną? W podkaście omawiamy także hamulec długu. Czym jest? Czemu budzi takie kontrowersje? Na te i inne pytania odpowiadają Lidia Gibadło i Aleksandra Kozaczyńska, ekspertki OSW.” Od redakcji dodamy, że gościnny występ w wydarzeniach w Niemczech miała też Angela Merkel. [###]
Pisaliśmy wielokrotnie o Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej w Ukrainie i tym, że jest to narzędzie wpływów politycznych Kremla. Jednak to nie jedyny kraj gdzie ta organizacja religijna działa. Instytut Europy Środkowej opisuje rosyjskie powiązania tej organizacji w Republice Czeskiej. [Instytut Europy Środkowej]
„W tym magazynie rozmowa z Krzysztofem Dębcem z Ośrodka Studiów Wschodnich o polityce premiera Ficy i o tym, skąd w Bratysławie prorosyjskie sentymenty.” Jeśli zastanawialiście się co tam się dzieje na Słowacji ale nie chciało wam się czytać artykułów jakie o tym kraju ostatnio wrzucaliśmy do Tygodnika, to pierwsza połowa tego odcinka Po Prostu Wschód jest świetną syntezą tego co w tym kraju właśnie się dzieje. The Guardian za to prezentuje felietony słowackiej dziennikarki i pisarki o tym jak rząd przywraca represje w dziedzinie kultury, które mogą się kojarzyć z czasami sowieckimi. [The Guardian], [###]
Ekstremista, skrajny prawicowiec który ma ogromną popularność w internecie wspiera obecny słowacki rząd? My nie jesteśmy zaskoczeni, Wy też nie powinniście być. Polecamy reportaż od [VSquare].
Tydzień temu linkowaliśmy analizy OSW i PISM dotyczące „wyborów” na Białorusi. Jeśli chcecie posłuchać co o tym kraju, jak i losie Andrzeja Poczobuta, który ciągle siedzi w więzieniu ma do powiedzenia były charge d’affaires w Mińsku – Marcin Wojciechowski to rozmowa z nim jest w drugiej części audycji Po Prostu Wschód linkowanej wyżej. Za to w tym tygodniu PISM opisuje jak wygląda możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności za swoje czyny członków białoruskiego reżimu. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Brak reakcji władzy na katastrofę budowlaną na dworcu w Nowym Sadzie doprowadził do największych protestów w historii Serbii i masowej kontestacji systemu stworzonego przez prezydenta Aleksandra Vučicia, opartego na korupcji, klientelizmie i kontroli instytucji państwowych.” Tydzień temu wrzucaliśmy analizę OSW o sytuacji w Serbii a teraz polecamy Wam tekst Marty Szpali. [Krytyka Polityczna]
„W dzisiejszym Fokusie posłuchacie o Armenii i Gruzji oraz perspektywach tych państw do dołączenia do Unii. Armenia w ostatnim czasie obiera bardziej prozachodni kierunek, z kolei Gruzja z niego rezygnuje. O sytuacji w tych krajach, szansach i wyzwaniach opowiada Wojciech Wojtasiewicz, analityk ds. Kaukazu Południowego.” [###]
„31 stycznia Komisja Europejska zdecydowała o przekazaniu Mołdawii 64 mln euro bezzwrotnej pomocy, z których 20 mln ma zostać przeznaczone na zażegnanie trwającego od początku 2024 r. kryzysu energetycznego w Naddniestrzu i zapobieżenie potencjalnej klęsce humanitarnej.” Możecie na ten temat przeczytać analizę OSW albo IEŚ. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [Instytut Europy Środkowej]
Bliski i Środkowy Wschód
Dwa lata temu miało miejsce trzęsienie ziemi, które w Turcji i północnej Syrii pochłonęło około 60 tysięcy ludzkich istnień. Wielu mieszkańców regionu nie ma dzisiaj stałych czterech kątów, a wspomnienie katastrofy pozostaje nad wyraz żywe. Budowanie mieszkań przez turecki rząd idzie sporo wolniej niż zapowiadano, a rozliczenie z osobami odpowiedzialnymi za brak odpowiedniego nadzoru budowlanego i spotęgowanie przez to liczby ofiar pozostają póki co nierozliczone. [France 24], [Human Rights Watch]
„Przymusowe przesiedlenie dwóch milionów Palestyńczyków do Jordanii i Egiptu oraz amerykańska kontrola nad Strefą Gazy, która w przyszłości miałaby się stać «riwierą Bliskiego Wschodu». Takie pomysły ogłosił prezydent USA Donald Trump po (...) spotkaniu z Benjaminem Netanjahu.” Jordania i Egipt nie są chętne do przyjmowania Palestyńczyków, Palestyńczycy przypominają, że Strefa Gazy jest ich ojczyzną, wielu ekspertów prawa międzynarodowego uważa, że amerykański prezydent wzywa do czystek etnicznych, czyli do zbrodni wojennej. [###]
Tymczasowy prezydent Syrii, Ahmad Husajn asz-Szara , odbył swoje pierwsze podróże zagraniczne. Pierwszym celem była Arabia Saudyjska, drugim Turcja. W Arabii Saudyjskiej, po oficjalnym przywitaniu gościa dotyczyły współpracy w obszarze politycznym, gospodarczym i bezpieczeństwa, a także pomocy humanitarnej i odbudowie kraju. W Turcji zaś, przyjęcie asz-Szara było skromniejsze. Podkreślano, że obydwu stronom zależy na współpracy w celu zapewnienia bezpieczeństwa i stabilności w regionie. Jest jednak jasne, że sprawa kurdyjska oraz okupacja turecka północy Syrii pozostaje spornymi punktami w relacjach między oboma państwami. [AP News], [AP News]
W syryjskim mieście Manbidż wybuchł kolejny samochód pułapka. W siódmym już tego typu ataku w przeciągu ostatniego miesiąca zginęło co najmniej 20 osób, głównie kobiet. [DW]
Rosyjski okręt szpiegowski zapalił się u wybrzeży Syrii. 55-letni Kildin zbiera informacje wywiadowcze na temat działań NATO na Morzu Śródziemnym, a bezpośrednio przed pożarem miał operować w pobliżu ćwiczeń morskich Turcji, członka NATO. [AP News]
Najwyższy przywódca Iranu powiedział w piątek, że negocjacje z Ameryką „nie są mądre ani honorowe” po tym, jak prezydent Donald Trump zasygnalizował możliwość prowadzenia rozmówców z Iranem. Ajatollah Ali Chamenei również zasugerował, że „nie powinno być żadnych negocjacji z takim rządem”, ale powstrzymał się od wydania bezpośredniego zakazu. To nie tylko torpedowanie zapowiedzi prezydenta Iranu, który dąży do rozmów, ale również zaprzeczenie swoim własnym słowom z sierpnia ubiegłego roku. [AP News]
„1 lutego Korpus Strażników Rewolucji Islamskiej ujawnił trzecią już w ciągu miesiąca bazę rakietową, gromadzącą pociski różnych typów umieszczone w wyrzutniach zainstalowanych na ciężarówkach. Na krótkich materiałach filmowych, które zamieszczamy niżej, widać rzędy pojazdów w stosunkowo wąskich korytarzach. Zasoby przechowywane w tych bazach mają dać Irańczykom zdolność do obrony południowego wybrzeża.” [Konflikty]
Wejście w życie kontrowersyjnych ustaw, które postrzegane były jako podważające prawa kobiet, zostały wstrzymane przez Sąd Najwyższy Iraku do czasu rozstrzygnięcia złożonych na nie skarg. Najwięcej zastrzeżeń budzi prawo, które przekazuje część jurysdykcji w gestii prawa rodzinnego sądom religijnym. O ile zapisy ustawy odnośnie małżeństwa definiują, że obie strony muszą być dorosłe, o tyle istnieje obawa, że religijna interpretacja dorosłości może nie uchronić dziewczynek przed wydawaniem za mąż. [AP News]
W 2014 r. terrorystyczna grupa IS przejęła kontrolę nad irackim miastem Mosul, systematycznie niszcząc jego liczne zabytki kultury. Niektóre zabytkowe budynki są teraz otwierane po rekonstrukcji wspieranej przez UNESCO. [DW]
Azja
„Zaangażowanie mnichów buddyjskich w politykę oraz akty przemocy nie jest niczym nowym. W 1959 roku premier Sri Lanki Sirimavo Bandaranaike został zastrzelony przez mnicha, który odwiedził go w jego rezydencji i jako mnich nie został przeszukany. W szafranowych szatach ukrył broń. Pozostaje wierzyć, ze ta lekcja została odrobiona.” W Polsce obraz buddyzmu jest dość cukierkowy i oderwany od rzeczywistości państw gdzie jest to dominująca (lub jedna z dominujących) religii. Dlatego polecamy ten tekst z Krytyki Politycznej o tym co dzieje się w Sri Lance. [Krytyka Polityczna]
„21 stycznia 2025 r. w stolicy Kazachstanu doszło do spotkania wiceministra spraw zagranicznych, Romana Wasilenki, z ambasadorami krajów członkowskich Unii Europejskiej. Wydarzenie to zainicjowało szereg aktywności na innych polach kontaktu Kazachstanu ze ”światem zachodnim„, co jednak pokrywa się z równie aktywną polityką regionalną oraz kontaktami z Federacją Rosyjską. Jednocześnie zaobserwować można rosnącą rolę Chin, zwłaszcza na polu gospodarczym, a także rozpaczliwe starania Federacji Rosyjskiej, aby utrzymać Kazachstan we własnej strefie wpływów.” [Instytut Europy Środkowej]
„Czy Mapy Google śmiertelnie wprowadzają kierowców w Indiach w błąd? To skomplikowane. Utrzymanie dokładnych map jest trudnym zadaniem w kraju, w którym nazwy dróg i adresy nie są ustandaryzowane.” Zapraszamy Was w podróż po indyjskich drogach, co może być dość trudnym zadaniem. [Rest of World]
„Tysiące protestujących podpaliło dom założyciela Bangladeszu, gdy jego córka, była premier Sheikh Hasina, wezwała swoich zwolenników do przeciwstawienia się rządowi tymczasowemu.” Chociaż w kraju zapanowała pewna stabilność to odsuniętej od władzy premierce to nie w smak. [Reuters]
„Kambodża: Test dla chińskiej wizji »BRI 2.0« [nowej wersji inicjatywy Pasa i Szlaku]. Doświadczenia tego kraju podkreślają zarówno transformacyjny potencjał chińskich inwestycji, jak i wyzwania, które mogą podważyć wiarygodność Pekinu.” [The Diplomat]
Afryka
DRK vs Rwanda
Chociaż Konflikt pomiędzy Rwandą a DRK został zapauzowany na chwilę to trudno mówić o spokoju w regionie. AL-Dżazira donosi m.in o rosnących cenach jedzenia czy śpiesznych grzebaniu zmarłych. A Guardian pisze o tym, że chociaż Rwanda zaprzecza temu że jej siły biorą udział w ataku na DRK to dane o śmiertelności żołnierzy temu przeczą.
Jeśli chcecie się dowiedzieć więcej o tym konflikcie, to mamy dla Was dwa podcasty Jagielski/Story mają prawie godzinny odcinek na ten temat. Jeśli macie tylko kwadrans to polecamy rozmowę z Konradem Gaderą z serwisu Konflikty, którego artykuły na tematy afrykańskie wrzucane do Tygodnika chętnie czytacie. [###], [###]
„Prezydent Stanów Zjednoczonych zatwierdził przeprowadzenie ataków lotniczych na pozycje bojowników tak zwanego Państwa Islamskiego w północnej Somalii. (...) Całość koordynowana była z partnerami w Mogadiszu, którzy z zadowoleniem przyjęli takie otwarcie prezydentury Donalda Trumpa.” [Konflikty]
„Uganda rozpoczęła testy szczepionki przeciwko sudańskiemu szczepowi wirusa Ebola w następstwie wybuchu epidemii w tym kraju, w wyniku której zginęła jedna osoba, a dwie inne zostały zarażone.” [BBC]
„Prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump zagroził w tym tygodniu odcięciem wszelkich funduszy dla Republiki Południowej Afryki w związku z nielegalnym, jego zdaniem, zawłaszczaniem ziemi przez władze w Pretorii.” Co właściwie dzieje się w RPA? O tym właśnie jest artykuł-ściągawka od Al-Dżaziry. [Al-Dżazira]
Ameryka Łacińska
„9 lutego Ekwadorczycy udadzą się do urn wyborczych w wyborach prezydenckich i parlamentarnych po raz trzeci w ciągu czterech lat, w obliczu bezprecedensowych wyzwań.” Jak na tak mały kraj to wybory w Ekwadorze przykuły uwagę wielu osób. W związku z tym mamy na temat tych wyborów aż 3 artykuły dla Was.
Wybory w Ekwadorze o wysoką stawkę [Americas Quarterly]
Wybory w Ekwadorze, przestępczość zorganizowana i wyzwania związane z bezpieczeństwem [Brookings Institution]
„Wyraźne oznaki autorytaryzmu”: Ekwadorski przywódca „twardej ręki” stara się o reelekcję [The Guardian]
„Administracja Trumpa i prezydent Salwadoru poinformowali w poniedziałek, że zawarli porozumienie umożliwiające USA wysyłanie zarówno zatrzymanych migrantów, jak i uwięzionych obywateli do maleńkiego kraju Ameryki Środkowej, który zawiesił niektóre podstawowe prawa, walcząc z potężnymi gangami ulicznymi.” [AP News]
„Stany Zjednoczone poczyniły postępy w walce z chińskimi wpływami w Panamie, ale żądania Trumpa mogą pomóc Pekinowi w zwiększeniu jego regionalnej potęgi.” Tak to jest jak robi się politykę zagraniczną na potrzeby polityki wewnętrznej. [The Guardian]
Dwie wiadomości o argentyńskich kucach. Pierwszy dotyczy prezydenta, który od razu poszedł w ślady Donalda Trumpa i ogłosił wyjście ze Światowej Organizacji Zdrowia. Drugi, dotyczy prawdziwych kucy, które w Argentynie zostały specjalnie stworzone do gry w polo. [The Guardian], [Reuters]
Ameryka Północna
Trump nałożył cła na Meksyk i Kanadę a potem, praktycznie od razu z nich zrezygnował (na 30 dni). Czyżby chodziło o użycie ceł jako karty przetargowej? Biorąc pod uwagę, że w zamian od tych państw otrzymał bardzo mało (albo nic, w zależności kogo się spytać) to trudno tak uważać. Jedynymi zadowolonymi z tej całej sytuacji są jego wyborcy. [AP News]
„4 lutego weszły w życie dodatkowe cła w wysokości 10% nałożone przez prezydenta USA na towary importowane z Chin. Pekin odpowiedział ogłoszeniem 15-procentowych taryf na węgiel i LNG sprowadzane ze Stanów Zjednoczonych oraz 10-procentowej stawki na 72 grupy produktów, m.in. ropę, samochody o dużej pojemności silnika i maszyny rolnicze. Zmiany mają obowiązywać od 10 lutego. Władze ChRL wszczęły również postępowanie antymonopolowe ws. firmy Google, dodały dwie amerykańskie spółki na »listę podmiotów niezaufanych« i złożyły skargę na decyzję Waszyngtonu do Światowej Organizacji Handlu. Ponadto rozszerzyły kontrolę eksportu o kolejne minerały krytyczne, m.in. wolfram.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Elon Musk chociaż nie został przez nikogo wybrany w żadnych wyborach a rola jaką pełni w administracji Trumpa jest, delikatnie mówiąc, niezbyt mocno umocowania prawnie. Jednak mimo tego Musk ze swoimi pracownikami przez ostatni tydzień zdawał się nie mieć sobie równych w amerykańskiej administracji. Wchodzili oni gdzie chcieli, robili co im się podobało bez zważania na istniejące procedury czy formalne wymagania. Poniżej opiszemy kilka przykładów ale ogólnie rzecz mówiąc jest to pewnego rodzaju zamach stanu.
Jeśli chcecie się zagłębić w rozważania na temat problemów prawnych jakie powodują obecne działanie Muska oraz administracji Trumpa to polecamy długi tekst z serwisu [Tech Dirt].
Serwis WIRED od momentu inauguracji Trumpa pokazał jak powinno wyglądać dziennikarstwo, które bez pudrowania opisuje to co się dzieje. Chociaż jest to serwis zajmujący się głównie nowymi technologiami to ostatnimi czasy poruszali coraz więcej tematów politycznych (gdyż powiązania polityki i nowych technologii stały się coraz głębsze) a ich obecne skupienie się na rządzie federalnym i Elonie Muska jest dopełnieniem tego procesu. Parker Molloy w swoim serwisie opisuje dlaczego WIRED zasługuje na pochwały a jeśli chcecie sprawdzić co piszą o wyczynach Muska i jego popleczników to link przekieruje was do newsów z tej kategorii. [WIRED/Musk Takeover]
Jeśli macie przeczytać jeden tekst z serwisu WIRED, to polecamy ten.
Wydaje się, że nikt nie powinien tego mówić, a jednak znajdujemy się w sytuacji, w której trzeba to powiedzieć bardzo głośno i wyraźnie, zanim będzie za późno, by cokolwiek z tym zrobić: Stany Zjednoczone nie są startupem. Jeśli będziesz nim zarządzać jak startupem, to się zepsuje.
Natłok wiadomości na temat przejęcia przez Elona Muska głównych instytucji rządu federalnego jest w sumie zbyt duży – pod względem objętości, wielkości, czystego chaotycznego absurdu 19-latka, który nazywa się „Big Balls”, pomagając najbogatszemu człowiekowi na świecie skonsolidować władzę. Jest jednak łatwy sposób na przetworzenie tego.
Niestety ale dobre dziennikarstwo kosztuje, jeśli interesuje się tym co Musk wyczynia w Stanach Zjednoczonych lub po prostu interesujecie się nowymi technologiami to pomyślcie czy może nie warto kupić subskrypcji w WIRED. Obecnie za około 20 zł możecie wykupić roczny dostęp ale nawet bez niego macie kilka darmowych artykułów na miesiąc do przeczytania. (Nikt nam nie płaci za reklamę BTW) [WIRED/Subskrypcja]
Jedną z agencji, która poczuła działanie Trumpa i Muska jest USAID, która jest niezależną agencją rządu Stanów Zjednoczonych, której głównym zadaniem jest administrowanie cywilną pomocą zagraniczną i pomocą rozwojową.
Al-Dżazira ma ściągawkę przedstawiającą zwięźle czym zajmowała się ta agencja oraz co się właśnie z nią działo. Brookings Institution za to przekonuje, że włączenie tej agencji do departamentu zajmującego się dyplomacją będzie dużym błędem. [Al-Dżazira], [Brookings Institution]
Jaki będzie (a czasami już jest) skutek zawieszenia działalności USAID? Teksty opisujące skutki polityczne jak i bezpośrednie (jak np, śmierci dzieci, którym można zapobiec) związane z odcięciem finansowania opisuje zarówno ProPublica, The Guardian jak i Brookings Institution. [ProPublica], [The Guardian], [Brookings Institution]
Namacalnym skutkiem nieprzemyślanych decyzji nowej administracji jest to, że na skutek zaprzestania działań USAID o mały włos nie doszło du uwolnienia bojowników państwa islamskiego z więzienia – w wyniki zamrożenia zagranicznych grantów przestały płynąć pieniądze na pensje dla strażników więziennych. [BBC]
„W odpowiedzi na zarządzenie prezydenta Trumpa, które zakończyło inicjatywy dotyczące różnorodności, równości i integracji (DEI) w całym rządzie federalnym, Narodowe Muzeum Kryptologiczne przykleiło kartki papieru na tablicach upamiętniających kobiety i osoby kolorowe, które służyły Agencji Bezpieczeństwa Narodowego, która przechwytuje rozmowy zagraniczne i łamie kody obcych rządów.” Tak zawsze wygląda prawicowa walka o „równość”. [NPR]
„Druga prezydentura Donalda Trumpa pociągnie za sobą powrót USA do bardziej selektywnego i asertywnego zaangażowania w działalność organizacji międzynarodowych, w tym systemu ONZ. Można spodziewać się wywierania na nie nacisku, by realizowały amerykańskie interesy, cięć finansowania części organizacji wyspecjalizowanych, opuszczenia przez USA niektórych agend i formatów. Będzie to stawiać wyzwania przed UE i Polską, która przywiązuje dużą wagę do działalności systemu ONZ i instytucji wielostronnych.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Oceania
Na Samoa służby, korzystając z węchu specjalnie wyszkolonego psa, znalazły i przejęły ładunek 10 kg metamfetaminy. Przemyt narkotyków przez i do krajów Oceanii to narastający problem, a te nieduże państwa mają ograniczone zasoby do walki z procederem. Dlatego też Samoa, zwróciło się do Nowej Zelandii o pomoc w pozyskaniu kolejnych psów zdolnych znajdować narkotyki. W tym momencie na archipelagu służby mają do dyspozycji jedynie dwa wyszkolone czworonogi. [Radio New Zealand]
Ekonomia i gospodarka
„Jak podały w środę dwa źródła, Nissan zamierza wycofać się z rozmów na temat fuzji z konkurencyjną Hondą, co stawia pod znakiem zapytania wartą 60 miliardów dolarów transakcję, która miałaby doprowadzić do powstania trzeciego na świecie producenta samochodów.” [Reuters]
Największy udział fotowoltaiki w produkcji energii elektrycznej w EU w roku 2024 odnotowały... Węgry. Nie jest to oczywisty politycznie kierunek – przecież sprzeciw wobec polityk mających „zazieleniać” miks energetyczny to klasyczna część narracji prawicowych środowisk. Jednak megatrendy rynkowe działają nieubłaganie i efekty ich działań są widoczne są na całym kontynencie. Zatem pierwsze miejsce za 2024 mają Węgry z wynikiem 25% energii elektrycznej z PV, drugie miejsce ma Grecja i 22%, na trzecim miejscu jest Hiszpania i 21%. [Ember]
„Posunięcie administracji Trumpa mające na celu powstrzymanie taniego importu do USA bez ceł prawdopodobnie uderzy w sprzedawcę szybkiej mody Shein mocniej niż w internetowy sklep z tanimi przedmiotami Temu, dzięki szerszemu asortymentowi produktów Temu i zmianom w strategii wysyłkowej.” [Reuters]
„Drill, baby, drill? Polityka Trumpa zaszkodzi klimatowi – ale zielona transformacja w USA jest w toku. Siły rynkowe mogą zniweczyć plany administracji dotyczące zwiększenia wykorzystania paliw kopalnych, takich jak ropa naftowa i benzyna.” [Nature]
„Indonezja, w której znajdują się największe na świecie rezerwy niklu, stara się spełnić swoje marzenia o pojazdach elektrycznych. Rosnące zaangażowanie Chin i szybkie przejście na baterie litowe zniechęcają inwestorów.” [Rest of World]
Nauka i technologia
„Wariant ptasiej grypy H5N1, który krążył szeroko wśród dzikich ptaków – i w kilku przypadkach doprowadził do poważnych chorób u ludzi – po raz pierwszy pojawił się u bydła mlecznego.” Amerykanom nie wystarczy jedna odmiana ptasiej grypa, która przeskoczyła na bydło – teraz mają aż dwie. [NPR]
„Czy Internet i sztuczna inteligencja wpływają na naszą pamięć? Co mówi nauka? Wyszukiwarki, mapy GPS i inne technologie mogą zmieniać naszą zdolność uczenia się i zapamiętywania. Teraz naukowcy pracują nad tym, co może zrobić sztuczna inteligencja.” Polecamy artykuł, gdyż chociaż nowe technologie na nas wpływają to niekoniecznie robią to tak jak może nam podpowiadać „zdrowy rozsądek”. [Nature]
Mikroskop elektronowy pozwala nam dostrzec pojedyncze atomy – jest to niezwykle, fascynujące osiągnięcie. Chociaż pierwszy mikroskop elektronowy został zbudowany w 1933 roku, a soczewki elektronowe powstały już w latach 20 tych XX wieku, to technologię tę trapiło kilka technologicznych wyzwań. Ostatni przełom, któremu zawdzięczamy dostępną dzisiaj rozdzielczość mikroskopów elektronowych nastąpił dopiero w 1997 roku. W fascynującą podróż przez rozwój mikroskopii elektronowej zabiera nas Veritasium. [###]
„«Skąd się biorą dzieci?» – odpowiedź na to klasyczne pytanie młodych Homo sapiens dla części ich rodziców nie jest łatwe. A dodatkowo skomplikuje się, gdy spróbują wziąć pod uwagę rozmnażanie dużo dalszych krewnych z królestwa zwierząt, takich jak ślimaki, tasiemce, błazenki czy niejakie Bonellia viridis… – Cokolwiek sobie wyobrazimy, to na pewno jakieś zwierzęta tak robią – śmieje się gość odcinka, dr Piotr Bernatowicz z Zakładu Fizjologii Zwierząt, Wydziału Biologii UW. Rozmawiamy o płci w świecie zwierząt, o tym co ją determinuje. A płeć jest w świecie biologii nierozerwalnie związana z rozmnażaniem.” [###]
„Według comiesięcznego raportu unijnej agencji klimatycznej Copernicus miniony miesiąc okazał się najcieplejszym styczniem w liczącej ok. 250 lat historii instrumentalnych i weryfikowalnych pomiarów temperatury na świecie. I to pomimo rozwijającej się tzw. La Niñy, czyli chłodniejszej cyrkulacji powietrza nad Oceanem Spokojnym, która — przynajmniej w teorii — powinna uczynić bieżący rok chłodniejszym niż lata 2023-2024.” [OKO press]
„Naukowcy badający ruch tłumów na tradycyjnym hiszpańskim festiwalu wykazali, że gęsto upakowane grupy ludzi tworzą kręcące się »wiry«, których nigdy wcześniej nie udokumentowano w ludzkich zgromadzeniach. Odkrycie to, opublikowane 5 lutego w Nature, kontrastuje z wcześniejszymi badaniami, które wykazały, że tłumy poruszają się w bardziej chaotyczny sposób.” [Nature]
„Przez dziesięciolecia naukowcy zastanawiali się, co dzieje się w tak zwanych straconych latach między opuszczeniem plaży przez malutkie młode, a ich powrotem na wybrzeża w stanie prawie dorosłym – w okresie od około roku do 10 lat. Nowe badania opublikowane we wtorek zaczynają wypełniać tę lukę.” Kolejna tajemnica wydarta
bogomżółwiom morskim. [AP News]„Pod koniec ery dinozaurów ptak przypominający dzisiejsze czaple i perkozy polował na ryby i inne ofiary w niebezpiecznych wodach u wybrzeży Antarktydy. Dzięki niemal kompletnej skamieniałej czaszce naukowcy zidentyfikowali tego ptaka wodnego jako najstarszego znanego członka linii obejmującej wszystkie żyjące obecnie ptaki.” [Reuters]
„W dzisiejszych czasach niemal niemożliwe jest, by nie czuć się oburzonym. Ale nadmierna ekspozycja na informacje, które nas złoszczą, może nas zmęczyć. Starsza redaktorka ds. zdrowia i medycyny Tanya Lewis dołącza do prowadzącej Rachel Feltman, aby omówić sposoby zwalczania zmęczenia wywołanego oburzeniem. Ponadto omawiamy zaskakujące odkrycie dotyczące oburzenia i rozprzestrzeniania się dezinformacji.” [###]
„Amerykańskie Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC) nakazało wycofanie wszystkich manuskryptów naukowych opracowanych przez swoich badaczy, które są właśnie recenzowane, aby można było usunąć z nich pewne sformułowania dotyczące płci.” Jak na ludzi, którzy mają bardzo przeciwstawiać się cenzurze to prawica ma dość mocne cenzorskie zapędy. Ale coś dziennikarze który załamywali ręce nad tym jak „cancel culture niszczy nasze społeczeństwo” masowo się temu co Trump robi nie przeciwstawiają. [Nature]
Na zakończenie polecamy Wam galerię z najlepszymi naukowymi zdjęciami stycznia, którą przygotował serwis [Nature].
Tobias Schwartz/AFP/Getty
Idee, kultura, społeczeństwo
„Części ludzkiego ciała były prawdopodobnie jednymi z pierwszych rzeczy, którym ludzie nadawali nazwy, więc ich głęboka etymologia może nas wiele nauczyć o tym, jak język zmieniał się na przestrzeni tysiącleci.” [###]