Wydanie 225, 21.02.2025
To z wyborami w Niemczech, rozmnażaniem się dinozaurów i Światowym Kongresem Ujgurów w Sarajewie
Ehhhhhhhhhhhhhhh… Zapraszamy do Tygodnika.
Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
Zagraniczni dziennikarze nie zostali wpuszczeni do MON. [Press]
Nowa uchwała krajobrazowa w Krakowie. Bez reklam na rusztowaniach i podziału na strefy. Miasto zapowiada szerokie konsultacje społeczne [Dziennik Polski]
Błyskawiczna habilitacja wiceministra zdrowia Marka Kosa. „To wygląda na naukową korupcję” [Gazeta Wyboracza]
Konfederacja chce, żeby Polska opuściła Światową Organizację Zdrowia [OKO.press]
Paweł Figurski i Patryk Słowik przeprowadzili wywiad z rzekomo „niezależnym” kandydatem na prezydenta, który i tak jest powszechnie utożsamiany z PiSem. Chociaż większość pytań nie jest trudna (odnoszą się do aktualnej sytuacji politycznej, lub wcześniejszych wypowiedzi Nawrockiego) to odpowiedzi pozostają wiele do życzenie jeśli ktoś oczekuje sensu i wewnętrznej spójności. [Wirtualna Polska]
„Kongres Zero Krzysztofa Stanowskiego to przede wszystkim impreza pustych krzesełek. Kandydat na prezydenta, zbierając fundusze na chore dzieci, przeliczył się ze swoją popularnością w realnym świecie. Oglądać Kanał Zero na YouTubie, a przyjechać do Łodzi i wydać kilkaset złotych na bilet, to jednak duża różnica.” Niestety jak donoszą Wirtualnemedia Kongres Zero nie okazał się całkowitą klapą. [TokFM], [Wirtualnemedia]
„»Sytuacja hydrologiczna związana z suszą w kraju robi się dramatyczna« – ostrzega w mediach społecznościowych Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Przyczyna? Wysokie temperatury w grudniu i styczniu oraz brak opadów śniegu” [OKO.press]
Wygląda na to, że chociaż kłamstwo oświęcimskie jest w Polsce zabronione to już można wydawać publikacje które je głoszą bez obawy o jakąkolwiek karę. Więcej o wyroku sądowym pisze TokFM. [TokFM]
„Polska trafiona odłamkiem kosmicznej ofensywy Muska. Odpowie za to szef POLSA, choć nie powinien. Fragmenty rakiety Falcon 9, które spadły na Polskę, mogą wywołać wstrząs w Polskiej Agencji Kosmicznej. Nie sposób było jednak przewidzieć, gdzie spadną i czy nie spłoną w atmosferze” [OKO.press], [TokFM]
„Więzienie za tęczowy aktywizm, wspieranie terapii konwersyjnych, donosy do rodziców i służb na dzieciaki, które mogą być LGBT+ – takiego prawa w Polsce chce Marcin Romanowski. I choć polityk PiS powołuje się na Trumpa, jego wizja państwa przypomina raczej opresyjną Rosję Władimira Putina” [OKO.press]
„Jak ustalił Onet, prezes PiS Jarosław Kaczyński trafił na oddział kardiologii lubelskiego szpitala. Został przyjęty jako pacjent NN, a na dodatek zamknięto dla niego pół oddziału. Kaczyńskiego witali z kwiatami marszałek Jarosław Stawiarski oraz dyrektor szpitala Piotr Matej. — Cyrk jak u Barei — śmieje się w rozmowie z Onetem świadek zdarzenia.” [Onet Premium]
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: Rekordowa liczba rosyjskich dronów uderza w Ukrainę. 1091. dzień wojny
Tyle się dzieje w kwestii planu pokojowego dla Ukrainy Trumpa, że trudno nadążyć za tym co aktualnie jest stanowiskiem Rosji czy Ameryki (niestety ostatnio są to zaskakująco zbieżne stanowiska). OSW opisuje eskalację jaka nastąpiła pomiędzy Trupem a prezydentem Zełenskim za pośrednictwem mediów społecznościowych. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Prezydent USA Donald Trump, któremu bardzo zależy na zakończeniu wojny w Ukrainie, na konferencji prasowej publicznie wygłaszał nieprawdziwe tezy na jej temat oraz na temat samej Ukrainy – w dodatku zbieżne z tym, co rozpowszechnia rosyjska propaganda.” Analizę kłamstw Trumpa możecie przeczytać na stronie TVN24 lub BBC. [TVN24], [BBC]
„W ostatnich dniach dużo działo się na linii USA-Europa, USA-Rosja i USA-Ukraina. W tym materiale podsumowujemy te wydarzenia. Co aktualnie wiemy o negocjacjach Trump-Putin? Co ważnego powiedzieli w ostatnich dniach przedstawiciele administracji USA i sam Donald Trump? Co nam to mówi o tym, jak teraz może wyglądać polityka bezpieczeństwa USA? Jak reaguje na to Europa? Na te i inne pytania odpowiada Justyna Gotkowska, wicedyrektorka OSW.” [###]
„Stany Zjednoczone odmawiają współsponsorowania projektu rezolucji ONZ upamiętniającej trzy lata od inwazji Moskwy na Ukrainę, która popiera integralność terytorialną Ukrainy i ponownie domaga się od Rosji wycofania jej wojsk, poinformowały Reuters trzy źródła dyplomatyczne, w potencjalnej ostrej zmianie ze strony najpotężniejszego zachodniego sojusznika Ukrainy.” [Reuters]
Po ataku Trumpa i całej jego administracji na Wołodymra Zełeńskiego wszystkie polityczne ugrupowania w Ukrainie stanęły w jego obronie, nawet te które są wobec niego krytyczne. [Politico]
„Rosyjska agresja wywołała konieczność dyskusji o sposobach upamiętniania żołnierzy i żołnierek, którzy polegli, broniąc kraju, oraz niewinnych cywilnych ofiar wojny. Przedstawiciele organizacji zajmujących się projektami związanymi z upamiętnieniem Ukraińców i Ukrainek zabitych przez rosyjską wojnę wyjaśniają, że ich celem nie jest dokumentowanie strat, ale spersonalizowanie pamięci. Chodzi o przekształcenie statystyk w konkretne nazwiska i historie, by poszczególne ofiary takich zbrodni, jak w Buczy i Mariupolu, miały swoje twarze i historie.” [Nowa Europa Wschodnia]
Europa
Między centrum a peryferiami – demografia litewskich Polaków. Przywódca Watykanu (Jorge Bergoglio zwany także Franciszkiem) choruje – co stanie się po jego śmierci? Czeskie instytucje domagają się równych kar za propagandę komunistyczną i nazistowską.
„Co po Monachium: perspektywa zmniejszenia obecności USA w Europie” Poza samą reakcją Ukrainy ważna jest też reakcja Europy. W końcu to nasz kontynent nic nie obchodzi amerykanów – chociaż mają ciągle oczekiwania że będziemy wspierali ich w sporach z Chinami. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Kącik niemiecki
W niedzielę odbędą się przedterminowe wybory do Bundestagu. Pisaliśmy o nich regularnie ale i teraz poświęcimy im więcej miejsca – w końcu to nasz bliski sąsiad i bardzo ważne państwo w Unii Europejskiej.
Jeśli chcecie poświęcić maksimum 5 minut na zapoznanie się z przedwyborczą sytuacją w Niemczech to polecamy krótki tekst Reutersa. Dowiecie się jakie partie startują, poznacie zarys ich programu oraz jak wyglądają przedwyborcze sondaże poparcia. [Reuters]
Jeśli lubicie śledzić sondaże i różne wykresy to polecamy kolejne dwa artykuły. The Guardian skupia się na sondażach poparcia a DW przedstawia kilka różnych wykresów, które pokazują trendy mogące wpłynąć na niedzielne wybory. [The Guardian], [DW]
PISM podsumowuje kwestie międzynarodowe w niemieckiej kampanii wyborczej a TVN24 zwraca uwagę na to jak mówiono o Polsce w tej kampanii wyborczej. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych], [TVN24]
Skrajnie lewicowa partia Die Linke, która była już spisana na straty zaczęła ostatnio zyskiwać w sondażach. Chociaż partia nie jest według redakcji Tygodnika antypatyczna tak bardzo jak kiedyś to i tak naszą reakcją na newsy o ich zyskach sondażowych można podsumować poniżej umieszczonym obrazkiem. [Politico]
W powyborczych dyskusjach o koalicjach tworzących przyszły niemieckie rząd będą przewijały się kolory. Co oznacza że koalicja to będzie Kenia? Czym jest Jamajka? Jeśli jesteście ciekawi jakie są możliwe kombinacje polityczne, jakie kolory z nimi są kojarzone i czy w przeszłości takie alianse odnosiły sukces, to polecamy tekst [Euractiv].
„Źle działająca gospodarka oznacza problematyczne Niemcy: bardziej prawdopodobny udział AfD w rządzie i radykalizację wspólnoty politycznej. Bo nie wierzę, że ich partycypacja w rządzeniu jakoś by tę formację cywilizowała, a na pewno nie chcę, żebyśmy musieli to przećwiczyć – mówi Tomasz F. Krawczyk, były doradca Prezesa Rady Ministrów ds. Europejskich.” [Krytyka Polityczna]
„Szefowie największych niemieckich firm i politycy z wszystkich partii twierdzą, że ich rodacy biorą rekordowo dużo zwolnień lekarskich, przez co kraj jest »chorym człowiekiem Europy«. Czy to aby na pewno prawda i czemu w tej dyskusji chodzi o coś więcej niż gospodarkę?” [###]
„W ostatnich dniach litewskie media coraz częściej informują o nowym podejściu do lekcji obronności i bezpieczeństwa w polskich szkołach, co wzbudziło duże zainteresowanie również na Litwie. Równocześnie, w obu krajach pojawiają się podzielone opinie na temat wprowadzenia obowiązkowych lekcji strzelania w szkołach. W odpowiedzi na te informacje, LRT.lt postanowiło przyjrzeć się, jak wygląda edukacja obronno-obywatelska w szkołach obu krajów, analizując, który z nich może stanowić wzór w kształtowaniu postaw obywatelskich wśród młodych ludzi.” [Nowa Europa Wschodnia]
„W Sarajewie odbył się Światowy Kongres Ujgurów, podczas którego działacze i przedstawiciele diaspory ujgurskiej podkreślali skalę represji w Sinciangu oraz apelowali o międzynarodowe wsparcie. Czy to wpłynie na relacje pomiędzy Pekinem a krajami bałkańskimi? Zapraszam do rozmowy z prof. Marko Babiciem z Uniwersytetu Warszawskiego.” [###]
„Rządzące partie koalicyjne na Słowacji zgodziły się na redystrybucję dwóch ministerstw – cyfryzacji i turystyki – jednak trwający kryzys polityczny pozostaje nierozwiązany.” Jeśli zastanawialiście się jak sobie premier Fico radzi z problemami, to polecamy zerknąć do tekstu Euractiv. Jeśli jednak interesuje Was szersza perspektywa obecnych problemów i protestów na Słowacji to zarówno NEW jak i OKO.press mają ciekawe wywiady z ludźmi z tego kraju. [Euractiv], [Nowa Europa Wschodnia], [OKO.press]
„Rumuński sędzia sądu najwyższego odrzuca naciski USA i mówi, że konstytucja jest najważniejsza. Oświadczenia te są odpowiedzią na amerykańskie naciski, by zezwolić na kandydaturę prorosyjskiego i antyunijnego polityka.” [Euractiv]
„Gruzińskie Marzenie zmonopolizowało władzę, doprowadzając do wyboru swojego kandydata na ostatni będący poza jego kontrolą urząd – prezydenta. Przyjęło ponadto szereg zmian prawnych wymierzonych w uczestników protestów antyrządowych i społeczeństwo obywatelskie. Liderką sprzeciwu wobec partii rządzącej jest Salome Zurabiszwili, która nadal uważa się za prezydent Gruzji. W najbliższych miesiącach należy spodziewać się umacniania autorytarnego kursu gruzińskich władz.” Tydzień temu była analiza sytuacji w Gruzji od Agnieszki Filipiak a teraz możecie poczytać krótszy tekst na ten sam temat od [Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych].
Bliski i Środkowy Wschód
Mija 500 dni od wybuchu wojny w Strefie Gazy. Konflikt w liczbach przedstawia [AP News].
Hamas zgodnie z umową zwalnia kolejnych zakładników. Tym razem wydał Izraelowi 4 ciała, w tym matki i jej dwójki dzieci. [AP News]
Do wtorku Izrael uwolnił 369 palestyńskich więźniów. Kim oni są? Sylwetki kilku z nich przedstawia [AP News].
19 stycznia, tj. dwa dni po zawieszeniu broni w Strefie Gazy, Izrael rozpoczął operację na Zachodnim Brzegu wymierzoną w operujące tam bojówki. Operacja zakrojona jest na szeroka skalę. W jej wyniku ponad 40 tysięcy osób musiało opuścić miejsca zamieszkania. [CBC]
„Początek drugiej kadencji Donalda Trumpa zbiega się ze strukturalnymi przemianami na Bliskim Wschodzie. Prezydent USA będzie chciał je wykorzystać, by wymusić na państwach arabskich prowadzenie polityki sprzyjającej Izraelowi i interesom gospodarczym Stanów Zjednoczonych. Wskazują na to sugestie złożenia wizyty w Arabii Saudyjskiej w zamian za jej duże inwestycje w USA lub wezwanie państw OPEC do zwiększenia wydobycia ropy. Priorytetem państw arabskich będzie przekonanie nowej administracji do utrzymania zaangażowania USA w bezpieczeństwo regionu i powściągliwości względem Iranu.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
W poniedziałek późnym wieczorem izraelskie pododdziały rozpoczęły wycofywanie się ze wsi w południowym Libanie. Stało się to na kilka godzin przed ostatecznym – przesuniętym już – terminem wycofania się Cahalu. Sprawa jest jednak bardziej skomplikowana: w niedzielę premier Binjamin Netanjahu oświadczył, iż izraelskie jednostki pozostaną w Libanie. Cahal ma bezterminowo obsadzać pięć pozycji, które uznano za kluczowe. [Konflikty]
System broni laserowej wysokiej mocy Żelazny Promień (Keren Bar’zel / Iron Beam) ma zostać wpięty w architekturę izraelskiej obrony powietrznej w ciągu roku. Współpraca w dziedzinie obrony przeciwlotniczej i swoista tarcza przeciwko atakowi ze strony Iranu leży również w interesie państw arabskich, które zbliżyły się z Izraelem. Czy ten system może zostać sprzedany państwom takim jak Zjednoczone Emiraty Arabskie i być argumentem przy podpisywaniu kolejnych Porozumień Abrahamowych? To się dopiero okaże. [Konflikty]
„Unia Europejska ma zamiar zawiesić sankcje wobec Syrii związane z energią, transportem i odbudową, zgodnie z projektem deklaracji, z którym zapoznała się agencja Reuters. Oczekuje się, że ministrowie spraw zagranicznych UE omówią kwestię Syrii na spotkaniu w Brukseli 24 lutego.” [Reuters]
Do Syrii wracają również Żydzi. AP News opisuje odwiedziny rabbiego Yusufa Hamry, który wyjechał z Damaszku 30 lat temu. Skala wyzwań jest potężna, dawne synagogi najczęściej splądrowane ale pozytywem jest reakcja sąsiadów, którzy rozpoznali Yusufa. [AP News]
„Mało który kraj dostał w zeszłym roku takiego łupnia jak Iran. A teraz islamską republikę czekają negocjacje z nowym prezydentem USA i groźba kolejnych nalotów Izraela. W tym odcinku wybierzemy się do Iranu. Pretekstem jest nie tylko rocznica rewolucji islamskiej z 1979 roku, ale też wydarzenia dużo bardziej bieżące. Od pół roku krajem rządzi nowy prezydent, Masoud Pezeszkian, a od miesiąca nowego gospodarza ma także Biały Dom w Waszyngtonie. Jak Donald Trump potraktuje Iran w drugiej kadencji? Czy dostawy nadchlorku sodu z Chin to znak, że Teheran chce kontynuować program nuklearny? I czy spełnią się ostrzeżenia o możliwych izraelskich nalotach?” [###]
Azja
Najstarsza prodemokratyczna partia Hongkongu zaczyna proces samorozwiązania. Po przeanalizowaniu możliwości działania i wpływania na lokalna scenę polityczną, partia zadecydowała, że nie ma sensu jej dalsze istnienie i przeprowadzi procedurę, która skutkować będzie jej rozwiązaniem. Jest to skutek nacisku Chin na Hongkong i jego instytucje, który od roku 2019 przybrał na sile. [The Guardian]
Około siedem tysięcy osób przetrzymywanych w Mjanmie zostało uwolnionych. Były one przetrzymywane i zmuszane do pracy przy oszustwach internetowych popełnianych na całym świecie. Mjanma i Kambodża są światowymi stolicami tego procederu. Obecna fala aresztowań wynika z nacisku, jaki na władze Mjanmy wywarły Chiny, po tym jak chiński 22 letni aktor został porwany w Tajlandii i zmuszony do pracy w takim centrum „scamu” w Mjanmie. Tajskie służby mundurowe szacują, że przy granicy z Tajlandią w centrach „scamu” pracować mogą po przymusem jeszcze dziesiątki tysięcy ludzi. [The Guardian]
„Liczba małżeństw w Chinach sięgnęła dna – w 2024 r. udzielonych zostało tylko 6,1 mln ślubów. Ma to ogromne konsekwencje gospodarcze – mniejsza liczba małżeństw oznacza mniej urodzeń, starzenie się społeczeństwa, spadek wydajności pracy i rosnące obciążenie demograficzne.” Polecamy tekst Alice Evans, która poza potencjalnymi skutkami malejącej liczby małżeństw przestawia także potencjalne przyczyny. [The Great Gender Divergence]
W Pakistanie został zabity policjant, który ochraniał grupę medyczną zajmującą się szczepieniem przeciwko polio. Został zastrzelony przez członka jednej z lokalnych milicji. Niestety nie jest to jedyny przypadek ofiar postronnych w wyniku prowadzonych walk plemiennych. W poniedziałek, bojownicy w północno-zachodnim Pakistanie zabili kierowcę i funkcjonariusza służb bezpieczeństwa, gdy zasadzili się na konwój ciężarówek przewożących żywność, lekarstwa i inne zapasy dla tysięcy mieszkańców. To był trzeci taki atak od stycznia w Kurram, dystrykcie w niespokojnej prowincji Chajber Pasztunchwa, gdzie w ostatnich miesiącach zginęło co najmniej 130 osób w starciach między rywalizującymi plemionami szyickimi i sunnickimi. [AP News]
W Afganistanie nadal pogarsza się sytuacja kobiet. Konsekwentnie rugowane są one m.in. z mediów. The Guardian rozmawia z osobami z branży w Afganistanie o tym jak przejęcie władzy przez Talibów na ich sytuację. Na tle kurczącego się rynku medialnego Afganistanu sytuacja kobiet wygląda szczególnie źle – niedawne szacunki Międzynarodowej Federacji Dziennikarzy udokumentowały, że w marcu 2024 r. w Afganistanie było tylko 600 aktywnych dziennikarek, podczas gdy przed sierpniem 2021 r. w dziennikarstwie było 2833 kobiet. [The Guardian]
Afryka
Widzieliście, że w Unii Afrykańskiej jest Komisja i ma ona przewodniczącego? Właśnie się ten przewodniczący zmienił i zostanie nim w marcu Mahmoud Ali Youssouf – dyplomata z Dżibuti. O tym jakie wyzwania przed nim stoją przypomni artykuł z VoA a podcast BBC, w trakcie krótkiej rozmowy z etiopskim politologiem, wytłumaczy dlaczego UA jest tak słaba politycznie. [Voice of America], [###]
„Ofensywa M23 wygląda na pasmo sukcesów. Zdobycie Gomy było pierwszym elementem układanki. Teraz, zgodnie z przewidywaniami, ofensywa M23 zakończyła się zdobyciem Bukavu i faktycznym okrążeniem jeziora Kiwu. Rebelianci na tym nie poprzestali, prowadzą wojnę na dwóch frontach – północnym i południowym.” W Konfliktach przeczytacie o tym co dzieje się w Demokratycznej Republice Konga a Al-Dżazira pisze o sankcjach na rwandyjskiego minstra w związku z atakiem na DRK. [Konflikty], [Al-Dżazira]
W Johannesburgu odbył się pierwszy afrykański szczyt grupy G20. Zaproszono tam MSZ Rosji ale amerykański sekretarz stanu Marco Rubio odmówił udziału. Dlaczego? Ponieważ RPA promuje anty-amerykańskie wartości takie jak... sprawdźmy... „solidarność, równość i zrównoważony rozwój”. Aha. [AP News]
W Egipcie odkryto kolejny grobowiec Faraona. Wydawało by się, że to żaden wielki news, w końcu ciągle tam coś odkrywają. Okazuje się jednak, że nie odkryto żadnego takiego grobowca od 100 lat. [The Guardian]
W dziale Nauka piszemy o tym jak działania administracji Trumpa wpłyną na globalne wysiłki związane z przeciwdziałaniem chorobom zakaźnym a tutaj AP News skupia się na wpływie na leczenie AIDS w Afryce. Jakie organizacje straciły amerykańskie finansowanie? Kto zostanie najbardziej dotknięty? O tym właśnie jest artykuł. [AP News]
Ameryka Łacińska
„Prezydentka Meksyku Claudia Sheinbaum powiedziała w czwartek, że zaproponuje reformy konstytucyjne mające na celu ochronę suwerenności Meksyku po tym, jak administracja prezydenta USA Donalda Trumpa uznała sześć meksykańskich karteli narkotykowych za zagraniczne organizacje terrorystyczne.” [AP News]
„Na co najmniej sześć miesięcy prezydent USA Donald Trump zawiesił egzekwowanie ustawy o zagranicznych praktykach korupcyjnych (Foreign Corrupt Practices Act, FCPA), krajowej ustawy o łapówkarstwie zagranicznym.” Americas Quarterly przekonuje w artykule, że tak jak powstanie FCPA miała wpływ na zmniejszenie korupcji w państwach Ameryki Południowej tak jego zawieszenie będzie miało wpływ odwrotny. [Americas Quarterly]
„Argentyńscy prawnicy złożyli w niedzielę skargę o oszustwo przeciwko prezydentowi Javierowi Milei w sądzie karnym za promowanie kryptowaluty w swoich mediach społecznościowych, powiedział jeden z prawników The Associated Press.” Problem nie polega na tym, że prezydent ma zdanie na temat jakiejś kryptowaluty tylko, że w wyniku jego promocji dużo osób straciło całe swoje oszczędności w (bardzo popularnym ostatnio) oszustwie kryptowalutowym. [CNN]
„Zamiast szukać wpływu na prezydentów i ustawodawców, grupy przestępcze w regionie coraz częściej koncentrują się na gubernatorach i burmistrzach.” Chociaż popularne jest twierdzenie, że rząd Meksyku jest korumpowany przez kartele narkotykowe (sam Trump o tym mówił) to prawda może być dużo bardziej przyziemna i mniej widowiskowa. [Americas Quarterly]
„Karaibscy przywódcy stanęli w obronie dążenia regionu do reparacji za niewolnictwo, przedstawiając rekompensatę za stulecia zniewolenia i ucisku jako kwestię zwykłej sprawiedliwości.” The Guardian opisuje o czym mówili przywódcy regionalnych państw, którzy spotkali się na szczycie Caricom. [The Guardian]
Ameryka Północna
„Kanadyjskim politykom zajęło trochę czasu zorientowanie się, że Donald Trump nie żartował, mówiąc o aneksji Kanady. (...) Ale jest jedna ważna analogia do jego wypowiedzi. Podczas gdy słowa Trumpa mogą nigdy nie wyjść poza etap rozmów, przypominają one twierdzenia, preteksty i uzasadnienia wykorzystywane przez Władimira Putina przed i podczas jego pełnoskalowej inwazji na Ukrainę.” [CBC]
Tyle się rzeczy dzieje w Stanach Zjednoczonych, że o wszystkich nie opiszemy tutaj. NPR ma podsumowanie tego co Trump z Muskiem wyczyniali przez ostatni tydzień a my zapraszamy do wyboru najciekawszych tematów. [NPR]
„W ciągu ostatnich kilku dni prezydent Donald Trump i doradca miliardera Elon Musk powiedzieli w mediach społecznościowych i na briefingach prasowych, że ludzie, którzy mają 100, 200, a nawet 300 lat, niewłaściwie otrzymują świadczenia – »OGROMNY problem«, napisał Musk, gdy jego Departament Efektywności Rządu zagłębia się w agencje federalne w celu wykorzenienia marnotrawstwa, oszustw i nadużyć.” Oczywiście wcale nie jest tak jak twierdzi Trump i Musk. Możecie zerknąć na factcheck od AP News lub przeczytać co o tym napisano na profilu Doniesienia z putinowskiej Polski. [AP News], [Doniesienia z putinowskiej Polski]
Jak myślicie, czy zwalnianie ludzi odpowiedzialnych za broń jądrową, choroby zakaźne (w tym za walkę z obecnie szalejącą po Stanach Zjednoczonych ptasią grypą) jest dobrym pomysłem? Okazuje się, że nowa administracja Trumpa uważa, że tak. Potem może nastąpić moment olśnienia ale ponowne zatrudnienie tych samych ludzi jest trudniejsze niż ich zwalnianie.
„Ciąża stała się znacznie bardziej niebezpieczna w Teksasie po tym, jak stan zakazał aborcji w 2021 r., jak wykazała ProPublica w pierwszej tego rodzaju analizie danych.” Dlaczego jest to pierwsza analiza danych? Ponieważ konserwatywny stan nie chce stawiać się w złym świetle więc po prostu nie analizuje tych danych. [ProPublica], [ProPublica - metodologia badań]
Gdyby istniało Bingo związane z administracją Trumpa to pole o treści „pracownik administracji pisze na social mediach rasistowskie/faszystowskie posty” zostałoby zakreślone jako jedno z pierwszych. Texas Observer opisuje przypadek takiego właśnie pracownika urzędu celno imigracyjnego Stanów Zjednoczonych. [Texas Observer]
„Stany Zjednoczone wyglądają dziś częściowo jak Ukraina piętnaście lat temu. Istnieją intrygujące zbieżności w biografiach Janukowycza i Trumpa. Podejście obu mężczyzn do polityki jest transakcyjne, cyniczne, patriarchalne i nieobciążone ograniczeniami wartości, norm i ideologii.” Ten artykuł Andreasa Umlanda przedstawiamy bardziej jako ciekawostkę. [Nowa Europa Wschodnia]
Oceania
Najpewniej zastanawiacie się kto zdobył nagrodę „Robala Roku” przyznawaną przez Nowozelandzkie Towarzystwo Entomologiczne. Spieszymy z odpowiedzią. Nagrodę przyznano niezwykle uroczej peripatoides novaezealandiae czyli pazurnicy występującej w Nowej Zelandii. Pazurnice chociaż przypominają wyglądem jakiegoś dziwnego ślimaka nie są mięczakami. Ze swojej głowy wystrzeliwują toksyczny klej, który umożliwia im polowanie. Na materiale filmowym prezentujemy zwycięzcę konkursu. [The Guardian], [###]
„Australia i Nowa Zelandia monitorują »nietypową« obecność grupy chińskich okrętów wojennych na wodach międzynarodowych u wschodnich wybrzeży Australii, poinformowali ministrowie obrony obu krajów.” [Al-Dżazira]
„Australijska agencja szpiegowska odkryła, że trzy obce rządy spiskują w celu fizycznego skrzywdzenia ludzi mieszkających w Australii, powiedział w środę szef bezpieczeństwa.” [AP News]
Ekonomia i gospodarka
„W dzisiejszym odcinku Bogumił Nowak, badacz i b. dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu, opowiada, jak można zamykać kopalnie odkrywkowe węgla brunatnego i jakie wyzwania się z tym wiążą. Rozmowę prowadzi Dominik Brodacki.” [###]
„Aktywność biznesowa w Stanach Zjednoczonych niemal utknęła w martwym punkcie w lutym w związku z rosnącymi obawami o cła na import i głębokie cięcia wydatków rządu federalnego, wymazując wszystkie zyski osiągnięte po zwycięstwie prezydenta Donalda Trumpa w wyborach.” [Reuters]
„W przypadku zakończenia wojny w Ukrainie do Polski może przyjechać nawet milion migrantów. Jest ze wszech miar zrozumiałe, że z kraju zmęczonego kilkuletnią wojną będą emigrować ludzie w poszukiwaniu godnych zarobków. Również po to, żeby wspierać swoje rodziny na miejscu. Taki proces jednak może spowodować skokowy wzrost popytu na wynajmowane mieszkania. To z kolei może prowadzić do wzrostu czynszów. Co rządzący mogą zrobić, żeby zminimalizować ryzyko takiego scenariusza?” [###]
Czy kierownictwo Twittera (nazywającego się obecnie X) grozi reklamodawcom wpływom w Białym Domu jeśli ci nie będą wydawali na Twitterze więcej pieniędzy? Tak donosi The Wall Street Journal a komentarz do tego przeczytacie w Bussines Insiderze. Jeśli nie pamiętacie to sporo reklamodawców wycofało się z Twittera gdy ten pod wodzą Muska postanowił być ostoją wolności słowa – co wyglądało tak, że serwis zalała fala nazistowskich treści. Jaki reklamodawca by chciał żeby jego produkt wyświetlał się obok przemówienia Hitlera? [Business Insider]
Nauka i technologia
„Czy pojawienie się inteligentnego życia na Ziemi było tylko przypadkiem? Niektórzy naukowcy uważają, że nie” Jaka jest alternatywna naukowa teoria? Czy ma sens? O tym właśnie jest artykuł w serwisie [Reuters].
„Ukąszenia węży nadal zabijają lub poważnie ranią dziesiątki tysięcy ludzi w Afryce Subsaharyjskiej każdego roku, ale skutecznych leków przeciwjadowych jest wciąż niewiele. Środki te nie podlegają takim samym regulacjom jak nowoczesne leki, a spośród tych, które są dostępne, wiele zostało opracowanych w celu zneutralizowania jadu węży indyjskich, co czyni je bezużytecznymi przeciwko wężom afrykańskim.” [The Bureau of Investigative Journalism]
„W miarę jak administracja Trumpa likwiduje amerykańską Agencję Rozwoju Międzynarodowego (USAid) i wycofuje się z finansowania globalnych wysiłków na rzecz zdrowia publicznego, mpox – wcześniej znana jako małpia ospa – jest bardziej narażona na ryzyko stania się szerszym globalnym zagrożeniem, zdaniem pracowników organizacji pomocowych i globalnych ekspertów ds. zdrowia.” Dzięki Trump, na pewno Stany Zjednoczone nie ucierpią w żaden sposób jeśli wybuchnie kolejna pandemia. [The Guardian]
„Naukowcy po raz pierwszy od 185 lat potwierdzili obecność wydry azjatyckiej o małych pazurach w Nepalu, ekscytując obrońców przyrody i badaczy poszukujących wskazówek na temat jej istnienia tutaj.” Świetna wiadomość, nie tylko dla fanów małych wyderek. [Mongabay]
„Jak kopalnia w Kigali stała się celem badań nad wirusem Marburg. Wskaźnik śmiertelności w przypadku tej choroby wynosi zwykle 88%, ale podczas niedawnego wybuchu epidemii w Rwandzie liczba zgonów została ograniczona do 23%. Przyczyną może być nowe podejście oparte na badaniu górników” [The Guardian]
Komercyjne modele AI były wykorzystywane w działaniach wojennych. Mowa o modelach amerykańskich gigantów w służbie Izraelskiej Armii. Czy dzięki nim ataki były bardziej precyzyjne i udało sie uchronić cywilów? Otóż, niekoniecznie. [AP News]
Jednak nie należy zapominać o bodajże najlepszej rzeczy jakiej AI dokonało do tej pory. O modelu AlphaFold od firmy DeepMind, który przewidział strukturę ponad 200 milionów białek z niesamowitą dokładnością. Przed jego wprowadzeniem, przewidywanie struktury jednego białka zajmowało miesiące. O tym jak kluczowe jest to zagadnienie (nagrodzono je nagroda nobla), o problematyce struktur białkowych, historii predykcji jego struktur i o tym jak robi to AlfaFold usłyszycie w materiale od Veritasium. [###]
„Kiedy myślimy o bezkręgowcach, większość z nas wyobraża sobie pszczoły, motyle, robaki, kraby, a może nawet meduzy. Ale czy wiesz, że co najmniej dwie trzecie bezkręgowców jest aktywnych w nocy, co oznacza, że wielu z nich raczej nie można zobaczyć? Bezkręgowce pełnią wiele tych samych funkcji, co ich dzienne odpowiedniki, a w niektórych przypadkach robią to z większą wydajnością i różnorodnością.” O bezkręgowcach oraz tym jak bardzo szkodzi im zanieczyszczenie świetlne pisze [The Guardian].
„Na świecie występuje ich 8 gatunków. Najmniejszy jest wielkości psa i waży 25 kg, przedstawiciele największego potrafią osiągać niemal tonę. Wszystkie mają niezwykle czuły węch, rozwinięte zdolności manualne (dzięki specyficznej budowie nadgarstka potrafią posłużyć się np. patykiem jak narzędziem) i specyficzne zdolności metaboliczne. Polska to skraj obszaru występowania jednego ich gatunku, można je zaobserwować w Tatrach i Bieszczadach. Mowa oczywiście o niedźwiedziach, a opowiada o nich prof. Agnieszka Sergiel z Instytutu Ochrony Przyrody PAN.” [###]
Idee, kultura, społeczeństwo
Lubicie żółwie? Wietnamczycy też, tak bardzo że jest legenda o mitycznym żółwie zamieszkującym jezioro w Hanoi. Chociaż, czy to jest legenda? Czy może naprawdę kiedyś mieszkały tam żółwie? Zapraszamy na podróż do Wietnamu. [Atlas Obscura]
W Jemeńskim mieście Szibam, w pustynnym klimacie stoją kilkusetletnie, nawet 11 piętrowe budynki, wykonane tradycyjnymi metodami. Podziwiając to malownicze miasto można się jednak zastanawiać – dlaczego w środku Jemenu, od XVI wieku buduje się swego rodzaju wieżowce? Materiał filmowy przybliża urbanistykę, a także realia życia w mieście. [###]
Dinozaury opanowały całą ziemię wiele milionów lat temu. Jak tego dokonały? Otóż jednym z kluczowych wymogów do tego osiągnięcia jest rozmnażanie. Co zatem nauka wie o rozmnażaniu i zwyczajach godowych dinozaurów oraz właściwie skąd to wie? [Smithsonian Magazine]
„Na specjalne życzenie osób słuchających pozostajemy w Kanadzie, by opowiedzieć o Toronto – stolicy prowincji Ontario i największym mieście kraju. Czy uda nam się powiązać to miejsce z Polską i Ukrainą? Podejmujemy wyzwanie, przyglądając się założycielowi Toronto, Niemcowi z węgierskim nazwiskiem, który wielokrotnie odwiedzał Polskę i wywarł ogromny wpływ na rozwój malarstwa w Kanadzie. Jednym z jego najważniejszych dzieł jest portret wodza Mohawków, Josepha Branta, a stąd już blisko do... Tadeusza Kościuszki! Nie zabraknie też poezji – przedstawimy Wacława Iwaniuka, wybitnego poetę z Toronto, jedną z kluczowych postaci polskiej poezji powojennej. Porozmawiamy o losie migranta, poczuciu przynależności i wyobcowania, a także o tym, co łączy arystokrację mohawską i polską.” [###]
„To jeden z największych przekrętów gospodarczych PRL. W latach 70. XX wieku współpracownicy wywiadu PRL przeniknęli do struktur przestępczych w państwach zachodnich i poprzez różnego rodzaju bójki i napady ograbiali je z pieniędzy i kosztowności. Skradzione w ten sposób środki miały zwiększyć rezerwy walutowe PRL i wzmocnić działalność wywiadu. W praktyce zostały rozkradzione ponownie – przez komunistycznych aparatczyków.” [HIstmag]
"NPR ma podsumowanie tego co Trump z Tuskiem wyczyniali przez ostatni tydzień"
Niezły rzezimieszek ten Tusk