Wydanie 239, 30.05.2025
To z wyborami w Polsce, prześladowaniem palaczy we Francji oraz ludzkimi emocjami
Zapraszamy do czytania oraz do lokali wyborczych w niedzielę.
Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„Powstał drugi największy rezerwat w Polsce. (...) Walory Puszczy Jodłowej zostały wreszcie docenione i objęte ochroną w ramach rezerwatu o powierzchni prawie 3 tys. hektarów. To czyni go drugim największym powierzchniowo rezerwatem leśnym w Polsce.” [Interia]
„Po 24 latach powstanie w Polsce nowy park narodowy. Po długich dyskusjach i negocjacjach zgody wyraziły lokalne samorządy leżące w dolinie Dolnej Odry. Nowy park narodowy znacznie wzmocni ochronę przyrody Międzyodrza, tworząc razem z powołanym 30 lat temu przez Niemców Nationalpark Unteres Odertal obszar chroniony wielkości ponad 16 tys. hektarów.” [OKO.press]
„Po spotkaniu premiera z ministrem finansów rząd rozpoczął prace nad postulowaną od dawna reformą Funduszu Kolejowego. – Możemy sobie pogratulować, bo jeszcze nigdy tak daleko nie zaszliśmy – cieszą się przedstawiciele branży. Zmiany mają zapewnić stabilność i elastyczność w planowaniu inwestycji, pozwalając polskim producentom i wykonawcom na szybszy rozwój.” [Rynek Kolejowy]
„Tańszy gaz od drugiej połowy roku. Od lipca 2025 r. gospodarstwa domowe zapłacą niemal 15% mniej za gaz. Według szacunków analityków decyzja Urzędu Regulacji Energetyki może obniżyć inflację CPI o 0,2 punktu procentowego r/r. To oznacza nie tylko powrót inflacji do dopuszczalnego przedziału celu NBP, ale także potencjalną zmianę tonu w polityce pieniężnej.” [Obserwator Gospodarczy]
„»Tusk i Trzaskowski wygrywają w więzieniach« – napisał kilka dni temu na platformie X Jarosław Kaczyński. Sprawdzamy, czy to prawda i pytamy eksperta, dlaczego tak się dzieje.” Argument wygrywania w więzieniach pojawia się co wybory ale zwykle nikt nie poświęca czasu na analizę. Dlatego właśnie polecamy ten artykuł gdyż pomoże on zrozumieć dlaczego tak się dziej. [OKO.press]
„W dzisiejszym odcinku Paweł Musiałek, prezes Klubu Jagiellońskiego, relacjonuje przebieg i wydźwięk konferencji CPAC.” Chociaż to podcast o wyborach prezydenckich a sama konferencja CPAC w Jasionce pod Rzeszowem miała za cel wsparcie kampanii Karola Nawrockiego to ciekawsze są aspekty tej konferencji nie będące bezpośrednio powiązane z wyborami. O nich też usłyszycie w tym podcaście. [###]
„Dlaczego historia pana Jerzego Ż. i jego mieszkania, które przejął Karol Nawrocki, staje się dla nas punktem wyjścia do opowiedzenia o tym, jak w naszym kraju żyją seniorzy? O jednym z najważniejszych tematów społecznych w Polsce, do którego bieżące sprawy polityczne, jak afera mieszkaniowa Karola Nawrockiego, są tylko puntem wyjścia, rozmawiamy z, dziennikarzem działu Kraj, współautorem artykułu z najnowszego wydania Tygodnika.” [###]
Cisza wyborcza tuż tuż, wydanie przedwyborcze za nami, ale mamy dla Was jeszcze jeden materiał – materiał, który jest podsumowaniem kandydatury Karola Nawrockiego. Tytuł dobrze oddaje o czym jest film: 8 powodów, aby nie głosować na Nawrockiego. [###]
Jeśli z jakiegoś powodu nie czujecie nadmiaru informacji o niedzielnych wyborach to przypominamy, że wypuściliśmy wydanie specjalne, które jest poświęcone właśnie nim. [Pomocnik Neuropejski: Polskie wybory prezydenckie 2025]
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: Rosja wznawia zmasowane ataki powietrzne na Ukrainę. 1189. dzień wojny.
„Mimo, że nadal nie ma możliwości przeprowadzenia wyborów na Ukrainie, kampania wyborcza już trwa. Zarówno obóz rządzący Wołodymyra Zełeńskiego jak i opozycja starają się przekonać do siebie obywateli, oraz zniechęcić ich do tej drugiej strony. Jakim poparciem cieszy się urzędujący Prezydent? Kto tak naprawdę rządzi na Ukrainie? Jak wygląda opozycja? Czy w ukraińskim parlamencie obecni są prorosyjscy politycy? O tym mówią eksperci Ośrodka Studiów Wschodnich Tadeusz Iwański i Marcin Jędrysiak.” [###]
„W Madrycie został zastrzelony były współpracownik prezydenta Wiktora Janukowycza, twórca korupcyjnego systemu ukraińskich sądów Andrij Portnow. Komentuje Michał Kacewicz, redaktor naczelny polskiej redakcji Biełsatu (belsat.pl).” [###]
„Wysoki rangą rosyjski oficer, który kierował śmiertelnymi nalotami podczas oblężenia Mariupola na Ukrainie w 2022 roku, zginął w wybuchu granatu przed budynkiem mieszkalnym w południowej Rosji.” [TVP World]
Prezydent Zełenski spotyka się dziś w Niemczech z kanclerzem Merzem i prezydentem Steinmeierem. W poniedziałek Merz ogłosił, że Niemcy znoszą restrykcje na dostawy broni, która mogłaby uderzać w cele daleko wewnątrz Rosji. Dzień później kanclerz przyznał, że nie jest to żadna przełomowa decyzja, tylko potwierdzenie sytuacji istniejącej od wielu miesięcy. Prezydent Trump powiedział, że rozważa nowe sankcje na Rosję. Po niedzielnym zmasowanym ataku Rosjan na Kijów stwierdził, że Putin „kompletnie oszalał”. W jakim miejscu znajdują się negocjacje pokojowe w wojnie Rosji z Ukrainą? Kto jest zwycięzcą tej fazy konfliktu? Odpowiada Daniel Szeligowski z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. [###]
Raport przygotowany przez grupę Multilateral Sanctions Monitoring Team (MSMT) ujawnia, jak silna jest zależność Moskwy od reżimu Kim Dzong Una.. To grupa składająca się z 11 państw — m.in. USA, Korei Południowej i Japonii. Została uruchomiona w październiku ubiegłego roku w celu monitorowania sankcji ONZ wobec Korei Północnej. Mowa o milionach sztuk amunicji czy rakietach balistycznych. [OKO.press]
Europa
„29 maja br. Rada UE zadecydowała o przyjęciu wartego 150 mld euro Instrumentu na rzecz Zwiększenia Bezpieczeństwa Europy (SAFE), który ma wesprzeć inwestycje państw członkowskich we wzmacnianie wspólnych zdolności do obrony. Jest to odpowiedź na zagrożenie ze strony Rosji i naciski USA na przejęcie przez Europejczyków większej odpowiedzialności za własne bezpieczeństwo. O skuteczności SAFE zadecyduje jakość narodowych planów, na podstawie których będą udzielane pożyczki.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych], [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Integracja uchodźców w europejskich krajach przebiegałaby bardziej pomyślnie, gdyby nie przepisy, które celowo tę integrację utrudniają. Jak wynika z analizy trójki ekonomistów, ze względu na zakazy pracy dla osób ubiegających o azyl w długim okresie uchodźcom znacznie rzadziej udaje się znaleźć trwałe i dobre zatrudnienie.” [Obserwator Gospodarczy]
„Kilka krajów ryzykuje utratę ogromnych kwot darmowej gotówki, ponieważ Komisja Europejska ma zniweczyć nadzieje rządów na to, że jej fundusz odbudowy po pandemii o wartości 650 miliardów euro zostanie przedłużony poza rok 2026.” [Politico]
OSW przygotował kolejny odcinek w cyklu o depopulacji/demografii różnych państw europejskich. Dziś prezentujemy Wam tekst poświęcony naszemu południowemu sąsiadowi: Depopulacja Słowacji: między wsparciem dzieci a seniorów. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Francuska minister zdrowia i rodziny Catherine Vautrin ogłosiła w czwartek, że od 1 lipca zakazane będzie palenie we wszystkich miejscach na zewnątrz, do których dostęp mają dzieci, w tym na plażach, w parkach i na przystankach autobusowych.” Mamy nadzieję, że inne państwa europejskie pójdą tym śladem. [France24]
„Od pół roku w Serbii trwają wielkie protesty studentów. Pod wieloma względami to ruch, którego ten region jeszcze nie widział. Czy Aleksandar Vučić jest zagrożony? Czy studenci są w stanie zmienić system polityczny Serbii? Jak władza z nimi walczy? Na te i inne pytania odpowiada Marta Szpala, ekspertka OSW.” [###]
„Czeski rząd potępił w środę Chiny za przeprowadzenie cyberataku na swoje ministerstwo spraw zagranicznych, w wyniku którego ujawniono tysiące jawnych wiadomości e-mail.” [Politico]
„Polski MSZ ostrzega przed wyjazdami do Gruzji. Czy rzeczywiście jest się czego obawiać, wyjeżdżając do Gruzji?” [Przegląd Agnieszki Filipiak]
„Odstraszyć darczyńców, zagłodzić dziennikarzy. Orbán rozprawia się z niezależnymi mediami. Węgierska Ustawa o przejrzystości życia publicznego jest wzorowana na rosyjskiej Ustawie o zagranicznych agentach i ma ten sam cel: zlikwidować niezależne media i organizacje.” Chociaż pisaliśmy już wcześniej o tych pomysłach Orbána to tym razem możecie o tym przeczytać po polsku. [Krytyka Polityczna]
„Większość krajów UE – w tym Francja i Niemcy – chce, aby Komisja Europejska rozprawiła się z Węgrami w związku z planem premiera Viktora Orbána, aby zakazać zbliżających się Parad Równości w Budapeszcie, zgodnie ze wspólnym oświadczeniem opublikowanym przez POLITICO.” Miło, że coś się dzieje ale widząc, że na razie jest za mało głosów żeby cokolwiek w związku z tym zrobić jest niepokojące. [Politico]
„Od przyszłego tygodnia Dania zaczyna likwidować wszystkie skrzynki pocztowe w kraju, a ostatni list dostarczy 30 grudnia. Czy, jeżeli jej śladem podążą inne kraje mające problemy z własnymi usługami, oznacza to nieubłaganą paczkomatyzację kontynentu?” [###]
„Rozpoczęcie przez Rosję pełnoskalowej agresji przeciw Ukrainie i wojna gospodarcza z Zachodem wymusiły na Unii Europejskiej podjęcie zdecydowanym kroków wobec Moskwy. Postanowiliśmy przyjrzeć się w jakim stopniu kraje Europy odcięły się od rosyjskich surowców i do czego to doprowadziło.(...) O zależnościach i odejściu od rosyjskich zależności mówią eksperci OSW: Agata Łoskot-Strachowa, Filip Rudnik, Ilona Gizińska, Michał Kędzierski, Sławomir Matuszak i Adam Michalski.” [###]
Bliski i Środkowy Wschód
„Ogłoszone przez Izrael cele trwającej ofensywy w Strefie Gazy są wyjątkowo ambitne pod względem strategicznym i operacyjnym, a zarazem wybitnie groźne dla ludności cywilnej. W planach jest opanowanie trzech czwartych Strefy w ciągu dwóch miesięcy – i zepchnięcie 2 milionów Gazańczyków i Gazanek do pozostałej jednej czwartej. Premier Izraela Binjamin Netanjahu powiedział, że nowa ofensywa obejmie utrzymanie terytorium w Gazie, jednak nadrzędnym celem ma być nie okupacja, ale nakłonienie przywódców Hamasu do uwolnienia zakładników, rozbrojenia i emigracji.” [Konflikty]
„Doniesienia o tragicznej sytuacji humanitarnej w Gazie pojawiają się niemal codziennie. Podawanie liczb, słupków i wypowiedzi ekspertów niestety budzi już znużenie u wielu osób. Ostatnie dni pokazują jednak, iż kryzys ten coraz bardziej podsycany jest przez chaos.” [Konflikty]
„W dzisiejszym odcinku o sytuacji w strefie Gazy. O tym co robi Izrael, co się dzieje z pomocą humanitarną i czy Izrael traci poparcie wielu zachodnich rządów porozmawiamy z Markiem Matusiakiem- ekspertem OSW.” [###]
Izraelskie władze zatwierdziły 22 nowe osiedla na Zachodnim Brzegu. Jak powiedział Jisra’el Kac, minister obrony Izraela (który zarządza osiedlami na terenach okupowanych „uniemożliwia powstanie państwa palestyńskiego, które stanowiłoby zagrożenie dla Izraela”. [DW]
„Chrześcijanie śmieciarze, ratujący egipską stolicę przed utonięciem w morzu odpadów, są powszechnie pogardzani. Trudno tylko powiedzieć, czy bardziej z powodu zawodu, czy wyznania.” Polecamy reportaż, który można przeczytać na stronie DZ lub odsłuchać np. w serwisie Spotify. [Dział Zagraniczny], [###]
Nadal toczą się rozmowy między USA, a Iranem. Strona Irańska donosi, że porozumienie nie jest jeszcze na ostatniej prostej, a jego program wzbogacania uranu musi być kontynuowany. [AP News]
Czy denerwują Was ludzie, którzy zanim samolot się zatrzyma, stoją już w przejściu i czekają od 5 minut na otwarcie drzwi Nie jesteście sami. Denerwują również tureckie władze, które postanowiły karać pasażerów, którzy nie będą cierpliwie czekać do momentu aż załoga oznajmi im możliwość odpinania pasów. Tureckie media donoszą, że kary mają wynosić nawet do 70 dolarów. [AP News]
„Opowieści ambasadora Jana Natkańskiego pokazują, jak bardzo złożony jest świat arabski, jak ogromne są kontrasty między Maghrebem a Lewantem, między monarchiami Półwyspu Arabskiego a republikami Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej. I choć Arabowie posługują się tym samym językiem i dzielą religijne dziedzictwo islamu, ich ścieżki rozwoju, systemy polityczne i społeczne aspiracje są często rozbieżne. Współczesny świat arabski mierzy się dziś z problemami, które dotykają także inne regiony świata: presją migracyjną, kryzysami wodnymi i klimatycznymi, nierównościami społecznymi oraz napięciami między tradycją a nowoczesnością. Jak na nie odpowie? Czym dziś jest arabska wspólnota? Czy mimo politycznych i kulturowych różnic wciąż istnieje coś, co łączy kraje arabskie? Jaką rolę odgrywa islam – i jak zmieniają się społeczeństwa tego regionu wobec wyzwań XXI wieku?” Ostatni odcinek ostatniego sezonu Opowieści Arabskich Jana Natkańskiego [###]
Azja
„Według tajwańskiego ministerstwa obrony chińskie samoloty wojskowe wlatują w strefę identyfikacji obrony powietrznej średnio 245 razy w miesiącu. Jeszcze pięć lat temu było to średnio dziesięć razy na miesiąc. Chińska marynarka wojenna i straż wybrzeża utrzymują stale kilkanaście jednostek na wodach wokół wyspy. Tym sposobem od kryzysu tajwańskiego z roku 2022 Pekin stworzył «nową normalność»”, która może skutecznie maskować rozpoczęcie blokady morskiej lub inwazji. O tym jak Pekin może chcieć ugryźć Tajwan piszą konflikty. [Konflikty]
„Pakistan ogłosił, że wyznaczy ambasadora w Afganistanie, pierwszego od czasu ponownego wkroczenia talibów i zdobycia Kabulu w 2021 r., co ma na celu poprawę wcześniej napiętych stosunków między sąsiednimi krajami.” [Al-Dżazira]
3 czerwca, czyli w najbliższą środę odbędą się przedterminowe wybory prezydenckie w Korei Południowej. BBC ma artykuł-ściągawkę, który przypomina dlaczego wybory te muszą się odbić, jak będą przebiegały oraz kim są główni kandydaci. Al-Dżazira zwraca uwagę na bezprecedensowo wysoką liczbę głosów oddanych przed terminem głosowania. [BBC], [Al-Dżazira]
„Jimmy Sham, prominentny działacz prodemokratyczny i LGBTQ+ w Hongkongu, został w piątek zwolniony z więzienia po odsiedzeniu ponad czterech lat w największej sprawie dotyczącej bezpieczeństwa narodowego w mieście na mocy prawa narzuconego przez Pekin.” [AP News]
„Przywódca Kambodży wezwał do spokoju w kraju dzień po tym, jak żołnierz został zabity w krótkim starciu z wojskami sąsiedniej Tajlandii, w spornej strefie wzdłuż granicy Tajlandii i Kambodży.” [Al-Dżazira]
Afryka
Burkina Faso po wyrzuceniu z kraju Francuzów zwraca się w poszukiwaniu międzynarodowej współpracy nie tylko do Rosji, ale tez do Afganistanu czy Korei Północnej. Rządzący krajem Ibrahim Traoré nie tylko prześladuje dziennikarzy, przeciwników politycznych czy masakruje własnych obywateli. Jest również bohaterem propagandy, która sławi jego dobre imię, między innymi za pomocą stworzonego przez AI teledysku Beyoncé. [Konflikty]
„13. Międzynarodowy Szczyt Bezpieczeństwa w Moskwie przyciąga ponad czterdziestu afrykańskich przywódców. Jakie jest jego znaczenie i co oznacza dla kontynentu, a zwłaszcza dla Sahelu?” Polecamy pierwszy segment odcinka podcastu Focus on Africa gdyż opisuje on dobre mechanizmy które powodują, że przywódcy afrykańskich państw zacieśniają relacje z Rosją. Pozostałe tematy poruszone w odcinku to ugoda Boeinga związana z dwoma katastrofami lotniczymi oraz zamknięcie ambasady Stanów Zjednoczonych w Ghanie na skutek skandalu wizowego. [###]
Jeśli chcecie się dowiedzieć więcej o dwóch państwach Afryki to Miłosz Szymański na swoim kanale Za Rubieżą ma dwa nowe odcinki cyklu Inni mają gorzej gdzie opisuje sytuację gospodarczą różnych państw. Możecie posłuchać o tym jak żyje się w Beninie i Republice Południowej Afryki. Chociaż ten cykl skupia się na gospodarce to zawsze towarzyszy temu rys historyczny, który dość ciekawy, zwłaszcza jak się o danym państwie nic nie wie. [###] [###]
Ameryka Łacińska
„Gubernator Portoryko zobowiązała się w czwartek do poprawy rozpadającej się sieci elektrycznej wyspy i pobudzenia gospodarki w swoim pierwszym przemówieniu po wyborze w zeszłym roku, gdy nasila się gniew z powodu chronicznych przerw w dostawie prądu i wzrostu kosztów utrzymania.” [AP News]
„Ponad 1000 naukowców wyszło wczoraj na ulice Buenos Aires i innych miast Argentyny w maskach przeciwgazowych, takich jak te z argentyńskiego serialu Netflixa ”Eternauta„. Nawiązując do motywu postapokaliptycznego serialu telewizyjnego – że ucisk można przezwyciężyć dzięki jedności – protestowali przeciwko upadkowi nauki lub »zabójstwu naukowców« w kraju, które według nich zostało zainicjowane przez administrację prezydenta Javiera Milei.” [Nature]
„Kolumbijskie związki zawodowe rozpoczęły w środę 48-godzinny strajk w celu poparcia referendum zaproponowanego przez prezydenta Gustavo Petro, aby pozwolić wyborcom zdecydować, czy należy zmienić krajowe prawo pracy.” [AP News]
„W zeszłym miesiącu Brazylia ogłosiła, że wprowadza pilotażowy program własności danych, który pozwoli obywatelom zarządzać, posiadać i czerpać zyski z ich śladu cyfrowego – jest to pierwsza taka ogólnokrajowa inicjatywa na świecie. Projekt jest zarządzany przez Dataprev, spółkę państwową, która dostarcza rozwiązania technologiczne dla rządowych programów społecznych. Dataprev współpracuje z DrumWave, kalifornijską firmą zajmującą się wyceną i monetyzacją danych.” [Rest of World]
W Surinamie odbyły się wybory. Surinam to jedyny kraj w Ameryce Południowej, którego językiem urzędowym jest holenderski. O historii tego państwa, społeczeństwie oraz obecnej sytuacji politycznej Miłosz Szymański rozmawia z Patrykiem Kulpokiem. [###]
Ameryka Północna
„Prezydent USA Donald Trump może na razie nadal pobierać podatki importowe, orzekł sąd apelacyjny, dzień po tym, jak orzeczenie w sprawie handlu uznało większość jego globalnych taryf za nielegalne.” Sytuacja jest dynamiczna ale mamy nadzieję, że przez weekend się nic nie zmieni. [BBC]
„Niecałe dwa tygodnie przed rozpoczęciem sezonu huraganów, szef Federalnej Agencji Zarządzania Kryzysowego uchylił plan strategiczny agencji, który zawiera dokument kierujący priorytetami agencji podczas reagowania na katastrofy, dowiedział się WIRED. Nowy plan nie został jeszcze wdrożony.” Artykuł z zeszłego tygodnia ale nadal warty przeczytania. [WIRED]
„Sprawa Boeinga 747-8, który miał być przekazany Donaldowi Trumpowi w darze przez władze Kataru jako nowy samolot prezydencki, okazuje się równie kontrowersyjna co tajemnicza. W ubiegłym tygodniu amerykański Departament Obrony stwierdził, że już wziął w posiadanie tę upragnioną przez Trumpa maszynę. Ale teraz dowiadujemy się, że prawnicy obu zainteresowanych rządów jeszcze nie sfinalizowali umowy. Według The Washington Post zespoły radców prawnych obu krajów kontaktowały się po raz ostatni 9 maja i od tego czasu panuje cisza.” [Konflikty]
„W zeszłym tygodniu sekretarz zdrowia Robert F. Kennedy Jr. opublikował kontrowersyjny raport Komisji »Make America Healthy Again«. Raport został już skrytykowany za obwinianie za problemy zdrowotne Amerykanów typowych chłopców do bicia, takich jak promieniowanie telefonów komórkowych i »nadmierna medykalizacja dzieci«. Teraz okazuje się, że raport opierał się również na niezwykle wątpliwych źródłach, aby poprzeć swoje twierdzenia – i całkiem możliwe, że na niechlujnym wykorzystaniu generatywnej sztucznej inteligencji.” [Futurism]
„Kiedy Republikanie z Utah uchwalili w 2023 r. zakaz opieki zdrowotnej afirmującej płeć dla dzieci i nastolatków, argumentowali, że jest to konieczne, aby chronić wrażliwe dzieci przed zabiegami, które mogą powodować długotrwałe szkody. Po latach wyniki badania zleconego na mocy tego samego prawa zaprzeczają temu twierdzeniu, a kierowana przez Republikanów legislatura stoi w obliczu presji, aby ponownie rozważyć ograniczenia.” Jeśli nauka nie potwierdza prawicowych urojeń to tym gorzej dla nauki. [AP News]
Oceania
„W zaskakującej dla niewielu osób decyzji, nowy australijski minister środowiska Murray Watt podpisał zgodę na rozbudowę elektrowni gazowej w Karratha, będącej częścią ogromnego projektu skroplonego gazu ziemnego na szelfie North West Shelf.” Artykuł opisuje nie tylko to jak ta zgoda wpłynie na emisje gazów cieplarnianych ale także skutki jakie rozbudowa elektrowni będzie miała dla pradawnych płaskorzeźb jakie znajdują się na pobliskich formacjach skalnych. [The Conversation]
Ekonomia i gospodarka
„Niemal 70 proc. Polaków uważa, że różnice zarobków w naszym kraju są zbyt duże. Jednocześnie jedynie około połowy naszego społeczeństwa jest za progresywnymi podatkami. A to jeden z najlepszych sposobów zmniejszania nierówności. Ludzie więc chcą, żeby rząd coś zrobił z różnicami zarobków i jednocześnie tego nie chcą. O co więc chodzi? ” [###]
„Sztuczna inteligencja powiązana z lawiną niskiej jakości badań biomedycznych. Analiza dotyczy setek badań, które wydają się postępować zgodnie z szablonem, wykazując korelacje między złożonymi schorzeniami a pojedynczymi czynnikami w oparciu o publicznie dostępne zbiory danych.” [Nature]
„Niskie dane inflacyjne za maj z największych krajów strefy euro sprawiły, że obniżka stóp procentowych przez Europejski Bank Centralny w przyszłym tygodniu stała się niemal pewna.” [Politico]
Nauka i technologia
„Bezzałogowy demonstrator technologii Quarterhorse Mk 1 wzniósł się w powietrze po raz pierwszy. Maszyna ta, opracowana przez przedsiębiorstwo Hermeus z Atlanty, ma być pierwszym krokiem na drodze do hipersonicznego samolotu pasażerskiego wożącego ludzi z prędkością Mach 5 na odległość ponad 7 tysięcy kilometrów.” [Konflikty]
„Specjalne komórki odpornościowe przenoszą informacje o jelitach i tkance tłuszczowej głęboko do mózgu. Ten system nadzoru, odkryty u myszy, ma kluczowe znaczenie dla kontroli mózgu nad zachowaniami, takimi jak poszukiwanie pożywienia, donoszą dziś naukowcy w Nature. ” [Nature]
„Gigantyczna, warta wiele miliardów dolarów mega rakieta Elona Muska wystartowała ponownie z Teksasu we wtorek wieczorem na kolejny lot testowy. Tym razem jednak rakieta straciła kontrolę z powodu wycieku, przez co kontrolowane lądowanie stało się mało prawdopodobne – poinformowali spikerzy SpaceX podczas transmisji na żywo z lotu.” [NPR]
„Obecnie na orbicie znajdują się setki zegarów atomowych, umieszczonych na satelitach wokół całej Ziemi. Polegamy na nich w zakresie lokalizacji GPS, pomiaru czasu w Internecie, handlu akcjami, a nawet nawigacji kosmicznej. W dzisiejszym odcinku gospodynie Emily Kwong i Regina G. Barber dowiedzą się, jak zbudować lepszy zegar. Aby to zrobić, pytają: Jak naprawdę działają zegary atomowe? Co sprawia, że zegar jest precyzyjny? I jak można usprawnić ten proces, aby uzyskać jeszcze większą dokładność?” [###]
„Naukowcy analizują zapachy przestrzeni kosmicznej – od najbliższych sąsiadów Ziemi po planety oddalone o setki lat świetlnych – aby poznać skład Wszechświata.” Co w kosmosie pachnie jak marcepan a co jak kocie siki? Na te ważne pytania znajdziecie odpowiedzi w artykule. [BBC]
„– Emocje to całe konstelacje aktywności w naszym mózgu – opowiada dr Alicja Puścian, neurobiolożka behawioralna. W pierwszym odcinku cyklu o emocjach poznacie ich biologię: w których miejscach naszego mózgu powstają, jakie objawy somatyczne mogą wywoływać, jaki wpływ na pojawianie się emocji mają nasze hormony i jaka jest różnica między emocjami a uczuciami (i czy da się tu postawić wyraźną granicę).” [###]
Na koniec miesiąca Nature przygotował galerię najładniejszych zdjęć naukowych. [Nature]
“Tololo Lunar Eclipse Sky” – Petr Horálek
Idee, kultura, społeczeństwo
Czy żeby walczyć z katastrofą klimatyczna należy zrezygnować z posiadania dzieci? Czy naprawdę o to chodziło autorom badania, którzy zwykle są cytowani przez ludzi proponujących takie rozwiązanie? Na te i inne pytania starają się odpowiedzieć prowadzący i goście krótkiego odcinka podcastu Short Wave. [###]
„Jak to jest, gdy u dziecka zdiagnozowano zagrażającą życiu alergię pokarmową? Ruth Alexander bada realia zakupów, spotkań towarzyskich i jedzenia poza domem z alergią pokarmową i omawia, co należy zmienić, aby żywność była bezpieczniejsza dla wszystkich.” W podcaście usłyszycie osoby opowiadające o swoim życiu z taką alergią ale także ekspertów mówiących o tym co może powodować wzrost występowania alergii pokarmowych jak i o tym co można zrobić by świat był dla takich ludzie odrobinę bardziej bezpieczny. [###]
„Najstarsze zachowane teksty biblijne odkryto dopiero w XX wieku. To teksty z Qumran, datowane od II w. p.n.e. do I w. n.e. Żaden z nich nie jest jednak oryginałem, to też odpisy. – W przypadku Biblii nie mamy autografu, czyli tak zwanego pierwopisu, tego, co sam napisał autor – mówi prof. Marcinem Majewski, biblista z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego i autor popularnego kanału na YouTubie. Rozmawiamy w Krakowie o skomplikowanej materii badania przekładów Biblii.” [###]
„Jak Mordechaj Wanunu ujawnił światu izraelski program jądrowy. (...) Dwukrotnie pozbawiany wolności w Izraelu, dla jednych jest wojownikiem o prawdę i więźniem sumienia, dla drugich zdrajcą, który naruszył politykę amimut.” O tym jak świat dowiedział się o ośrodku w Dimonie piszą Konflikty. [Konflikty]