Wydanie 249, 08.08.2025

To z awanturą o fragment KPO, planem całkowitej okupacji Gazy i rocznicą atomowego ataku na Japonię

Aug 08, 2025

No to mamy już nowego prezydenta. Jeśli ciekawi Was co miał do powiedzenia w przemówieniu to OKO.press ma zestawienie przemówienie inauguracyjne Nawrockiego i przemówienie Dudy z 2015 roku.

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

„W mediach społecznościowych rozpętała się burza oskarżeń dotyczących sposobu wydatkowania środków z Krajowego Planu Odbudowy. Internauci oraz politycy zwracają uwagę, że duża część dotacji przeznaczonej na sektor HoReCa została — ich zdaniem — na kuriozalne cele, takie jak jachty, sauny, ekspresy do kawy, mobilne domki czy solaria w pizzeriach.” OKO.press podsumowuje zwięźle co się dzieje a z naszej strony możemy dodać, że po prostu ręce opadają na samą myśl, że z powodu tej małej części KPO całość tego wartościowego programu może zostać zniszczony w oczach większości społeczeństwa. [OKO.press]
Pewien profil na FB to dobrze ujął:
Dotychczas Polska wydała około 140 miliardów zł w ramach KPO, a dla małych firm hotelowo-gastronomicznych trafiło około 700 milionów złotych, czyli zaledwie 0.5%. Zdecydowana większość projektów w innych kategoriach jest sensowna i prorozwojowa. Np. kilkanaście miliardów złotych dostało PKP, kilka miliardów GDDKiA, kilkaset milionów zł zainkasował Orange na rozwój internetu w miejscach, gdzie go nie ma. Oprócz tego miliony dostają przychodnie, działania z zakresu cyberbezpieczeństwa czy energetyki.
[HLUST @ Facebook]
„Resort klimatu w krótkim wpisie na X poinformował, że dyrektor generalny Lasów Państwowych Witold Koss traci pracę. Przez ostatnie półtora roku doszło do kilku konfliktów na linii ministerstwo-leśnicy” O konfliktach, które najprawdopodobniej doprowadziły do tej dymisji pisze OKO.press w pierwszym artykule a z drugiego dowiecie się kto został nowym dyrektorem i z jaką partią jest powiązany. [OKO.press #1], [OKO.press #2]
Tydzień temu wybuchła prawicowa histeria o to jak ministra Nowacka chce zniszczyć polskie dziedzictwo kulturowe oraz podeptać tradycję. Mówiąc inaczej o listę lektur szkolnych. Co ciekawe chodziło o propozycję ministerialnego ciała doradczego a nie samego ministerstwa edukacji, które starało się szybko uciąć manipulacje krążące w mediach. OKO.press ma dla Was wywiad z wiceszefem Instytutu Badań Edukacyjnych, które przedstawiło propozycję zmiany w liście lektur oraz drugi tekst, który szczegółowo demontuje fejk newsy dotyczącego tych propozycji. [OKO.press #1], [OKO.press #2]
„Rząd zapowiada nowe konto oszczędnościowe OKI. Zgromadzone na nim środki mają być zwolnione z podatku od zysków kapitałowych do 100 tysięcy złotych. Minister finansów i gospodarki Andrzej Domański poinformował, że start programu planowany jest na połowę 2026 roku. Według szacunków MF w ciągu trzech lat na OKI może trafić nawet 100 miliardów złotych.” [TVN24]

Wojna w Ukrainie

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: [Kolejny barbarzyński atak na Kijów. 1259. dzień wojny]
„Seria ataków dronowych w obwodach riazańskim, penzeńskim, samarskim, woroneskim i okupowanym Krymie. Rosjanie po ponad dwóch latach walk zdobywają Czasiw Jar. Ukraińskie F-16 dostaną nowe uzbrojenie. Sytuację na froncie analizuje płk Piotr Lewandowski” [OKO.press]
„Władze okupacyjne ustanowione przez Rosję w ukraińskim regionie Ługańsk stworzyły internetowy »katalog« ukraińskich dzieci, oferując je do przymusowej »adopcji« za pośrednictwem departamentu edukacji.” [Euronews]
„Termin wyznaczony przez prezydenta Donalda Trumpa, w którym Rosja ma zakończyć wojnę w Ukrainie lub ponieść surowe sankcje gospodarcze, upływa w piątek, ale nie jest jasne, jak zamierza on postąpić w obliczu nowych wysiłków zmierzających do zorganizowania szczytu z Władimirem Putinem i delikatnych negocjacji handlowych z Chinami.” [CNN]
„Nowy dowódca nadaje jednostkom dronów nowy cel i nowe zadanie — zabicie i zranienie 35 000 rosyjskich żołnierzy miesięcznie.” CEPA ma krótki tekst o Robercie „Madziarze” Browdi, pod którego dowództwem znajdują się ukraińskie drony. [Center for European Policy Analysis]
„Na początku pełnoskalowej inwazji Rosji obcokrajowcy tłumnie przybywali na Ukrainę, aby dołączyć do jej obrony przed siłami rosyjskimi. Ponad trzy lata później zagraniczni bojownicy, którzy pozostali, są zupełnie inną grupą — kierują się głębokim zaangażowaniem na rzecz Ukrainy.” [###]

„UEFA wypłaciła rosyjskim klubom piłkarskim ponad 10,8 mln euro z funduszu »solidarnościowego« od czasu, gdy zostały one wykluczone z udziału w europejskich rozgrywkach po inwazji Kremla na Ukrainę, jak ujawnia Guardian. Wypłaty zostały dokonane pomimo tego, że pięć ukraińskich klubów nie otrzymało podobnych środków, rzekomo z powodu lokalizacji w »strefie działań wojskowych«.” Organizacje piłkarskie do wora a wór do jeziora. [The Guardian]

Europa

Czarnogóra: spór wokół laureatów najważniejszego odznaczenia państwowego. W cieniu ziemniaczanego kryzysu – problemy gospodarki białoruskiej. Strategie prekampanii wyborczej na Węgrzech.

Chociaż minął ponad tydzień od ogłoszenia (wstępnej?) umowy handlowej pomiędzy Donaldem Trumpem a Unia Europejska to ciągle pojawiają się kolejne analizy i komentarze. Mamy dla was artykuły trzech think tanków:
- Center for European Policy Analysis: Kto wygrywa w transatlantyckim porozumieniu handlowym?
- Europejska Rada Spraw Zagranicznych: Co Europejczycy powinni wynieść z umowy handlowej Trumpa
- The Atlantic Council: Działania Europy mające na celu zadowolenie Trumpa nie mogą odbywać się kosztem długoterminowej strategii.
„W ostatnich miesiącach UE kładzie nacisk na zwiększanie skali powrotów migrantów do ich krajów pochodzenia, a także nasila poszukiwanie skłonnych do współpracy państw partnerskich, położonych poza głównymi szlakami tranzytowymi do Europy. Strategia ta cieszy się rosnącym poparciem wśród członków UE. Głównym ograniczeniem w jej realizacji będzie jednak niestabilność państw partnerskich oraz zwiększenie wpływów Rosji i Chin w krajach Globalnego Południa.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Francja i inne europejskie kraje ograniczają lub planują ograniczyć finansowanie nowych technologii. CEPA opisuje dlaczego tak się dzieje i przekonuje, że może to być błędny ruch dla Europy. [Center for European Policy Analysis]
„W atmosferze skandalu do dymisji podał się premier Litwy Gintautas Paluckas, a prezydent Gitanas Nausėda na stanowisko tymczasowego szefa rządu powołał 4 sierpnia ministra finansów Rimantasa Šadžiusa. Dla rządzących socjaldemokratów (LSDP) kluczowym wyzwaniem będzie stabilizacja sytuacji politycznej i ponowne utworzenie trwałej koalicji. Jest to ważne dla kontynuacji reform wewnętrznych, a także dla wizerunku Litwy jako wiarygodnego państwa NATO, które chce również wpływać na politykę wschodnią UE.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Greccy ministrowie i wysocy urzędnicy są podejrzani o udział w oszustwie związanym z pomocą dla rolników, które miało na celu wyłudzenie od Unii Europejskiej setek milionów euro. Jednak pomimo tego, że zostali oni uznani za podejrzanych przez europejskich prokuratorów, prawdopodobnie unikną sprawiedliwości, ponieważ premier Kyriakos Mitsotakis blokuje przeprowadzenie pełnego śledztwa.” [Politico]
„Zniszczony wojną system polityczny Bośni i Hercegowiny może stracić swojego czołowego złoczyńcę — krajowa komisja wyborcza pozbawiła dziś prorosyjskiego separatystę Milorada Dodika stanowiska i zakazała mu działalności politycznej na co najmniej sześć lat.” Nie wydaje nam się, żeby to był koniec kłopotów powodowanych przez Dodika. [Onet]
„Ramzan Kadyrow pod koniec lipca zasłabł podczas wakacji w Turcji. Był reanimowany. To budzi pytania o stan zdrowia przywódcy Czeczenów i los samej Czeczenii. O tym, kto zastąpi Kadyrowa, czy możliwy jest bunt albo wojna domowa w Czeczenii i czy Czeczeni są prorosyjscy mówi w podcaście OSW Wojciech Górecki.” [###]

„Od czasu inwazji Rosji na Ukrainę UE zaoferowała perspektywę członkostwa Ukrainie, Gruzji i Mołdawii. Daje to blokowi nowy potencjał do rozwiązania lub ustabilizowania »zamrożonych konfliktów« we wschodnich państwach kandydujących. Odłączone i okupowane regiony Abchazji, Osetii Południowej i Naddniestrza przechodzą proces faktycznej aneksji przez Rosję. UE powinna opracować politykę dotyczącą działań Rosji w zakresie aneksji, uniemożliwić Moskwie skuteczne blokowanie przystąpienia kandydatów do UE i włączyć ją do swojego ewoluującego podejścia do Rosji.” [Europejska Rada Spraw Zagranicznych]
„Rosyjskie media reagują na ultimatum Trumpa ze spokojem i pozwalają sobie na drobną krytykę wobec prezydenta USA. W rosyjskiej propagandzie pojawia się również Melania Trump i jej wpływ na decyzję jej męża. Ponadto w dzisiejszym odcinku reakcje rosyjskich mediów na kryzys w Ukrainie, rosyjskie fabryki dronów i Putin podczas dnia metalurga. Przegląd rosyjskiej propagandy przygotowała Katarzyna Chawryło- ekspertka OSW.” [###]

„W dzisiejszym odcinku o tym jak działa rosyjska propaganda i w jaki sposób możemy z nią walczyć. W rozmowie występuje Katarzyna Chawryło- ekspertka OSW.” [###]

Bliski i Środkowy Wschód

Izraelski premier planuje całkowita okupację Strefy Gazy przez Izraelskie wojska. Byłaby to spora eskalacja w konflikcie, a przeciwko temu rozwiązaniu są zarówno szef armii jak i wywiadu. Benjamin Netanyahu wydaje się jednak być zdeterminowanym aby nadal iść na przód w realizacji tych planów, co pozwoli mu na utrzymanie koalicji rządzącej. Jednocześnie Izrael znajduje się pod coraz większą presją zagraniczną. [EuroNews], [Konflikty]
„Stabilność polityczna gabinetu premiera Netanjahu słabnie. Brak kompromisu w sprawie poboru ludności ultraortodoksyjnej poskutkował w lipcu wyjściem partii religijnych z koalicji i utratą przez rząd większości parlamentarnej. Pozycję międzynarodową Izraela osłabiają trwająca pacyfikacja Strefy Gazy i agresywne działania w regionie, m.in. względem Syrii. Napięcia wewnątrz koalicji mogą doprowadzić do rozpisania przedterminowych wyborów na początku 2026 r.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Spiker Izby Reprezentantów USA, Mike Johnson odwiedził okupowany przez Izrael Zachodni Brzeg. Stał się tym samym najwyższym rangą urzędnikiem USA, który to uczynił. Jest to niejednoznaczny gest poparcia dla osadników izraelskich na tym terenie, którzy regularnie wykazują się brutalnością wobec Palestyńczyków. [The Guardian]
Wysłannik prezydenta USA Steve Witkoff spotkał się z rodzinami zakładników przetrzymywanych przez Hamas, a w tym czasie Izrael ponownie ostrzelał szukających pomocy humanitarnej Palestyńczyków. [AP News], [The Guardian]
Obrazy mogą mówić więcej niż tysiąc słów – dlatego linkujemy do dwóch fotoreportaży – jeden przedstawia jak zdesperowani gazańczycy zdobywają pomoc humanitarną, a drugi skupia się na tym jak Gaza wygląda obecnie z powietrza. [AP News], [The Guardian]
„Po dziesięcioleciach bezczynności i zamrożonych negocjacji kwestia niepodległego państwa palestyńskiego żyjącego w pokoju z Izraelem ponownie znalazła się w centrum uwagi podczas konferencji wysokiego szczebla ONZ — a Francja i Arabia Saudyjska, które stanęły na czele tych starań, są zdeterminowane, aby utrzymać tempo działań.” [AP News]
„Gospodarka Turcji od dłuższego czasu przechodzi okres trudności. Inflacja w tym kraju osiągnęła w szczytowym momencie powyżej 80%. Od 2023 roku jednak polityka gospodarcza Erdogana się zmieniła. Jakie efekty przyniósł powrót do tradycyjnej polityki stóp procentowych? Jak dziś wygląda turecka gospodarka? Jak sytuacja gospodarcza w Turcji wpływa na turystów i sytuację tego rynku? Na te i inne pytania odpowiada Adam Michalski, ekspert OSW.” [###]

Libański rząd zwrócił się we wtorek do armii z prośbą o przygotowanie planu, zgodnie z którym do końca roku broń będą miały jedynie instytucje państwowe. Ma to na celu rozbrojenie bojowników Hezbollahu. Oświadczenie premiera Nawafa Salama po prawie sześciogodzinnym posiedzeniu gabinetu nadeszło wkrótce po tym, jak przywódca Hezbollahu oświadczył, że jego ugrupowanie nie zamierza się rozbroić, i ostrzegł, że wspierana przez Iran frakcja wznowi ataki rakietowe na Izrael, jeśli działania militarne przeciwko niemu się nasilą. [AP News]
Łódź przewożąca afrykańskich migrantów, która wywróciła się w weekend u wybrzeży ogarniętego wojną Jemenu, spowodowała śmierć 56 osób i a 132 uznawane są za zaginione, poinformowała we wtorek agencja imigracyjna ONZ. [AP News]
Arabia Saudyjska kontynuuje prześladowania wobec aktywistów walczących o prawa łamane w tym królestwie. Poza karami więzienia i chłosty, powszechny jest zakaz opuszczania kraju. [The Guardian], [###]

Azja

„W dzisiejszym Fokusie Sara Nowacka rozmawia z Marcinem Przychodniakiem o plotkach. Czy Xi Jinping i jego władza słabną? Czy możliwa jest zmiana na stanowisku najważniejszej osoby w Chinach? Kto może zastąpić głowę KPCh i czy rozważania na ten temat są sensowne? Zapraszamy na kolejny odcinek podcastu!” [###]

Na Tajwanie odbyła się pierwsza runda głosowań, które mogły odwołać opozycyjnych względem prezydenta parlamentarzystów, ale jednak żaden nie stracił stanowiska. Końcem sierpnia odbędzie się druga tura głosowań ale w tym momencie trudno powiedzieć czy wtedy ktokolwiek straci stanowisko. Co te wyniki mówią o nastrojach w tajwańskim społeczeństwie oraz tym jak prezydent będzie musiał wprowadzać swoje pomysły pisze [Brookings Institution].
Pozostając w pewien sposób w temacie Tajwanu mamy dla was felieton jednego z analityków Brookings Institution, który zastanawia się on czy Trump ma obecnie jakąkolwiek strategię wobec Chin. Przekonuje on, że wbrew temu co niektórzy twierdzą działania Trumpa wobec Chin nie są podobne do tego co robił za pierwszej kadencji. [Taipei Times]
Platforma Elona Muska prowadzi spór sądowy z indyjskim rządem. Jest to o tyle ciekawe, że chociaż Elon Musk opisuje się jako zwolennika wolności słowa to konflikt z rządem Modiego nie był przez niego nagłaśniany, w przeciwieństwie do innych prawnych sporów jakie prowadził. [Reuters]
O tym, że epidemia fentanylu w Stanach Zjednoczonych jest powiązana z napływem chemikaliów z Chin kilkukrotnie już opisywaliśmy. Bellingact razem z Nikkei przeprowadzili śledztwo, z którego wynika, że firmy i ludzie powiązani z tym procederem są obecni także w Japonii. Jak to odkryto i co z tego wynika? Dowiecie się z artykułu. [Bellingcat]
Co tam w Bangladeszu rok po obaleniu premier Sheikh Hasiny? W skrócie: niezbyt dobrze. Rząd tymczasowy nie doprowadził do żadnych znaczących reform a ludzie się niecierpliwą i zastanawiają co dalej z ich krajem. Artykuł Atlantic Council przypomina to co działo się rok temu i opisuje co stało się od tamtego czasu. [The Atlantic Council]
„Czy Japończycy odzyskają sumo? Nowa japońska gwiazda sumo budzi nadzieje rodaków, że ta narodowa dyscyplina znów będzie miała rodzimych mistrzów. Tylko czy zdominowanie jej w ostatnich latach przez obcokrajowców to faktycznie tylko kwestia sportowa, czy jednak wynika z szerszych procesów społecznych?” [###]

„Badania wskazują, że wojsko Mjanmy wykorzystuje zaawansowaną technologię europejską do ochrony swojej floty dronów podczas brutalnych kampanii powietrznych, co skłania do wezwań do zaostrzenia sankcji wobec junty.” Nie pisaliśmy dawno o Mjamnie ale ciągle tam trwa wojna domowa. [The Guardian]

Afryka

„Sudańska wojna generałów doprowadziła do największego trwającego obecnie kryzysu humanitarnego. Problemem jest nie tylko niedbale prowadzony ostrzał i pociski chaotycznie spadające na obiekty cywilne, ale również odcięcie milionów Sudańczyków od dostaw artykułów pierwszej potrzeby. Najtragiczniejsza pozostaje sytuacja uchodźców wewnętrznych przebywających w obozach. Brak dostępu do żywności, wody pitnej, leków sprawił, że wszechobecny głód stał się takim samym zagrożeniem co prowadzony niedbale ostrzał.” [Konflikty]
Sudański nalot uderzył w lotnisko w regionie Darfur, niszcząc samolot wojskowy Emiratów Arabskich i zabijając dziesiątki najemników, poinformowali w czwartek sudańscy urzędnicy i doradca rebeliantów. W środowym ataku na lotnisko Nyala zginęło co najmniej 40 domniemanych najemników z Kolumbii oraz zniszczono ładunek broni i sprzętu, który Zjednoczone Emiraty Arabskie wysłały do Sił Szybkiego Wsparcia (RSF). Urzędnicy udzielili wywiadu pod warunkiem zachowania anonimowości, ponieważ nie byli upoważnieni do informowania mediów. [AP News]
„Kobiety w Afryce Zachodniej mają średnią długość życia wynoszącą 59 lat. W ramach rzadkiego projektu Sylvia Arthur postanowiła dać głos tym, które przeżyły ponad oczekiwania i których doświadczenia były w dużej mierze pomijane.” Polecamy ciekawy reportaż od Guardiana. [The Guardian]
Al-Dżazira ma reportaż o osobach, które przebierają góry śmieci w Ghanie w ramach swojej pracy. Tekst jest nie tylko o tym co doprowadziło do tego, że się tym zajmują ale także porusza temat zanieczyszczenia plastikiem oraz tego jak można z tym walczyć. [Al-Dżaizra]
Władze Republiki Środkowoafrykańskiej poinformowały, że Rosja wezwała kraj do zastąpienia prywatnej grupy najemników Wagnera moskiewskim, państwowym Korpusem Afrykańskim i zażądała zapłaty za dalsze usługi bezpieczeństwa. Rząd Republiki Środkowoafrykańskiej niechętnie przystaje na żądania Moskwy, ponieważ uważa Wagnera za skuteczniejszego i woli płacić za usługi minerałami, a nie gotówką. [AP News]

Ameryka Łacińska

„W piątek 1 sierpnia parlament Salwadoru stosunkiem głosów 57 do 3 zreformował konstytucję, usuwając limit prezydenckich kadencji. Zmiany wprowadzono z myślą o jednym człowieku: rządzącym państwem od 2019 roku prezydencie Nayibie Bukele, który w ciągu sześciu lat całkowicie zdominował polityczny system kraju, skupiając w swoim ręku całość władzy i usuwając większość jej konstytucyjnych ograniczeń.” Jeśli nie wiecie co dzieje się w Salwadorze to Krytyka Polityczna ma zgrabne podsumowanie prezydentury Nayiba Bukele. [Krytyka Polityczna]
„W poniedziałek brazylijski Sąd Najwyższy nakazał areszt domowy dla byłego prezydenta Jaira Bolsonaro przed rozpoczęciem procesu w sprawie domniemanego spisku mającego na celu przeprowadzenie zamachu stanu, podkreślając determinację sądu pomimo eskalacji ceł i sankcji ze strony prezydenta USA Donalda Trumpa.” [Reuters]
„W czwartek bogaty biznesmen został szefem tymczasowej rady prezydenckiej Haiti, której zadaniem jest przywrócenie porządku w ogarniętym konfliktami kraju, podczas gdy przywódca gangu podkreślił wyzwania stojące przed narodem, zapowiadając obalenie rządu.” [AP News]
„Stany Zjednoczone zaoferowały nagrodę w wysokości 50 mln dolarów za informacje prowadzące do aresztowania prezydenta Wenezueli Nicolasa Maduro, podwajając tym samym wcześniejszą nagrodę w wysokości 25 mln dolarów ustaloną przez administrację Trumpa w styczniu.” [Al-Dżazira]

Ameryka Północna

Słyszeliście, że stanowi przedstawiciele Demokratów w Teksasie uciekli z tego stanu żeby lokalny senat nie miał kworum i nie mógł przegłosować prawa, które by tak zmieniło obwody wyborcze, że dałoby to około dodatkowych 5 miejsc dla Republikanów? Wygląda na to, że administracja Trumpa widząc spadające poparcie w sondażach namawia stany do ostrego gerrymanderingu, żeby ograniczyć straty w najbliższych wyborach uzupełniających do Senatu i Izby reprezentantów. Sytuacja jest skomplikowana więc mamy dla Was kilka artykułów na ten temat.
Pamiętacie pewnie jak prawica zażarcie walczy z „cancel culture” i jak wielokrotnie wskazywaliśmy, że sami uwielbiają robić to o co oskarżają lewicę i liberałów. Kolejnym przykładem jest strona internetowa, na której można znaleźć zdjęcia i dane szeregowych urzędników administracji, którzy mają rzekomo „wprowadzać lewicową agendę”. Oczywiście ludzie, którzy znaleźli się na tej liście stają się ofiarami różnego rodzaju prześladowań, a nawet jeśli zrezygnują z pracy w administracji to nie mogą się doprosić usunięcia swoich danych ze strony. [Reuters]
„Donald Trump podpisał rozporządzenie wykonawcze wspierające przemysł węglowy. Jaki będzie efekt? Najprawdopodobniej taki sam jak za jego pierwszej kadencji, gdy także obiecywał renesans branży. Wydobycie węgla kamiennego spadło wówczas o 27%, pracę stracił co czwarty górnik. Oto dlaczego.” [Wysokie Napięcie]
Czy administracja Trumpa może być tak bardzo przeciwko walce z globalnym ociepleniem, że planuje zniszczyć dość nowe i dobrze działające satelity, które poza działaniami naukowymi przydają się także innym podmiotom? Wygląda na to, że tak. [NPR]
Na co znajdzie pieniądze Donald Trump? 90 milionów dolarów, które umożliwi dalsze badanie i zapobiegnie śmierci ciężarnych kobiet przez 5 lat czy może rozbudowa Białego Domu o salę balową za 200 milionów? Na razie wygląda tylko, że pieniądze są na salę balową o czym pisze Guardian. O programie badającym śmierci ciężarnych kobiet pisze ProPublica – warto dodać, że powstał on za pierwszej kadencji Trumpa i jest jedną z tych rzeczy, za które był powszechnie chwalony. [The Guardian], [ProPublica]
Jak wygląda poparcie amerykanów dla rządu Izraela oraz tego co robi w Gazie oraz na Zachodnim Brzegu? Chociaż ciągle można powiedzieć, że większość obywateli stoi po stronie Izraela to nie można powiedzieć, że tylko młodzi ludzie są przeciwko. Brookings Institution przygląda się różnych sondażom zwracając uwagę na to, że różnie sformułowane pytania na ten sam temat mogą dać całkiem różne odpowiedzi. [Brookings Institution]
Czy banki dyskryminowały Donalda Trumpa? Obecny prezydent Stanów Zjednoczonych jest o tym przekonany i chce pociągnąć banki do odpowiedzialności. Banki twierdzą, że nic takiego nie miało miejsce a jeśli miało to jest to wina nadmiernych regulacji państwowych. Typowy dzień w Ameryce. [Reuters]

Oceania

Około ćwierć miliona osób protestowało w Sydney przeciwko ludobójstwie w Strefie Gazy. Mało brakowało a by do tego protestu nie doszło ale sąd przychylił się do organizatorów protestu. Guardian ma ciekawy artykuł, który jest częściowo o tym proteście a częściowo o tym jak na przestrzeni lat zostały wprowadzane w Australii ograniczenia do protestów. [The Guardian]
„Japońskie okręty wojenne zawinęły w piątek do stolicy Nowej Zelandii po raz pierwszy od prawie 90 lat w ramach wysiłków Tokio zmierzających do pogłębienia strategicznych więzi na południowym Pacyfiku.” [AP News]

Ekonomia i gospodarka

„Po okresie zawieszenia 7 sierpnia weszły w życie tzw. cła wzajemne, które ustalają nowe warunki wymiany towarowej między USA a ich partnerami. Zwiększy to przewidywalność w handlu międzynarodowym, ale zapewne będzie też oznaczało osłabienie globalnego wzrostu gospodarczego. Zróżnicowanie i skomplikowanie uregulowań może utrudnić ich implementację, podważa także zasady handlu międzynarodowego w ramach sytemu WTO.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Według Polskiego Instytutu Ekonomicznego w maju 2025 roku na jedno ogłoszenie o wynajmie mieszkania w Warszawie przypadało 17 mieszkańców miasta w wieku 20-29 lat. Nieco gorsza sytuacja panowała w innych dużych miastach. Uśredniając dane dla Krakowa, Wrocławia, Gdańska, Łodzi i Poznania ma jedno ogłoszenie przypadały 52 osoby. Tymczasem w przeciętnym powiecie ziemskim na jedno takie ogłoszenie przypadało aż... 251 osób.” [###]

Dlaczego w Indiach Google jak i firma Perplexity oferują swoje płatne modele sztucznej inteligencji za darmo? Co będą miały z milionów użytkowników i czy będzie to miało zastosowanie dla innych rynków? Rest of World stara się właśnie na to odpowiedzieć. [Rest of World]
„Między uchodźcami a imigrantami ekonomicznymi istnieją bardzo duże różnice. Uchodźcy integrują się znacznie gorzej, a ich napływ nierzadko prowadzi do wzrostu przestępczości. W niniejszym tekście omawiam różnice w procesie integracji obu grup oraz przyczyny i znaczenie tych rozbieżności.” Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest (wyszczególnione w artykule) to jak państwa swoimi regulacjami utrudniają integrację czy znalezienie pracy uchodźcom. [Obserwator Gospodarczy]
Czy Europa wygrywa w wyścigu sztucznej inteligencji? To zależy jak na to spojrzeć. Center for European Policy Analysis ma tekst, który przekonuje, że europejskie firmy przodują w alternatywnym podejściu do rozwoju sztucznej inteligencji. Na czym on dokładnie polega dowiecie się z tekstu. Nie jesteśmy przekonani co do optymizmu autora ale tekst wart jest przeczytania ze względu na odmienną perspektywę względem większości materiałów na ten temat. [Center for European Policy Analysis]
„Nowe badanie przeprowadzone w Czecha wskazuje na znaczące koszty gospodarcze niskiego zaszczepienia w populacji. Czeska Izba Gospodarcza i rząd podejmują zdecydowane kroki, aby zmniejszyć liczbę zakażeń grypą i poprawić wyniki gospodarcze.” [Obserwator Gospodarczy]
Jak walczyć o uczciwe traktowanie kryptowalut przez amerykańskie organy regulacyjne? Można rzucać wibratorami w koszykarki w trakcie meczy żeńskiej ligi. Brzmi to jak żart ale, że to dzieje się naprawdę to możecie przeczytać w tekście USA Today. Oczywiście sprawcy tych „żartów” nie chcieli okazać brak szacunku dla koszykarek czy widzów, najwyraźniej tak po prostu wyszło. [USA Today]

Nauka i technologia

Mogliście widzieć doniesienia o tym, że naukowcy odkryli, że słodziki erytol i ksylitol są jednak szkodliwe. Dr. Damian Parol pisze właśnie o tym i tak jak często bywa w nauce prawda jest bardziej złożona. [Damian Parol]
Stres nie jest zdrowy, wszyscy to wiedzą. Ale jak dokładnie stres wpływa na to jak się starzejemy? O jednej z nowych teorii, która dotyczy właśnie tego zagadnienia usłyszycie w podcaście Shortwave. [###]

„Jeśli chatboty odpowiadają na pytania, agenci AI mają za zadanie wykonywać czynności w imieniu użytkownika, aktywnie dbając o jego życie i interesy. Mogą robić zakupy, rezerwować podróże, organizować kalendarz, podsumowywać wiadomości w dostosowany do potrzeb sposób, śledzić finanse, utrzymywać bazy danych, a nawet całe systemy oprogramowania i wiele więcej. Ostatecznie agenci powinni być w stanie wykonać każdą czynność poznawczą, o którą można poprosić człowieka.” Brzmi super, prawda? A jak jest naprawdę? Czy agenci AI są w stanie robić te wszystkie rzeczy? Czy ludzie z nich masowo korzystają? Na te pytania stara się odpowiedzieć Gary Marcus. [Marcus on AI]
Dlaczego niektóre ze stworów żyjących w głębi oceanów są takie duże? I co to ma wspólnego z bizonami na wyspie u wybrzeży Kalifornii? Na te pytania właśnie odpowiada ten odcinek podcastu Shortwave. [###]

„Analiza danych publikacyjnych wykazała, że prawie jedna trzecia wszystkich wycofanych artykułów w PLoS ONE pochodzi od zaledwie 45 naukowców, którzy pełnili funkcję redaktorów w tym czasopiśmie.” Polecamy śledztwo Nature. [Nature]
„– Zawsze twierdzę, że rośliny potrafią wszystko, tylko my jeszcze nie wszystko o nich wiemy – śmieje się gość odcinka, prof. Marcin Zych, dyrektor Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Warszawskiego. Dostrzeżmy zatem to, co na co dzień przegapiamy: zapraszamy do królestwa roślin, ich komunikacji, strategii i sposobów na odbierania świata.” [###]

Lato w Tatrach to idealny moment na obserwowanie bardzo różnorodnej miejscowej flory. Chociaż Tatry stanowią mniej niż promil powierzchni naszego kraju, to spotkamy tam aż 40% występujących w Polsce gatunków roślin, a niektóre z nich występują jedynie tam. O fascynującej florze Tatr, podczas wizyty na Czerwonych Wierchach opowiada dr Antoni Zięba – botanik, pracownik Działu Badań Naukowych i Planowania Ochrony Przyrody w Tatrzańskim Parku Narodowym. [###]

Idee, kultura, społeczeństwo

Lata 70-te to w Stanach Zjednoczonych wyjątkowo brutalny okres – potężne ilości przestępstw oraz największe natężenie seryjnych zabójców. Niektórzy naukowcy sugerują odpowiedź na pytanie o przyczyny takiego stanu rzeczy. Jest nią ołów i rekordowe zatrucie środowiska tym pierwiastkiem. [###]

„Osiemdziesiąt lat po zrzuceniu bomby atomowej na Japonię niezwykle ważne jest, aby zachować relacje świadków. Oto, co powiedział mi jeden z nich.” [Nature]
Czasami naprawa urbanistyki danego miasta wydaje się być tak trudna, że pojawiają się głosy o tym, aby dać sobie z tym spokój i wybudować nowe miasto. O ile budowa nowego miasta brzmi jak świetny plan na stworzenie świetne przestrzeni, tak założenia nie zawsze pokrywają się z efektem. Not Just Bikes opowiada o tym na przykładzie Korei Południowej gdzie kilka takich „nowych miast” wybudowano podczas procesu szybkiego rozwoju i urbanizacji państwa. [###]

Starożytni Egipcjanie napotykali meteoryty, które zwierały sporo żelaza. Czy wiedzieli, że przybyły one spoza Ziemi? Czy może nigdy nad tym się nie zastanawiali? Spoiler: najpewniej zdawali sobie sprawę, bądź też wierzyli, że pochodzą one nie z tego świata, ale i tak zachęcamy do artykułu. [Smithsonian Magazine]

Tygodnik Neuropa

Discussion about this post