Wydanie 250, 16.08.2025
Ze spotkaniem Putina z Trumpem, kolejnymi pożarami w Europie i bezprawną okupacją Waszyngtonu przez Trumpa
To wydanie wychodzi w sobotę a nie piątek gdyż chcemy Wam przedstawić skutki spotkania Putina z Trumpem jakie odbyło się na Alasce oraz dlatego, że trudno pracuje się w upał zwłaszcza jak jest długi weekend.
Na początek mamy też dla Was krótki materiał od Orestesa Kowalskiegio (Everyday Hero).
Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„Korzystając z doskonałych relacji swego zaplecza z trumpistami z Białego Domu Karol Nawrocki siłowo przejmuje od rządu relacje z Waszyngtonem, przy okazji prosząc Stany Zjednoczone o ingerencję w polską politykę krajową i międzynarodową ” [OKO.press]
„Biuro Bezpieczeństwa Narodowego pod kierownictwem Sławomira Cenckiewicza, mianowanego na ten urząd przez prezydenta Karola Nawrockiego, zażądało od resortu obrony dostępu do systemu ewidencji żołnierzy Wojska Polskiego — dowiedział się Onet. To prośba bez precedensu. Nigdy dotąd prezydenckie biuro nie miało dostępu do tego systemu i teczek personalnych wszystkich żołnierzy. — Nigdy o to nie występowaliśmy, ponieważ taki dostęp nie był nam potrzebny — mówi były urzędnik BBN-u.” Człowiek Macierewicza chce mieć dostęp do teczek żołnierzy. To nie może się skończyć dobrze. [Onet]
„Skąd się właściwie wzięło KPO? Dla kogo są te pieniądze? Przypominamy, jak PiS cieszył się z tych środków i jak przestał się cieszyć, bo sam je sobie (i Polsce) zablokował. Jak Tusk KPO odblokował i co było potem. Zastanawiamy się, czy można było zmienić zasady przyznawania środków i czy te miliony musiały iść akurat na głośne jachty? I czy w ogóle można było skasować program dla branży HoReCa?” [###]
„Historia walki o środki z KPO to opowieść o latach blokad za rządów PiS, bojach między Morawieckim a Ziobrą i kolejnych nieudanych negocjacjach z Brukselą. Teraz gdy fundusze – o lata za późno – wreszcie płyną, wybucha nowa afera. Niewielu już pamięta, czemu KPO miało służyć” [OKO.press]
„Gwałtowna awantura wybuchła, gdy media napisały o rzekomym zamiarze zwrotu Niemcom zbiorów Biblioteki Pruskiej, przechowywanej od prawie 80 lat w Bibliotece Jagielońskiej. Wyjaśniamy, o co poszło, skąd ta Biblioteka w Polsce i czy coś będziemy zwracać. [Spoiler: nie będziemy]” Polecamy artykuł gdyż poza polityczną nawalanką jest to przede wszystkim ciekawa historia zabytków w czasie zawieruchy wojennej oraz tym jak robiono za pomocą nich politykę w czasach PRLu. [OKO.press]
„Ministerstwo Obrony Narodowej podpisało dzisiaj umowę, której przedmiotem jest kompleksowa modernizacja całej floty polskich wielozadaniowych samolotów bojowych F-16C/D Block 52+. Długo wyczekiwany program modernizacji naszych myśliwców do standardu F-16V wchodzi w kluczową fazę realizacji.” [Konflikty]
Czy jest coś złego w postrzeganiu Polski lepszej niż jest w rzeczywistości? Jakub Majmurek uważa, że tak i przekonuje o tym w tekście „Patrzcie, jakie czyste metro! Polska jako »biała Wakanda« w fantazjach zachodniej skrajnej prawicy”. [Krytyka Polityczna]
W Polskich rzekach od kilkudziesięciu lat nie ma już jesiotrów. Dlaczego tak jest? To sprawa krajowej gospodarki wodnej, a szczególnie zapory we Włocławku. Czy jest szansa na powrót tej potężnej ryby, która tarło odbywa w rzekach, do krajowych wód? Sprawa jest trudna, a próby reintrodukowania np w dorzeczu Odry, przy zanieczyszczeniu jak tym obserwowanym w 2022 roku, nie przynoszą oczekiwanych efektów. [###]
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: Rosyjska armia tworzy wyłom na północ od Pokrowska. 1266. dzień wojny
Doszło do spotkania Trumpa z Putinem na Alasce. Wyglądało to upokarzająco dla strony amerykańskiej (chociaż Trump chyba ciągle nie zdaje sobie z tego sprawę) a do żadnego prawdziwego porozumienia nie doszło. W sobotę zaczęły się pojawiać przecieki co do tego co o losie Ukrainy miał zdecydować Trump z Putinem bez wiedzy strony ukraińskiej czy europejskich sojuszników. Reuters ma zestawienie reakcji różnych polityków na to spotkanie. [Reuters]
„Pięć wniosków z konferencji Putina i Trumpa. Niestety nie mamy powodów do optymizmu” Dla Onetu komentuje Witold Jurasz. Z naszej strony musimy się odnieść do krótkiego fragmentu jego tekstu.
Niestety nie mamy powodów do optymizmu. Tym zaś polskim politykom i ekspertom, którzy dworowali sobie z prezydenta Bidena i cieszyli ze zwycięstwa Trumpa, powinniśmy zadać jedno pytanie. Czy nie jest im choć trochę wstyd?
To naiwne pytanie, prawica nie ma takich odruchów i dlatego teraz wygrywają. [Onet]
„Nieudane z punktu widzenia Stanów Zjednoczonych i Europy spotkanie Donalda Trumpa z Władimirem Putinem nie przyniosło żadnych rozstrzygnięć dotyczących zarówno wojny w Ukrainie, jak i jakiejkolwiek innej sprawy. Dyktator Rosji ma za to teraz mnóstwo nowych zdjęć z prezydentem USA” [OKO.press]
A co mówiono i pisano o spotkaniu Trumpa z Putinem zanim do niego doszło? Niżej prezentujemy przewidywania jakie opublikował PISM i IEŚ. OSW za to przygotowało materiał wideo o tym przyszłe spotkanie oceniały rosyjskie media.
Polski Instytut Spraw Międzynarodowych [Przed spotkaniem na Alasce. Niepewna poprawa relacji USA-Rosja]
Instytut Europy Środkowej [Nadzwyczajne spotkanie europejskich liderów z Donaldem Trumpem przed szczytem Rosja-USA na Alasce]
Rosyjska propaganda wprost o celach Kremla. Rosja przed spotkaniem Trump-Putin [###]
„Wycofanie się ukraińskich władz z próby upolitycznienia instytucji antykorupcyjnych nie oznacza powrotu do sytuacji sprzed kryzysu. Obóz rządzący skupiony wokół prezydenta Wołodymyra Zełenskiego osłabił swoją legitymację. Będzie to mieć długofalowe konsekwencje zarówno dla polityki wewnętrznej, jak i dla pozycji międzynarodowej Ukrainy, która straciła część zaufania zagranicznych partnerów i pogorszyła swoją pozycję negocjacyjną wobec Rosji.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Wykorzystywanie przez Federację Rosyjską białoruskiej przestrzeni powietrznej do ataków na Ukrainę sprawia coraz więcej problemów białoruskim władzom. Liczne incydenty z rosyjskimi i ukraińskimi dronami, które przelatują, a także rozbijają się na terytorium Białorusi, wywołują coraz więcej pytań i budzą zaniepokojenie białoruskiego społeczeństwa. Może to spowodować, że Łukaszenka, w obliczu tych wydarzeń, zmieni zdanie i zdecyduje się na otwarty udział w konflikcie, tłumacząc to koniecznością reakcji na narastające zagrożenie.” [Instytut Europy Środkowej]
„Wojna na Ukrainie przyniosła także zniszczenie infrastruktury na terenach okupowanych przez Rosję. Obecnie nawet dwóm milionom mieszkańców może grozić katastrofa humanitarna. O co chodzi? Kto jest winny? O tym mówi Krzysztof Nieczypor, ekspert OSW.” [###]
Europa
Czy Szwajcaria zrezygnuje z zakupu F-35. Zabijają niedźwiedzie i sprzedają ich mięso – antyprzyrodnicza polityka rządu Słowacji. Katastrofa klimatyczna u wrót Europy – pożary niszczą Hiszpanię. Brytyjczycy rzadziej wchodzą na strony pornograficzne po wprowadzeniu kontroli wieku.
„Zapowiedziany przez Wielką Brytanię zakup samolotów do przenoszenia amerykańskich bomb nuklearnych wzmocni potencjał odstraszania nuklearnego NATO. W obliczu zgody USA na ten krok i oznak rozmieszczenia amerykańskiej broni jądrowej na brytyjskim terytorium rosną szanse na włączenie kolejnych członków NATO w nuclear sharing.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Policja w Albanii wkracza do siedziby jednej z największych grup medialnych kraju. O jej umocowaniach w systemie oligarchicznym kraju, o gospodarce narkotykowej, o sukcesach Albanii ale też o jej problemach, o wieloletnim premierze kraju Edim Ramie i drodze Albanii do UE opowiada Małgorzata Rejmer. [###]
„Milorad Dodik – prezydent Republiki Serbskiej (składowej Bośni i Hercegowiny) został wyrokiem sądu pozbawiony urzędu. Powodem jest jego separatystyczne nastawienie. O tym, co dalej z Bośnia i Hercegowiną i Republiką Serbską, czy Dodik trafi za kratki i czy zostanie wybrany nowy prezydent Republiki Serbskiej w podcaście OSW mówi Paulina Wankiewicz.” [###]
„W ostatnim czasie kanclerz Merz zdecydował o wstrzymaniu dostaw broni dla Izraela, która mogłaby być wykorzystana w Gazie. Ta decyzja spotkała się z krytyką polityków zwłaszcza CSU. O tym dlaczego mówi Lidia Gibadło, ekspertka OSW.” [###]
„Armenia i Azerbejdżan w Waszyngtonie podpisały deklarację pokojową w Waszyngtonie. Przywódcy tych krajów zadeklarowali, że zgłoszą do pokojowej Nagrody Nobla Donalda Trumpa. Imię prezydenta USA ma nosić także nowy szlak między tymi krajami. Jak Rosja zareagowała na te wydarzenia? Czy to ostateczny koniec konfliktu między tymi krajami? Co to Szlak Trumpa? Na te i inne pytania odpowiada Wojciech Górecki, ekspert OSW.” O tej deklaracji możecie przeczytać na stronie OSW lub posłuchać rozmowy. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [###]
Bliski i Środkowy Wschód
Izrael przygotowuje się do rozszerzenia okupacji Strefy Gazy i przejęcia kontroli nad miastem Gaza, a konflikt między sztabem a rządem został zażegnany. Pomoc humanitarna została oficjalnie odblokowana, jednak organizacje pomocowe skarżą się na blokady biurokratyczne, przez które, ich pomoc nie może wjechać do Strefy. Nie oznacza to, że głód zniknął z tego obszaru – pomocy nadal wjeżdżać ma niewystarczająco, Na Zachodnim Brzegu z kolei izraelski rząd zatwierdził budowę nowego osiedla, którego budowa pierwotnie został zablokowana w latach 90tych. Zlokalizowane na wschód od Jerozolimy osiedle E1 ma rozcinać region na dwie częsci i pogrzebać ideę rozwiązania dwupaństwowego – mówią o tym zarówno przeciwnicy jak i zwolennicy osiedla. [Konflikty], [Reuters]
Nocą z 10 na 11 sierpnia zabitych zostało w wyniki izraelskiego ostrzału 5 pracowników al-Dżaziry, w tym dziennikarz Anas asz-Szarif. Izrael przed wojną chwalił się, że jest jedynym krajem w regionie gdzie istnieje wolność prasy. Jednak prawie 200 dziennikarzy i pracowników medialnych, którzy zginęli w Gazie zdaje się budować kompletnie inny obraz. Temat jest jednak szerszy – dochodzi cenzura wojskowa i brak swobodnego dostępu dziennikarzy do Strefy Gazy. [The Guardian], [DW]
Chociaż powyżej linkujemy do tekstu niemieckiego medium o dziennikarzach, to właśnie niemieckie media zdawały się być tymi, które najchętniej łykały izraelską propagandę o sytuacji w Strefie Gazy. Po zabiciu asz-Szarifa Bild, czyli największa niemiecka gazeta, opublikował jego zdjęcie z podpisem: „Terrorysta przebrany za dziennikarza zabity w Strefie Gazy” (później zmienionym na „Zabity dziennikarz był rzekomo terrorystą”).. [The Guardian]
„W dzisiejszym Fokusie Sara Nowacka rozmawia z Szymonem Zarębą o agendach ONZ działających na Bliskim Wschodzie. Czy działania Izraela przeszkadzają Organizacji Narodów Zjednoczonych wypełniać jej zadania?” [###]
Fala upałów przetacza się przez region. Poza pogarszaniem sytuacji w Strefie Gazy mamy potężne połacie roślinności spalone w Turcji. [The Guardian]
W Libanie rząd dąży do rozbrojenia Hezbollahu, zgodnie z porozumieniem kończącym wojnę z Izraelem. Jednak Hezbollah nie zgadza się na to. Naim Kassem, przywódca organizacji mówi, że jest to ruch, który służyć ma jedynie Izraelczykom, a nie Libańczykom. [AP News]
Azja
„Polityka przepychania i wypychania obcych jednostek ze spornych wód to znak rozpoznawczy chińskiej straży wybrzeża i marynarki wojennej. Kiedy jednak przeciwnik okazuje się sprytniejszy i zwinniejszy, prowadzi to do głupich wpadek.” O tym co ostatnio działo się na Morzu Południowochińskim piszą [Konflikty].
„Żona byłego prezydenta Korei Południowej Yoon Suk Yeola, który przebywa w więzieniu, została aresztowana, ponieważ śledczy zamierzają postawić jej zarzuty w związku z różnymi podejrzeniami popełnienia przestępstw, w tym przekupstwa, manipulacji giełdowej (...)” [NPR]
„W środę tajfun Podul przetoczył się przez południową część Tajwanu, niosąc ze sobą wiatr o prędkości dochodzącej do 191 km/h i pozostawiając jedną osobę zaginioną. Znaczna część wyspy została sparaliżowana, a setki lotów odwołano.” [Reuters]
„W ciągu ostatnich 24 godzin gwałtowne powodzie wywołane ulewnymi deszczami spowodowały śmierć ponad 200 osób i zaginięcie wielu innych w Indiach i Pakistanie, poinformowały w piątek władze, podczas gdy służby ratownicze ewakuowały około 1600 osób z dwóch górzystych regionów w sąsiednich krajach.” [AP News]
„Na początku tego roku administracja Trumpa ograniczyła finansowanie USAID, co spowodowało nagłe wstrzymanie setek globalnych programów zdrowotnych, w tym tych dotyczących gruźlicy. Choroba ta zabija więcej osób niż jakikolwiek inny czynnik zakaźny na świecie – w 2023 r. około 1,25 mln. We współpracy z Pulitzer Center Fred de Sam Lazaro relacjonuje z Bangladeszu działania mające na celu ograniczenie skutków działań Trumpa.” [###]
Afryka
„Wojna domowa w Sudanie toczy się od ponad dwóch lat i szczerze mówiąc... mało kto się nią przejmuje. Tyle przecież na świecie konfliktów ważniejszych, zwłaszcza dla zachodniego świata. My jednak konsekwentnie przyglądamy się sytuacji w Chartumie, Darfurze i Kordofanie, gdzie od tygodnia funkcjonują dwa niezależne rządy. Czy Sudan czeka, drugi już, nieuchronny rozpad? Co do ugrania mają nad Nilem Zjednoczone Emiraty Arabskie? W tym odcinku zajrzymy też na pogranicze Rwandy i Kongo, gdzie pokój negocjuje sam Donald Trump.” Panowie Jagiellski i Story opisują zeszłotygodniową sytuację w Sudanie ale jeśli nie jesteście na bieżąco z tym co tam się dzieje to warto posłuchać. [###]
„W Darfurze szybko rozprzestrzenia się cholera, która tylko w ciągu ostatniego tygodnia spowodowała śmierć 40 osób i zarażenie ponad 2300 osób. Jak podała organizacja Lekarze bez Granic w czwartkowym raporcie, przyczyną tej sytuacji jest niedobór wody i załamanie się systemu opieki zdrowotnej, które sprawiły, że społeczności lokalne stały się bezbronne w obliczu trwającej wojny w Sudanie.” [AP News]
„Prezydent Francji Emmanuel Macron przyznał we wtorek w opublikowanym liście, że Francja prowadziła wojnę charakteryzującą się »represyjną przemocą« w Kamerunie przed i po uzyskaniu przez ten kraj niepodległości w 1960 roku.” [AP News]
„Sudan Południowy zaprzeczył, jakoby prowadził rozmowy z Izraelem na temat potencjalnego »przesiedlenia« Palestyńczyków ze Strefy Gazy do tego kraju w Afryce Wschodniej. Agencja informacyjna Associated Press poinformowała wcześniej, powołując się na sześć osób zaznajomionych z tą sprawą, że oba kraje prowadzą rozmowy na temat izraelskiej propozycji przymusowego przeniesienia palestyńskich mieszkańców Strefy Gazy do Sudanu Południowego.” [Al-Dżazira]
„Stany Zjednoczone nałożyły sankcje na grupę zbrojną oskarżaną o nielegalne wydobycie w Demokratycznej Republice Konga (DRK). Jednocześnie zarówno kongijska armia, jak i wspierana przez Rwandę grupa rebeliantów M23 oskarżały się nawzajem o naruszenie niedawno zawartego porozumienia o zawieszeniu broni, wynegocjowanego przez Stany Zjednoczone, poprzez ataki na swoje pozycje.” [Al-Dżazira]
Jeśli ciekawi was w jaki sposób niezależna organizacja finansowana przez japoński rząd pomaga afrykańskim farmerom zwiększyć plony ryżu na swoich polach to The Guardian ma artykuł właśnie na ten temat. [The Guardian]
„Największy fragment Marsa, jaki kiedykolwiek znaleziono na Ziemi — meteoryt o wadze 54 funtów (25 kilogramów) w zeszłym miesiącu osiągnął cenę ponad 5 milionów dolarów na aukcji w Nowym Jorku, ustanawiając światowy rekord. Jednak w zachodnioafrykańskim Nigrze, gdzie ta rdzawoczerwona skała została wydobyta na Saharze, władze wszczęły dochodzenie w sprawie tego, co nazywają potencjalnym »nielegalnym handlem międzynarodowym«, twierdząc, że mogła ona zostać wywieziona z kraju w sposób nielegalny.” [AP News]
Ameryka Łacińska
Kiedy słyszycie o fentanylu to zwykle są to newsy związane z przemytem narkotyków lub szkodami społecznymi jakie wywołuje on jako narkotyk. A przecież jest to także lek, który jest stosowany powszechnie w medycynie. W Argentynie doszło do tragedii w związku z zanieczyszczeniem medycznego fentanylu. Śmierć miało ponieść co najmniej 96 osób w związku z bakteriami, które dostały się do leku. [The Guardian]
„Prezydent Meksyku Claudia Sheinbaum zaprzeczyła, jakoby przekazanie 26 domniemanych członków kartelu do Stanów Zjednoczonych było częścią jakiejkolwiek umowy z Waszyngtonem, twierdząc, że chodziło o priorytety bezpieczeństwa jej kraju.” Mimo zaprzeczeń prezydentki dziennikarz Oscar Lopez nie jest przekonany do tego, że jej działania mają służyć przede wszystkim bezpieczeństwu Meksyku. [The Guardian]
„Prezydent Donald Trump polecił Pentagonowi przygotować opcje użycia siły militarnej przeciwko kartelom narkotykowym w Ameryce Łacińskiej, jak donoszą New York Times, Wall Street Journal i inne media.” Jaki wpływ będą miały te plany na stosunki Stanów Zjednoczonych z innymi amerykańskimi państwami? Americas Quarterly zapytał o zdanie kilku swoich ekspertów i ekspertek. [Americas Quarterly]
„Na początku ubiegłego miesiąca, podczas obchodów Dnia Niepodległości Wenezueli, Nicolás Maduro ogłosił, że jego rząd będzie kontynuował rozwój systemów rakietowych i przeciwrakietowych z pomocą Rosji. Ogłoszenie to zostało poparte paradą prezentującą sprzęt wojskowy zakupiony od Kremla podczas boomu naftowego.” Ciekawe czy Trump pozostanie przy swojej twardej polityce wobec Wenezueli czy ze względu na Putina przymknie oko na to co dzieje się tam w ramach przemysłu zbrojeniowego. [Americas Quarterly]
„Stany Zjednoczone ogłosiły, że cofają wizy urzędnikom z Brazylii, Afryki i Karaibów w związku z ich powiązaniami z kubańskim programem wysyłania lekarzy za granicę, który Waszyngton określił jako »pracę przymusową«.” [Al-Dżazira]
W niedzielę odbędą się wybory prezydenckie w Boliwii. Americas Quarterly ma krótkie notki biograficzne o 3 liczących się kandydatach, Global Americans ma krótką notkę o obecnej sytuacji politycznej w kraju a AP News ma tekst o tym jak były prezydent Evo Morales (który nie może brać udziału w wyborach) może wpłynąć na ich wynik. [Americas Quarterly], [Global Americans], [AP News]
„Od kilku tygodni Karaiby zalewa rekordowa ilość gronorostów. Skoro jest to zjawisko opisywane jeszcze w czasach Kolumba, to dlaczego niebezpieczne stało się dopiero w ostatniej dekadzie i czy najnowsze pomysły sprawią, że sargassum z przekleństwa zamieni się w złoto?” [###]
Ameryka Północna
W zeszłym miesiącu kanadyjskie władze zatrzymały kilka osób, które miały rzekomo przygotowywać siłowe przejęcie części kanadyjskich terenów przez swoje bojówki. Dwie z tych osób są aktywnymi członkami kanadyjskich sił zbrojnych. Chociaż pierwszy raz członkowie kanadyjskiej armii są oskarżeni o działania terrorystyczne to z podcastu serwisu CBC możecie się dowiedzieć, że ekstremizm polityczny w kanadyjskiej armii nie jest niczym nowym. [###]
W Kanadzie szykuje się strajk największej tamtejszej linii lotniczej Air Canada. Spowodowany jest (chyba jak zawsze) sporem o pensje pomiędzy przewoźnikiem a personelem pokładowym. [CNN]
Tymczasem w Stanach Zjednoczonych Trump wysłał gwardię narodową do patrolowania Waszyngtonu. Czy jest to legalne? Jaki ma cel jego działanie? Oficjalnie mówi, że robi to w celu walki z przestępczością ale nie pokrywa się to ze wskaźnikami przestępczości ani tym gdzie najczęściej można zobaczyć wysłane przez niego oddziały – najbezpieczniejszych miejscach w tym mieście. Guardian ma felieton o tym co może kierować Trumpem (jeśli ktoś z Was zakłada autorytarne zapędy to ma pewnie rację) a Al-Dżazira opisuje jak administracja Białego Domu cofa się z pomysłu (nielegalnego) przejęcia kontroli nad miejską policją. [The Guardian], [Al-Dżazira]
„Marynarka wojenna i siły powietrzne Donalda Trumpa zamierzają anulować dwa prawie ukończone projekty oprogramowania, których opracowanie zajęło 12 lat i kosztowało łącznie ponad 800 milionów dolarów. Prace te miały początkowo na celu przebudowę przestarzałych systemów zarządzania zasobami ludzkimi.” Dlaczego? Ponieważ nie zarabiają na tych projektach zaprzyjaźnione z nimi firmy takie jak Palantir. [Reuters]
„Twoje ulubione marki finansują kampanie prawne przeciwko aborcji. Znane firmy przekazują darowizny potężnej grupie politycznej, która wykorzystuje system prawny do rozszerzenia ograniczeń dotyczących aborcji w całym kraju.” To, że duże firmy wspierają finansowo stronę progresywną jak i konserwatywną nie powinno chyba Was dziwić – firmy nie mają poglądów tylko działają w celu zapewnienia sobie przychylności polityków bądź wyborców. Popular Information przygotował tekst, z którego się dowiecie jak takie działanie dużych firm wspomaga kampanię prawną w celu zniesienia prawa do aborcji w całych Stanach Zjednoczonych. [Popular Information]
„W tym miesiącu Departament Zdrowia i Opieki Społecznej Stanów Zjednoczonych ogłosił, że anuluje 22 kontrakty i inwestycje o wartości prawie 500 milionów dolarów w ramach »skoordynowanego wycofywania się« z badań nad szczepionkami mRNA. Jednak niektóre projekty, które nie dotyczą mRNA ani szczepionek, również zostały anulowane. Jednocześnie administracja po cichu poparła badania nad terapiami mRNA stosowanymi w leczeniu nowotworów i zaburzeń genetycznych.” [WIRED]
Oceania
„Według najnowszej analizy ścieków przeprowadzonej przez Australijską Komisję Wywiadu Kryminalnego (ACIC) nastąpił gwałtowny wzrost używania narkotyków wśród Australijczyków, a spożycie kokainy, metamfetaminy i heroiny osiągnęło rekordowy poziom.” [Al-Dżazira]
„Formacja namorzynowa w kształcie serca zanika z powodu podnoszenia się poziomu mórz. Serce Voh jest symbolem dziewiczej przyrody Nowej Kaledonii, ale jego kształt zmienia się z powodu kryzysu klimatycznego.” [The Guardian]
Photograph: Nicolas Job
Ekonomia i gospodarka
„Zjednoczone Emiraty Arabskie planują, że w ciągu najbliższych piętnastu lat co najmniej 25% przejazdów w Dubaju i Abu Zabi będzie odbywać się bez kierowców. Wspierane przez rządowe zachęty chińskie i amerykańskie firmy technologiczne, w tym WeRide, Baidu, Uber i Pony.ai, ścigają się, aby wprowadzić na rynek floty pojazdów autonomicznych w tym regionie. Zmiana ta grozi utratą pracy przez tysiące imigranckich taksówkarzy, z których wielu nie ma systemów wsparcia, możliwości przekwalifikowania się ani świadomości nadchodzących zmian.” [Rest of World]
„Centrum im. Adama Smitha policzyło, że wychowanie dziecka od urodzenia do 18. roku życia kosztuje – uśredniając – niemal 360 tys. zł. Są to wyliczenia dla 2025 roku. (...) Wspomniane 360 tys. zł robi wrażenie. Czy to jednak naprawdę tak duży koszt jak się wydaje?” [###]
„Wewnętrzny dokument Meta Platforms, szczegółowo opisujący zasady dotyczące zachowania chatbotów, zezwalał sztucznej inteligencji stworzonej przez firmę na »angażowanie dzieci w rozmowy o charakterze romantycznym lub zmysłowym«, generowanie fałszywych informacji medycznych oraz pomaganie użytkownikom w argumentowaniu, że osoby czarnoskóre są »głupsze od osób białych«.” Co by nie mówić o niedoskonałościach czy błędach różnych systemów sztucznej inteligencji to chyba największe zagrożenie wynika z działań ludzi odpowiedzialnych za ich kontrolowanie.
W pierwszym tekście Reuters przedstawia analizę dokumentu z zasadami działań czatbotów Mety a w drugim przedstawia historię niedołężnego emerytka, który został przekonany przez jeden z takich czatbotów do odbycia podróży, która skończyła się jego śmiercią. [Reuters #1], [Reuters #2]
Czy niskie ceny prądu zawsze oznaczają niskie koszty dla gospodarki? Otóż nie. Cały system energetyczny i jego powiązania podatkowo-ekonomiczne z kolejnymi sektorami gospodarki są całkiem skomplikowane. Możemy tutaj zobaczyć np. że obciążenia cenowe mogą być sumarycznie korzystne, że usilne zużywanie energii w określonych momentach może obniżyć średnią cenę zakupu energii, a także, że mamy wiele obszarów gdzie szacunki i obliczenia są trudne. O niskich cenach dla gospodarki pisze na łamach Wysokiego Napięcia Michał Smoleń – kierownik programu badawczego Energia i Klimat w Fundacji Instrat. Analityk polskich i europejskich polityk energetycznych. [Wysokie Napięcie]
McKinsey & Company to potężna spółka oferująca na całym świecie doradztwo w zakresie zarządzania strategicznego. W ostatnim czasie radzi sobie jednak gorzej niż konkurencja. Co ciekawe, nie jest to jedynie oddawanie pola dotychczasowym współzawodnikom ale także utrata rynku na rzecz firm mocno bazujących na szeroko pojętych narzędziach AI. Czy to początek szerszego trendu, gdzie konsultantów zastąpią modele językowe? Z pewnością jest to jedna z branży, gdzie pozornie takie usługi można łatwo zastąpić sztuczna inteligencją, jednak czy firmy zaufają tak wytworzonym rekomendacjom? [###]
„Zgodnie z prawem stanu Kalifornia brokerzy danych są zobowiązani do zapewnienia konsumentom możliwości złożenia wniosku o usunięcie ich danych. Jednak znalezienie instrukcji jak to się robi nie jest łatwe. Według analizy przeprowadzonej przez The Markup i CalMatters, obejmującej setki stron internetowych brokerów, ponad 30 firm zajmujących się gromadzeniem i sprzedażą danych osobowych konsumentów ukryło przed Google instrukcje dotyczące usuwania danych.” [WIRED]
Nauka i technologia
Czy programowanie robotów żeby wskakiwały do dziur w ziemi ma sens? Zdecydowanie tak jeśli jest to element przygotowania do programu Marsjańskiego. O tym co projektowane roboty dokładnie robią i jak to pomoże w misji na Marsie pisze [Nature].
Czy można mieć chromosomy wskazujące na jedną płeć a gonady i wygląd zewnętrzny wskazujący na inną? Okazuje się, że u ptaków jest to dużo bardziej powszechne niż naukowcy do tej pory myśleli. O nowym badaniu oraz tym jak chromosomy wpływają (a jak nie wpływają) na płeć przeczytacie w [Science].
Tabletka antykoncepcyjna dla mężczyzn? Bez hormonów? W podcaście Scientific American usłyszycie właśnie o nowym leku, który przeszedł właśnie pierwsze testy na ludziach. [###]
„Rany w jamie ustnej goją się bez śladu, ale otarcia skóry nie. Naukowcy zidentyfikowali cząsteczki odpowiedzialne za gojenie bez blizn, torując drogę dla lepszych terapii naprawy skóry.” [The Scientist]
W polskich lasach spotkać można coraz więcej niechcianych gości – tj. gatunków inwazyjnych. Takich, które nie tylko zadomawiają się u nas, ale działają ze szkodą dla rodzimej fauny i flory. Przegląd kilku najważniejszych w tej kategorii istot przygotował Uwaga! Naukowy Bełkot. [###]
W tym odcinku Veritasium, przyjrzymy się pewnemu matematycznemu rozumowaniu, które jest w stanie przewidzieć niemal wszystko, a początek tej historii zaczyna się ponad 100 lat temu w Rosji. Ile uranu potrzeba do budowy broni jądrowej, ile razy należy przemieszać karty aby ich układ był prawdziwie losowy, skąd wyszukiwarki internetowe wiedzą, jakiej strony szukasz i jak gmail podpowiada Ci kolejne słowo? Oto łańcuchy Markowa i ich konsekwencje. [###]
Idee, kultura, społeczeństwo
W dziale Europa wspominaliśmy o tym jakie skutki w Wielkiej Brytanii miało wprowadzenie wymogu podawania wieku w celu dostępu do niektórych treści. Jakiś czas temu przedstawiliśmy wam filmik serwisu Niebezpiecznik, który przekonywał, że jest to zły pomysł – z powodów bardziej technicznych. Teraz mamy dla was dłuższy esej Electronic Frontier Foundation, który przekonuje, że takie legislacje nie ochronią naprawdę dzieci przed szkodliwymi treściami ale za to przyniosą niekorzystne skutki. [Electronic Frontier Foundation]
„Latem 1920 roku los Polski wydawał się przesądzony. Wojna z bolszewikami toczyła się praktycznie od stycznia 1919 roku, ale w lipcu 1920 do Warszawy zbliżała się Armia Czerwona pod dowództwem »demona« Tuchaczewskiego. Józef Piłsudski i sztab Wojska Polskiego pod kierownictwem generała Tadeusza Rozwadowskiego zdecydowali się na słynny manewr znad Wieprza. Katastrofa była o włos: plany miał przy sobie oficer, który poległ w okolicach Włodawy, i dokumenty trafiły do bolszewickich żołnierzy. – Tuchaczewski spojrzał na to, rozważył i doszedł do wniosku, że jest to celowa zagrywka Polaków, podrzucenie fałszywych dokumentów, żeby odciągnąć oddziały Armii Czerwonej od Warszawy – opowiada mój gość, prof. Janusz Odziemkowski, specjalista od historii polskiej wojskowości, a zwłaszcza Bitwy Warszawskiej. Rozmawiamy oczywiście z okazji 105 rocznicy tzw. cudu nad Wisłą.” [###]
„W wielu rankingach wymienia się Stalina jako jednego z najbogatszych ludzi w dziejach świata. To, co należało do ZSRR, było de facto jego własnością. Postanowiłem jednak przyjrzeć się bliżej jego osobistemu majątkowi. Po śmierci Stalina służby kontrolowane przez Berię przeprowadziły szczegółową inwentaryzację jego skarbców, szaf i sejfów, szukając oznak ogromnego bogactwa. Wyniki tej kontroli zaskoczyły nawet najbardziej skrupulatnych urzędników. Co znaleźli? Jaki majątek odziedziczyli krewni i dzieci dyktatora? Czy Stalin naprawdę był człowiekiem bogatym? Odpowiedzi na te pytania znajdziecie w najnowszym odcinku serii Powojnie.” [###]
W nowym odcinku o drodze Niemiec do okrucieństw II wojny światowej, Miłosz Szymański z kanału Za Rubieżą opisuje ludobójstwa dokonane w Namibii ponad 100 lat temu, gdy ta była niemiecką kolonią. O poczuciu wyższości, o zrównaniu wrogów z pawianami (odczłowieczanie), oraz o bezwzlędnym i zaplanowanym ludobójstwie Herero i Namaqua. [###]
Unia Afrykańska poparła międzynarodową kampanię w celu odejścia od stosowania map wykorzystujących odwzorowanie Merkatora. The Guardian wyjaśnia co stoi za tym pomysłem i przedstawia proponowaną w zamian mapę. W ramach ciekawostki przypominamy fragment serialu The West Wing, który już w 2001 roku przedstawiał pomysł odejścia od odwzorowania Merkatora. [The Guardian], [###]