Wydanie 253, 06.09.2025
Z protestami w Indonezji, awanturą w polskim Trybunale Stanu i Departamentem Wojny w Stanach Zjednoczonych
Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„Blisko 430 raków błotnych wróciło do Puszczy Kozienickiej – to kolejny etap projektu restytucji rodzimych gatunków raków, realizowanego przez Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawskiego we współpracy z leśnikami i instytucjami ochrony przyrody.” [Forum Akademickie]
„Ograniczenie 800 plus – wprowadzenie warunku pracy przy świadczeniu wypłacanym ukraińskim rodzinom – będzie się wiązało z wysokimi kosztami oraz niemal zerowymi korzyściami. Jakie mogą być konsekwencje? Doświadczenia innych krajów wskazują kilka trendów” [OKO.press]
„Śmierć przez tysiąc cięć. Musk łamie prawo Unii, algorytmy X krzywdzą osoby LGBT” Polityka opisuje najnowszy raport Amnesty International o tym jak serwis Elona Muska działa na mieszkańców Polski. Polecamy artykuł, a jeśli jesteście ciekawi samego raportu jak i jego metodologii to znajdziecie go na stronie Amnesty International. [Polityka], [Amnesty International]
Karol Nawrocki odbył pierwszą wizytę zagraniczną – odwiedził Donalda Trumpa w Białym Domu. Czy naprawdę załatwił nam więcej wojsk amerykańskich (co brzmi dość dziwnie biorąc pod uwagę, że Trump obcina fundusze na NATOwskie programy wojskowe skupione na walce z Rosją) tak jak twierdzi? Krótkie podsumowanie wizyty ma Krytyka Polityczna a dłuższą analizę ma dla Was OKO.press. [Krytyka Polityczna], [###]
merge up
„To, co się działo w środę 3 września 2025 roku na sali rozpraw Trybunału Stanu, to rokosz w wydaniu nominatów PiS. Sceny, które działy się na sali rozpraw, to nie tylko wielki skandal, ale i upadek autorytetu tego konstytucyjnego organu.” Co się działo? Przepychanki, próba usunięcia dziennikarzy i prokuratorów a także uderzenie sędziego. Wszystko po to, żeby sprawa odebrania immunitetu przewodniczącej Sądu Najwyższego nie mogła toczyć się dalej. [OKO.press]
„Polityczka Joanna Senyszyn prowadzi działalność biznesowo-medialną z prorosyjskim dziennikarzem Dariuszem Cycholem, prezesem Stowarzyszenia Współpracy Polska-Rosja.” Z prorosyjskości trzeba rozliczać nie tylko skrajną prawicę ale także inne strony sceny politycznej. [OKO.press]
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: Kolejny zmasowany rosyjski atak powietrzny na Kijów. 1287. dzień wojny.
„17 sierpnia przewodnicząca Komisji Europejskiej, Ursula von der Leyen zapowiedziała, iż na początku września Unia ma nałożyć 19. pakiet sankcji na Federację Rosyjską. Tym razem jednak Europa będzie dążyć do uderzenia w sojuszników Kremla. Czego można się spodziewać?” [Obserwator Gospodarczy]
Niemcy w misji pokojowej na Ukrainie: testowanie poparcia społecznego [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Kraje europejskie spieszą się z finalizacją gwarancji bezpieczeństwa dla Ukrainy przed ewentualnym spotkaniem prezydenta Ukrainy Zełenskiego z prezydentem Rosji Putinem, które może odbyć się w najbliższych tygodniach.” [Euronews]
„5 września prezydent Wołodymyr Zełenski ponownie odrzucił propozycję spotkania z prezydentem Rosji Władimirem Putinem w Moskwie, sugerując, że to rosyjski przywódca powinien przyjechać na Ukrainę.” [Kyiv Independent]
„Strategicznym celem ukraińskich ataków jest wywarcie presji na Rosję, aby skłonić ją do rozmów pokojowych, a jednocześnie wzmocnić pozycję negocjacyjną Ukrainy. Skuteczne uderzenia mogą obniżyć dochody budżetowe Rosji i pogorszyć nastroje społeczne. Ograniczą także możliwości eksportowe i wystawią na próbę współpracę energetyczną z państwami Azji Centralnej, Węgrami i Słowacją. Skuteczność ataków wskazuje też na rosnące zdolności Ukrainy do rażenia celów w głębi Rosji przy użyciu własnych środków bojowych.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Europa
„Choć przyczyny iberyjskiego blackoutu nie zostały jeszcze w pełni wyjaśnione, to skala zdarzenia oraz jego wpływ na politykę wewnętrzną Hiszpanii uwydatniły społeczne, gospodarcze i polityczne znaczenie awarii systemów energetycznych. Uwidoczniły też konieczność modernizacji sieci elektroenergetycznych w celu wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego i umożliwienia ambitnej zielonej transformacji w UE i państwach członkowskich.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
We Francji panuje niepewność polityczna w związku ze zbliżającym się głosowaniem za wotum zaufania dla obecnego premiera. Euronews zastanawia się jak ewentualny upadek francuskiego rządu wpłynie na pozycję Francji na arenie międzynarodowej. [Euronews]
28 września w Mołdawii odbędą się wybory parlamentarne. Stawka jest ogromna, a prorosyjskie siły nie próżnują. Natalia Zaharescu z mołdawskiego tygodnika „Ziarul de Garda” przez kilka miesięcy udawała „aktywistkę” gotową szerzyć putinowską propagandę w mediach społecznościowych. Dzięki temu była w stanie dokładnie opisać kulisy farmy trolli. A jest się czego obawiać. Kreml może wydać nawet setki milionów dolarów na kampanię mającą na zawsze odciąć Mołdawii drogę do integracji europejskiej [Onet]
Angela Raynor może być wzorem dla wielu Brytyjek Brytyjczyków. Udowadnia, że można wywodzić się z klasy robotniczej, nie skończyć studiów na elitarnej uczelni ale odnieść taki sukces w życiu, że podatki za nadmorski apartament nie zajmują twojej uwagi. Właśnie błędnie opłacone podatki doprowadziły do dymisji ministry i wicepremierki w rządzie Keira Starmera. The Guardian pisze więcej o polityczce oraz tym jak jej dymisja wpłynie na brytyjski rząd. [The Guardian]
Nominalnie lewicowy premier Wielkiej Brytanii wygłosił niedawno przemówienie o migracji, w którym (nie po raz pierwszy) zgodził się w wielu kwestiach z prawicą (czy nawet skrajną-prawicą według niektórych komentatorów). New Statesman przedstawia badanie, które pokazuje, że przemówienie Starmera nie przysporzyło rządowi nowych zwolenników a doprowadziło do alienacji części lewicowych wyborców. Za każdym razem jak to się dzieje to politycy są zaskoczeni i udają, że nikt ich nie ostrzegał, że tak to się najpewniej skończy. [New Statesman]
„Komisja Europejska oświadczyła, że nie będzie odpowiadać na wnioski o wypłatę środków związanych z wcześniej zamrożonymi funduszami. Niektórzy posłowie do Parlamentu Europejskiego uważają jednak, że istnieją luki prawne, które premier Węgier Viktor Orbán mógłby wykorzystać.” [Euronews]
„W dzisiejszym podcaście zapraszamy w podróż na Grenlandię. Kinga Dudzińska oraz Paweł Markiewicz analizują, dlaczego wyspa jest tak ważna, kto o rejon Arktyki rywalizuje i dlaczego. Rozmowę prowadzi Sara Nowacka. Zapraszamy na kolejny odcinek Fokusa!” Nie byliśmy pewnie do jakiego działu to przyporządkować ale skoro formalnie jest to fragment państwa europejskiego to wylądowało w Europie. [###]
Nie wiem czy pamiętacie ale Rosja jest wykluczona z Eurowizji od 2022 roku. Więc Rosja postanowiła przywrócić sowiecki odpowiednik tego konkursu – Interwizję. Najbardziej absurdalne jest to, że piosenkarz ze Stanów Zjednoczonych weźmie udział w tym konkursie. [The Guardian]
„1 września br. Rada Ministerialna OBWE zadecydowała o zakończeniu działalności Grupy Mińskiej (GM), powołanej do rozwiązania konfliktu o Górski Karabach. Zapowiedziała także formalne rozwiązanie jej struktur do 1 grudnia br. Tym samym OBWE przychyliła się do wniosku stron konfliktu, Armenii i Azerbejdżanu, oraz potwierdziła, że dalsze istnienie tego formatu pokojowego jest zbędne, a głównym rozjemcą w konflikcie armeńsko-azerbejdżańskim stały się Stany Zjednoczone.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Bliski i Środkowy Wschód
700 dni po ataku na Hamasu na Izrael, w Strefie Gazy trwa klęska głodu i kolejna ofensywa Izraela. „W maju 2025 r. ludobójstwo w Gazie weszło w kolejną, jeszcze bardziej niepokojącą fazę” — apeluje w swoim raporcie organizacja Lekarze Bez Granic. Według palestyńskiego ministerstwa zdrowia do 19 sierpnia 2025 r. z głodu zmarło co najmniej 266 Palestyńczyków, w tym 122 dzieci. Choć organizacje humanitarne niosą pomoc, zgłaszający się po nią mieszkańcy Gazy ryzykują życie — bo jedzenia jest za mało, potrzebujących za dużo, a izraelskie wojsko otwiera ogień do wygłodniałych ludzi. [Onet], [AP News]
W kierunku Strefy Gazy płynie flotylla Sumud. Aktywiści i celebryci będący jej członkami mają na celu złamanie izraelskiej blokady morskiej. [France 24]
Stany Zjednoczone nałożyły sankcje na trzy palestyńskie organizacje praw człowieka, które zwróciły się do Międzynarodowego Trybunału Karnego o śledztwo w sprawie ludobójstwa w Strefie Gazy prowadzonego przez Izrael – wynika z informacji opublikowanych na stronie internetowej Departamentu Skarbu USA. [The Guardian]
„Potencjalny plan odbudowy Gazy, popierany przez ONZ, obejmujący roczny rząd technokratyczny, międzynarodowe siły stabilizacyjne, rozbrojenie Hamasu i odrzucenie masowych deportacji Palestyńczyków, jest omawiany ze Stanami Zjednoczonymi, aby zapobiec zaciętej kłótni na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ o uznanie Palestyny za państwo. Jest niemal pewne, że Wielka Brytania, Francja, Kanada, Belgia i Malta uznają państwo palestyńskie na konferencji ONZ 22 września, która odbędzie się na marginesie Zgromadzenia Ogólnego. Wielka Brytania zasugerowała, że może nie uznać Palestyny, jeśli Izrael i Hamas osiągną zawieszenie broni, ale rząd Izraela stanowczo odrzucił zawieszenie broni i rozpoczął ofensywę na miasto Gaza. [The Guardian]
Wydarzenia 7 października 2023 roku były kompromitacją służb Izraela porównywalną jedynie z wojną Jom Kippur. Pomimo to nietrudno zauważyć, że izraelski wywiad nadal jest w stanie zadać bolesne ciosy Iranowi i Hezbollahowi. Ostatnie wydarzenia w Jemenie również są zauważalnym sukcesem. Przewagę Izraela nad Osią Oporu można wytłumaczyć przewagą techniczną i latami tradycji. Jest to oczywiście prawdą. Siła Izraela często wynika jednak ze słabości jego wroga – czyli słabej osłony kontrwywiadowczej. [Konflikty]
W Turcji budowana jest przez Rosję pierwsza elektrownia jądrowa w Akkuyu. W 2010 roku podpisano umowę, w 2015 zainaugurowano projekt, w 2018 rozpoczęła się budowa, a w 2023 roku miał zostać oddany do użytku pierwszy reaktor. Nie stanie się to jednak przed rokiem 2026. Dodatkowym utrudnieniem dla projektu są sankcje, jakimi obłożona jest Rosja, przez co ma problemy z pozyskaniem odpowiednich urządzeń na potrzeby inwestycji. Rosja i Turcja szukają sposobów aby uporać się z problemami i wydaje się, że znalazły na nie możliwe rozwiązania. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
W Afganistanie co najmniej 2200 osób zginęło w trzęsieniu ziemi, które nawiedziło wschodni region kraju. Po samym trzęsieniu wystąpiły 3 fale wstrząsów wtórnych o sile niewiele słabszej niż pierwotne trzęsienie potęgując zniszczenia. Nieuznawany przez nikogo, poza Rosją, rząd Talibów zwrócił się o pomoc międzynarodową. Zachód ma przed sobą dylemat – z jednej strony nie uznaje Talibów, którzy wprowadzają drakońskie prawa, a z drugiej od kilku lat rządzą państwem, przywrócili mu stabilność i nie zanosi się na zmianę tego stanu rzeczy. W tle jest dramat Afgańczyków. [Reuters], [###]
Azja
„Szczyt Szanghajskiej Organizacji Współpracy (SOW), który odbył się w Tiencinie w dniach 30 sierpnia – 1 września, pozwolił na załagodzenie napięć między głównymi członkami ugrupowania oraz pogłębienie współpracy w kwestiach politycznych i gospodarczych. Oznacza to wzmocnienie SOW w opozycji do Zachodu i zwiększenie presji, by doprowadzić do zmiany porządku międzynarodowego.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„W defiladzie wojskowej, która odbyła się 3 września z okazji 80. rocznicy zakończenia II wojny światowej w Azji, udział wzięli m.in. przywódcy Rosji, Korei Północnej, Iranu i Białorusi. Było to symbolem wzmacniania przez Chiny współpracy z tymi państwami, co ma służyć m.in. rywalizacji ChRL z USA, potwierdzeniu jej statusu jako lidera państw tzw. Globalnego Południa i działaniom na rzecz modyfikacji porządku międzynarodowego.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Wyżej macie materiały PISM o szczycie i paradzie w Chinach ale jeśli chcecie, to możecie przeczytać także analizę OSW lub posłuchać ich podcastu na ten temat. [Ośrodka Studiów Wschodnich], [###]
„Defilada z okazji 80. rocznicy zwycięstwa nad Japonią miała wywrzeć wrażenie i wykonała to zadanie. Chiny pokazały całą masę nowego, nieznanego wcześniej sprzętu. Wiele ciekawych rzeczy działo się też wokół samej defilady. Przyjrzyjmy się najciekawszym wątkom i sprzętowym, i PR‑owym.” [Konflikty]
Gra o Indie. Czy sojusz Rosja-Chiny-Indie jest możliwy? [###]
Pisaliśmy o powrocie niestabilności do Tajlandii po tym jak sąd konstytucyjny usunął ze stanowiska premierkę pochodzącą z wpływowego politycznie rodu Shinawatrów. Ojciec premierki (sam pełniący w przeszłości funkcję premiera) Thaksin Shinawatra opuścił kraj zapowiadając, że wróci na ogłoszenie wyroku sądu w przyszłym tygodniu. Guardian pisze o wojaży pana Shinawatry a w Podróży bez Paszportu dr. Michał Lubina (trochę chaotycznie) przybliża współczesną historię polityczną Tajlandii i tłumaczy jak doszliśmy do obecnej sytuacji. [The Guardian], [###]
W Indonezji trwają protesty. The Guardian ma najbardziej zwięzłe podsumowanie co tam się dzieje i dlaczego. W New Bloom możecie przeczytać wywiad na temat protestów z Iftitah Sari z indonezyjskiej organizacji pozarządowej zajmującej się sprawiedliwością w tym kraju, która opisuje ona szerzej co dzieje się w kraju. W New Bloom możecie zaś przeczytać akademicką analizę tego jak obecne protesty wpisują się w historię protestów w tym kraju. [The Guardian], [New Bloom], [New Mandala]
„Wskaźnik dzietności na Tajwanie gwałtownie spada wszędzie, z wyjątkiem centrum produkcji półprzewodników w Hinschu. Dodatki na opiekę nad dziećmi i wysokie wynagrodzenia oferowane przez firmy technologiczne sprawiają, że wychowywanie wielu dzieci jest ekonomicznie możliwe. Ma to jednak swoją cenę: jedno z małżonków rezygnuje z kariery zawodowej, aby zająć się opieką nad dziećmi, podczas gdy drugie znosi długie godziny pracy.” [Rest of World]
Afryka
W Malawi odbędą się wybory parlamentarne i prezydenckie. Wydawałoby się normalna rzecz jednak w tym kraju poprzednie wybory zostały powtórzone z powodu nieprawidłowości więc najbliższe głosowania będą testem dla organów wyborczych i państwa. Możecie przeczytać o tym artykuł serwisu Africa Elects albo tekst BBC. [Africa Elects], [BBC]
„Światowa Organizacja Zdrowia nie uznaje już epidemii mpox (zwanej dawniej małpią ospą) w Afryce za międzynarodowy stan zagrożenia zdrowia, poinformował w piątek dyrektor agencji ONZ.” [AP News]
„Wojna na wschodnim pograniczu Demokratycznej Republiki Konga weszła w fazę, w której żadna ze stron nie ma pomysłu, jak wyjść z polityczno-wojskowego klinczu. Bojownicy M23 nadal sprawują faktyczną władzę nad zdobytymi, bogatymi w surowce terenami, a Kinszasa nie wie, jak odzyskać kontrolę. Rwanda z jednej strony odmawia przyznania, że wspiera rebeliantów, ale z drugiej podpisała układ pokojowy z DRK. W tle walk wokół jeziora Kiwu w DRK odradza się lokalna komórka tak zwanego Państwa Islamskiego. ” Serwis Konflikty ma podsumowanie obecnego stanu wojny w DRK a Al-Dżazira donosi o raporcie ONZ, który oskarżą wszystkie strony tego konfliktu o popełnianie zbrodni wojennych. [Konflikty], [Al-Dżazira]
„Departament Stanu ogłosił w czwartek, że Stany Zjednoczone zamierzają zakupić wystarczającą ilość dawek nowego szczepionki przeciwko HIV, podawanej dwa razy w roku, aby do 2028 r. zapewnić ją ok 2 milionom osób w krajach ubogich.” Bardzo dobra wiadomości, szkoda tylko, że obecna administracja Stanów Zjednoczonych wcześniej zlikwidowała część programów do walki z AIDS i HIV. [AP News]
„Rząd Burkina Faso uchwalił ustawę zakazującą homoseksualizmu, a osoby uznane za winne będą podlegać karze od dwóch do pięciu lat więzienia, jak podaje państwowa stacja telewizyjna. Projekt ustawy został jednogłośnie przyjęty w poniedziałek przez 71 niewybranych członków przejściowego rządu kraju, który sprawuje władzę od czasu przejęcia władzy przez wojsko pod przywództwem obecnego prezydenta Ibrahima Traore w 2022 roku.” [Al-Dżazira]
Ameryka Łacińska
„Program gospodarczy prezydenta Argentyny Javiera Mileiego znajduje się w kluczowym momencie wyborczym. W niedzielę odbędą się wybory lokalne w prowincji Buenos Aires, a 26 października wybory parlamentarne, których wynik może okazać się decydujący dla pozostałej części kadencji prezydenta.” [Americas Quarterly]
Proces byłego brazylijskiego prezydenta Jaira Bolsonaro, oskarżanego o przygotowanie zamachu stanu, zbliża się ku końcowi. Jeśli nie pamiętacie dokładnie o co chodzi i jak dokładnie wyglądała próba zamachu stanu to zarówno The Guardian jak i BBC mają dla was ściągawki. [The Guardian], [BBC]
Stany Zjednoczone zniszczyły wenezuelską łódź na wodach międzynarodowych twierdząc, że robią to w ramach walki z przemytem narkotyków. Więcej o tym znajdziecie w dziale Ameryka Północna a teraz chcemy Wam polecić dwa teksty o Wenezueli z serwisu Al-Dżazira. Pierwszy przypomina dlaczego ten kraj jest tak biedny chociaż ma spore zasoby ropy naftowej a drugi stara się odpowiedzieć na pytanie czy oskarżenia Stanów Zjednoczonych, że Wenezuela wspiera przemyt narkotyków są prawdziwe. [Al-Dżazira #1], [Al-Dżazira #2]
Jeśli interesowały Was wybory prezydenckie i parlamentarne w Gujanie to Americas Quarterly donosi o ich wynikach. Jeśli macie jedynie mglistą świadomość istnienia tego kraju to możecie zerknąć na analizę wyborczą, kto wie może zainteresuje Was ten skrawek świata. [Americas Quarterly]
„Według wstępnych wyników burzliwych wyborów parlamentarnych na Jamajce premier Andrew Holness zapewnił sobie trzecią kadencję.” O sytuacji politycznej w tym kraju pisze [Al-Dżazira].
Tydzień temu pisaliśmy o obrazie zrabowanym przez nazistów, który został dostrzeżony na zdjęciu z ogłoszenia o sprzedaży domu w Buenos Aires. Al-Dżazira donosi, że argentyńskie władze rozpoczęły właśnie śledztwo związane z posiadaniem tego obrazu, warto dodać, że jego rzekoma właścicielka ma niemieckie nazwisko hmm.... [Al-Dżazira]
Ameryka Północna
„Premier Kanady Mark Carney w dniach 24–27 sierpnia br. odbył pierwszą od objęcia urzędu podróż do Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW), w trakcie której odwiedził Ukrainę, Polskę, Niemcy i Łotwę. Wizyty stanowiły realizację zapowiedzi rządu dotyczącej polityki zagranicznej – dywersyfikowania relacji Kanady w celu zmniejszenia zależności od USA. W tym kontekście szczególne znaczenie ma podniesienie relacji bilateralnych z Polską do poziomu partnerstwa strategicznego” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Donald Trump wymyślił, że Departament Obrony Stanów Zjednoczonych będzie teraz Departamentem Wojny. Trudno być obecnie satyrykiem politycznym w tym kraju bo trudno przebić samego prezydenta. [BBC]
W mijającym tygodniu pojawiły się plotki, że Donald Trump umarł – wszystko dlatego, że przez kilka dni nie pojawiał się publicznie. Felieton na łamach The Guardian zastanawia się co to mówi o obecnej sytuacji politycznej w Stanach Zjednoczonych oraz zwraca uwagę, że chociaż Biden i Trump są praktycznie w tym samym wieku to do obecnego tygodnia prasa zwracała uwagę na wiek tylko tego pierwszego. [The Guardian]
Stany Zjednoczone wymusiły groźbą na Korei Południowej dokonanie dużych inwestycji w Stanach Zjednoczonych a teraz działania służb migracyjnych sabotują te inwestycje. Ten kraj nie jest poważny. [The Guardian]
Siły amerykańskie zabiły 11 osób za rzekome przestępstwo, za które nie grozi w Stanach Zjednoczonych kara śmierci. Tak można podsumować atak wojska amerykańskiego na wenezuelską łódź na wodach międzynarodowych. Al-Dżazira i BBC mają podsumowania tego co wiemy o tym wydarzeniu a serwis Just Security zastanawia się czy Stany Zjednoczone złamały prawo krajowe i międzynarodowe tym atakiem. [Al-Dżazira], [BBC], [Just Security]
Czy politycy partii republikańskiej głoszą nacjonalistyczne teorie sprzeczne m.in z uznanymi przemówieniami Abrahama Lincolna? Oczywiście. Pogląd, że Stany Zjednoczone to kraj dla białych ludzi będących chrześcijanami stał się niestety mainstreamem w tej partii a niedawne przemówienie urzędującego senatora tylko to podkreśla. [Slate], [MSNBC]
Oceania
Zaskoczy Was to, że w Australii uczestnicy „anty imigracyjnego” marszu zaatakowali zgrupowanie zorganizowane przez rdzennych mieszkańców wykrzykując hasła typu „biała siła” czy „wyspa białego człowieka”? Albo to, że jednym z aresztowanych ludzi w związku z tym incydentem jest lokalny neo nazista? [The Guardian], [ABC]
Wiedzieliście, że Maorysi mają królową? Jeśli chcecie się dowiedzieć więcej o kulturze Maorysów oraz pierwszym przemówieniu nowej królowej, które wygłosiła na Nowej Zelandii to polecamy tekst [The Guardian].
Ekonomia i gospodarka
„Komisja Europejska ogłosiła w piątek nałożenie 2,95 mld euro kary na Google w związku z naruszeniem prawa antymonopolowego UE. W ocenie KE, bigtech faworyzował własną technologię reklamową w stosunku do rozwiązań konkurencji. Google zapowiedział odwołanie od decyzji.” [Wirtualne Media]
Jakiś czas temu niektórzy dziennikarze uważali, że „sztuczna inteligencja” pozbawi większość grafików pracy. NBC News donosi, że pojawiła się nowa nisza dla grafików – poprawianie materiałów wygenerowanych właśnie za pomocą „sztucznej inteligencji”. [NBC News]
„Szef Tesli, Elon Musk, otrzyma wynagrodzenie o wartości ponad 1 biliona dolarów, jeśli w ciągu najbliższej dekady zrealizuje ambitne cele, zaproponowała rada nadzorcza producenta samochodów elektrycznych.” Rada nadzorcza Tesli niezbyt subtelnie wysyła wiadomość do Elona Muska
ELON MUSISZ ZAJĄĆ SIĘ FIRMĄ PRZESTAŃ PISAĆ O MORDOWANIU PREMIERA UK I GWAŁTACH NA NIELETNICH PROSIMY BARDZO PROSIMY
„Nie jest wielkim odkryciem, że nowa elektrownia jądrowa, aby była jak najmniejszym obciążeniem dla podatników i odbiorców energii elektrycznej, musi pracować jak najwięcej. Pytanie w dzisiejszych warunkach rynkowych, przy coraz większym udziale OZE bilansowanego gazem, brzmi jak znaleźć w systemie miejsce dla atomu tak, aby produkował jak najwięcej.” W artykule również o tym jakie podejścia pojawiają się na świecie i co to oznacza dla Polski. [Wysokie Napięcie]
„Mercosur bez paniki. Umowa, na której polski przemysł zyska, a rolnictwo nie straci.” PIsze Piotr Wójcik w [Krytyce Politycznej].
Nauka i technologia
Dwa wydania temu mieliśmy dla Was tekst o tym jak odróżnić huragan od tajfunu czy cyklonu. Teraz chcemy Wam polecić odcinek podcastu Science Quickly o tym jak prognozuje się trasy huraganów i jakie ograniczenia mają te prognozy. Mieszkańcy Polski nie potrzebują tej wiedzy żeby zapewnić sobie bezpieczeństwo ale jest to po prostu ciekawy temat. [###]
Rozbłyski słoneczne okazują się być dużo bardziej gorące niż się naukowcom wydawało. Artykuł serwisu Cosmos opisuje szczegółowo te zjawisko oraz badania, które doprowadziły do niedawnych odkryć. [Cosmos]
„Pojawiający się z opóźnieniem, krótkotrwały i rekordowo słaby upwelling, czyli podnoszenie się oceanicznych wód głębinowych, może w przyszłości zagrozić tropikalnym ekosystemom – przekonuje międzynarodowy zespół badaczy z udziałem naukowca z Uniwersytetu Warszawskiego.” [Forum Akademickie]
„Najgorętszym tematem odcinka są sztuczne sieci neuronowe i pytanie o ich podobieństwo do tych biologicznych, kłębiących się w naszych głowach. – Musimy być świadomi, że [sztuczny neuron] to jest dramatyczne uproszczenie. (…) Taki model, w którym neuron jest prostym sumatorem, nie obejmuje praktycznie nic z realnego działania mózgu – podkreśla fizyk. I mocno przestrzega przed »hypem« na AI. W odcinku dyskutujemy o tym, jak rozumieć to, co nazywamy sztuczną inteligencją (może po prostu jest to zaawansowana statystyka?), które elementy pracy naszego mózgu jesteśmy w stanie zasymulować (pojedyncze drobne funkcje lub patologie), jak działa odczytywanie śladów myśli bezpośrednio z mózgu, czy można stworzyć implanty wzrokowe na wzór tych słuchowych – i wiele, wiele, wiele innych… Polecamy!. Gościem odcinka jest prof. Piotr Durka z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego.” [###]
„Zgodnie z wynikami nowego eksperymentu, zakaz używania telefonów komórkowych w trakcie zajęć prowadzi do poprawy wyników studentów w nauce. Co więcej, osoby objęte taką polityką zaczynają znacznie przychylniej oceniać pomysł wprowadzenia ograniczeń dotyczących korzystania ze smartfonów na uczelniach.” Omówienie jednego z ostatnich eksperymentu znajdziecie w [Obserwator Gospodarczy].
Najnowszy odcinek Veritasium opowiada historię rozwoju herbicydów, szczególnie glifosatu i wątpliwości związanych z ich bezpieczeństwem. O potężnym Monsanto, które prowadziło bardzo agresywną politykę patentową oraz mocną walkę PRową, a jednocześnie przez lata ukrywała problemy zdrowotne, na które cierpiały osoby w jej fabrykach, a także o ryzykach związanych z nadmierną ekspozycja na ich produkty – która dotyczy głównie rolników. A także o kampanii w Wietnamie i agencie orange, który niszczyć miał całe połacie dżungli. [###]
„Onet przedrukował artykuł z portalu Welt.de. Jego autorka sugeruje, że zatwierdzenie szczepionki Pfizera przeciw Covid-19 mogło nastąpić mimo nieprawidłowości, który wystąpiły podczas badań w Argentynie. Ile w tym prawdy? (...) Sprawa jest znana i zbadana od lat. Co wyjaśnię państwu krok po kroku. Może to wymagać cierpliwości.” Polecamy ciekawy tekst OKO.press, który dekonstruuje clickbaitowy artykuł jednocześnie nie ignorując potencjalnych nieprawidłowości jaki mogą istnieć w procesie rejestracji nowych leków i szczepionek. [OKO.press]
Idee, kultura, społeczeństwo
Czy wiecie skąd się wzięła piłka nożna na wyspach? Myślicie, że to łatwo wymyśleć sport, by młodzież czymś się zajęła w wolnym czasie? Piłka nożna powstała po to, by młodzi poddani Imperium Brytyjskiego się nie masturbowali. Przeskakujemy kilkadziesiąt-kilkaset lat do przodu i mamy milionowe kontrakty, sport-washing, radość milionów osób, bójki pseudokibiców i traktowanie piłkarzy jak współczesnych gladiatorów. Leszek Milewski, z portalu horyzontalnego leszekmilewski.pl, przeprowadza długi wywiad (pisemny!) z Michałem Okońskim na temat piłki nożnej, kibicowania i całej tej otoczki. Jak powiedział klasyk „football is football, you know” [Leszek Milewski]
Kolejny odcinek od Za Rubieżą o Historii Nazizmu traktuje o przyczynach wybuchu I wojny światowej, a więc konfliktu, bez którego nie mogłoby być II wojny światowej. O parciu do wojny, układance sojuszy i o tym dlaczego nikt jednak nie chciał się dogadać. [###]
Rozmowa z Karoliną Głowacką, autorką podcastu Radio Naukowe (które często tutaj polecamy). O popularyzowaniu nauki, o poglądach słuchaczy, o braku hejtu i o sytuacji naukowców w Polsce. Spojrzenie z „drugiej strony” na twórczynię i popularyzatorkę nauki w Polsce. [Krytyka Polityczna]
Syllogomania to zaburzenie polegające na zbieraniu bądź nabywaniu i problemie z pozbywaniem się rzeczy o małej wartości czy użyteczności. Ale jak oceniać użyteczność? W najnowszym odcinku z perspektywy wojskowej opowiada Irytujący Historyk. O narastających z biegiem czasu kłopotach w używaniu przejmowanego sprzętu, o podejściach do tego zagadnienia w różnych armiach świata, a także o rekordzistach w chomikowaniu sprzętu wojennego. [###]
Dział otworzyliśmy sportem i sportem też zamkniemy. Czy wiecie, że „prawdziwy tenis” to gra, którą uprawiała arystokracja w Europie, we w miarę spójnej formie już od 16 wieku? Skąd właściwie wzięła się jej popularność? I dlaczego podanie komuś zimnej wody zakończyło się egzekucją? [Smithsonian Magazine]