Wydanie 266, 06.12.2025
Z upadkiem Europy (w oczach Trumpa), kolejną inbą o Eurowizję oraz protestami w Bułgarii
W grudniu są aż trzy niedziele handlowe. Pierwsza już jutro. Miłej lektury.
Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„W poniedziałek ujawniliśmy plan wydania przez neosędziów z SN uchwały, która zakazuje stosowania w Polsce wyroków ETPCz i TSUE ws. sądów. I tak się stało, przy jednym zdaniu odrębnym. Uchwała podważa też Konstytucję RP, która daje pierwszeństwo prawu europejskiemu i wyznacza granice integracji z UE. Komentarz Mariusza Jałoszewskiego” [OKO.press]
„Do postawienia w stan oskarżenia przed TS byłych członków rządu potrzeba aż 276 głosów w Sejmie. Koalicja rządząca nie osiągnie takiego pułapu nawet z Konfederacją. Ale samo postępowanie może przypominać o poważnych zarzutach, jakie ciążą na Morawieckim i jego ministrach, i pokazywać, że dochodzi wreszcie do obiecanych rozliczeń” [OKO.press]
„Prezydent podpisał wczoraj ustawę, która wprowadza zakaz hodowli zwierząt na futra (z wyjątkiem królików), zawetował natomiast tzw. ustawę łańcuchową, która miała zakazać trzymania psów na uwięzi. Było to już jego 17 weto i w dzisiejszym odcinku Andrzej Bobiński i Wojciech Szacki zastanawiają się, czy Karol Nawrocki i jego zespół się pogubili, czy rośnie rozdźwięk w PiS i jak skończy się pierwszy, poważny kryzys polityczny prezydenta.” [###]
„Karol Nawrocki dał już się poznać jako prezydent, który wetuje ustawy chętnie i często. Z 17 odrzuconymi projektami na koncie w zaledwie kilka miesięcy prezydentury zbliża się już do wyniku, który Andrzej Duda osiągnął w ciągu 10 lat. W dzisiejszym odcinku przyglądamy się trzem ostatnim decyzjom prezydenta. Dlaczego zdecydował się podpisać tzw. ustawę futerkową, choć w kampanii wyborczej mówił, że »Piątka dla zwierząt« była błędem PiS? Skąd decyzja o zawetowaniu pozornie mniej kontrowersyjnej ustawy łańcuchowej? Co znajduje się w projekcie prezydenta, który ma być dla tej ustawy alternatywą? I co się stanie podczas głosowania o ewentualnym odrzuceniu weta? Wreszcie – skąd weto dla ustawy o kryptowalutach? Koalicja rządowa mówi o tym, że tym wetem prezydent uderza w bezpieczeństwo państwa i wskazuje na powiązania prawicy z biznesmenami branży krypto. Czy taka narracja będzie przekonująca dla coraz szerszej grupy ludzi, który w ten sposób inwestują?” [###]
„- Nacisnąłem spust i oddałem strzał. Rozległ się huk i ten obiekt, do którego strzelałem i uznałem za dzika, stanął na dwie nogi. Ukazała mi się postać człowieka – tłumaczył Dariusz Ch. Myśliwy zabił 16-letniego chłopaka. Ch. powinien nosić okulary, nie nosił. Do tego dochodziły zaburzenia psychiczne, problemy z agresją i alkoholem. Mimo to miał pozwolenie na 12 sztuk broni myśliwskiej. Sejm kolejny raz próbuje wprowadzić przepisy, które zobowiążą myśliwych do okresowych badań.” [Wirtualna Polska]
Chcecie zrzucać nieczystości w rzek i pozostać bezkarnym? Pamiętajcie aby robić to w weekend, bo wtedy nikt z inspektoratu ochrony środowiska nie przyjedzie. [###]
„Czeska kontrola wykazała, że skład surowców, z których produkowane jest mleko modyfikowane Smilk, odbiega od deklaracji umieszczonych na etykiecie. Za powstaniem marki stoją osoby powiązane ze skrajną prawicą. I profesor Grażyna Cichosz” [OKO.press]
Czy można być prorosyjskim bez chwalenia wprost Putina? Polecamy dwa teksty z Krytyki Politycznej które są właśnie o mniej lub bardziej ukrytej prorosyjskość w naszym kraju.
„Czego nie znalazłem w nowej deklaracji programowej Razem. To zaskakujące, że Razem nie połączyło kwestii bezpieczeństwa ze swoimi postulatami podatkowymi i nie podniosło postulatu: w sytuacji, gdy musimy się zbroić, nie stać nas na podatkowe przywileje dla najbogatszych.” Jak ktoś jest fanem partii nie mających pewności czy wejdą do parlamentu po kolejnych wyborach to Jakub Majmurek ma tekst o partii Razem. Niestety nie mamy nic dla fanów PSLu. [Krytyka Polityczna]
Wiedzieliście, że województwo lubelskie dołoży 1,23 mln zł do sylwestra Republiki? Teraz już wiecie. [Press]
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: Rosjanie coraz bliżej zajęcia Pokrowska i Wołczańska. 1378. dzień wojny.
„W sobotę wczesnym rankiem Rosja przeprowadziła potężny atak dronów i rakiet na Ukrainę, podczas gdy przedstawiciele Stanów Zjednoczonych i Ukrainy kontynuowali rozmowy w Miami, które według Białego Domu mają doprowadzić do zakończenia konfliktu.” [The Guardian]
„W dzisiejszym odcinku wyjaśniamy sprawę ulokowanych na Zachodzie rosyjskich aktywów. Jak znalazły się one w Europie? O jakich kwotach tutaj mówimy? Czy mogą one wspomóc Ukrainę? Dlaczego Belgia jest temu przeciw? Na te i inne pytania odpowiadają Iwona Wiśniewska i Łukasz Maślanka, eksperci OSW.” Gorąco polecamy. [###]
Tydzień temu wspominaliśmy o dymisji Andrija Jermaka w związku z aferą korupcyjną a OSW przygotowało dla Was zwięzłą analizę pod tytułem „Piekło zamarzło. Dymisja szefa Biura Prezydenta Ukrainy Andrija Jermaka”. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej poinformowała 5 grudnia, że osłona ochronna zbudowana w celu zapobiegania wyciekom promieniowania z elektrowni jądrowej w Czarnobylu wymaga natychmiastowej naprawy po tym, jak na początku tego roku dron uszkodził stalową konstrukcję.” [Kyiv Independent]
„Grupa ukraińskich intelektualistów, ludzi kultury i działaczy społecznych opublikowała manifest przypominający stawkę wojny i optymalny sposób jej zakończenia. Przedstawiają trzy możliwe do osiągnięcia realistyczne cele. Komentuje Edwin Bendyk. Publikujemy pełny tekst Manifestu” [OKO.press]
Europa
Stany Zjednoczone opublikowały nową strategię bezpieczeństwa ale czytacie o tym w dziale Europa. Dlaczego? Gdyż w naszym żywotnym interesie jest wiedzieć jak bardzo jesteśmy jako Unia Europejska zrobieni na szaro przez pomarańczowego orangutana z Białego Domu. Tekst OKO.press opisuje nowy dokument ze szczególną uwagą na część dotyczącą Europy i jej rzekomego upadku. The Guardian skupia się na tym, że jest to dość otwarte wsparcie skrajnej prawicy w europejskich państwach – która to często jest mniej lub bardziej otwarcie prorosyjska. [OKO.press], [The Guardian]
„W dzisiejszym odcinku Aleksandra Kozioł z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych opowiada o unijnym programie SAFE, z którego finansowane będą zakupy obronne. Mówi o zasadach alokacji środków, ocenie wniosków, których Polska przygotowała 140 i zastanawia się, kto może skorzystać na programie.” Chociaż tytuł podcastu jest o tym jak Polska wykorzysta program SAFE to ładnie też tłumaczy jak część europejskich programów obronnych działa i dlaczego niektóre państwa w nich biorą udział a inne nie. [###]
„W dzisiejszym odcinku Krzysztof Bolesta, wiceminister klimatu i środowiska, opowiada o zmieniającej się unijnej i globalnej polityce klimatycznej oraz o problemach dyskutowanych podczas COP30 w Brazylii. Rozmowę prowadzi Julia Cydejko.” [###]
Jak zmieni się podróżowanie wewnątrz UE w 2026 roku a jak zmieni się dla przyjezdnych z zewnątrz? Euronews przygotował zestawianie wszystkich mniejszych i większych zmian, które jeśli chodzi o podróże tyczą się głównie podróżnych spoza UE a zmiany prawa dotyczącego turystów są albo bardzo lokalne (ale dotyczą turystycznych miast) lub są w fazie planowania. [Euronews]
„Rosja i Chiny były ledwo wspomniane, ale to właśnie one stanowiły zagrożenie w umysłach wszystkich obecnych w tym tygodniu w Tallinie, gdzie NATO zorganizowało największe w historii ćwiczenia wojskowe dotyczące cyberwojny.” [The Guardian]
„Decyzja Europejskiej Unii Nadawców (EBU) może zaważyć na przyszłości największego muzycznego wydarzenia, które można śledzić w europejskich mediach. Izrael zostaje, a cztery kraje – Hiszpania, Słowenia, Irlandia i Holandia – rezygnują z udziału. Kolejne dopiero ogłoszą, co zrobią w nowej-starej rzeczywistości. Pełną listę uczestników 70. Konkursu Piosenki Eurowizji poznamy przed Bożym Narodzeniem.” [OKO.press]
„W bazie Île Longue stacjonują cztery francuskie atomowe okręty podwodne z pociskami balistycznymi. Baza zapewnia obsługę techniczną okrętów, które stanowią podstawę potencjału odstraszania nuklearnego kraju.” [Euronews]
„Od nadziei brytyjskiej lewicy z setkami tysięcy sympatyków po pośmiewisko, w ramach którego każdy lider ciągnie w swoją stronę i sabotuje własne ugrupowanie. Your Party zaliczyła speedrun, jeśli chodzi o konflikty wewnętrzne – pytanie, czy czegokolwiek się z tego nauczyła i może jeszcze zaistnieć jako poważna siła polityczna.” Jeśli ciekawi Was co tam u brytyjskiej pozarządowej lewicy to Artur Troost podsumowuje kilka ostatnich miesięcy. [Krytyka Polityczna]
„Nagłe zerwanie przez katalońską partię Junts współpracy z już i tak kruchą koalicją hiszpańskiego premiera Pedra Sáncheza może mieć więcej wspólnego ze zmieniającym się układem sił w samej Katalonii – w tym gwałtownym wzrostem poparcia dla skrajnie prawicowej Aliança Catalana – niż ze sporem z Madrytem.” Euractiv ma ciekawy tekst o tym jak zmiany w polityce regionalnej w Hiszpanii wpłynęła na krajowy układ sił w ostatnich miesiącach. [Euractiv]
Słowacja i Węgry usilnie przedłużają import węglowodorów z Rosji. I zarabiają na tym niezłe pieniądze, które wesoło przelewają do Moskwy. Czy jest to konieczne? Nie. Państwa te mają techniczne możliwości do sporego ograniczenia, bądź nawet eliminacji tych dostaw. Przykładem mogą być Czechy, którym sprawnie udało się zmienić kierunek, z którego pozyskują węglowodory. Wydaje się, że presja na Słowację i Węgry narasta, również niepewne są same szlaki dostaw, które mogą ucierpieć podczas działań wojennych. Czy Polska zostanie uczestnikiem procesu derusyfikacji dostaw do swoich ociągających się, wyszehradzkich partnerów? [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Serbskie przedsiębiorstwo naftowe NIS pozostaje nadal pod sankcjami amerykańskimi i nie otrzymuje dostaw ropy od października. Zapasy surowca właśnie sie kończą i rafineria w Pančevie wstrzymuje pracę. O ile władze komunikują nadzieje na szybkie rozwiązanie problemu o tyle nie ma na ten moment informacji kiedy miałoby to nastąpić. [Balkan Insight]
W tygodniku wielokrotnie informowaliśmy o wiecznym pacie w bułgarskiej politycy. Wielokrotne przedwczesne wybory zmieniały w zasadzie nic, a kraj mierzący się z problemami z korupcja w najwyższej krajowej polityce stał w miejscu. Jednak ostatnie protesty, wywołane nową ustawą budżetową wykazują pewną zmianę społeczną. Na ulice wyszli młodzi ludzie, którzy byli nieobecnie podczas protestów z ubiegłych lat. Tym razem „bezczelna klepotkracja” wyprowadziła ich na ulice. Czy to oznacza znaczne przemodelowanie w bułgarskiej polityce? Od tego typu wniosków jesteśmy jeszcze daleko. [Balkan Insight]
„Rządzące od 13 lat Gruzińskie Marzenie (GM) chce w najbliższych miesiącach zakończyć proces konsolidacji autorytarnego systemu, który toczy się od zeszłorocznych wyborów parlamentarnych. W tym celu zmierza do likwidacji kluczowych partii prozachodniej opozycji i – poprzez odcięcie finansowania – organizacji pozarządowych i niezależnych mediów. Skutkiem tych działań będzie dalsze pogorszenie stosunków Gruzji z UE, USA i NATO.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Bliski i Środkowy Wschód
Benjamin Netanjahu zwrócił się do prezydenta Izraela o ułaskawienie. Ma to miejsce jeszcze przed rozstrzygnięciem sprawy, w której stawiane są mu zarzuty korupcji i oszustwa. Przedstawiciele premiera argumentują, że leży to w „interesie narodowym”. Biuro Isaaca Herzoga potwierdziło otrzymanie 111-stronicowego wniosku od prawnika premiera. A jak donosi serwis Axios, Netanjahu zabiega o wsparcie u Donalda Trumpa, aby ten wywierał presję na prezydenta Izraela, aby do tego ułaskawienia doszło. [The Guardian], [Axios]
„Pod koniec października 11 ministrów i 44 innych członków koalicji rządzącej podpisało list wzywający Herzoga do uwolnienia żydowskich więźniów skazanych za morderstwa, podpalenia i inne ataki na tle rasistowskim.” Poza kampanią o ułaskawienie premiera Izraela jest także inna, o której w mediach mówi się dużo mniej. [”+972 Magazine”]
Jasir abu Szabab, dowódca palestyńskiej bojówki zwalczającej Hamas został zabity. Stał on na czele beduińskiej milicji plemiennej. Jego śmierć pogarsza sytuację Izraela, który liczył na zwalczanie Hamasu również rękami Palestyńczyków. [The Guardian]
„Czy ocaleni z masakry w Tadamon, która miała miejsce podczas syryjskiej wojny domowej, dostąpią sprawiedliwości? Podczas konfliktu przedmieścia Damaszku stały się polem śmierci. Jednak niektórzy poplecznicy Asada wciąż tu są – a nawet współpracują z nowym rządem.” [The Guardian]
„W 2025 r. Turcja dokonała reorientacji swojej polityki wobec Libii, przez co zbliżyła się politycznie i militarnie do dotychczasowego rywala – Chalify Haftara, lidera Libijskiej Armii Narodowej kontrolującej wschodnią część państwa. ” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Upadek reżimu Saddama Husajna w 2003 roku skutkował jego ucieczką z Bagdadu. Rozpoczęła się wtedy operacja poszukiwania go, zakończona sukcesem kilka miesięcy później. Następnie miał miejsce proces. I to właśnie o tym procesie opowiada najnowszy odcinek kanału Powojnie. O tym jak sądził go iracki trybunał, jakie było zachowanie głównych oskarżonych i ich obrońców podczas procesu, o co byli właściwie oskarżeni i jak proces oraz wykonanie zasądzonych kar zostało odebrane przez światową opinię publiczną. [###]
Ze względu na amerykańskie sankcje na główne rosyjskie firmy, Lukoil poszukuje kupców na swoje udziały w różnych projektach, w tym w polu wydobywczym West Qurna 2 zlokalizowanym w Iraku. Pole to odpowiada za 9% Irackiego wydobycia. Jak udało się ustalić Reutersowi, zainteresowany przejęciem tych udziałów jest amerykański Exxon, który operuje już na sąsiednim polu naftowym. Do Irakijczyków miało zgłosić się więcej firm z chęcią przejęcia udziału w tych projektach, jednak to właśnie Exxon ma być preferowaną opcją. [Reuters]
Azja
„Opowiadamy o zmianach jakie zachodzą w polityce Chin. Jak dziś wygląda polityka zagraniczna Chin? Co się zmieniło? Co mówią o tym eksperci z Chin? Jakie wnioski z tego płyną? O tym opowiada wicedyrektor OSW, Jakub Jakóbowski.” Chcielibyśmy podzielać optymizm wicedyrektora OSW, że UE najprawdopodobniej stanie się bardziej asertywna wobec Chin ale jakoś nam trudno. [###]
„Prezydent Francji Emmanuel Macron odbył czwartą wizytę w Chinach. Pomimo pozornej serdeczności spotkanie nie przyniosło istotnych przełomów. Silna pozycja negocjacyjna Pekinu i podziały w Unii Europejskiej ograniczyły możliwości osiągnięcia konkretnych wyników.” [Euractiv], [Reuters]
„W sobotę chińskie biuro ds. bezpieczeństwa narodowego w Hongkongu ostrzegło zagraniczne media, aby nie rozpowszechniały »fałszywych informacji« ani nie »oczerniały« działań rządu mających na celu walkę z najgorszym pożarem w mieście od prawie 80 lat.” [Reuters]
„W cieniu tragicznej pożaru wieżowca, który pochłonął ponad 150 ofiar śmiertelnych, Hongkong przygotowuje się do wyborów nowego parlamentu miejskiego, znanego jako Rada Legislacyjna (LegCo), które odbędą się w niedzielę.” DW ma tekst o wyborach w Hongkongu, gdzie tłumaczy (jeśli ktoś przypadkiem nie wie) dlaczego nie można je uznać za demokratyczne. [DW]
„W czwartek wieczorem Putin przybył do New Delhi, gdzie na lotnisku powitał go premier Indii Narendra Modi, obejmując rosyjskiego przywódcę w rzadkim geście, który podkreślał ich osobiste relacje.” Co Putin obiecał premierowi Indii dowiecie się z tekstu Al-Dżaziry lub OKO.press. [Al-Dżaziry], [OKO.press]
„Wybory parlamentarne w Kirgistanie: domykanie systemu autorytarnego. Według wstępnych wyników przyspieszonych wyborów parlamentarnych w Kirgistanie, które odbyły się 30 listopada, ponad 80% miejsc w 90-osobowej izbie zajmą kandydaci formalnie bezpartyjni, powiązani z prezydentem Sadyrem Dżaparowem.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„W dniach 15–17 listopada w Taszkencie odbyło się siódme spotkanie konsultacyjne pięciu liderów Azji Centralnej. W jego trakcie ogłoszono m.in. plan ”Nowej Azji Centralnej„ przewidujący ruch bezwizowy oraz koncepcję powołania Społeczności Państw Azji Centralnej – organizacji nakierowanej na integrację regionu. Podpisano też szereg umów dotyczących współpracy multilateralnej. ” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Ekipy ratownicze i wolontariusze walczą o pomoc dla milionów ludzi dotkniętych powodziami i osunięciami ziemi w niektórych częściach Azji, ponieważ oficjalna liczba ofiar śmiertelnych trwającej katastrofy spowodowanej zmianami klimatycznymi wzrosła do ponad 1750 osób w najbardziej dotkniętych krajach, takich jak Indonezja, Sri Lanka i Tajlandia.” [Al-Dżazira]
Afryka
„Na wschodzie Demokratycznej Republiki Konga ponownie wybuchły walki między rebeliantami z ugrupowania M23 a siłami rządowymi, dzień po tym, jak prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump gościł w Waszyngtonie przywódców DRK i Rwandy, którzy podpisali porozumienie pokojowe mające na celu zakończenie trwającego od dziesięcioleci konfliktu w tym kraju.” [Al-Dżazira]
„Stany Zjednoczone rozważają wprowadzenie znacznie szerszego zakresu sankcji wobec stron konfliktu w Sudanie, co stanowi milczące przyznanie się do niezdolności amerykańskiego wysłannika Massada Boulosa do przekonania stron do zawarcia zawieszenia broni.” [The Guardian]
Atak dronów przeprowadzony przez sudańskie Siły Szybkiego Wsparcia (SSW) uderzył w przedszkole w południowo-środkowym Sudanie, zabijając 50 osób, w tym 33 dzieci. Ratownicy medyczni na miejscu zdarzenia w miejscowości Kalogi w stanie Kordofan Południowy padli ofiarą „drugiego niespodziewanego ataku” – poinformowała w oświadczeniu w piątek wieczorem Sieć Lekarzy Sudanu. Najpewniej liczba ofiar jeszcze wzrośnie, jednak blokady komunikacji utrudniają kontakt z pracującymi na miejscu organizacjami. Kordofan stał się teraz centrum walk między sudańską armią, a SSW. [AP News]
„W dniach 24–25 listopada w stolicy Angoli Luandzie odbył się siódmy szczyt Unia Europejska – Unia Afrykańska. Zdominowały go kwestie bezpieczeństwa, rywalizacji z Chinami przy pomocy unijnego programu Global Gateway oraz dostępu do krytycznych minerałów. Spotkanie służyło też zamanifestowaniu obopólnego przywiązania do multilateralizmu.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Tydzień temu donieśliśmy Wam o przewrocie wojskowym w Gwinei-Bissau. Jeśli interesuje Was dlaczego mieszkańcy przyjęli go z pewnym marazmem oraz dlaczego niektórzy afrykańscy politycy uważają, że przewrót został sfingowany to polecamy Wam ten odcinek podcastu The Take od Al-Dżaziry. [###]
„Grupa antyimigrancka w Republice Południowej Afryki blokuje dostęp obcokrajowców do placówek służby zdrowia.” Polecamy ciekawy artykuł AP News o tym jak problem w dostępie do świadczeń publicznych może pomagać w kreowaniu antymigranckich nastrojów. [AP News]
Ameryka Łacińska
„Senator Flavio Bolsonaro powiedział w piątek, że jego ojciec, były prezydent Brazylii Jair Bolsonaro, poparł jego kandydaturę w przyszłorocznych wyborach prezydenckich, rozczarowując rynki, które stawiały na bardziej doświadczonego kandydata, konsolidującego poparcie prawicy.” Biorąc pod uwagę historię oskarżeń o korupcję (które jednak nie skończyły się w sądzie) to nie będziemy zdziwieni jak nie będzie on kandydował w wyborach. [Reuters]
Nasry Asfura, konserwatywny kandydat wspierany przez prezydenta USA Donalda Trumpa, utrzymuje minimalną przewagę w wyścigu prezydenckim w Hondurasie. Po zliczeniu 87,84% głosów, Asfura z Partii Narodowej uzyskał 40,20%, o około 20 000 głosów więcej niż centrowy rywal Salvador Nasralla z Partii Liberalnej, który uzyskał 39,48%, według danych komisji wyborczej. Na ten moment nie jest możliwe wskazanie zwycięzcy wyścigu o fotel prezydenta. [Reuters]
Co się dzieje na morzu karaibskim? Kalendarium wydarzeń i wzmacniania amerykańskiej obecności militarnej w regionie (obecnie około 15 tysięcy żołnierzy) przygotowało AP. [AP News]
Loty obsługiwane przez USA, mające na celu transport deportowanych migrantów do Wenezueli, będą kontynuowane pomimo zapewnień prezydenta Donalda Trumpa, że przestrzeń powietrzna Wenezueli powinna zostać uznana za zamkniętą. Rząd prezydenta Wenezueli Nicolása Maduro ogłosił we wtorek, że loty dwa razy w tygodniu zostaną wznowione na wniosek administracji Trumpa. Jest to odwrócenie sobotniego ogłoszenia rządu Wenezueli, które wskazywało, że amerykańskie władze imigracyjne jednostronnie zawiesiły loty. [AP News]
Ameryka Północna
Strzelanie do rozbitków. To wydaje się kolejny rodzaj zbrodni wojennych, który obecna administracja Stanów Zjednoczonych ma już za sobą. Oczywiście chodzi o ataki przeprowadzane na Morzu Karaibskim gdzie strzela się do rzekomych przemytników. [The Guardian]
„Sąd Najwyższy otworzył drogę dla stanu Teksas do wykorzystania nowego podziału okręgów wyborczych, który może pomóc republikanom zdobyć pięć dodatkowych mandatów w Izbie Reprezentantów podczas wyborów uzupełniających w 2026 roku.” Najwierniejsi żołnierze Trumpa to chyba sędziowie zasiadający w sądzie najwyższym. [NPR]
„Eksperci twierdzą, że cały harmonogram szczepień dzieci w Stanach Zjednoczonych jest obecnie przedmiotem analizy, po tym jak rządowi doradcy ds. szczepień podjęli dyskusję na temat bezpieczeństwa i skuteczności szczepionek oraz ich składników i zmienili swoje zalecenia dotyczące jednego kluczowego środka zapobiegawczego.” Guardian ma tekst o tym jakie tragiczne skutki może być zniesienie obowiązkowego szczepienia na WZW typu B niemowląt a w serwisie Tygodnik Epidemiologiczny możecie przeczytać wywiad z ekspertką o tym dlaczego te szczepienia są potrzebne. [The Guardian], [Tygodnik Epidemiologiczny]
Czy można dostać Nobla pocieszenia? Jak jest się Donaldem Trumpem to najwyraźniej wszystko jest możliwe (poza rosnącym poparciem społecznym) gdyż właśnie otrzymał Pokojową Nagrodę od FIFY. Tak od organizacji piłkarskiej. Nawet jak na Trumpa to brzmi dość absurdalnie. [AP News]
Kolejny poważny news ze Stanów Zjednoczonych. Biały Dom wdał się w spór z piosenkarką Sabriną Carpenter i w końcu uznał swoją przegraną. [USA Today]
„Nieskrywana homofobia, rasizm, mizoginia, islamofobia i antysemityzm – oraz krytyka Trumpa, który wbrew obietnicom wcale nie stawia Ameryki na pierwszym miejscu. To nowa amerykańska prawica, którą uosabia popularny podcaster Nick Fuentes, neofaszysta.” Jeśli myślicie, że amerykańska polityka nie może być gorsza niż to co obecnie widzicie w wiadomościach to mamy dla Was złe wiadomości. [Krytyka Polityczna]
Oceania
„W sobotę pożary w australijskiej Nowej Południowej Walii strawiły tysiące hektarów buszu, co skłoniło władze do wezwania tysięcy mieszkańców tego najbardziej zaludnionego stanu w kraju do ewakuacji przy najwyższym stopniu zagrożenia.” [Reuters], [The Guardian]
„Amerykańskie okręty podwodne wyposażone w broń jądrową mogą dokować w australijskich bazach, poinformowali przedstawiciele resortu obrony przed senatem, a rząd i społeczeństwo Australii nie będą o tym wiedzieć.” [The Guardian]
„W sobotę Australia nałożyła sankcje finansowe i zakazy podróżowania na czterech urzędników afgańskiego rządu talibów w związku z pogarszającą się sytuacją praw człowieka w tym kraju, zwłaszcza kobiet i dziewcząt.” [Reuters]
Ekonomia i gospodarka
„Netflix zgodził się kupić Warner Bros Discovery w ramach transakcji o wartości 82,7 mld dolarów (...), która radykalnie zmieni dotychczasowy kształt hollywoodzkiej branży filmowej i telewizyjnej.” [The Guardian]
„W piątek Komisja Europejska nałożyła grzywnę w wysokości 120 mln euro na platformę społecznościową X Elona Muska, znaną wcześniej jako Twitter, po raz pierwszy na mocy przełomowej ustawy o usługach cyfrowych, po dwuletnim dochodzeniu.” Jak możecie się domyślić jak Elon Musk przyjął wiadomość o nałożonej karze. [Euronews]
„Jak wskazują badania kobiety zaczynają powoli doganiać mężczyzn pod względem poziomu zarobków w Unii Europejskiej. Inaczej sytuacji wygląda w przypadku majątku. Majątek samotnych mężczyzn rośnie znacznie szybciej niż majątek samotnych kobiet, zostawiając je w tyle.” [Obserwator Gospodarczy]
Jesteśmy coraz bliżej zatwierdzenia modelu finansowania polskich elektrowni jądrowych przez komisję europejską. Czy to powód do radości? Pozornie tak. Jednak o jakich kwotach dopłacanych corocznie do projektu jądrowego mówimy? Tak, do elektrowni jądrowych będziemy dopłacać i to nie tylko na etapie budowy. Jakie kwoty? Miliardy rocznie. [Wysokie Napięcie]
Z okazji Barbórki czyli święta górników na Górnym Śląsku oficjele ze środowisk wszelakich ale najczęściej zbliżonych do PiS, opowiadają o potężnych perspektywach sektora, sprzecznych z umową społeczną, którą sami podpisali z górnikami kilka lat temu. Warto jednak pamiętać zarówno o skali dopłat do górnictwa (ponad 10 mld w samym 2024 roku), a także o powodach upadku sektora. Powodach, które nie są wynikiem jakiegoś potężnego spisku, ale pogarszających się warunków geologicznych w miarę kontynuowania wydobycia, niezmiennie rosnących kosztach pracy jak i zbliżonej do zera woli reform sektora po stronie czołowych związków zawodowych. [Energetyka24], [Wysokie Napięcie]
Nauka i technologia
„Według najnowszych badań ponad 60 000 pingwinów zamieszkujących kolonie u wybrzeży Afryki Południowej padło ofiarą głodu w wyniku zaniku populacji sardynek.” [The Guardian]
„Opady śniegu w listopadzie zawsze wywołują tę samą reakcję prawicy – na podstawie jednego epizodu zaczyna bagatelizować trwający dwa stulecia proces powolnego wzrostu średnich temperatur na Ziemi. Nie inaczej było tym razem.” [OKO.press]
„Naukowcy badają, w jaki sposób tatuaże mogą wpływać na układ odpornościowy i ostrzegają, że zabieg, który może wydawać się czysto kosmetyczny, może mieć wpływ na sposób, w jaki organizm zwalcza choroby.” [Euronews]
Niedźwiedzie mają się w Polsce coraz lepiej. W Bieszczadach, gdzie tych zwierząt jest najwięcej, ich ścieżki coraz częściej przecinają się ze ścieżkami ludzi. Czasem dochodzi na tym tle do konfliktów. Można jednak powiedzieć, że i niedźwiedzie i ludzie nauczyli się żyć obok siebie. W materiale od Lasów Państwowych dowiemy się o tym jak zachować się w przypadku spotkania niedźwiedzia aby pozostać bezpiecznym. [###]
„Ta komórka lubi ciepło. Odkryto maleńką, jednokomórkową amebę, która może rozwijać się w temperaturach zabijających wszystkie inne znane złożone formy życia — organizmy, których komórki zawierają jądro i struktury wewnętrzne.” [Nature]
Czy astronomia jest w kryzysie? Można tak powiedzieć, ale to dobrze. Napotykamy coraz częściej obserwacje, które nie zgadzają się z naszymi dotychczasowymi modelami. Ale tak właśnie działa nauka, ciągle napotyka swoje granice, szuka rozwiązań i sposobów na poszerzenie granic poznania. Tak właśnie rozwija się nauka. Jakie to problemy napotykamy we wszechświecie? Opowiada o tym Kurzgesagt. [###]
Paul Dirac w 1928 roku przedstawił równanie, które, które wywróciło świat fizyki. Konsekwencją jego rozważań było zapostulowanie antymaterii. Co ciekawe, konsekwencje jego równania zostały eksperymentalnie zaobserwowane już kilka lat później. O tym kim był Paul Dirac, jakim był człowiekiem, o tym jak środowisko fizyków zareagowało na jego odkrycia i w reszcie jak doszło do tego, że przez przypadek niejako odkrył antymaterię? Opowiada kanał Veritasium. [###]
Idee, kultura, społeczeństwo
„24-letni Jarosław Ziętara, który zbierał materiały o firmie Elektromis, przepadł bez wieści w 1992 roku w drodze do redakcji. Po siedmiu latach uznano go za zmarłego. W 2024 rok były szef Elektromisu Mariusz Świtalski pozwał autorów książki o Ziętarze. Ostrzega też media piszące o nim w tym kontekście. (...)Poznański Sąd Apelacyjny uchylił 2 grudnia wyrok sądu I instancji uniewinniający dwóch oskarżonych, Mirosława R. i Dariusza L (byli ochroniarze Elektromisu). Proces ws. pomocnictwa w zabójstwie Jarosława Ziętary będzie więc toczył się od początku.” [Wirtualne Media]
„Karpaty to nie tylko góry, pasma i szlaki. To także wielowiekowe napięcia, żywe rany i skomplikowane relacje narodów, które przez ostatnie 100 lat próbowały tu znaleźć swoje miejsce.” Polecamy rozmowę z Maciejem Janowskim – autorem książki Karpaty. Opowieść o pewnych górach. W rozmowie poruszane są wątki polsko-ukraińskie jak i ukraińsko-rosyjskie ale nie jest to sedno rozmowy bo ta stara się wracać do tytułowych Karpat. [###]
Nasza rzeczywistość staje się coraz bardziej wirtualna. Ma to swoje pozytywy, ale ma też jasne wady – jedną z nich jest przesuwanie się miejsca zabaw i spotkań rozwijających się ludzkich potomków do świata wirtualnego. Ten jest w stanie zapewnić tego, co oferuje świat rzeczywisty. Nawet ten jednak jest przez nas, dorosłych ograniczany i przez to mniej atrakcyjny. Jak wygląda szerszy obraz zmian i co możemy robić aby dzieci miały odpowiednią przestrzeń do rozwoju? [Unpublishable Papers]
W średniowieczu z jakiegoś powodu mocno wierzono w magiczne wręcz możliwości płazów. Obawiano się ich i łączono z niektórymi chorobami, ale także miały posiadać własności lecznicze. Zagościły również w naszych baśniach gdzie to w żabę właśnie zaklęci pozostają bohaterowie. O tym właśnie pisze [medievalists.net].