Wydanie 267, 13.12.2025
Z wyborami w Chile, rocznicą wolnej Syrii oraz procesem Brauna
Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„Prezydent Nawrocki wybierze nowego prezesa ważnej dla rozliczeń ludzi Ziobry Izby Odpowiedzialności Zawodowej. Kandyduje dwóch neo-sędziów SN i jeden legalny sędzia. Do Izby trzeba też wybrać na wakaty trzech nowych sędziów, ale to może zablokować premier Tusk. Izbę czeka paraliż” [OKO.press]
„Ruszył proces Brauna. Polityk chciał wyłączenia neo-sędziego, powoływał się na wyroki TSUE” [OKO.press]
„Jeśli prezydent zawetuje ustawę regulującą działania platform, odbije się to rykoszetem na tej samej wolności, którą chce chronić. O granicach naszej swobody wypowiedzi w sieci będą w dalszym ciągu decydować Mark Zuckerberg i Elon Musk pociągający za moderacyjne wajchy.” Prawica wyciera sobie gębę wolnością słowa gdy naprawdę chodzi im o to, żeby to oni decydowali co można publicznie mówić. Jakoś nie jesteśmy zaskoczeni. [OKO.press]
„Prasa lokalna przeżywa trudne chwile. Zamykane są kolejne tytuły, niekorzystna jest polityka big techów i AI. Do tego w ostatniej chwili z ustawy medialnej wykreślono zapisy dotyczące zakazu wydawania prasy samorządowej. Co to oznacza dla prasy lokalnej? O tym opowiedzieli nam dziennikarze i wydawcy.” [Wirtualne Media]
„Donald Tusk opublikował nagranie na temat Centralnego Portu Komunikacyjnego, świeżo przemianowanego na Port Polska. — Już za kilka miesięcy na teren budowy wjadą pierwsze maszyny — opisał premier. — Oni przez lata gadali, a my naprawdę na serio budujemy Port Polska — dodał.” Nas ta zmiana nazwy nie rusza ale patrząc po komentarzach niektórych wygląda jakby niektórzy byli emocjonalnie przywiązani do poprzedniej nazwy. [Onet]
„Wobec kiepskiego poparcia sondażowego i utraty wyborców na rzecz Konfederacji i Korony Grzegorza Brauna Prawo i Sprawiedliwość szuka sposobu na zwiększenie popularności. (...) Politycy Prawa i Sprawiedliwości mają przenieść na polski grunt głośne dzieła Charliego Kirka. Ten amerykański aktywista i influencer objeżdżał uniwersyteckie campusy, gdzie dyskutował z młodzieżą, najczęściej o poglądach liberalnych i lewicowych, czyli odmiennych niż jego.” [###]
„Ministra kultury Marta Cienkowska nie wyraziła zgody na powołanie radnej KO Beaty Michalec na dyrektorkę Muzeum Literatury w Warszawie. Decyzję ogłoszono po ujawnieniu przez OKO.press i dwójkę ekspertów nieprawidłowości przy organizacji konkursu na to stanowisko.” Jeśli lubicie niszowe awantury to polecamy tekst to sporze związanym z Muzeum Literatury. [OKO.press]
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: Dotkliwe rosyjskie ataki na ukraińskie elektrownie. 1385. dzień wojny
„Specjalny wysłannik Stanów Zjednoczonych Steve Witkoff jest w drodze do Berlina, gdzie spotka się z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim i przywódcami europejskimi w celu przeprowadzenia negocjacji pokojowych mających na celu zakończenie wojny na Ukrainie – poinformował NBC News wysoki rangą urzędnik Białego Domu.” [NBC News]
„11 grudnia w trakcie spotkania z dziennikarzami prezydent Wołodymyr Zełenski poinformował o aktualnym stanie negocjacji nad planem pokojowym. Jego podstawą ma być 20-punktowe porozumienie, które ma regulować kluczowe kwestie: terytorialne, gwarancje bezpieczeństwa i powojenną odbudowę.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„12 grudnia prezydent Wołodymyr Zełenski nagrał film z Kupiańska, jednego z najgorętszych punktów na linii frontu, w którym pochwalił ukraińskie oddziały walczące w tym mieście.” [Kyiv Independent]
„Ołeksandr Syrskij, głównodowodzący Sił Zbrojnych Ukrainy, powiedział, że siły rosyjskie prowadzą operacje ofensywne wzdłuż prawie całej linii kontaktowej, a w niektóre dni liczba starć bojowych sięga 300, co stanowi najwyższą liczbę od początku pełnej inwazji.” [Ukrainska Pravda]
UE, rosyjskie pieniądze i pomoc dla Ukrainy. W tym temacie ciągle się coś dzieje, więc mamy aż 3 newsy z ostatnich kilku dni.
W czasie, gdy UE pospiesznie zatwierdza pożyczkę reparacyjną dla Ukrainy, rosyjski bank centralny wszczął postępowanie sądowe przeciwko Euroclear, instytucji, która przechowuje 185 mld euro jego aktywów. [Euronews]
„UE zgodziła się na bezterminowe zamrożenie rosyjskich aktywów państwowych w Unii, podczas gdy Moskwa nasiliła groźby odwetu wobec Euroclear, podmiotu przechowującego większość zamrożonych środków Kremla.” [The Guardian]
Włochy, Bułgaria i Malta dołączają do Belgii w dążeniu do znalezienia alternatywnych rozwiązań dla pożyczki dla Ukrainy w wysokości 210 mld euro. [Euractiv]
Na ulicach Teheranu spotkać można ulotki zachęcające do zaciągnięcia się do rosyjskiej armii. O ile ambasada rosyjska oficjalnie zaprzecza jakimkolwiek powiązaniom ulotek z państwem rosyjskim. Rosja ma długa tradycję rekrutacji obywateli państw pozostających w dobrych stosunkach z Rosją. [Radio Liberty]
Europa
Jodłowanie trafiło na listę UNESCO. Dania planuje wprowadzić ograniczenia korzystania z mediów społecznościowych przez młodzież. Litwa wprowadza stan nadzwyczajny ze względu na działania Białorusi.
Zarówno Unia Europejska jak i Rada Europy (przypominamy, że jest to organ niezależny od UE) zdecydowały o zaostrzeniu przepisów migracyjnych. AP News ma teksty o decyzjach obydwu organów a my liczymy, że niedługo pojawią się głębsze analizy tych decyzji. [AP News #1], [AP News #2]
„Od 1 lipca 2026 r. UE będzie nakładać opłatę na małe paczki wwożone na terytorium Unii, co najprawdopodobniej najbardziej dotknie platformy handlu elektronicznego, takie jak Temu i Shein.” [Euronews]
„W czwartek rząd Bułgarii podał się do dymisji po niecałym roku sprawowania władzy, w następstwie trwających od tygodni protestów ulicznych przeciwko jego polityce gospodarczej i postrzeganej niezdolności do zwalczania korupcji.” Będą to 6 wybory w ciągu ostatnich 6 lat. Możecie przeczytać o tym krótki tekst Reutersa bądź bardziej dogłębną analizę OSW. [Reuters], [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Pierwszy od ponad dekady strajk generalny w Portugalii sparaliżował transport, zamknął szkoły i wstrzymał funkcjonowanie usług publicznych w całym kraju. Protest wymierzony jest w reformę prawa pracy, forsowaną przez centroprawicowy rząd premiera Luísa Montenegra.” [Euractiv]
„Słowacki premier Robert Fico oświadczył wczoraj, że na zbliżającym się szczycie UE sprzeciwi się finansowaniu wydatków wojskowych Ukrainy, w których miałaby uczestniczyć Słowacja.” [Euractiv]
„W sobotę Viktor Orbán miał zmierzyć się z falą oburzenia społecznego, ponieważ tysiące Węgrów zamierzało przemaszerować przed jego biurem w centrum Budapesztu w odpowiedzi na opublikowane w tym tygodniu nagranie wideo z państwowych ośrodków detencyjnych dla nieletnich, na którym widać, jak młodzi więźniowie są poddawani brutalnym przemocy fizycznej.” [Euractiv]
„Białoruski dyktator Alaksandr Łukaszenka zwolnił 123 więźniów politycznych w ramach porozumienia z USA – poinformował Reuters, powołując się na białoruską administrację. Portal Zierkało podaje, że wśród nich ma być Polak Roman Gałuza.” [TVN24]
Bałkańscy przemytnicy narkotyków mieli wyłączne prawo do ukrywania kokainy w kontenerach firmy należącej do rodziny prezydenta Ekwadoru Daniela Noboa, zgodnie z informacjami uzyskanymi przez telewizję Sky News, do których dotarli dziennikarze KRIK oraz The Organised Crime and Corruption Reporting Project. Kokaina była przemycana w bananach „Bonita”, znanej marce rodziny Noboa, i trafiała do Chorwacji. W przemycie uczestniczył przestępca Nikola Đorđević, który jest poszukiwany, a także chorwaccy współpracownicy barona narkotykowego Darko Šaricia. [KRIK]
Emiracki koncern naftowy ADNOC jest uważany za najbardziej prawdopodobnego kandydata do nabycia rosyjskich udziałów w serbskim koncernie naftowym NIS. Ma to umożliwić zdjęcie sankcji na dostawy ropy do tego operatora jedynej w Serbii rafinerii, która obecnie pozostaje bezczynna. Prezydent Serbii powiedział, że jeśli do 15 stycznia nie dojdzie do transakcji, będzie zmuszony użyć opcji, której stosować nie chce, tj dokonać nacjonalizacji rafinerii. [Financial Times]
Bliski i Środkowy Wschód
W Strefie Gazy po obfitych opadach doszło do gwałtownych powodzi. Woda porywa namioty i niszczy żywność. Pomoc humanitarna jednak nadal jest ograniczana przez Izrael. Fotoreportaż od Guardiana. [The Guardian]
Jak poinformowali agencję Reuters dwaj amerykańscy urzędnicy, wojska międzynarodowe mogłyby zostać wysłane do Strefy Gazy już w przyszłym miesiącu w celu utworzenia zatwierdzonych przez ONZ sił stabilizacyjnych. Nadal jednak nie jest jasne, w jaki sposób ma dokonać się rozbrojenie Hamasu, o którym mowa w planie pokojowym. [Reuters]
Rok temu w Syrii skończyła się epoka partii Ba’as. W lekko ponad tydzień reżim, przez wielu uznawany za zło konieczne, rozpadł się jak domek z kart. A terrorysta Abu Muhammad al‑Dżulani nagle stał się powszechnie szanowanym prezydentem Ahmadem asz‑Szarą, który wyciągnął Syrię z międzynarodowej izolacji, znacząco osłabił wpływy Iranu i nawiązał kontakt z Zachodem, skąd zaczęły napływać środki na odbudowę zdewastowanego państwa. Jednak Syria wciąż jest wstrząsana przemocą na tle etnicznym. O Syrii w rok po obaleniu Asada piszą Konflikty, z Dariuszem Rosiakiem rozmawia Jagoda Grondecka, a w podcaście OSW mówi o tym Krzysztof Strachota- ekspert ośrodka [Konflikty], [###], [###]
Południowa Rada Przejściowa (STC), grupa wspierana przez Zjednoczone Emiraty Arabskie przejęła kontrolę nad bogatymi w ropę regionami Hadramout i Mahra w południowym Jemenie, przerywając względny spokój, który powstał w wyniku impasu w toczącej się wojnie domowej. [AP News]
Stany Zjednoczone prowadzą rozmowy z Turcją w sprawie ponownego przystąpienia Ankary do programu myśliwców F-35, a Waszyngton ma nadzieję, że rozmowy te przyniosą przełom w nadchodzących miesiącach – powiedział w środę ambasador USA w Turcji. Waszyngton usunął Ankarę z programu F-35 firmy Lockheed Martin i nałożył sankcje w 2020 roku za nabycie rosyjskich systemów obrony powietrznej S-400. Od tego czasu trwa epopeja pt. co Turcja zrobi z tym nieszczęsnym systemem S-400. [Reuters]
W stolicy Iranu po raz pierwszy od miesięcy spadł deszcz, dając chwilowe wytchnienie podczas najsuchszej od ponad półwiecza jesieni. Daje to nadzieję na poprawę sytuacji wodnej w regionie, jednak kryzys sięgnął rozmiarów, gdzie politycy mówili o możliwej konieczności ewakuacji stolicy kraju – zatem potrzebne będzie dużo więcej deszczu aby uzupełnić zbiorniki retencyjne przed kolejnymi suchymi okresami. [AP News]
Goli Kouhkan, która dzisiaj ma 25 lat, od siedmiu lat przebywa w celi śmierci w centralnym więzieniu Gorgan w północnym Iranie, w wieku 18 lat została aresztowana pod zarzutem udziału w zabójstwie swojego stosującego wobec niej przemoc męża. Została za niego wydana gdy miała jedynie 12 lat, a gdy miała 13 zaszła z nim w ciążę. W maju 2018 roku i skazana na karę qisas – odwet. Dzięki zbiórce internetowej, po otrzymaniu równowartości około 330 tysięcy złotych, rodzice męża zgodzili się odstąpić od egzekucji (zezwala na to prawo zwyczajowe). [The Guardian]
Azja
„Kambodża poinformowała, że Tajlandia przeprowadziła w czwartek kolejne naloty, podczas gdy na granicy między obydwoma krajami doszło do intensywnych walk, a obie strony oskarżyły się nawzajem o naruszenie suwerenności w spornym regionie przygranicznym.” Niestety znowu starcia na pomiędzy Tajlandia a Kambodżą. [AP News]
„Premier Tajlandii Anutin Charnvirakul ogłosił w czwartek, że »oddaje władzę ludowi«, podejmując decyzję o rozwiązaniu parlamentu i torując drogę do wyborów, które odbędą się wcześniej niż pierwotnie przewidywano.” [Reuters]
„Według informacji przekazanych w czwartek przez ratownika i niezależne media, nalot przeprowadzony przez wojsko Mjanmy zniszczył szpital na obszarze kontrolowanym przez główną siłę zbrojną rebeliantów, zabijając 34 pacjentów i pracowników medycznych.” [AP News]
Mjanma zyskuje uwagę na mapie świata między innymi za sprawą złoży metali ziem rzadkich. Są one tam łupieżczo wydobywane i wysyłane do Chin, a cierpi na tym lokalna ludność, gdyż kopalnie nie spełniają żadnych standardów środowiskowych i w efekcie zanieczyszczają m.in. źródła wody wykorzystywane przez ludzi. [Yale Environment 360]
„Korea Południowa będzie wymagać od reklamodawców, aby od przyszłego roku oznaczali swoje reklamy tworzone przy użyciu technologii sztucznej inteligencji, ponieważ chce ograniczyć lawinę wprowadzających w błąd promocji, w których fikcyjni eksperci lub celebryci wykorzystani w technice deepfake promują produkty spożywcze lub farmaceutyczne w mediach społecznościowych.” [AP News]
„Partie polityczne wykorzystywały narzędzia AI, takie jak ChatGPT, Sora i Claude, do opracowywania materiałów kampanii w lokalnych dialektach. Firmy zajmujące się marketingiem cyfrowym czerpały korzyści z AI, zatrudniając mniej pracowników przeznaczając na działanie mniejsze budżety. Treści generowane przez AI stanowiły wyzwanie dla fact-checkerów i wydawały się faworyzować większe partie.” O indyjskich lokalnych wyborach i użyciu sztucznej inteligencji pisze [Rest of World].
Afryka
„Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK) skazał przywódcę sudańskiej milicji na 20 lat więzienia za zbrodnie popełnione podczas wojny domowej ponad dwie dekady temu.” [BBC]
„Siły zbrojne Sudanu tracą kolejne tereny na rzecz bojowników Sił Szybkiego Wsparcia. Byli dżandżawidzi po zniszczeniu i zdobyciu Al-Faszir przenieśli ciężar walk na wschód – do Kordofanu. Zgodnie z przewidywaniami tam również cierpią przede wszystkim cywile. Sudańczycy obawiają się nie tylko rebeliantów, ale też sił rządowych, które w okrucieństwie nie ustępują często swoim przeciwnikom.” [Konflikty]
Pomimo wynegocjowanego porozumienia pokojowego pomiędzy Kongo, a Rwandą, zbrojne ugrupowanie M23 zaostrzyło ofensywę w Kongo. W jej wyniku zginęło co najmniej 400 cywilów. [AP News]
W zeszłą niedzielę doszło do próby zamachu stanu w Beninie w zachodniej Afryce. Chociaż napastnicy zostali odparci to w kraju i w regionie wzrosły obawy o bezpieczeństwo. [AP News], [Al-Dżazira]
Ameryka Łacińska
W niedzielę w Chile odbędzie się druga tura wyborów prezydenckich. Zdecydowanym faworytem jest kandydat skrajnej prawicy José Antonio Kast. AP News ma artykuł o tym jak nastroje wyborcze w kraju są kreowane poprzez obawy związane z przestępczością a Council of Americas ma zestawienie sondaży. [AP News], [Council of Americas]
„Boliwijski sędzia nakazał zatrzymanie byłego prezydenta Luisa Arce na pięć miesięcy, podczas gdy prokuratura bada zarzuty dotyczące sprzeniewierzenia przez niego milionów dolarów z funduszu przeznaczonego dla społeczności tubylczych.” [Al-Dżazira]
„W piątek Stany Zjednoczone usunęły brazylijskiego sędziego Sądu Najwyższego Alexandre’a de Moraesa z listy sankcji, po tym jak początkowo umieściły go na niej za jego rolę w prowadzeniu procesu przeciwko byłemu prezydentowi Brazylii Jairowi Bolsonaro.” [AP News]
„Największa pozostała siła rebeliantów w Kolumbii nakazała cywilom mieszkającym na terytorium podlegającym jej władzy pozostanie w domach przez trzy dni, podczas gdy ona przeprowadza ćwiczenia wojskowe w odpowiedzi na rosnące zagrożenie ze strony Stanów Zjednoczonych.” To, że Stany Zjednoczone nie są w dobrych stosunkach z obecnym prezydentem Kolumbii nie rokuje też najlepiej. [Al-Dżazira]
Ameryka Północna
„Rządzący w Kanadzie liberałowie zbliżyli się do uzyskania większości w parlamencie po tym, jak konserwatywny poseł zmienił partię, co stanowi kolejny cios dla borykających się z problemami torysów.” [The Guardian]
„USA opublikowały nową Strategię Bezpieczeństwa Narodowego. Jak dziś ma wyglądać polityka zagraniczna USA? Czy to przełomowy dokument? Co mówi nam on o polityce, jaką zamierza prowadzić Donald Trump? Na te i inne pytania odpowiadają Justyna Gotkowska i Andrzej Kohut.” [###]
„W czwartek Senat odrzucił ustawę przedłużającą ulgi podatkowe wynikające z ustawy o przystępnej opiece zdrowotnej, co w praktyce oznacza, że miliony Amerykanów na początku roku odczują gwałtowny wzrost kosztów.” Przypominamy, że Demokraci zgodzili się zakończyć zamknięcie rządu federalnego za obietnicę samego przedłożenia tej ustawy pod głosowanie. Ciekawe czy ich wyborcy będą z tego obrotu sprawy zadowoleni. [AP News]
Stany Zjednoczone zajęły jeden tankowiec u wybrzeży Wenezueli i zamierzają zająć kolejne o czym donosi Reuters. Co tam dokładniej pomiędzy tymi państwami słychać? Krytyka Polityczna donosi o wszystkich ostatnich eskalacjach. [Reuters], [Krytyka Polityczna]
„Admirał marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych, który nadzoruje operacje wojskowe w Ameryce Łacińskiej, przekazał w piątek obowiązki dowódcze w związku z nasilającą się krytyką śmiertelnych ataków administracji Trumpa na łodzie podejrzane o przemyt narkotyków w tym regionie.” [AP News]
„Kilmar Abrego Garcia, którego błędna deportacja przyczyniła się do wzmożenia sprzeciwu wobec polityki imigracyjnej prezydenta Donalda Trumpa, został w czwartek zwolniony z aresztu imigracyjnego, a sędzia tymczasowo zablokował wszelkie dalsze próby zatrzymania go.” Jesteśmy ciekawi czy administracja tej pomarańczowej małpy będzie ciągle próbowało go deportować, żeby tylko pokazać, że może. [AP News]
„Dochodzenie przeprowadzone przez ProPublica i The Chronicle of Higher Education ujawnia, w jaki sposób rząd Stanów Zjednoczonych zignorował zasady rzetelnego procesu sądowego, aby podsycić atak na Uniwersytet Kalifornijski.” [ProPublica]
„Odrzucone akty oskarżenia, dwie wielkie ławy przysięgłych odmawiające wydania nowych zarzutów, sędzia blokujący wykorzystanie kluczowych dowodów w nowej sprawie. Próbując ścigać kluczowe osoby z otoczenia prezydenta Donalda Trumpa, Departament Sprawiedliwości poniósł porażkę na skalę rzadko spotykaną w federalnych postępowaniach karnych.” [USA Today]
„Prezydent Stanów Zjednoczonych nazwał Europę »słabą« i »żałosną« i wydaje się preferować towarzystwo »silnych« przywódców Bliskiego Wschodu. Eksperci twierdzą, że może to wynikać z faktu, iż ma on z nimi więcej wspólnego niż z tradycyjnymi sojusznikami USA.” [DW]
„Nowe informacje o tym znanym przestępcy seksualnym [Jeffrey’u Epsteinie] pojawiają się prawie co tydzień. Oto krótkie podsumowanie tego, kto publikuje dokumenty dotyczące Epsteina, co zawierają i co będzie dalej.” WIRED ma przydatną ściągawkę informacji dotyczącej tego co się dzieje z tymi dokumentami a na stronie Guardiana możecie obejrzeć właśnie udostępnione zdjęcia. [WIRED], [The Guardian]
Trump ułaskawił polityka demokratycznego z Teksasu bo ten obiecał, że zmieni partię. Po uzyskaniu ułaskawienia tego nie zrobił i Donald Trump jest rozeźlony. Kolejny poważny news z poważnego kraju. [BBC]
Oceania
Rząd Australii domaga się raportów na temat ilość zdezaktywowanych kont w mediach społecznościowych w związku ograniczeniem dostępu do nich dla młodzieży. [AP News]
Na Antypodach trwa właśnie lato. Nowa Zelandia ma przerwę wakacyjną (przynajmniej według niektórych) praktycznie do marca. Artykuł Guardiana zadaje pytanie czy to dobrze, czy może takie zawieszenie działalności państwa może mieć negatywne skutki. [The Guardian]
Ekonomia i gospodarka
Na pewno widzicie na ulicach większych miast SUVy. Jednak te wielkie auta to nic w porównaniu do modeli, które podróżują po amerykańskich drogach. Niektórzy by chcieli żeby te auta trafiły Do Europy ale inni walczą o to żeby do tego nie dopuścić. [###]
„Według danych OECD za 2023 rok w Polsce 79% osób w wieku 25-34 lata, których przynajmniej jedno z rodziców miało wyższe wykształcenie, samo może pochwalić się takim wykształceniem. (...) A jak to wygląda w przypadku osób, których rodzice nie skończyli szkoły średniej? W Polsce tylko 11% takich osób skończyło studia – mniej było tylko w Słowacji (3%), Litwie (4%) i Węgrzech (6%). (...) Nierówności edukacyjne to nie tylko funkcja talentów i dziedziczonych zdolności intelektualnych. To przede wszystkim funkcja tego, w jaki sposób jest zorganizowany system edukacyjny. W Polsce – jak widać – coś z tym systemem jest nie tak.” [###]
„W ostatnich dniach Paramount ogłosił rozpoczęcie próby wrogiego przejęcia Warner Bros. Discovery, zaledwie kilka dni po tym, jak Netflix zawarł umowę dotyczącą zakupu znacznej części tego medialnego giganta.” Na czym to polega tłumaczy ABC News. [ABC News]
„UE wszczęła dochodzenie w celu oceny, czy Google narusza europejskie przepisy dotyczące konkurencji, wykorzystując treści internetowe wydawców i twórców YouTube do celów sztucznej inteligencji.” [The Guardian]
„To, co dzieje się wokół kryptowalut – na poziomie dyskursu, agresywnej promocji, gorączki spekulacyjnej – przypomina pod wieloma wzglądami to, co działo się wokół złota wśród amerykańskiej libertariańskiej prawicy w latach 70.” [Krytyka Polityczna]
Nauka i technologia
„Stało się! W 2025 roku emisyjność produkcji prądu w Polsce spadła do poziomu, przy którym w całym cyklu życia nawet mały samochód benzynowy będzie bardziej emisyjny od dużego elektrycznego SUVa. Jak to możliwe?” [Wysokie Napięcie]
Ile kosztuje w roku 2025 magazynowanie energii w wielkoskalowych magazynach bateryjnych? Około 65 dolarów za MWh. Czy to dużo? To stawka, która przy której zmagazynowanie połowy słonecznej generacji w słoneczny dzień i przerzucenie jej na wieczór, gdy rośnie zapotrzebowanie jest nadal sporo tańsze niż optymistyczna cena przewidziana w kontrakcie na elektrownię jądrową. Przy spadających cenach baterii i PV, w roku 2040 ta różnica będzie jedynie większa. [Ember Energy]
„Według analizy opublikowanej w środę, ocieplenie temperatur oceanów spowodowane zmianami klimatycznymi wywołanymi przez człowieka przyczyniło się do intensywnych opadów deszczu, które w ostatnich tygodniach spowodowały śmiertelne powodzie i osunięcia ziemi w całej Azji.” Nie wiemy jak Wy, ale dla nas to brzmi dokładnie jak to co czytaliśmy o skutkach katastrofy klimatycznej już lata temu. [AP News]
„Pomimo ogromnych nakładów finansowych, najnowsze badania sugerują, że tylko 10–15% przypadków choroby Parkinsona można w pełni wyjaśnić genetyką. Pozostałe trzy czwarte przypadków pozostaje w praktyce tajemnicą.” Artykuł WIRED opisuje potencjalne rozwiązanie tej tajemnicy. [WIRED]
„Według raportu opublikowanego w czwartek przez Amerykańskie Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC) dzieci, które w poprzednim sezonie zostały zaszczepione przeciwko COVID-19, miały znacznie mniejsze ryzyko wizyt na oddziale ratunkowym i w pogotowiu ratunkowym związanych z wirusem.” [CNN]
„Według najnowszych badań, które sugerują współpracę między tymi dwoma drapieżnikami, po raz pierwszy zaobserwowano orki i delfiny polujące wspólnie na łososie u wybrzeży Kolumbii Brytyjskiej.” [The Guardian]
„Australijski prototypowy ”lojalny skrzydłowy„ MQ-28 Ghost Bat dołączył do elitarnego grona – bezzałogowych samolotów bojowych, z których z powodzeniem odpalono pocisk rakietowy powietrze–powietrze naprowadzany radiolokacyjnie i poraził cel. Test odbył się na poligonie Woomera 8 grudnia. Ghost Bat zniszczył cel latający Phoenix za pomocą pocisku AIM-120 AMRAAM. RAAF i Boeing Defence Australia są drugim zespołem, który zaliczył taki sukces. W ubiegłym miesiącu turecki dron Kızılelma zestrzelił cel latający za pomocą pocisku Gökdoğan.” [Konflikty]
Na poprawę humoru mamy dla Was galerię zdjęć przygotowaną przez Guardiana z mniej lub bardziej dzikimi zwierzaczkami. [The Guardian]
“It’s dangerous to go alone! Take this.”
Idee, kultura, społeczeństwo
Pewnie obiło się wam o uszy jak naziści w 3 Rzeszy Niemieckiej walczyli ze „sztuką wynaturzoną/zdegenerowaną”, ale czy wiedzieliście, że walczyli także z krojami pisma? Nie był to pierwszy przypadek kiedy Fraktur stał się kontrowersyjny (Wikipedia ma cały artykuł o sporach związanych z tym krojem pisma) ale teraz chcemy zwrócić waszą uwagę na absolutnie wyimaginowane powody jakie naziści mieli żeby się oburzyć na kształt literek o czym przeczytacie na stronie Worldcrunch. A dlaczego o tym piszemy? Otóż administracja Donalda Trumpa wypowiedział wojnę innemu krojowi pisma, najwyraźniej to, że jest przyjazny osobom z problemami z czytaniem godzi w powagę i godność Donalda Trumpa o czym pisze BBC. [Worldcrunch],[BBC]
The Guardian przygotował cykl artykułów o zjawisku tworzenia zdjęć pornograficznych prawdziwych osób z pomocą różnych komputerowych narzędzi (w tym także tzw „sztucznej inteligencji”). Jeden tekst skupia się na polityczce, której kampania wyborcza została zagrożona przez wyciek takich materiałów, inny jest o tym jak nastoletnie dziewczyny muszą zmagać się zagrożeniem płynącym ze strony kolegów korzystających z aplikacji do „rozbierania ich” a kolejny jest o tym jak kilka kobiet ciężko walczyły o to żeby Wielka Brytania uznała, że tworzenie takich materiałów będzie karane. Temat jest trudny ale tym bardziej polecamy te teksty Waszej uwadze. [The Guardian]
Kontynuując trudne tematy polecamy Wam trochę starszy tekst Guardiana zastanawiający się nad tym czy algorytmy na stronach porno nie kreują zapotrzebowania na materiały pedofilskie.
W Anglii i Walii co miesiąc aresztowanych jest ponad 850 mężczyzn za przestępstwa związane z wykorzystywaniem dzieci w Internecie. Pochodzą oni z różnych środowisk: są wśród nich nauczyciele, policjanci, lekarze, prezenterzy telewizyjni. Liczba ta rośnie z każdym rokiem. Jak do tego doszło?
Jesteście ciekawi w jaki sposób ratownictwo medyczne pojawiło się w Stanach Zjednoczonych? Co wspólnego miał z nim Ronald Reagan? Waszą ciekawość zaspokoi pierwszy tekst z serwisu EMS1. A jeśli chcecie się dowiedzieć w jaki sposób serial telewizyjny pomógł rozpropagować to na cały kraj (brzmi bardzo amerykańsko, prawda?) to zerknijcie do tekstu Coffee or Die. [EMS1], [Coffee or Die]
Monachium znane jest dzisiaj jako stolica Bawarii gdzie ludzie grają w piłkę, noszą śmieszne spodnie i piją piwo z dużych kufli, głównie w październiku. Monachium było jednak również matecznikiem nazistów. Jednak zaraz po zakończeniu I wojny światowej była to również stolica efemerycznej Bawarskiej Republiki Rad (nie przetrwała ona nawet miesiąca). Czym była Bawaria te lekko ponad 100 lat temu, skąd wzięli się tam komuniści i ich republika rad, a także jak to się ma do bycia matecznikiem nazistów? Opowiada Miłosz Szymański z podkastu Za Rubieżą. [###]
„Żyją wśród nas osoby, które wierzą w wielu bogów opiekujących się poszczególnymi elementami świata, w dusze przodków pozostające w kontakcie ze światem żywych i jednocześnie w formę reinkarnacji. Palą ofiarne ognie, zwracają szczególną uwagę na momenty przełomowe roku, takie jak przesilenia i równonoce, i żyją według wskazań swojej religii. A nie jest to łatwe, jeśli nikt nigdy tych wskazań nie spisał. Mowa o rodzimowiercach, grupie wyznaniowej, która odwołuje się do przedchrześcijańskich wierzeń Słowian. Rozmawiam o niej z prof. Piotrem Grochowskim, folklorystą, kulturoznawcą i etnologiem z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.” [###]
„Czy Bogdan Rymanowski powinien powiedzieć prof. Cichosz, że gada głupoty? Czy nedandertalczyk był mięsożerny? Czy krytyka warsztatu dziennikarskiego to cenzura i odbieranie wolności słowa?” [###]