Wydanie 27, 07.05.2021
To z kwietnymi autostradami, afrykańską Superligą piłkarską i niechcianymi robopsami
W tym tygodniu miał miejsce rozłam po stronie opozycji i jej część poparła rząd PiS-u przy głosowaniu w sprawie unijnego Funduszu Odbudowy. Sprawa wzbudziła ogromne kontrowersje. Nie jesteśmy tygodnikiem politycznym, więc powstrzymamy się od wyrażenia naszej opinii, choć na pewno domyślicie się, co o tym sądzimy. A teraz zapraszamy na wycieczkę dookoła świata.
Zapraszamy również na nasze konto na Twitterze, konto na Instagramie oraz do przekazywania nam swoich uwag w formie komentarza. Linki do naszych kont na social mediach znajdziecie w zakładce o nas.
Polska
Na węźle Stanisławie przy autostradzie A1 powstała pierwsza łąka kwietna. Nowe nasadzenia to mieszanka prawie 40 rodzajów roślin. Docelowo, gdy wyrosną, mają zastąpić dotychczasową trawiastą nawierzchnię i tym samym zminimalizować wpływ trasy szybkiego ruchu na środowisko. Latem na łące pojawi się ok. 100 tys. roślin, które staną się naturalnym siedliskiem dla nawet 160 tys. pszczół i innych zapylaczy. [Trójmiasto.pl]
Czy marzenie o Unii Europejskiej zrodziło się w czasie bitwy pod Olszynką Grochowską w 1831 roku, gdy polskie wojska dały bohaterski odpór rosyjskiemu najeźdźcy? Są poszlaki, żeby tak sądzić. Brał w niej bowiem udział Wojciech Jastrzębowski, który niedługo potem spisał „Konstytucję dla Europy”. W tekście tym przedstawił wizję zjednoczonych narodów Europy, która ziściła się dopiero wiele pokoleń później. Warto pamiętać, że wspólna Europa to także wielka idea polskiej wyobraźni politycznej. [Gazeta Wyborcza (TWARDY PAYWALL)]
Dyplomatyczny spór o aborcję z Czechami. Antoni Wręga, ambasador Polski w Republice Czeskiej, wystosował w marcu list do czeskiego ministra zdrowia Jana Błatnego. W liście wyraził zaniepokojenie w związku z procedowaną przez izbę wyższą tamtejszego parlamentu ustawą w sprawie aborcji. Ustawa zakłada uproszczenie procedur dotyczących zabiegu przerywania ciąży wykonywanego na obywatelkach innych państw UE. Wręga w rzeczonych przepisach dostrzegł niebezpieczeństwo rozwoju turystyki aborcyjnej związanej z zaostrzeniem polskiej legislacji w tym zakresie po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 2020 r. W odpowiedzi szef czeskiego resortu zdrowia odpowiedział, że nie ma na rzeczony proces legislacyjny wpływu, bowiem projekt wyszedł z izby wyższej parlamentu, a nie od rządu. Zwrócił też uwagę, że przepisy te są w pełni zgodne z prawem Unii Europejskiej. Ustawa najprawdopodobniej zostanie uchwalona. [Rzeczpospolita]
Europa
W zeszłym roku w Niemczech popełniono około 45 tys. przestępstw na tle politycznym. To oznacza wzrost o 8% w porównaniu do roku poprzedniego. Około połowa tych przestępstw została przypisana prawicowym ekstremistom, a blisko 25% ekstremistom lewicowym. [Voice of America]
Czechy zmieniają ordynację wyborczą przed tegorocznymi wyborami parlamentarnymi. D'Hondt zostanie zastąpiony automatycznym podziałem dwustopniowym. Ta metoda przeliczania mandatów zdecydowanie bardziej wspiera mniejsze komitety niż metoda d'Hondta. Drugi artykuł pokazuje, jak zmieniłby się rozkład mandatów, gdyby nową ordynację nanieść na wybory z 2017 roku. [Brno Daily], [CT24]
Prawicowa partia PP wygrywa wybory w Madrycie, notując duży wzrost poparcia i mandatów. Aby mieć większość, potrzebują wsparcia chociażby jednej partii. Wybory te przyniosły również kompletną porażkę liberalnego ugrupowania Cs, które nie zdobyło żadnego mandatu. Wynik lewicowej partii Podemos był tak słaby, że jej lider Pablo Iglesias podał się do dymisji. Jego rezygnacja jest też związana z trudną kampanią, w czasie której dostał list z nabojem oraz ostrzeżeniem przed zagrożeniami „komunizmu”. [DW]
Parlament belgijski zatwierdził plan wygaszania elektrowni atomowych na terenie swojego kraju. Ostatnia z nich przestanie działać w 2025 r., a lukę po energii jądrowej rząd planuje wypełnić gazem. [The Brussels Times]
Wiceprzewodnicząca KE nawołuje do stworzenia prawa, które będzie chroniło niezależne dziennikarstwo, twierdząc, iż „UE musi zrozumieć, że dziennikarstwo jest jednym z filarów demokracji”. Jej zdaniem na ten moment KE nie jest uzbrojona w wystarczające środki, aby dziennikarzy chronić. Jako przykład można przytoczyć sprawę dotyczącą KESMA – węgierskiego konglomeratu medialnego, który jest powiązany z władzą i utrzymuje kontrolę nad mediami. UE brakuje mocy sprawczej, aby w jakikolwiek sposób zareagować. [Euronews], [EURACTIV]
Europarlamentarzyści z ramienia PiS próbowali przeforsować głosowanie nad zablokowaniem budowy gazociągu Nord Stream 2 na poziomie PE. Wniosek został odrzucony głosami konserwatystów z EPP, liberałów z RE oraz lewicy z S&D. Jedyną grupą, która wsparła pomysł, byli zieloni z G/EFA. [EURACTIV]
Gdy na poziomie UE dalej toczą się rozmowy o paszportach covidowych, ich wyglądzie oraz szczepionkach, które powinny zostać w nim uwzględnione, Węgry i Słowenia zdecydowały, że będą nawzajem respektować swoje krajowe covidowe certyfikaty bez oglądania się na UE. [EURACTIV]
Możecie pamiętać z wydania 2. tekst o tym, jak ofensywa prezydenta Macrona przeciwko radykalnemu islamowi prowadzi do konfliktu z serwisami prasowymi, takimi jak Financial Times czy Politico. Najwyraźniej francuscy generałowie nie czytają Tygodnika Neuropa, ponieważ wystosowali list otwarty, w któym narzekają na bezczynność państwa i właściwie grożą przewrotem wojskowym. Portal Defence24 przedstawia dość bezstronne omówienie listu, pokazując, w jaki sposób łączy się on ze zbliżającymi się powoli wyborami prezydenckimi. [Defence24]
Zaledwie miesiąc po wyborach parlamentarnych w Bułgarii zostały rozpisane kolejne wybory. Powodem takiego stanu rzeczy jest brak możliwości stworzenia koalicji rządowej. [EURACTIV]
Mołdawski Sąd Konstytucyjny ogłosił, że wprowadzony przez parlament stan wyjątkowy jest nielegalny. Pozwoliło to prezydentce Mai Sandu rozwiązać parlament i ogłosić przedterminowe wybory, które mają się odbyć 11 lipca. Po miesiącach politycznego klinczu prozachodnia prezydentka osiągnęła swój cel. Jeśli w wyborach parlamentarnych jej ugrupowanie powtórzy sukces swojej liderki z wyborów prezydenckich, to Mołdawia ma szansę mieć prawdziwe antyoligarchiczny i prozachodni rząd gotowy na przeprowadzanie zdecydowanych reform. Brzmi to bardzo podobnie do tego, o czym pisaliśmy w wydaniu 25., ale zapewniamy, że chodzi o inny wyrok. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Bliski i Środkowy Wschód
Netanjahu nie sformował rządu w terminie, w którym był do tego zobligowany. W najbliższym czasie zostaną podjęte próby budowy koalicji przez innych polityków. Jeśli się to nie uda, to perspektywa kolejnych już wyborów w Izraelu staje się jak najbardziej realna. [Apnews]
Po tragedii na górze Meron Izrael pozostaje w żałobie. Na obchody święta Lag ba-Omer nie zjechało więcej osób niż w poprzednich latach, jednak w tym roku w miejscu obchodów ustawiono konstrukcje odgradzające tradycyjne ogniska od wiernych. W efekcie utworzyło to wąskie gardła, w których tłum na siebie napierał. W wyniku stratowania zginęło 45 osób. [DW]
Po 10 latach wojny w Syrii i zmianie w Białym Domu coraz więcej wskazuje na zbliżający się koniec wykluczenia Syrii i jej prezydenta Baszara al-Asada ze wspólnoty arabskiej. Media donoszą o spotkaniu wysokich rangą przedstawicieli wywiadu Syrii oraz Arabii Saudyjskiej, do którego miało dojść w Damaszku. Arabia Saudyjska była jednym z krajów najaktywniej wspierających syryjskich rebeliantów. Podobne zamiary normalizacji stosunków z Syrią sygnalizują również Egipt i Zjednoczone Emiraty Arabskie. W kontekście spotkania w Damaszku warto przypomnieć równie niezwykłe spotkanie, do którego doszło w Bagdadzie, gdzie Saudowie rozmawiali z Irańczykami. Syria została wyrzucona z Ligi Arabskiej w 2012 roku.
[Al-Monitor]2 maja minęła 10 rocznica zabicia przez amerykańskie siły specjalne Osamy bin Ladena, największego wroga Ameryki i wieloletniego lidera Al-Kaidy. We wrześniu minie 20 lat od najsłynniejszych zamachów samobójczych XXI wieku. Również w tym roku z Afganistanu mają wycofać się Amerykanie. Jak radzi sobie dzisiaj Al-Kaida? Co słychać u organizacji, której dzieckiem niejako było samozwańcze Państwo Islamskie? Polecamy tekst Tomasza Rydelka. [Puls Lewantu]
Azja
O finansach Chin pisaliśmy już wielokrotnie: Pomimo drugiego największego PKB na świecie w ujęciu PKB per capita Kraj Środka jest niewiele bogatszy od Czarnogóry. Nierówny rozkład majątku (GINI Chin jest wyższy, czyli gorszy, niż w Stanach Zjednoczonych) jest też stosunkowo rzadko poruszany w literaturze ekonomicznej. Project Syndicate przekonuje, że kluczem do skutecznego stanowiska wobec Chin jest to, aby nie traktować kraju jako ekonomicznego monolitu. [Project Syndicate]
Pod koniec kwietnia internet obiegły nagrania z wymiany ognia na granicy między Tadżykistanem a Kirgistanem. W starciach zginęło łącznie 23 żołnierzy, a ponad 200 zostało rannych. Starcia w tym regionie są zapalnym punktem od lat. W roku 2019 w starciach użyto nawet artylerii. Najważniejszymi punktami sporu są dostęp do ograniczonych zasobów wodnych, przeludnienie, a także nie w pełni zdemarkowana granica. Komentarz od OSW. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Na łamach Tygodnika wielokrotnie informowaliśmy o puczu wojskowym w Mjanmie (Birmie), o protestach i o ich brutalnym tłumieniu przez wojskowych. Dzisiaj proponujemy wywiad z dr. Michałem Lubiną, w którym opowiada on raczej o społecznej i kulturowej stronie tego targanego wydarzeniami politycznymi kraju. Skąd tak przemocowy buddyzm? Skąd izolacjonizm? Bez choć odrobiny tła ciężko odpowiednio odbierać informacje z kraju, o którym media informują głównie w kontekście przemocy i prześladowań. [Okiem Maleny]
Afryka
W wydaniu 16. pisaliśmy o nowych zachorowaniach na ebolę w Afryce. Teraz Demokratyczna Republika Konga ogłosiła koniec epidemii, która wtedy się rozpoczęła. Na szczęście dzięki szczepionkom oraz zdecydowanym działaniom władz z powodu zarażenia wirusem zmarło tylko 6 osób. W porównaniu do epidemii z 2018-2020, kiedy zginęło ponad 3 tysiące osób, jest to zdecydowana poprawa. [Reuters]
W ramach śledczego programu dokumentalnego Frontline nadawanego w telewizji PBS wyemitowano dokument „Uciekając z Erytrei”, opowiadający o jednym z najbardziej represyjnych reżimów na świecie. Bezprecedensowe śledztwo pod przykryciem ukazuje tortury, bezpodstawne aresztowania oraz nieograniczony przymusowy pobór. [PBS]
Większość krajów afrykańskich polega na COVAX, programie Światowej Organizacji Zdrowia, stworzonym w celu zapewnienia biednym krajom równego dostępu do szczepionek w walce z pandemią. Główny dostawca tego programu, Serum Institute of India (SII), produkuje szczepionkę dwudawkową AstraZeneca. Jednak zwiększony popyt wewnętrzny na dawki szczepionki w Indiach, gdzie pandemia wymyka się obecnie spod kontroli, przerwał dostawy szczepionek programu COVAX do Afryki. [DW]
W Etiopii za miesiąc odbędą się wybory, ale jest zbyt wcześnie, żeby pisać o przewidywanych wynikach. Skupimy się za to na tym, o czym piszemy od wydania 4. – konflikcie w Tigraju. Serwis Al-Dżazira przygotował podsumowanie najważniejszych wydarzeń tego konfliktu, a poza samym artykułem znajdziecie tam podcast oraz materiały wideo. [Al-Dżazira]
Superliga piłkarska w Europie upadła w kilka dni. Dlaczego zatem jej najwięksi przeciwnicy są jednocześnie największymi zwolennikami utworzenia analogicznej Superligi w Afryce? Jak wygląda ligowa piłka nożna w Afryce? Kto jest najbardziej utytułowanym polskim trenerem piłkarskim za granicą kraju i ile pucharów Afryki zdobył? Dlaczego działacze narodowych federacji muszą czasami z walizką pieniędzy lecieć na miejsce meczu i płacić własnym zawodnikom? Na te i wiele innych pytań, które sprawiają, że afrykańska piłka nożna może zainteresować nie tylko piłkarskich kibiców, odpowiada w Dziale Zagranicznym Adam Kotleszka, komentator sportowy i twórca Magazynu Lig Egzotycznych.
Ameryka Łacińska
Kolumbia protestuje pomimo tego, iż prezydent Iván Duque ogłosił wycofanie się rządu z planowanych reform podatkowych, które wyprowadziły ludzi na ulice. Brutalność policji (obecnie mówi się o 20 ofiarach) oraz kolejne postulaty ciągle napędzają protesty. [BBC]
Ku naszemu zaskoczeniu wygląda na to, że do tej pory nie pisaliśmy w Tygodniku o Nayibe Bukele, populistycznym prezydencie Salwadoru. Teraz to naprawiamy, a pretekstem jest kryzys konstytucyjny w tym kraju. Mimo wygrania wyborów prezydenckich w 2018 roku wiele z jego pomysłów zostało zablokowanych przez Sąd Konstytucyjny i Rzecznika Praw Obywatelskich, więc prezydent postanowił ustawą usunąć sędziów z Sądu Konstytucyjnego. [Al-Dżazira]
Brazylijscy politycy mogą mieć uczucie déjà vu. W zeszłym roku chcieli przegłosować prawo mogące przyspieszyć wycinkę lasów w Amazonii i po międzynarodowych naciskach wycofali się z tego pomysłu. Obecnie projekt ten jest ponownie procedowany i ponownie międzynarodowe firmy grożą bojkotem. [DW]
Ameryka Północna
Skrajnie prawicowa organizacja Proud Boys, o której mogliście przeczytać przy okazji wydań 13. i 14. naszego newslettera, otrzymała dotacje z nieoczekiwanego źródła. Większość środków zebranych na leczenie członków Proud Boys ranionych w grudniowych zamieszkach w Waszyngtonie pochodziło od darczyńców z chińskim nazwiskiem. Tym, czym sobie zaskarbili poparcie chińskiej diaspory w USA, jest głośna antykomunistyczna retoryka. [USA Today News]
W grudniu zeszłego roku nowojorska policja przedstawiła nowy nabytek – psa robota od firmy Boston Dynamics. Nie spotkał się on z ciepłym przyjęciem przez opinię publiczną i został zwrócony, a kontrakt z firmą anulowany. Jednak poza zarzutami, że robopies był „dziwny”, amerykańska organizacja ACLU zajmująca się prawami obywatelskimi zwróciła również uwagę na poważniejsze zagrożenia, jakie mogą być związane z używaniem takich urządzeń przez policję. Warto też pamiętać, że mimo tego, iż Nowy Jork się wycofał z kontraktu, istnieją też inne miasta, które testują takie rozwiązania. [NPR], [ACLU]
Oceania
Krajobraz miasteczek południowej Australii (zagłębia upraw pszenicy) jest pełen ogromnych silosów. W ciągu ostatnich kilku lat pojawił się trend malowania tych obiektów przez lokalnych artystów. Monotonne budynki przekształcają się w „płótna” pod największe na świecie obrazy kolorowych postaci, ptaków, koni i innych obiektów z życia codziennego. Materiał dostępny do 7 czerwca. [Arte]
Ekonomia i Gospodarka
Rządzący szykują się na batalię z KE odnośnie do krajowego planu wygaszania górnictwa węgla kamiennego i wynegocjowanej ze stroną społeczną umowy. Jest to niejako przełomowy dokument, który jako pierwszy w kraju jasno stwierdza, że wszystkie kopalnie węgla kamiennego zostaną zamknięte. Jednak, jak pokazują rynkowe trendy i historia takich ustaleń, prezentowana data końca wydobycia w 2049 roku jest nierealna. Popyt na krajowy węgiel energetyczny wygaśnie najpewniej dekadę wcześniej. [Wysokie Napięcie]
Na prawej stronie krajowej sceny publicystycznej od pewnego czasu popularyzowany jest zielony konserwatyzm. Co zatem mówi o transformacji energetycznej konserwatywna strona komentatorów? Czy ma recepty wyraźnie inne niż często demonizowane wizje lewicy? Okazuje się, że mówią niemal tym samym głosem. Paweł Musiałek, dyrektor Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego1, przedstawia rekomendacje koniecznej transformacji energetycznej. Wymienia on m.in. ostre cięcie w kopalniach i elektrowniach węglowych. Atom? Pod znakiem zapytania, ze względu na wysokie ryzyko inwestycyjne (potężne przekroczenia harmonogramów i zakładanych budżetów w projektach prowadzonych na Zachodzie w XXI wieku.) Gaz? Jak najbardziej. Do zastąpienia/zazielenienia w latach 40. Brzmi to jak postulat umiarkowanej lewicy, jakże często wyśmiewany w bardzo pokrewnych autorowi środowiskach. [Klub Jagielloński]
Nauka i Technologia
Hightechowe rozwiązania genetyczne dalej w służbie ludzkości, czyli jak powstrzymać rozprzestrzenianie się niektórych wirusów u ich zarania zamiast leczyć dopiero skutki. Komary GMO zwalczające same siebie? Czemu nie! [CNN]
Wraz z coraz szerszą dystrybucją szczepionek i cofaniem się fali epidemicznej w krajach Zachodu uwaga opinii publicznej i badaczy przesuwa się z hospitalizacji i śmierci na zjawisko tzw. „długiego COVIDu”. Ok. 1,5% populacji Wielkiej Brytanii w wieku produkcyjnym raportuje negatywne objawy związane z koronawirusem trwające dłużej niż 3 miesiące. Najwięcej (ponad 15% spośród osób z pozytywnym testem na koronawirusa) jest wśród nich osób w przedziale 25-34 i w średnim wieku. Cierpią głównie kobiety. Wśród objawów można wymienić zmęczenie, bóle mięśni i głowy, a nawet problemy z uwagą przypominające początki demencji. Przyczyny i mechanika „długiego COVIDu” nie są znane, ale podobne zjawiska występowały też przy poprzednich wielkich epidemiach jak hiszpanka. Osobom z dolegliwościami – niestety tylko czasowo – zdają się pomagać szczepionki. [The Economist]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Rok 2020 był wyjątkowy nie tylko ze względu na pandemię. Odnotowano w nim także rekordową liczbę uwięzionych dziennikarzy na świecie. Listę otwierają Chiny, Turcja, Egipt i Arabia Saudyjska. The Committee to Protect Journalists prezentuje interaktywny artykuł, z którego dowiecie się jak wygląda sytuacja na świecie. [The Committee to Protect Journalists]
18 czerwca minie pięćdziesiąt lat od wypowiedzenia przez prezydenta USA Richarda Nixona „wojny z narkotykami”. Wojny, która nie została wygrana, nie może zostać wygrana i jest kosztowna. Z okazji tej rocznicy Michael Plant i Peter Singer argumentują nie tylko za dekryminalizacją narkotyków, ale też za ich zalegalizowaniem. [New Statesman]
22 kwietnia to Dzień Ziemi, a cały miesiąc jest nazywany Miesiącem Ziemi. Z tej okazji serwis Vox poświęcił tematom związanym z ochroną przyrody, kryzysem klimatycznym i nowymi technologiami wiele miejsca w swoich podcastach. Czy kuchenka gazowa jest bardziej eko od elektrycznej? Jak zmiany klimatu wpłyną na to, co jemy? Czy niepłodzenie dzieci jest dobrym sposobem na walkę o naszą planetę? Jak wygląda historia ruchów walczących o ochronę zagrożonych gatunków? Nie wiemy, czy znajdziecie odpowiedzi na wszystkie nurtujące was pytania, ale na pewno czegoś się z tych podcastów dowiecie. [Vox]
Tygodnik Neuropa jest prasówką, w której przy wyborze konkretnych artykułów kierujemy się wyłącznie ich merytoryczną jakością. W niektórych przypadkach nie możemy wszakże abstrahować od miejsca ich publikacji. Jednym z takich przypadków jest Klub Jagielloński - prawicowy think tank, którego były prezes został czynnym politykiem Zjednoczonej Prawicy. Zalecamy ostrożność przy czerpaniu innych informacji z tego źródła.