Wydanie 41, 13.08.2021

To z chińskim kurortem, białoruskimi partyzantami i płonącą Syberią

Aug 13, 2021

Jaki jest Tygodnik Neuropa każdy widzi. Zapraszamy w podróż dookoła świata, przez kolejne kontynenty i tematy, ale również na nasze ostanie wydanie specjalne: Pomocnik Neuropejski: Podcasty.

Przed niektórymi sekcjami znajdziecie krótki wstęp opisujący zdarzenia, które uznaliśmy za dostatecznie ważne, żeby o nich wspomnieć ale nie na tyle, żeby stworzyć bardziej szczegółowy opis. W wersji webowej tego wydania znajdziecie linki do artykułów o opisywanych wydarzeniach.

Polska

Dużo teraz w mediach o lex TVN, pewnie zauważyliście. Jednak, poza kwestią wolności słowa, jest jeszcze aspekt, który porusza się znacznie rzadziej. Kto za to wszystko zapłaci? My wszyscy. Marek Rabij w Tygodniku Powszechnym przekonuje o tym, że na utracie wiarygodności Polski na międzynarodowych rynkach stracą wszyscy. [Tygodnik Powszechny]
Jednak świat nie zatrzymuje się tylko dlatego, że PiS chce walczyć z wolnymi mediami. Gdy w Sejmie była awantura, w Trzemesznie doszło do zakończenia wielkiego strajku w firmie Paroc Polska. Może się to wam wydawać mało znaczące, zapraszamy jednak do lektury artykułu OKO.press, który tłumaczy dlaczego to ważne wydarzenie. [OKO.press]

Europa

Padł nowy rekord maksymalnej temperatury w Europie. 48,8 odnotowano w wschodniej części Sycylii. Barcelona zamierza przekształcić 21 dróg na tereny zielone dla pieszych. Strajk na kolei wprowadza chaos w Niemczech.

W Afganistanie toczy się właśnie wojna między Talibami a władzami państwowymi. 6 europejskich państw chce wznowienia deportacji imigrantów do tego państwa. Austria, Dania, Belgia, Holandia, Grecja i Niemcy obawiają się, że brak deportacji tylko zachęci obywateli tego kraju do opuszczenia swoich domów (sic!). [Euroactiv]
Po zwycięskich dla sił prozachodnich wyborach w Mołdawii, 6 sierpnia zaprzysiężono nowy rząd. Głównym celem nowego gabinetu będzie walka z korupcją oraz przybliżenie do Unii Europejskiej. Na jego czele stanęła Natalia Gavrilița, wieloletnia współpracownica prezydent Mai Sandu oraz tak samo, jak ona, absolwentka Harvardu. Jest to drugie obok Estonii państwo, w którym po demokratycznych wyborach kobiety pełnią funkcję zarówno głowy państwa, jak i szefowej rządu. [Euroactiv]
Grupa hakerów „Białoruscy cyberpartyzanci” w lipcu zhakowała serwery białoruskiej milicji oraz ministerstwa spraw wewnętrznych. Grupa twierdzi, że ma obecnie dostęp do danych wszystkich mieszkańców kraju. Codziennie dzielą się zdobytymi informacjami na temat „zdrajców narodu” współpracującymi z reżimem Łukaszenki. [CyberDefense24]
Minął rok od wybuchu protestów na Białorusi. Gdzie jest dzisiaj reżim Łukaszenki i jego pozycja, zarówno we własnym kraju jak i w relacjach międzynarodowych? Co przez ten rok się zmieniło, a co trwa bez zmian? Rozmawiają o tym Piotr Pogorzelski ze swoimi gośćmi – Anną Marią Dyner z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, dr Pawłem Usowem, politologiem, a także Alesiem Zarembiukiem, szefem Białoruskiego Domu w Warszawie.

Bliski i Środkowy Wschód

Jemeńscy pracownicy naukowi są zwalniani w Arabii Saudyjskiej. Oman zawiązuje sojusz wodorowy dla państw regionu. Lider Talibów spotka się z zabiegającymi o to Turkami „w stosownych okolicznościach”.

W Turcji znalazło schronienie 3,7 miliona syryjskich uchodźców. Obecnie jednak, w obliczu trudnej sytuacji ekonomicznej panującej w Turcji, stają się oni kozłami ofiarnymi. Po niedawnej bójce, w wyniku której zmarł 18-letni Turek, w Ankarze doszło do zamieszek, w wyniku których zdemolowano należące do Syryjczyków domy i sklepy. Zatrzymano 76 osób. [Al-Monitor]
W tym tygodniu zakończyły się rozmowy w Katarze, gdzie przedstawiciele Chin i USA rozmawiali z przedstawicielami Talibanu oraz rządu afgańskiego. W oświadczeniu wydanym po zakończeniu rozmów wezwano do przyspieszenia rozmów pokojowych, zaprzestania ataków oraz ogłoszono, że społeczność międzynarodowa nie uzna żadnego rządu, który zostanie ustanowiony przy użyciu siły. W tym samym czasie z Afganistanu płyną kolejne raporty mówiące o upadku kolejnych miast i terytoriów pod naporem Talibanu. [Reuters]
69 Palestyńczyków i Jordańczyków zostało skazanych w Arabii Saudyjskiej za wspieranie Hamasu. WIększość z nich od wielu lat pracowała w Arabii Saudyjskiej. Za wspieranie Hamas, a także organizowanie nielegalnych zbiórek dla palestyńskich fundacji, wydano surowe wyroki. Najwyższe z nich wyniosły nawet 22 lata więzienia. WIele organizacji z regionu uważa, że wydane wyroki są mocno przesadzone. [Al-Monitor]
Irański najwyższy przywódca wzywa urzędników irańskich do jak najsprawniejszego pozyskania szczepionek przeciwm koronawirusowi. Ajatollah Ali Chamenei, konserwatywny szyicki duchowny, wyraził opinię, że szczepionki powinny być zdobyte wszelkimi możliwymi sposobami. W Iranie codziennie umiera z powodu COVID-19 około 500 osób. W tym momencie Iran ma dostęp do szczepionek produkowanych w Rosji, Chinach, a także do preparatu AstryZenecki produkowanej w Korei Południowej. Dodatkowo Iran podjął się opracowania własnego preparatu i dystrybuuje go wśród swoich obywateli. Na ten moment, około 15% Irańczyków zostało zaszczepionych. [Al-Monitor]
Wyniszczająca wojna w Jemenie trwa już ponad 6 lat i 80% populacji polega na jakiejś formie pomocy humanitarnej. Co więcej, problemy w zaopatrzeniu w paliwa ciekłe i gazowe sprawiają, że rośnie presja na lasy, które nikną pod toporami Jemeńczyków, chcących tylko przetrwać. [Reuters]

Azja

Szef działu AI firmy stojącej za TikTokiem porzucił posadę, by przenieść się na Uniwersytet Kalifornii w Santa Barbara. Czy katastrofa klimatyczna podgrzewa konflikty graniczne w centralnej Azji? Bycie młodym aktywistą prodemokratycznym w Azji jest niebezpieczne.

Właśnie rozpoczęło się coroczne spotkanie chińskich liderów w resorcie Beidaihe. Artykuł SupChina opowie o historii tych tajemniczych spotkań, decyzjach jakie tam podejmowano oraz tym czy w tym roku jakieś ważne decyzje tam zapadną. [SupChina]
Rząd chiński ujawnił najnowszy plan pięcioletni, który zapowiada zwiększenie rządowej kontroli nad większością krajowej gospodarki. Eksperci oceniają, że sektor technologiczny zostanie dotknięty wyjątkowo mocno. Jeszcze przed ujawnieniem tego planu, chińskie władze zaczęły dociskać firmy technologiczne. Wygląda na to, że nie skończy się to przez najbliższych kilka lat. [BBC]
Chiny skazały kanadyjskiego biznesmana na 11 lat więzienie w odpowiedzi na zatrzymanie dyrektor wykonawczej koncernu Huawei przez rząd kanadyjski. [The New York Times]
Płonie Europa, płonie Ameryka i Afryka. Płonie także Azja. The Washington Post donosi o pożarach na Syberii, które są większe niż suma wszystkich innych pożarów jakie obecnie płoną. [The Washington Post]
Korea Północna kojarzy nam się z drakońskim reżimem oraz zacofaniem technologicznym. Będzie więc może zaskoczeniem, że kraj ten jest jednym ze źródeł ataków hakerskich, oraz że całkiem nieźle radzi sobie w internecie z rozprzestrzenianiem swojej propagandy. O północnokoreańskim soft power, o internecie i hakerach oraz o turystyce i vlogach z Korei Północnej opowiada w Dziale Zagranicznym Roman Husarski: analityk Instytutu Boyma, autor książki „Kraj niespokojnego poranka”, prowadzący bloga Wloczykij.org.

Afryka

Pożary trawią nie tylko Europę, w Algierii zabiły 65 osób. W Etiopii premier wezwał obywateli do wstępowania do wojska żeby walczyć w wojnie domowej. W Zambii odbywają się właśnie wybory prezydenckie i parlamentarne. Potencjalne zyski z upraw marihuany mogą przyspieszyć legalizację tej rośliny w wielu państwach.

Tydzień temu pisaliśmy o tym jak Sudan przygotowuje się do przyjęcia Statutu Rzymskiego, na podstawie którego działa Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze. W tym tygodniu rząd Sudanu zdecydował o przekazaniu do Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze obalonego dyktatora Omara al-Bashir, aby mógł zostać osądzony za zbrodnie przeciwko ludzkości i ludobójstwo. [DW]
Pisaliśmy wielokrotnie o problemach ze szczepieniami przeciwko koronawirusowi jakie mają afrykańskie kraje.Teraz przedstawiamy wywiad z Ayoade Alakija, który w Unii Afrykańskiej odpowiada za program szczepionkowy. „Mam wrażenie, że nie obchodzimy świata. Światowa społeczność nie dba o to, czy przeżyjemy, czy nie”. [The Washington Post]
W wydaniu 38. pisaliśmy o tym, jak Izrael został po 20 latach obserwatorem w Unii Afrykańskiej. Jednak dość szybko okazało się, że niektórzy członkowie Unii mają z tym problem. Kością niezgody jest to, jak Izrael traktuje Palestynę oraz ich obywateli. Obecny przewodniczący Unii Afrykańskiej Moussa Faki, jednak broni swojej decyzji. [The Star]
Jak informowaliśmy w wydaniu 5., populacja słoni żyjących w Namibii ma się dobrze i przez ostatnie 25 lat wzrosła z 7,5 tysiąca do 25 tysięcy osobników. Według rządu Namibii ta populacja jest na tyle duża, że słonie coraz częściej będą wchodzić w konflikty z mieszkańcami tego państwa i postanowił sprzedać 170 słoni chętnym nabywcom, którzy spełnią określone warunki mieszkaniowe dla największych lądowych ssaków świata. Teraz władze poinformowały o wynikach aukcji. Sprzedano jedynie 57 słoni do trzech kupców, z czego 2 z Namibii, a pozyskane w ten sposób środki wspomogą krajową ochronę przyrody. [Reuters]

Ameryka Łacińska

Ciężki pierwszy tydzień nowego prezydenta Peru. Parada wojskowa prezydenta Bolsonaro wywołała falę krytyki. Prezydent Bolsonaro został także pozwany przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym w Hadze przez grupą ludności rdzennej.

Prezydent Ortega do tej pory zapewniał sobie wygraną w zbliżających się wyborach prezydenckich, aresztując potencjalnych kontrkandydatów. Najwyraźniej stwierdził, że nie ma się co bawić w półśrodki. Właśnie zdelegalizowano największą partię opozycyjną w Nikaragui. Opozycjoniści uciekają z kraju a społeczność międzynarodowa protestuje. [BBC]
6 sierpnia kubańska Rada Stanu zatwierdziła prawo pozwalające na tworzenie prywatnych małych i średnich przedsiębiorstw. Dozwolone będzie działanie nie tylko tzw. cuentapropistas (mikrofirm mogących korzystać tylko z pracy krewnych albo innych samozatrudnionych), ale też powoływanie spółek z własnym kapitałem. Państwo pozostawia sobie jednak monopol w 124 sektorach gospodarki i utrzymuje szereg innych ograniczeń dla sektora prywatnego. Ruch jest odpowiedzią na kryzys gospodarczy oraz zdrowotny gnębiące Kubę, czego wyrazem są ostatnie protesty. [The Economist]
Przeciągająca się pandemia koronawirusa jest groźna dla kobiet z Ameryki Południowej. Jest groźna dla ich życia i zdrowia, ale także dla ich statusu społecznego i ekonomicznego. Al-Dżazira przedstawia jak pandemia może pogłębić istniejące nierówności między płciami na tym kontynencie. [Al-Dżazira]

Ameryka Północna

Administracja Prezydenta Joe Bidena ogłosiła zorganizowanie Szczytu na rzecz Demokracji 9-10 grudnia 2021. Susza w wschodniej części stanu Waszyngton zdewastowała plony zboża, które normalnie są czwartymi największymi w USA. Amerykański prawicowy dziennikarz odwiedził Węgry i był zachwycony tym co tam zobaczył.

W wydaniu 21. pisaliśmy o pierwszych planach prezydenta Joe Bidena na plan wielki plan infrastrukturalny. Dopiero teraz udało mu się go przepchnąć przez amerykański Senat. Jest to jednak historyczna chwila ponieważ za planem opiewającym na 1 bilion dolarów zagłosowało aż 19 republikanów co jest dość niezwykłe ostatnimi czasy. [NPR]
Właśnie pojawiły się wyniki ostatniego spisu powszechnego przeprowadzonego w Stanach Zjednoczonych. Demokraci oraz aktywiści społecznie obawiali się, że pandemia koronawirusa oraz końcówka prezydentury Donalda Trumpa zniechęci mniejszości do brania udziału. Wyniki sugerują, że nie miało to miejsca. Artykuł USA Today pokaże wam podsumowanie najważniejszych informacji ze spisu. [USA Today]
Małe opady w Kalifornii na wiosnę spowodowały rekordowo niski poziom wody w jeziorze Oroville, powodując wyłączenie z sieci elektrowni wodnej. Spadki w energii elektrycznej dostarczanej przez elektrownie wodne w Kalifornii są częściowo minimalizowane przez baterie podłączone do sieci. [Gizmondo], [The Star]
Pracownicy sektora nowych technologii New York Times zdecydowali się na półdniowy strajk po próbie wykluczenia m.in analityków danych z przystąpienia do Times Tech Guild, która ma szansę zostać największym związkiem zawodowym pracowników technicznych w USA. [Poynter]

Oceania

Rząd Australii jest krytykowany za wyznaczone cele klimatyczne. Podczas protestów został zniszczony budynek rządowy. Amerykański specjalista klimatyczny określi australijskie cele jako niewystarczające. Australijscy sportowcy wracający z Igrzysk Olimpijskich zostali zmuszeni do kwarantanny.

Australia zmaga się z trzecią falą koronawirusa, wywołaną wysoce zaraźliwym wariantem delta. W wymuszaniu lockdownu pomaga wojsko. Wyniki nieco przekraczające 300 zakażeń dziennie z polskiej perspektywy mogą wyglądać niewinnie, ale są bliskie rekordu i istnieje poważne ryzyko, że epidemia rozleje się na całe społeczeństwo, które nie jest w przeważającej części odporne, bo liczba ozdrowieńców jest znikoma, a program szczepień relatywnie mało zaawansowany. O dylematach związanych z dalszym utrzymywaniem „zero-covid” przez kraje dalekowschodnie pisaliśmy w wydaniu 30. [Reuters]

Ekonomia i gospodarka

Pandemia się jeszcze nie skończyła, ale odbudowa popandemiczna dla wielu państw już się zaczęła, jak to ma miejsce np. z Funduszem Odbudowy UE. Międzynarodowy Fundusz Walutowy przygotował analizę, jak inwestycje publiczne wpływają na powstawanie nowych miejsc pracy. W zależności od stopnia rozwoju państwa inwestycje w różne sektory gospodarki są efektywniejsze, jeśli chodzi o tworzenie miejsc pracy. Dla państw rozwiniętych jest to sektor energetyczny. [Międzynarodowy Fundusz Walutowy]
Według portalu Bloomberg, era taniego gazu ziemnego się skończyła. Ceny rosną z wielu powodów: zakłócenia w dostawach, odbicie gospodarcze po pandemii, zastój w eksporcie LNG. Za najważniejsze jednak uznano, że świat stoi przed zmianą strukturalną napędzaną przez transformację energetyczną. Przejście na gaz z energetyki węglowej było przez wiele krajów widziane jako dobra droga do ograniczenia emisji przy niewielkim nakładzie kosztów. Rosnący popyt na gaz ucieka możliwościom produkcyjnym, których rozwój jest ograniczany przez zmniejszenie nakładów inwestycyjnych, rosnący sentyment antygazowy oraz zaniepokojenie emisjami metanu, który wydziela się przy wydobyciu gazu ziemnego. [Bloomberg]
Koncerny energetyczne próbują przekonać do idei, że istnieje paliwo kopalne, które jest neutralnie klimatyczne. Wystarczy zapłacić mieszkańcom wsi za dbanie o lasy i w ten sposób otrzymać kredyt węglowy. Ale ci sami eksperci nie są w stanie policzyć owego pomysłu tak, żeby się zgadzało. [Bloomberg]
O ile liczba pasażerów krajowych lotów globalnie zbliża się już do poziomów przedpandemicznych, podróże międzynarodowe nie wróciły jeszcze nawet do połowy wyjściowego poziomu. Choć część krajów stara się od dłuższego czasu świadomie otwierać na turystów i ruch biznesowy, wielość regulacji i wynikająca z nich niepewność będzie zaburzać światowy ruch lotniczy być może jeszcze przez kilka lat. Zasady przekraczania różnych granic nie dość, że są złożone, to często zmieniają się z dnia na dzień i są nieadekwatne do realnego zagrożenia, co zniechęca podróżnych. [The Economist]

Nauka i Technologia

Specjalny raport Reutersa na temat recyklingu plastiku promowanego przez koncerny naftowe i chemiczne jako święty graal w walce z plastikowymi śmieciami. Według Międzynarodowej Agencji Energetycznej sektor gospodarki urośnie dwukrotnie do 2040 i będzie odpowiadał za największy wzrost popytu na ropę naftową. [Reuters]
Międzynarodowy Zespół ds. Zmian Klimatu opublikował pierwszą część szóstego raportu na temat zmian klimatu. Z tej okazji polecamy obszerne Q&A na temat tego raportu od [CarbonBrief]
Według badania przeprowadzonego dla brytyjskiego rządu, zastąpienie metanu wodorem w instalacjach domowych skutkowałoby czterokrotnym zwiększeniem liczby wypadków. Obecnie średnia liczba dla instalacji na gaz ziemny to 5,7 w przypadku zniszczonej kuchni, a 3,3 dla zniszczenia całego piętra. [Recharge]

Idee, Kultura, Społeczeństwo

W czasach hellenistycznych występował gwałtowny rozwój nauki i techniki, czego przykładem jest chociażby mechanizm z Antykithiry. Wpłynęło to także na mitologię, gdzie następowała technicyzacja różnych motywów, a nadprzyrodzone istoty zaczęły być zastępowane robotami. [Tygodnik Powszechny]
W jaki sposób możemy dowiedzieć się czegoś o ludziach, o których milczą kroniki (np. o chłopach)? O fascynujących historiach ludzi, do których życia mamy dostęp jedynie bardzo fragmentaryczny (np. spotykamy ich w momencie, gdy stają przed sądem, którego akta posiadamy) fascynująco opowiada prof. Michał Kopczyński.
The British Library bezpłatnie udostępniła online ponad milion stron brytyjskich gazet z okresu 1699-2009. W następnych 4 latach rokrocznie ten zasób będzie zwiększany o dodatkowy milion stron. Dostęp do reszty zbioru (obecnie 44 miliony stron, czyli 10% zasobów British Library) wymaga opłacenia abonamentu, ale zakładamy, że większość z Was nie będzie aż tak nienasycona. [ianVisits]
Watykan wymusza na hiszpańskich duchownych zaprzestanie zaangażowania w stowarzyszenie zajmujące się „terapią” konwersyjną. Kongregacja ds. Duchowieństwa zapowiedziała notę kierowaną do duchownych z Półwyspu Iberyjskiego, w której zastrzega, że kapłani nie mogą brać udziału w krytykowanych przez psychologów praktykach stowarzyszenie Verdad y Libertad. W nocie adresowanej do hiszpańskich hierarchów padło stwierdzenie, że „biskupi nie powinni wspierać, uczestniczyć i polecać terapii prowadzonych przez Verdad y Liberdad, jako że są błędne co do obranej metodologii i celów, które chce realizować”. [Tygodnik Powszechny]

Tygodnik Neuropa