Wydanie 57, 03.12.2021
To z podatkami, renesansową pornografią i kryciem pedofili przez CIA
Polscy dziennikarze stworzyli wam warunki, dzięki którym ciekawych wiadomości musicie szukać u nas – oto świeża porcja newsów z całego świata.
Uruchomiliśmy Patronite naszego projektu! Będziemy bardzo wdzięczni za każdą złotówkę i obiecujemy, że nie wydamy niczego na głupoty! Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Polska
Od pewnego czasu spór Gazety Wyborczej z jej właścicielem, koncernem Agora, przeszedł na poziom publicznej kłótni. Wojciech Orliński, wieloletni szef związku zawodowego w Agorze, a od niedawna nauczyciel chemii, opowiada o złożonej strukturze zależności między tymi podmiotami. Maluje też realistyczny obraz redakcji, wokół której narosło tak wiele mitów. Z wywiadu dowiemy się np. dlaczego Gazeta Wyborcza ocieplała wizerunek Tomasz Terlikowskiego i że nie było to zbyt roztropne. [Krytyka Polityczna]
Widok świateł na niebie w ciągu nocy – zorza polarna – to ponoć jedno z piękniejszych zjawisk przyrodniczych. Jesteśmy jednak w Polsce i tutaj można co najwyżej liczyć na permanentne zaśmiecenie nocnego nieba światłem. Krzysztof Story napisał reportaż dla Tygodnika Powszechnego o tym, jak wielkie szklarnie w Siechnicach sprawiają, że okolica wygląda jak dystopijny film science-fiction. [Tygodnik Powszechny]
Europa
Niemcy wprowadzają ograniczenia dla niezaszczepionych i planują wprowadzenie obowiązkowych szczepień dla niektórych grup zawodowych. Węgierski rząd ogłosił, że odbędzie się referendum w sprawie ustawy o zakazie „promocji ideologii LGBTQ”. Nominacja nowego premiera Czech przez prezydenta zarażonego koronawirusem.
Premier Włoch Mario Draghi oraz prezydent Francji Emmanuel Macron podpisali traktat kwirynalski. Wzorowany jest na traktacie elizejskim zawartym w 1963 pomiędzy Niemcami Zachodnimi a Francją, który do tej pory stanowi fundament relacji niemiecko-francuskich. Traktat kwirynalski nie tylko leczy dość burzliwe relacje pomiędzy oboma krajami, ale zawiera też zapisy dotyczące kooperacji w sprawach technologii 5G, lotów kosmicznych, obronności, migracji oraz kultury. [Politico]
Nowy kanclerz Niemiec ma być zaprzysiężony 8 grudnia. W poprzednim wydaniu zapowiadaliśmy szczegółowe analizy umowy koalicyjnej między partiami tworzącymi nowy rząd. W tym wydaniu mamy dla was taką analizę od dobrze wam znanego [Ośrodka Studiów Wschodnich].
W nowym niemieckim rządzie kandydatka Partii Zielonych na kanclerkę otrzyma tekę ministry spraw zagranicznych. Z wywiadu w Der Spiegel dowiecie się m.in co sądzi o ustępstwach, jakie jej partia musiała dokonać w czasie negocjacji koalicyjnych oraz co myśli o białoruskim kryzysie granicznym. [Der Spiegel]
W Niemczech sąd ogłosił wyrok w głośnym procesie – na karę dożywocia skazano członka tak zwanego państwa islamskiego. Przedmiotem sprawy był jego współudział w ludobójstwie oraz zbrodniach przeciwko ludzkości, a także morderstwo 5-letniej dziewczynki. Taha al-Jumilly, który dzisiaj ma 29 lat, w latach 2014-2015 brał udział w masakrze 3 tysięcy osób oraz uwięzieniu i zniewoleniu 7 tysięcy Jazydek w Syrii i Iraku. [NPR]
W kwietniu 1999 roku, przed swoim domem został brutalnie zamordowany serbski dziennikarz Slavko Ćuruvija. W czwartek, we wznowionym procesie, zapadły wyroki skazujące sprawców na od 20 do 30 lat więzienia. Na ławie oskarżonych zasiedli byli funkcjonariusze służb bezpieczeństwa. Wyrok nie jest prawomocny. Dlaczego zamordowano Ćuruvija? Jego największym przewinieniem była najprawdopodobniej ostra krytyka działań Slobodana Miloševića. [Balkan Insight]
Bliski i Środkowy Wschód
Czy rakiety wystrzelone przez rebeliantów Huti walczących w Jemenie mogą zagrozić Grand Prix Arabii Saudyjskiej? Kryzys wodny powoduje kolejne protesty w Iranie, a władze zatrzymały 67 osób. Tel-Awiw ogłoszony został najdroższym miastem do życia.
W Iraku od wyborów, które miały miejsce w październiku, nie udało się jeszcze uformować rządu. W kraju narasta napięcie i dochodzi do incydentów takich jak próba zamachu na urzędującego premiera. Obecnie porozumienie negocjują przywódcy ugrupowań szyickich, a w zeszłym tygodniu premier Al-Kazimi spotkał się z prezydentem oraz szefem departamentu sprawiedliwości próbując znaleźć rozwiązanie tego impasu. Więcej o politycznych puzzlach w artykule od [Al-Monitor].
Izrael ogranicza sprzedaż swoich systemów cybernetycznych do państw, gdzie używanie ich może naruszać zasady jego przeznaczenia – donosi izraelski Calcalist. Na liście państw dopuszczonych do kupna zaawansowanych izraelskich systemów, takich jak np. Pegasus, nie znajdą się Polska, Węgry czy Arabia Saudyjska i Maroko. Dodatkowo warto wspomnieć, że wydawca Pegasusa, firma NSO, została pozwana przez Apple za narażenie ich klientów na wyciek ich danych. [Reuters]
O spadającym kursie tureckiej waluty pisaliśmy wielokrotnie. Teraz dokładamy o jej wpływie na mało oczywiste miejsce – część syryjskiej prowincji Idlib, która kontrolowana jest przez grupy zbrojne, kontrolowane przez Turcję. Ceny rosną, zaopatrzenie jest słabe, a miejscowi coraz trudniej wiążą koniec z końcem. [DW]
W Wiedniu trwają rozmowy o powrocie do porozumienia nuklearnego z Iranem, z którego wystąpiły jednostronnie Stany Zjednoczone pod przywództwem Donalda Trumpa. Dzisiaj Iran stara się wywrzeć presję na zachód poprzez kontynuowanie wzbogacania uranu oraz oskarża Izrael o próby utrudniania rozmów. [Al-Monitor]
Arabia Saudyjska próbuje używać zachęt i gróźb, aby zastopować przeprowadzenie śledztwa ONZ w sprawie naruszania praw człowieka podczas konfliktu w Jemenie – donoszą źródła bliskie tej sprawie. Indonezja, najludniejszy kraj muzułmański świata, miała usłyszeć, że w przypadku głosowania za śledztwem, jej obywatele będą mieli utrudnione pielgrzymowanie do Mekki, a afrykańskie Togo otrzymało zachętę finansową oraz zapowiedź wsparcia w walce z terroryzmem. Następnie, oba państwa były nieobecne podczas stosownych głosowań. [The Guardian]
Azja
Często pojawiający się w sztuce ilustrującej japońskie miasta w XVIII i XIX wieku uliczni sprzedawcy są obecnie rzadkością. Zamiast nosić uprzęże z towarami, jeżdżą food truckami. Artykuł w Nikkei Asia opisuje ulicznych sprzedawców, których działalność podtrzymuje odchodzącą kulturę. [Nikkei Asia]
W Hongkongu otworzono nowe muzeum sztuki współczesnej – M+. Kiedy rozpoczęto jego budowę, krajobraz polityczny wyglądał całkiem inaczej. Wiele osób oczekiwało, że w nowym muzeum znajdzie miejsce współczesna sztuka Chińska, która z powodów politycznych nie ma miejsca dla siebie w kontynentalnych Chinach. Jednak po zmianach prawnych przeprowadzonych ostatnimi czasy w Hongkongu oraz zduszeniu długotrwałych protestów artyści nie wiedzą czego się spodziewać. Zapraszamy na lekturę długiego artykułu o sztuce i polityce. [CNN Style]
Women’s Tennis Association (WTA) – największa organizacja kobiecego tenisa ogłosiła, że zawiesza wszystkie turnieje jakie miały się odbyć w Chinach i Hongkongu. Wszystko z powodu tego jak Chiny zachowywały się w sprawie tenisistki Pengu Shuei (o jej oskarżeniach i zaginięciu pisaliśmy w wydaniu 55.). Dlaczego organizacja sportowa dała odpór azjatyckiemu mocarstwu, gdy w podobnej sprawie Interpol bez mrugnięcia okiem zaakceptował oświadczenia jakie przyszły z Chin? [Al-Dżazira]
Za około pół roku odbędą się wybory prezydenckie na Filipinach. Pisaliśmy już, że obecny, bardzo kontrowersyjny prezydent Duterte nie może w nich startować, a kandydat, którego popierał właśnie wycofał się z wyborów. CNBC przedstawi wam sylwetki wszystkich liczących się kandydatów – w tym boksera Mannyego Pacquiao. [CNBC]
Afryka
W wydaniu 50. przedstawiliśmy trudności związane ze zwrotem dzieł sztuki zrabowanych przez europejskie imperia w czasach kolonialnych. Od tego czasu w kwestii zwrotu Brązu Z Beninu zaszły znaczące zmiany. O tych konkretnych dziełach oraz ogólnie o kwestii rozliczania się muzeów z niechlubnej przeszłości opowie u Macieja Okraszewskiego dr Magdalena Pinker: kuratorka Zbiorów Sztuki Orientalnej w Muzeum Narodowym w Warszawie i wykładowczyni Katedry Arabistyki i Islamistyki Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego.
Rząd RPA prosił producentów szczepionek Johnson & Johnson oraz Pfizera do opóźnienia dostaw ze względu na zbyt duże zapasy w kraju. Tylko 35% dorosłych obywateli kraju jest w pełni zaszczepionych, ale program szczepień zwolnił. Wśród powodów tego są m.in eksport teorii spiskowych na temat szczepionek z Zachodu, a także przeszłość, w której odwoływano się do „nauki”, żeby uzasadnić rasizm. [US News]
Sąd apelacyjny w Botswanie podtrzymał wyrok z 2019 roku, który uznawał za niekonstytucyjne przepisy karzące za relacje pomiędzy osobami tej samej płci. Według sędziów te przepisy naruszały wolność, godność, prywatność oraz równość osób LGBTQ. Jest to odbierane jako zwycięstwo przez aktywistów i mają oni nadzieję, że będzie to wzór dla innych państw afrykańskich. [The Guardian]
Dwie osoby zmarły a osiemnaście zostało rannych po starciu protestujących z wojskiem francuskim w Nigrze. Protesty w regionie są wymierzone przeciw nieskutecznej walce z islamistami oraz obecności wojskowej Francji. W Sahelu bazuje ponad pięć tysięcy francuskich żołnierzy w ramach operacji Barkhane. 10 lipca prezydent Macron ogłosił ograniczenie kontyngentu. [Radio France Internationale]
Ameryka Łacińska
W Hondurasie odbyły się wybory prezydenckie i wygląda na to, że wygrała je Xiomara Castro. Americas Quarterly opisuje jak wynik wyborów wpłynie na to co się będzie tam działo dalej. Aby was zachęcić zdradzę, że mowa jest zarówno o narko biznesowych powiązaniach ustępującego prezydenta, jak i potencjalnych konfliktach małżeńskich przyszłej prezydentki. Za to The Guardian opisuje jak zmienią się stosunki Hondurasu z Tajwanem i jak wpłynie to na stosunki z Chinami i Stanami Zjednoczonymi. [Americas Quarterly], [The Guardian]
Pisząc o aborcji w Ameryce Południowej zwykle wspominaliśmy o Salwadorze – jest to państwo, gdzie kobiety mogą trafić do więzienia za poronienie. Niedawno Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka uznał, że Salwador naruszył prawa kobiety, która umarła w więzieniu na raka gdy odbywała wyrok właśnie za poronienie. [NBC News]
Były prezydent Argentyny został oskarżony o szpiegostwo. Sprawa jest o tyle ciekawa, że wiąże się z katastrofą okrętu podwodnego zaginionego w 2017 roku i twierdzeniami rodzin marynarzy, że są śledzeni i podsłuchiwani. Właśnie o to został oskarżony były prezydent. [Al-Dżazira]
Ameryka Północna
Zbliża się ten specjalny czas, na który wszyscy czekamy z niecierpliwością. Nie, nie chodzi nam o Święta ale o zawieszenie działalności wielu rządowych instytucji Stanów Zjednoczonych w związku z nie uchwaleniem budżetu na czas – tzw. shutdown. Jest to dość unikalna sytuacja na skalę światową. Dlatego też serwis Vox przygotował filmik tłumaczący genezę tego problemu jak i opisujący jak shutdown wpływa na funkcjonowanie kraju.
Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych zaczął rozpatrywać pierwszą z kilku spraw, które mogą osłabić federalną ochronę praw kobiet i doprowadzić, w najgorszym wypadku, do wprowadzenia zakazu aborcji w wielu stanach. The Guardian przedstawia 5 wniosków z obrad. [The Guardian]
Czy CIA łagodnie traktowała pracowników, którzy popełnili przestępstwa seksualne dotyczące nieletnich? Śledztwo BuzzFeed News oparte na dokumentach CIA zdaje się to sugerować. Czy obawa o możliwy wyciek sekretów uzasadnia karanie takich pracowników jedynie zwolnieniem z pracy? [BuzzFeed News]
Oceania
Premierka Nowej Zelandii zdecydowała o wysłaniu sił pokojowych na wyspy Salomona. 65 Nowozelandczyków dołączy tam do Australijczyków oraz sił z Fiji i Papui Nowej Gwinei. O zamieszkach na wyspach Salomona oraz ich przyczynach mogliście przeczytać w poprzednim wydaniu. [The Guardian]
Ekonomia i gospodarka
Podatki nie są po prostu niskie lub wysokie. Są wysokie dla jednych, a niskie dla drugich. W dzisiejszej Polsce najwyższe są dla ubogich, niskie dla bogatych, a globalne korporacje nie płacą ich wcale. Nowy numer magazynu 'Spięcie', czyli współpracy kilku polskich redakcji (Klub Jagielloński, Magazyn Kontakt, Krytyka Polityczna, Kultura Liberalna i Nowa Konfederacja) na temat podatków. [Magazyn Kontakt]
Temat inflacji jest ostatnio bardzo popularny w naszym kraju. Może się nam wydawać, że wiemy o co z nią chodzi – w końcu to prosty koncept. Jednak czasami warto dowiedzieć się odrobinę więcej i dlatego polecamy podcast od Ekonomia i cała reszta.
Upadek firmy Enron był jednym z większych skandali w 2001 roku. Nazwa firmy kojarzy się teraz głównie z fałszowaniem dokumentów oraz chciwością korporacji. Bloomberg sprawdził co obecnie dzieje się z szefostwem tej niesławnej firmy. [Bloomberg]
Nauka i Technologia
Wieść o wariancie Omikron koronawirusa zelektryzowała świat w ostatnich dniach. Jeśli szukacie jednego streszczenia spekulacji specjalistów na jego temat, zapraszamy do lektury artykułu Economista. Mimo, że pełniejszy obraz mutacji ze strony medycznej będziemy mieli dopiero za kilka tygodni, autorzy mają nadzieję, że doświadczenia z poprzednich fal pozwolą przejść społeczeństwom i gospodarkom majaczące na horyzoncie zawirowania łagodniej niż w przeszłości. [The Economist]
Źródło: The Economist 22 grudnia ma odbyć się start rakiety Ariane 5 wynoszącej na orbitę kosmiczny teleskop Jamesa Webba. Artykuł w Guardianie opisuje jakie zadania go czekają oprócz zastąpienia teleskopu Hubble'a. [The Guardian]
1 grudnia to Światowy Dzień AIDS. Nature prezentuje artykuł, który mówi o tym jak walka z koronawirusem powinna łączyć się z walką z wirusem HIV w Afryce – kontynencie dotkniętym przez jeden i drugi wirus bardzo mocno. Jednoczesna walka z tymi zagrożeniami dla życia ludzkiego jest ważna nie tylko z powodów humanitarnych – może też zapobiec powstawaniu nowych wariantów koronawirusa. [Nature]
Eksperyment Stanleya Millera należy do jednych z najsłynniejszych w historii biologii. Jego celem było sprawdzenie, czy na Ziemi w dalekiej przeszłości istniały warunki do zaistnienia życia. W wyniki doświadczenia powstały aminokwasy. W podcaście „60-Second Science” naukowcy przedstawiają wyniki swoich eksperymentów, które wskazują na to, że szkło jako materiał, z którego zbudowana była kolba, mogło wpłynąć na rezultat uzyskany przez Stanleya Millera. [Scientific American]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Wszelkie spływające statystyki pokazują masowe odejścia od Kościoła Katolickiego wśród młodych Polaków. Dla wielu osób jest to formalność, zerwanie szczątkowych od dawna więzi. Są jednak też tacy, którzy mieli wcześniej etap większego zaangażowania religijnego. Albo wciąż zaangażowani są ich bliscy. Z jakimi problemami zmagają się takie osoby? Szczegóły w podcaście Joli Szymańskiej „Też odchodzę” poświęconemu tematyce dystansowania się od i/lub odchodzenia z KK.
Magdalena Łanuszka o renesansowej... pornografii! „Artyści Renesansu nie słynęli z cnotliwego stylu życia, a przy tym bardzo chętnie czerpali inspiracje z nieprzyzwoitych elementów kultury antycznej, a swoje bezpruderyjne dzieła tworzyli techniką umożliwiającą masowe kopiowanie. Jednocześnie Kościół tępił zbyt śmiałe artystycznie przedsięwzięcia. Jednak niektóre ocalały do dziś... [odcinek dla odbiorców dorosłych]”. [Tygodnik Powszechny]
Kult Priapa, Jacques Joseph Coiny (wg Agostina Carracciego), Paryż 1798 / Wikimedia Commons Osoby LGBTQ to nie tylko młodzi, chociaż z takimi przedstawicielami się można teraz najczęściej spotkać. To także seniorzy, którzy teraz pierwszy raz mogą uczestniczyć w studniówce, podczas której naprawdę czują się akceptowani. O tym właśnie jest ten krótki film dokumentalny ze Stanów Zjednoczonych.
Ostatnim schrystianizowanym państwem Europy była Litwa. Od czasów chrztu, miejscowa religia pogańska, Romuva, nie miała łatwego życia, aż do XIX wieku, gdy religię tę zaprzęgnięto do elementu litewskości w romantycznej fali przebudzenia narodowego.W roku 2021 Europejski Trybunał Praw Człowieka nakazał Litwie, traktowanie Romuvy na równi z innymi religiami, czego Litwa długo odmawiała. Czym właściwie jest ta religia? Kim są jej wyznawcy? I na ile jest to element kulturowy, a na ile religijny? Zapraszamy na reportaż Działu Zagranicznego.
