Wydanie 73, 25.03.2022
To z Holokaustem bez Żydów, zwierzętami na frontach wojennych oraz śmiercią Madeleine Albright
Jak tam portfele? Gotowe na kolejną obniżkę podatków? Jeśli obecne ceny wywozu śmieci czy innych usług lokalnych wydają się wam wysokie to pomyślcie, co będzie po kolejnej reformie.
Normalnie w tym miejscu piszemy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronę zawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie.
Przypominamy, że wstępy poszczególnych działów w wersji webowej również zawierają linki do źródeł.
Dla czytelników newslettera: To wydanie przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
Dużo się dzieje lokalnie w kwestii praworządności w naszym kraju. Sędzia Igor Tuleya został przywrócony do orzekania. Sędziemu Nawackiemu został uchylony immunitet za blokowanie powrotu sędziego Juszczyszyna do pracy. Sędzia Plebiak (znany z afery hejterskiej w Ministerstwie Sprawiedliwości) jednak nie dostanie nominacji PiS do neo-KRS.
Jeśli chodzi o polską praworządność, to TSUE też był aktywny w tym tygodniu. Trybunał ten stwierdził, że pytania prejudycjalne zadane przez Izbę Pracy Sądu Najwyższego są niedopuszczalne. OKO.press przygotował artykuł tłumaczący, co znalazło się w orzeczeniu TSUE oraz dlaczego triumfalna reakcja polityków PiS jest nie na miejscu. [OKO.press]
Wojna w Ukrainie
Chociaż ciągle coś się dzieje na froncie, to trudno nie mieć wrażenia, że w ostatnich dniach nie zaszło wiele zmian.
Prezydent Joe Biden przyleciał do Europy żeby na niezwykłym, potrójnym spotkaniu (NATO, UE i G7) w Brukseli dyskutować o dalszej pomocy dla Ukrainy jak i kolejnych sankcjach jakie zostaną nałożone na Rosję. O szczegółach przeczytacie w [CNN]. Prosto z Brukseli prezydent Biden przyleci do Polski. [CNN]
Pisząc o wojnie skupialiśmy się na działaniach wojskowych. To, że w Ukrainie ciągle funkcjonuje kolej, wodociągi czy internet, nie zwraca naszej uwagi. Dlatego chcemy wam polecić dwa materiały: w Dzienniku Gazecie Prawnej znajdziecie wywiad z Ołeksandrem Kamyszinem, szefem ukraińskich kolei. Za to Forbes ma materiał o ludziach, którzy zapewniają w Ukrainie dostęp do internetu. [Dziennik Gazeta Prawna], [Forbes]
Dla nas stawianie Ukrainy jako nazistowskiego państwa może wydawać się absurdalne ale czy mieszkańcy Rosji tak samo to dobierają? Przedstawianie Holokaustu w Rosji przez wiele lat praktycznie nie wspomniało o tym, że to Żydzi byli celem nazistowskiego ludobójstwa. Dlaczego więc obywatele Rosji mieliby się teraz dziwić temu, że „nazistowskie państwo” ma prezydenta pochodzenia żydowskiego? [Wilson Center], [openDemocracy]
Absurd zarzutu, że współczesna Ukraina jest nazistowskim państwem nie zmienia tego, że Rosjanie odwołują się do pewnych wydarzeń historycznych. Oczywiście manipulują oni historią, żeby lepiej służyła ich celom propagandowym. Jeśli jesteście ciekawi, jak wyglądała naprawdę trudna historia Ukrainy w XX wieku to polecamy artykuł Smithsonian Magazine. Odkłamuje on putinowską propagandę nie pomijając ciemniejszych kart w historii naszego sąsiada. [Smithsonian Magazine]
Na samym początku wojny sporo komentatorów podnosiło argument, że, co by nie mówić o ataku na Ukrainę, to NATO w sumie okłamało Rosję, ponieważ obiecało, że nie będzie przyjmować członków z tak zwanego bloku sowieckiego. Jak to jest z tą obietnicą, dowiecie się z artykułu w serwisie [Hrabia Tytus].
Europa
Austria ponownie wprowadza obowiązek noszenia maseczek. Estonia w dobie wzmożonej rosyjskiej propagandy musi stawić czoła wewnętrznym problemom. Grecy są niezadowoleni z tego, jak bardzo ich rząd wspiera Ukrainę.
Dokument zawierający politykę bezpieczeństwa UE, tzw. „Kompas Strategiczny”, został zatwierdzony przez ministrów obrony i spraw zagranicznych państw członkowskich w poniedziałek. Czeka teraz na zatwierdzenie przez Radę Europejską podczas szczytu UE 24-25 marca. Artykuł w Euronews opisuje czym jest ten „Kompas” i jak wyglądał proces jego powstania. Znaczącym elementem jest utworzenie europejskich sił szybkiego reagowania składających się z około 5 tysięcy żołnierzy. Wcześniej o polityce bezpieczeństwa UE mogliście przeczytać w Wydaniu 47. [Euronews]
Reportaż serwisu New Lines opisuje, jak na przestrzeni ostatnich lat rosyjscy agenci wpływu w Europie dostawali instrukcje działania z Moskwy. Przez „rosyjskich agentów wpływu” mamy oczywiście na myśli skrajnie prawicowe partie polityczne. [New Lines]
Chyba stwierdzenie, że Brexit nie idzie zgodnie z planem, nie jest zbyt kontrowersyjne. Wygląda na to, że Brytyjczycy mogą mieć problemy z zawarciem umowy handlowej ze Stanami Zjednoczonymi. [The Guardian]
Rosja bombarduje Mariupol i inne ukraińskie miasta, a przywódca Kościoła Katolickiego, znany jako Franciszek, głosi publicznie, że obecne wzrosty budżetów obronnych to „szaleństwo”. [Reuters]
Bliski i Środkowy Wschód
Pod Twoim domem zatrzymuje się samochód pełen uzbrojonych ludzi, wbiegają oni do Twojego budynku i wyważają drzwi. To obecne realia mieszkańców Afganistanu. Taliban po 20 latach walk z zachodnią koalicją pod przywództwem USA przejął od nich jedną z najgorszych metod działania – masowe przeszukiwania domów, mieszkań i ogrodów. W społeczeństwie, w którym prywatność ma szczególną rolę, zdecydowanie nie przysporzy im to społecznego poparcia. [New York Times]
Taliban niedawno ogłosił, że dziewczynki powyżej szóstej klasy będą mogły wrócić do szkół. Jednak później bez zapowiedzi wycofali się z tej decyzji. Uczennice przyszły pod szkoły, a tam czekały na nie zamknięte drzwi i polecenie powrotu do domu. Po siedmiu miesiącach przerwy miały nadzieję na kontynuację edukacji, która jest dla nich szansą na lepsze życie. [NPR]
Jemeńscy rebelianci Huti dokonali kolejnego ataku na terytorium Arabii Saudyjskiej. Celem rakiet miały być instalacje naftowe. Jak donoszą saudyjskie władze, w ataku ucierpieć mieli cywile oraz cywilna infrastruktura. Rozmowy pokojowe niestety nadal stoją w miejscu. [DW]
Stany Zjednoczone zrealizowały dostawy pocisków do systemów obrony powietrznej Patriot, służących w saudyjskiej armii. Administracja Bidena zwlekała z dostawami w celu wywarcia presji na Arabię Saudyjską w celu zakończenia wojny w Jemenie, gdzie ma miejsce katastrofa humanitarna. Obecna dostawa ma poprawić atmosferę w obustronnych relacjach i być może skłonić Saudów do zwiększenia wydobycia ropy. [Al-Dżazira]
Świąteczną atmosferę irańskiego nowego roku psują statystyki wypadków drogowych. Każdej godziny w trakcie tygodnia po nowym roku ginęły na drogach dwie osoby. [Al-Monitor]
Turcja ogłosiła zmiany prawa wyborczego. Zakłada ono zmniejszenie progu wyborczego z 10% do 7% oraz wprowadzenie podziału mandatów metodą D'Honta, promującą największe partie. Ma to na celu osłabienie i rozdrobnienie opozycji. Czy majstrowanie przy wyborczych procedurach wyjdzie Erdoganowi na dobre? Nie brakuje głosów, że sam może na tym stracić. [Al-Monitor]
Azja
W Chinach rozbił się samolot pasażerski ze 132 osobami na pokładzie. Jest to największa katastrofa lotnicza w Chinach w ciągu ostatnich trzech dekad. [The Syndey Morning Herald]
Korea Północna przeprowadziła w czwartek, 24 marca próbę międzykontynentalnego pocisku balistycznego (ICBM). Jest to pierwsza taka próba przeprowadzona przez KRLD od 2017. Prawdopodobnie testowana była rakieta Hwasong-17. [BBC]
Wśród emigrantów zawsze znajdują się osoby prowadzące social media, w których opisują życie w kraju aktualnego zamieszkania. Nie inaczej jest z obywatelami państw zachodnich. Rząd Chińskiej Republiki Ludowej chętnie wykorzystuje takich influencerów do tworzenia materiałów stawiających Chiny w lepszym świetle, niż na to zasługują, jak np. dotyczących sytuacji w Sinciangu. Odbywa się to poprzez współpracę finansową z rodziną lub po prostu opłacając koszty podróży po Chinach. [The New York Times]
Walki partyzanckie wielu grup etnicznych o niezależność od rządu centralnego toczą się w Birmie/Mjanmie od uzyskania przez nią niepodległości. A grup etnicznych w Birmie jest całkiem sporo. Przez długi czas Birmańczycy postrzegali ich jako rebeliantów zarabiających na przemycie, głównie narkotyków. Jednak obecny żelazny uścisk wojskowej junty nad społeczeństwem sprawia, że ten obraz zaczyna się zmieniać, a Birmańczycy szkolą się w partyzanckich obozach. O co chodzi z birmańskimi peryferiami i centrum, opowiada dr hab. Michał Lubina z Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu Uniwersytetu Jagiellońskiego, wybitny znawca Birmy.
Afryka
Na Madagaskarze nadal trwa kryzys głodu. Spowodowany jest przez wiele czynników, m.in suszę trwającą już 4 lata, wylesianie, biedę, COVID-19 i wzrost ludności. [ABC News]
Rząd Etiopii ogłosił w czwartek „humanitarny rozejm” – ma on obowiązywać przez czas nieokreślony i rozpocząć się natychmiast. Na ten moment brakuje odpowiedzi ze strony Tigrajskiego Ludowego Frontu Wyzwolenia (TPLF). Ogłoszenie rozejmu miało miejsce po wizycie specjalnego wysłannika USA ds. Rogu Afryki, Davida Satterfielda. [BBC]
W odpowiedzi na pierwszy od 30 lat wykryty przypadek polio w Malawi rządy pięciu krajów afrykańskich podjęły decyzje o szczepieniu dzieci na tę chorobę. Szczepionka będzie podawana oprócz Malawi jeszcze w Mozambiku, Zambii, Tanzanii oraz Zimbabwe. [The Guardian]
Co najmniej 48 osób zginęło w wyniku zamachów bombowych w Somalii. Odpowiedzialność za ataki przyjmuje Asz-Szabab, formalnie komórka Al Kaidy w rejonie Rogu Afryki. Jednym z celów ataków była Amina Mohamed Abdi, opozycyjna parlamentarzystka, która walczyła o reelekcję przed zbliżającymi się wyborami. [The Guardian]
Ameryka Łacińska
Książę William z żoną odwiedził Jamajkę. Spotkało się to z protestami mieszkańców, którzy domagają się od Wielkiej Brytanii reparacji. Jednak członków rodziny królewskiej najbardziej chyba zaskoczyło oświadczenie premiera, który ogłosił, że Jamajka będzie starał się uzyskać całkowitą niepodległość od Wielkiej Brytanii i Królowej Angielskiej. [DW]
Zbliżająca się kampania wyborcza może być dość trudna dla obecnego prezydenta Brazylii Jaira Bolsonaro. Nie dość, że ciągle przegrywa w sondażach, to jeszcze sąd najwyższy zawiesił działanie platformy Telegram, która była niesłychanie popularna wśród jego wyborców. Reuters pisze o powodach tej decyzji sądu najwyższego, a AP News opisuje skandal, który także może zaszkodzić prezydentowi Bolsonaro. Chodzi o pastorów ewangelikalnych, którzy mieli wpływać na to, jak fundusze państwowe będą rozdysponowane. [AP News], [Reuters]
Pisaliśmy o tym. jak Salwador przyjął bitcoina jako środek płatniczy. Pisaliśmy też o tym, jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy namawiał to państwo do rezygnacji z tego pomysłu. Teraz mamy dla Was dłuższy reportaż serwisu Rest of World, który patrzy nie tylko na systemowe problemy, jakie ujawniły się w Salwadorze, ale także zwraca uwagę na to, co mieszkańcy tego kraju myślą o nowej walucie. [Rest of World]
Tym razem mamy dla was news z Peru, który nie będzie o kolejnym politycznym niepowodzeniu obecnego prezydenta. Alberto Fujimori, były prezydent Peru, decyzją peruwiańskiego sądu konstytucyjnego może wyjść z więzienia przed upłynięciem całego wyroku, za morderstwo i korupcję. The Guardian pisze, dlaczego jest to tak kontrowersyjna decyzja, a z Al-Dżaziry dowiecie się, jak na tą sytuację zareagował obecny prezydent. [The Guardian], [Al-Dżazira]
Ameryka Północna
Kanada zakazuje swoim żołnierzom dołączać do cudzoziemskich legionów walczących w Ukrainie. Subwariant szczepu Omikron koronawirusa SARS-COVID-19, BA.2 dotarł do USA.
Prezydent Joe Biden nominował Ketanji Brown Jackson do Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych na miejscu ustępującego sędziego Stephena Breyera. Teraz jej nominacja musi zostać zatwierdzona przez Senatu USA. Pierwszy artykuł CNN objaśnia, jak przebiega taki proces. Drugi artykuł podsumowuje przesłuchanie sędzi Jackson przez senacką komisję sprawiedliwości. Ostateczne głosowanie w komisji nad jej nominacją ma mieć miejsce 4 kwietnia. [CNN #1], [CNN #2]
Zmarła Madeleine Albright, pierwsza kobieta na stanowisku sekretarza stanu. Urodziła się w 1937 roku w Czechosłowacji, w rodzinie o tradycjach żydowskich. W swojej długiej karierze dyplomatycznej pracowała m.in nad otwarciem NATO na nowych członków z Europy Wschodniej w tym Polskę. [Politico]
Napaść Rosji na Ukrainę spowodowała obok fali uchodźców z Ukrainy exodus Rosjan sprzeciwiających się polityce Putina. Część z nich dotarła do Meksyku i próbuje przedostać się stamtąd do USA. Mają jednak większe trudności w przekroczeniu granicy niż Ukraińcy uciekający do USA przez to samo państwo. [NBC News]
Pride Week ma łamać prawo w amerykańskim stanie Teksas. Brzmi absurdalnie? To tylko kolejny odcinek w groteskowej telenoweli szczucia na mniejszości seksualne przez republikanów. [The Guardian]
Oceania
W wydaniu 56. wspominaliśmy o tym, jak Wyspy Salomona zacieśniają więzi z Chinami. Teraz The Guardian donosi, że kraje te podpisały umowę, która umożliwi Chinom stacjonowanie swoich okrętów wojennych na Pacyfiku. [The Guardian]
Ekonomia i gospodarka
Dwa tygodnie temu informowaliśmy o planie Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA) na zmniejszenie zależności Europy od rosyjskiego gazu. Agencja opublikowało również plan zmniejszający globalny popyt na ropę. IEA zaleca m.in zmniejszenie dopuszczalnych prędkości na drogach szybkiego ruchu o 10km/h, pracę zdalną w największym możliwym stopniu oraz uczynienie transportu publicznego tańszym. [The Guardian]
Źródło: Międzynarodowa Agencja Energetyczna Jak firmy z sektora nowych technologii reagują na wojnę w Ukrainie? Na pewno słyszeliście o działaniu pojedynczych serwisów, ale Protocol przygotował poręczne zestawienie, w którym zebrał reakcję wielu (jak nie większości) firm z tego sektora. [Protocol]
W Meksyku największym nowym graczem w sektorze technologii finansowych jest sieć sklepów spożywczych Oxxo. Jak do tego doszło, możecie przeczytać w artykule [Rest of World].
Nauka i Technologia
Implant mózgu umożliwił komunikację z otoczeniem całkowicie sparaliżowanemu mężczyźnie. [Science]
Pamiętacie, jak w wydaniu 57. i 63. pisaliśmy o nowym kosmicznym teleskopie Jamesa Webba? Właśnie naukowcy z NASA udostępnili pierwsze zdjęcie zrobione tym teleskopem. [Cosmos]
Żródło: STScI / NASA Pandemia koronawirusa wpłynęła nie tylko na naukę, ale także na to, jak o niej mówimy, a także na to, jak dane naukowe są przedstawiane na różnorakich grafikach. Nature przedstawia artykuł o tym, jak Lauren Gardner – pracownica działu komunikacji Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa – zaczęła pracować nad zbieraniem oraz przedstawianiem danych dotyczących koronawirusa. [Nature]
Obydwa ziemskie bieguny były niedawno pod wpływem fal upałów. Pewnie się domyślacie, że nie jest to ani typowe ani nie świadczy to o niczym dobrym. O szczegółach dowiecie się z artykułu AP News. [AP News]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Jeśli po 3 tygodniach wojny w Ukrainie macie jeszcze siłę zajmować się trudnymi tematami, to polecamy wywiad o ludobójstwie z Konstantym Gebertem. Michał Sutowski rozmawia z nim m.in o różnych definicjach tego zjawiska oraz tym, czy można mówić, że Putin chce dokonać ludobójstwa w Ukrainie. [Krytyka Polityczna]
W wydaniu 72. wspominaliśmy o tegorocznym laureacie nagrody Pritzkera, nazywanej architektonicznym Noblem. Chcemy wam teraz przedstawić inną osobę, która otrzymała tę nagrodę – Zahę Hadid. Z artykułu w serwisie Bryła dowiecie się, kim była oraz dlaczego jest teraz nazywana „ikoną architektury”. Serwis Dailyart ma za to listę jej 10 najciekawszych projektów. [Bryła], [DailyArt Magazine]
Zaha Hadid, Heydar Aliyev Center, Baku, Azerbejdżan. Inside Arabia. „Liczby. Początek lat 30. XX wieku. W Związku Radzieckim działało 259 ukraińskich pisarzy. Pod koniec dekady pozostało trzydziestu sześciu. Gdzież się podziało 80% literatów? To historia tragedii tej elity pióra czasów – początków Imperium.” Zapraszamy na dość smutną wycieczkę po historii ukraińskiej literatury i poezji – naszym przewodnikiem będzie dr Myrosław Łajuk. [Nowa Europa Wschodnia]
W czasie II wojny światowej amerykanie pracowali nad wykorzystaniem bomb przymocowanych do nietoperzy w celu niszczenia japońskich miast. Zwierzęta są częścią wojen nie tylko, gdy uciekają ze swoimi opiekunami ze stref wojennych, ale także stanowiąc część sił zbrojnych. Właśnie o tym jest wystawa i książka Marty Bogdańskiej. Wywiad z nią przeczytacie w serwisie Dwutygodnik. [Dwutygodnik]
Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?