Wydanie 78, 29.04.2022
To z polskimi bobrami, przejęciem Twittera przez Elona Muska i nigeryjskimi Żydami
Wiwat Maj, piękny Maj! Miłej majówki, wychodząc na słoneczko pamiętajcie o kremie z filtrem i uważajcie na kleszcze, gdy chowacie się w cieniu drzew. Życzymy Wam miłej lektury Tygodnika na tym przedłużonym dla wielu z nas weekendzie.
Uruchomiliśmy Patronite naszego projektu! Będziemy bardzo wdzięczni za każdą złotówkę i obiecujemy, że nie wydamy niczego na głupoty! Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Normalnie w tym miejscu piszemy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronę zawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie.
Dla czytelników newslettera: To wydanie przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
Do 10 lipca nie musicie się obawiać masowych odwołań lotów w Polsce. Polska Agencja Żeglugi Powietrznej i kontrolerzy lotów doszli do tymczasowego porozumienia, które da im czas na wypracowanie nowej długotrwałej umowy. Wbrew temu, co pisaliśmy w zeszłym tygodniu, kontrolerom lotów nie chodzi wyłącznie o pieniądze, ale liczymy, że dowiedzieliście się tego z artykułu, który linkowaliśmy. [300gospodarka]
Rosja wstrzymała dostawy gazu do Polski. Ośrodek Studiów Wschodnich postara się odpowiedzieć na wszystkie Wasze pytania z tym związane.
Niezgoda rujnuje, bóbr buduje. A jak budują polskie bobry? Adam Robiński napisał książkę o polskich bobrach, a Dwutygodnik przeprowadził z nim ciekawy wywiad. [Dwutygodnik]
Europa
Atak Rosji na Ukrainę – stan po 63 dniach przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich].
W niemieckiej bazie wojskowej w Ramstein odbyło się spotkanie pod przewodnictwem Stanów Zjednoczonych przedstawicieli 40 państw, które wspierają Ukrainę w wojnie z Rosją. [Reuters]
Jak białoruscy dywersanci atakujący kolej na Białorusi pomogli Ukrainie w walce z Rosją. [The Washington Post]
Kanclerz Olaf Scholz, jak się wydaje, jest jednym z ostatnich hamulcowych w niemieckiej klasie politycznej, w kwestii wysyłania na Ukrainę ciężkiego sprzętu wojskowego. Presja na skokowe zwiększenie wsparcia dla atakowanej Ukrainy pochodzi nie tylko od opozycyjnych Chadeków, współrządzących Zielonych oraz Liberałów, ale także z wnętrza ugrupowania kanclerza, czyli SPD (w głosowaniu w Bundestagu w tej sprawie, jedynie skrajne prawicowo AfD oraz lewicowo die Linke były przeciw). Kiedy kanclerz, który ogłosił koniec pewnej ery w stosunkach z Rosją i podejścia do obronności, rzeczywiście dokona tej przełomowej zmiany? I dlaczego przez tak długi czas zdaje się kluczyć kompletnie się kompromitując? [Konflikty.pl]
O co chodzi z prorosyjskimi protestami w Niemczech? Podcast Ośrodka Studiów Wschodnich stara się odpowiedzieć na to pytanie.
Jak państwa UE mogą płacić Rosji za gaz, żeby nie łamało to sankcji? Ostatnimi dniami jest wiele zamieszania związanego z tym tematem. Artykuł Reuters stara się zebrać to, co na ten temat mówi Komisja Europejska oraz jak zachowują się różne państwa. [Reuters]
Prezydent Macron będzie rządził Francją kolejną kadencję. Jednak Marine Le Pen czy Jean-Luc Mélenchon liczą na „trzecią turę”, czyli zbliżające się wybory parlamentarne. Mają nadzieję, że ich dobre wyniki w pierwszej czy drugiej turze wyborów prezydenckich przełożą się na dobry wynik w wyborach do parlamentu. [France 24]
W niedzielnych wyborach parlamentarnych Słowenia osiągnęła rekordową frekwencję wyborczą wynoszącą prawie 70%. Obecnie rządząca koalicja rządząca, mimo dobrego wyniku, nie będzie dalej rządzić. Nowy na słoweńskiej scenie politycznej Robert Golob ze swoją partią będzie rozdawał karty w nowym rządzie, o którym na razie niewiele wiadomo. [DW]
Na początku kwietnia pisaliśmy o tym, że KE uruchomiła procedurę warunkowości budżetu UE w stosunku do Węgier. Teraz wysyłane są do Budapesztu wiadomości, że jeśli nie naprawi naruszeń rządów prawa, to środki z UE mogą zostać zamrożone. [Politico]
Reportaż o tym, jak hiszpańska skrajna prawica wykorzystuje globalne ocieplenie do zyskiwania w sondażach. [Politico]
Bliski i Środkowy Wschód
Prezydent Turcji rozpoczyna oficjalną wizytę w Arabii Saudyjskiej. Jest to pierwsza taka wizyta od czasu nagłośnienia przez Turcję zabójstwa saudyjskiego dziennikarza Dżamala Chaszukdżiego przez służby saudyjskie w konsulacie saudyjskim w Stambule. Przez ostatnie miesiące informowaliśmy o tym, jak państwa zatoki zakończyły konflikt z Kuwejtem. Turcja była w tym sporze głównym sojusznikiem Kuwejtu. Teraz nadszedł czas na powrót do współpracy, w której Turcja liczy przede wszystkim na ożywienie relacji ekonomicznych, które mają pomóc przezwyciężyć trudną sytuację gospodarczą Turcji. [Reuters]
Impas w negocjacjach z Iranem w sprawie porozumienia jądrowego trwa nadal. Irańczycy odrzucają warunek zrezygnowania z zemsty za zabicie przez Amerykanów dowódcy Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej, generała Solejmaniego. Amerykanie zaś nie chcą skreślić Korpusu z listy organizacji terrorystycznych. Artykuł od Konflikty.pl przedstawia zwięźle. jak znaleźliśmy się w tej patowej sytuacji. [Konflikty.pl]
Tereny dzisiejszego Iraku od tysiącleci gościły na swoich ziemiach starożytne cywilizacje, które pozostawiły po sobie stojące do dzisiaj budynki. Niestety zachodząca katastrofa klimatyczna sprawia, że ich degradacja zaczyna przyspieszać. Dzieje się to poprzez rosnące zasolenie wód (ze względu na obniżanie się poziomu wód słodkich), a także rosnącą częstotliwość występowania burz piaskowych. [The Guardian]
Kolejnym objawem katastrofy klimatycznej w Iraku jest niemal całkowity zanik jeziora Sawa. Jezioro to występuje w dawnych księgach i podaniach opisujących działalność ludzką wokół tego zbiornika wodnego. W tym roku, została z niego już tylko mała sadzawka. [Al-Monitor]
Koalicja państw Zatoki Perskiej pod saudyjskim przywództwem dokonała uwolnienia 163 jeńców Hutich. Jest to element szerszego planu wymiany jeńców wojennych przez obie strony, a także łagodzenia napięcia podczas rozejmu, który trwa już cały niemal Ramadan. Do ostatniej takiej wymiany doszło w 2020 roku. [Reuters]
Azja
Indie są obecnie pod wpływem fali upałów, nietypowej jak na obecny sezon wiosenny. Władze są zaniepokojone, ponieważ wpłynie to negatywnie na zdrowie i życie milionów mieszkańców, a wszystko wskazuje na to, że zjawisko to stanie się powtarzalne. [BBC]
W Indiach obecnie funkcjonuje tysiące aplikacji służących do szybkiego pożyczania pieniędzy. Według organizacji rządowej większość z nich działa nielegalnie. Skąd się biorą oraz jak funkcjonują, dowiecie się z artykułu Rest of World. [Rest of World]
Napaść Rosji na Ukrainę ma wpływ na różne państwa. Na Tajwanie przygotowywanie ludności cywilnej na wypadek konfliktu zbrojnego staje się coraz popularniejsze. Szkolenia z pierwszej pomocy czy instrukcje, jak rozpoznać wrogie wojska, to tylko niektóre rzeczy, jakimi państwo oraz organizacje pozarządowe chcą zainteresować cywili. [Al-Dżazira]
Afryka
Republika Środkowoafrykańska poszła w ślad Salwadoru i uznała bitcoin za legalny środek płatniczy. [Al-Dżazira]
W wyniku eksplozji, do jakiej doszło w nielegalnej rafinerii w Nigerii, zginęło ponad 100 osób. Nie jest to pierwsza tego typu tragedia w tym kraju, gdzie kradzież ropy naftowej i jej przeróbka są nierzadkim zjawiskiem i sporym problemem dla władz. Mieszkańcy, którzy podejmują się tego ryzykownego zadania, mówią o tym, że światowi giganci wydobywający nigeryjską ropę nie transferują żadnych zysków do lokalnej społeczności, a ta często żyje w skrajnym ubóstwie. [BBC]
Ze względu na rosnące zagrożenie terrorystyczne dla pracowników kopalni, Rosjanie wstrzymują wydobycie złota w Burkina Faso. Zaprzestanie produkcji w kopalni należącej do koncernu Nordgold to bolesna strata dla właścicieli – kopalnia była bardzo zyskowna. Mimo tych kłopotów, rosjanie najpewniej nie planują wstrzymywania swojej afrykańskiej ekspansji, w której pomaga im, nominalnie prywatna, tak zwana Grupa Wagnera. [Konflikty.pl]
The Guardian przygotował długi reportaż o mało znanej na świecie społeczności Żydowskiej w Nigerii. Chociaż to, czy można ich nazwać Żydami, jest dla wielu kwestią sporną. [The Guardian]
Milicje Dżandżawidzi są oskarżane o zbrodnie dokonane w Darfurze Zachodnim na terenie Sudanu, niedaleko granicy z Czadem. W wyniku ataku milicji na mniejszość Masalitów zginęło ponad 200 osób. [The Guardian]
Ameryka Łacińska
AP News opisuje, jak państwa tego regionu znoszą obostrzenia pandemiczne w związku z malejącymi zachorowaniami. [AP News]
Zbrojne starcia gangów w Port-au-Prince, sprawiły, że tysiące obywateli Haiti musiało opuścić swoje domy. [DW]
Prezydent Jair Bolsonaro i Sąd Najwyższy Brazyli są na wojennej ścieżce. Prezydent właśnie ułaskawił kongresmena, który dopiero co został skazany przez ten sąd. Do czego może ten konflikt doprowadzić, przeczytacie w artykule AP News. [AP News]
Z okazji zbliżającej się 60. rocznicy niepodległości Jamajki, trwają dyskusje o rozszerzeniu pocztu bohaterów narodowych o Boba Marleya. Wiele osób może się dziwić, że jeszcze bohaterem narodowym tego kraju nie jest. Co osoby będące na tej liście mówią o Jamajskiej historii i społeczeństwie, jak mają się miejscowi rastafarianie, a także co może oznaczać wpisanie Marleya na wspomnianą wcześniej listę? Odpowiada o tym dr Bartosz Wójcik, adiunkt dydaktyczny w Katedrze Lingwistyki Stosowanej UMCS w Lublinie.
Ameryka Północna
Agencja Żywności i Leków Stanów Zjednoczonych będzie starała się wprowadzić zakaz sprzedaży papierosów mentolowych. [The Guardian]
Disney sprzeciwił się rozporządzeniu w amerykańskim stanie Floryda, które będzie penalizowało samo mówienie o istnieniu orientacji homoseksualnej w szkole. Z tego powodu gubernator tego stanu chce usunąć specjalną strefę podatkową, w której funkcjonuje Disneyland na Florydzie. Jednak według prawników Disneya nie jest to tak proste, jak się to republikańskim politykom wydaje. [CNN]
Sympatycy Donalda Trumpa, którzy nadal uważają, że wygrał on wybory prezydenckie w 2020 roku, wciąż nie dają za wygraną. Byłoby to śmieszne, gdyby nie chodziło o lokalnych polityków czy pracowników administracji, którzy swoimi działaniami mogą podważyć bezpieczeństwo systemów wyborczych. Śledztwo na ten temat przygotował serwis [Reuters].
Oceania
Australijski minister oskarżył Chiny o mieszanie się w zbliżające się wybory w Australii. Tak, chodzi mu o potencjalne chińskie bazy na Wyspach Salomona, o których ostatnio dużo pisaliśmy. [The Diplomat]
Ekonomia i gospodarka
Dużo się ostatnio mówi o kredytach oraz wskaźniku WIBOR, który teraz nagle różni politycy chcą kontrolować. Czy wysokie raty kredytów to wina wyłącznie banków? Czy WIBOR jest „wyssany z palca”? Dlaczego stawki na depozytach bankowych są takie niskie? Na te i inne pytania stara się odpowiedzieć [Mikołaj Raczyński @ Substack].
Bardzo możliwe, że przekonamy się, jakie są granice pomiędzy prawami autorskimi a NFT. Jeśli chcecie wiedzieć, dlaczego firma Hermès, zajmująca się produkcją dóbr luksusowych, takich jak np. torebki, złożyła pozew przeciwko twórcy NFT, to polecamy artykuł The Brookings Institution, który przypomni wam zarówno to, czym są te nieszczęsne NFT, jak i nakreśli zawiłości dotyczące samych praw autorskich. [The Brookings Institution]
Elon Musk chce kupić platformę społecznościową Twitter mówiąc, że zależy mu na „wolności słowa”. 25 kwietnia ogłoszono, że życzenie Muska się spełni. Serwis Protocol przygotował artykuł przedstawiający informacje dotyczące tego, jak do ogłoszenia tej decyzji doszło i jak na to reaguje świat oraz sami pracownicy Twittera. Transakcja nie została jeszcze dokonana, a w serwisie Reuters znajdziecie krótki tekst spekulujący o tym, że Elon Musk może jeszcze zmienić zdanie. [Protocol], [Reuters]
Elon Musk może chcieć wprowadzić swoją wersję „wolności słowa” na Twitter, ale nasuwa się tu pytanie – czy Europa mu na to pozwoli? Unia Europejska kończy przygotowywać akt o usługach cyfrowych (Digital Services Act – DSA), który wprowadzi nowe standardy działań wielkich serwisów społecznościowych czy platform aukcyjnych. [The Guardian]
Nauka i Technologia
W Ameryce Północnej dzikie jelenie zarażają się koronawirusem. Czy będzie to miało wpływ na przebieg pandemii, a jeśli tak to jaki? [Nature]
Czy australijskie Dingo to zdziczałe psy? Wielu Australijczyków tak myśli, jednak po przeanalizowaniu genomu naukowcy mają odmienne zdanie. Według nich Dingo pochodzą od psów, które nigdy nie zostały udomowione. Jak to dokładnie odkryli i dlaczego ma to duże znaczenie, przeczytacie w artykule. [New Scientist]
Badnie wykopalisk dinozaurów może wydawać się proste: znajduje się kości i się je bada. Jednak od jakiegoś czasu paleontolodzy z krajów takich jak Brazylia czy Mongolia zadają pytanie: czy te skamieliny były legalnie pozyskane do badań? [Nature]
Czarne dziury od dekad rozpalają wyobraźnię naukowego świata. Skąd się wzięły i dokąd zmierzają? Okazuje się, że nauka nie ma tutaj jednoznacznej odpowiedzi, a część czarnych dziur mogła powstać inaczej, niż głosi dzisiaj teoria zapadania się jąder bardzo masywnych gwiazd. W nowym odcinku Radia Naukowego o czarnych dziurach opowiada nam profesor Jean-Pierre Lasota.
Idee, Kultura, Społeczeństwo
W niektórych kręgach internetu można trafić na dość poważne dyskusje o zaimkach. Filmik, jaki dla was mamy, nie jest jednak dokładnie o tym. Skupia się on natomiast na kwestii wykorzystywania zaimków w języku i ich ogromnej przydatności. Jako produkcja amerykańskiej stacji PBS skupia się na perspektywie anglojęzycznej, ale mimo tego może być ciekawa także dla widza z Polski.
Jeśli na fali zainteresowania Ukrainą chcecie się dowiedzieć o tym, jaki wpływ na świat nauki miały ukraińskie kobiety, to polecamy poniższy wpis na blogu Hildy Bastian. Pierwszy wpis dotyczy naukowczyń z przełomu XIX i XX wieku, drugi – tych, które żyły w XX wieku. [Absolutely Maybe #1], [Absolutely Maybe #2]
„Od tysięcy lat wszystkim cywilizacjom, kulturom i religiom, wielkim wojnom i rewolucjom, najwybitniejszym ludziom na świecie zawsze towarzyszy kupa. Teraz rozumiesz... to jest życie” – głosi cytat z niemłodej już polskiej komedii. Jak się okazuje, kupa to coś, co może pomóc nam zmienić nasz świat na lepsze. Jednak aby tego dokonać, potrzebujemy przełamać kulturowe kupą obrzydzenie. [Aeon]
Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?