Wydanie 87, 01.07.2022
To z różnymi szczytami międzynarodowymi, pachnącą przyjaźnią oraz niepodległością Szkocji
Wiceszefowa KE Věra Jourová stwierdziła, że ustawa “naprawcza” prezydenta Dudy nie wypełnia warunków z KPO. Jak to się mogło stać, nikt nie wie, a na pewno nie PiS, który ignorował wszelkie konstruktywne uwagi dotyczące tej ustawy.
Z ciekawszych newsów to morze Bałtyckie stało się jeziorem wewnętrznym Paktu Pólnocnoatlantyckiego.
Normalnie w tym miejscu piszemy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronę zawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„Wycinanie drzew i zastępowanie je kamiennymi płytami na polskich rynkach miejskich nie tylko potęguje coraz częstsze fale upałów, ale też zwiększa ryzyko powodzi błyskawicznej. W wywiadzie z 300Gospodarką prof. Zbigniew Karaczun mówi o polskiej »betonozie« na najnowszym przykładzie rynku w Leżajsku.” [300gospodarka]
Jeśli myślicie, że pracownicy uczelni wyższych zajmują się pracą naukową z przerwami na uczenie studentów, to mamy dla was informację, że niektórych pracowników dużo bardziej zajmowała ewaluacja Ministerstwa Edukacji i Nauki. Czym jest ewaluacja oraz dlaczego opóźnienie jej wyników ma takie znaczenie? Dlaczego zapowiedź kolejnych zmian w przeprowadzaniu następnych ewaluacji jest niepokojące? OKO.press stara się odpowiedzieć na wszystkie te pytania. [OKO.press]
Krótka notka w Tygodniku Powszechnym opisuje zmiany, jakie zajdą w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej. Zmiany dotyczą badań, jakie będą mogli zlecać i przeprowadzać lekarze POZ. Chociaż sam kierunek zmian podoba się środowisku medycznemu, to ma ono pewne wątpliwości. [Tygodnik Powszechny]
PiS chce przesunąć najbliższe wybory samorządowe, żeby nie zbiegały się z parlamentarnymi. Czy zbiegnięcie się tych wyborów naprawdę jest problemem? Co na ten temat ma do powiedzenia Państwowa Komisja Wyborcza? Czy potrzeba specjalnej ustawy, żeby zaradzić ewentualnym problemom? Ciekawym odpowiedzi polecamy artykuł [OKO.press].
„Koniec efektu flagi, rosnąca inflacja, pogarszające się nastroje społeczne, demobilizacja struktur i konflikty wewnętrzne zwiastują spadki sondażowe. Z drugiej strony są to problemy znane, zidentyfikowane i powracające. Nie mają one siły żeby PiS przewrócić, ale niezmiennie osłabiają partię rządzącą. Jarosław Kaczyński wyruszył w Polskę, żeby się zmierzyć z trudami rządzenia i żeby tchnąć optymizm w serca wyznawców i wyborców. Wojciech Szacki i Andrzej Bobiński rozmawiają o pomysłach i receptach na piętrzące się problemy. Zastanawiają się, czy i jak PiS może odwrócić niekorzystny trend. I jakie będzie poparcie PiSu po wakacjach.”
Europa
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich i Konflikty.pl.
Odbył się szczyt państw G7. Poruszono tam zarówno temat wojny w Ukrainie, jak i sankcji przeciwko Rosji, o czym przeczytacie w Reutersie. CNBC opisuje za to oświadczenia końcowe szczytu, w których zwrócona jest uwaga na walkę z katastrofą klimatyczną. [Reuters], [CNBC]
W Madrycie odbył się szczyt NATO. Mogliście słyszeć o nim w związku z informacją, że sojusz został rozszerzony o Szwecję i Finlandię. Jednak to nie jedyne ważne decyzje, jakie zostały tam podjęte. Polecamy podsumowanie [The Economist].
Czy odbędzie się kolejne referendum dotyczące niepodległości Szkocji? Pierwsza minister Szkocji Nicola Sturgeon chciała, żeby odbyło się ono w 2023 roku i w związku z tym zapytała Sąd Najwyższy, czy może zorganizować referendum bez zgody rządu w Londynie. The Guardian opisuje, jak wygląda sytuacja polityczna w Szkocji po ostatnich wyborach oraz relacje między Szkocją a rządem centralnym. [The Guardian]
Ministra z rządu Emmanuela Macrona została oskarżona o gwałt. Jest to 3 osoba z rządu, która boryka się z takimi zarzutami, ale nie to jest najbardziej interesujące w całej sprawie. Otóż dotyczy ona jej zachowania jako lekarki ginekologii. Kobiety we Francji nie mają innego oficjalnego sposobu na walkę z przemocą położniczą, jak oskarżenia lekarza o gwałt. [Politico]
Mimo braku wszystkich wymaganych pozwoleń środowiskowych chińska spółka będąca na liście sankcyjnej Departamentu Skarbu USA (za powiązania z chińskimi siłami zbrojnymi) razem z lokalnymi władzami prą do budowy elektrowni wodnej. Miejsce akcji to, bez zdziwienia, kontrolowana przez Serbów część Bośni i Hercegowiny. [Radio Free Europe]
Czy można jeszcze mówić o niezależności Białorusi? O procesie uzależnienia Białorusi od Rosji, który doprowadził do tego, że to między innymi z terytorium tego państwa rosyjskie wojska zaatakowały Ukrainę, o relacji Ukrainy z Białorusią i jej opozycją, a także o skutkach sankcji opowiada w podcaście Po Prostu Wschód Zmicier Mickiewicz z Biełsatu.
Bułgaria wyrzuca 70 pracowników rosyjskiej ambasady. Bułgarski premier, Kirił Petkow, ogłosił, że wydalani pracownicy zajmowali się aktywnością godzącą w interesy jego kraju. Pracownicy, wobec których podjęto decyzję o wydaleniu, mają do 3 lipca opuścić kraj. [Radio Free Europe]
Liderzy Bałkańskich państw ubiegających się o członkostwo w UE wyrazili frustrację z powodu śladowych postępów w procesach akcesyjnych ich państw. Podkreślają, że wspierają oni przyznanie statusu kandydata Ukrainie, jednak zachowanie wobec ich państw uznają za nieodpowiednie. Edi Rama, premier Albanii, skrytykował sytuację, w której Bułgaria, czyli członek NATO i UE blokuje akcesję Macedonii Północnej, a tym samym Albanii, gdyż proces akcesyjny tych państw jest powiązany. [Radio Free Europe]
Bliski i Środkowy Wschód
Kneset podjął decyzję o samorozwiązaniu i wyznaczeniu nowych wyborów parlamentarnych na 1 listopada tej jesieni. Będą to piąte wybory w przeciągu 2 lat. Obecnie urzędujący premier Naftali Bennett zapowiedział, że nie wystartuje w tych wyborach. [Reuters]
W Katarze trwają niebezpośrednie rozmowy między Iranem, a USA w kontekście ustaleń porozumienia nuklearnego. Ta ciągnąca się kolejne miesiące sprawa najpewniej szybko się nie skończy. Choć obie strony deklarowały, że podchodzą do rozmów bez uprzedzeń, Iran oskarżany jest o stawianie maksymalistycznych oczekiwań względem swoich negocjacyjnych partnerów. Czy ta runda rozmów przybliża nas do sukcesu rozmów? Nie podejmujemy się opiniowania. [The Guardian]
Iracki premier po wizytach w Arabii Saudyjskiej oraz Iranie zapowiedział, że państwa te ponownie siądą do stołu w Iraku. Będzie to kolejna runda rozmów, której celem jest normalizacja stosunków między dwoma rywalami znad zatoki perskiej. Widoczna jest w tym procesie aktywna rola Iraku, który widzi porozumienie między swoimi sąsiadami jako szansę na zwiększenie stabilności w regionie oraz własnym terytorium jak również okazję do rozwoju gospodarczego. [Al-Monitor]
Bank światowy przeanalizował sytuację żywnościową globu i wskazał na państwa najbardziej zagrożone problemami z dostawami żywności. W regionie Bliskiego Wschodu najbardziej zagrożonym państwem jest Liban, ze względu na małe zapasy i duże uzależnienie od importu z Ukrainy i Rosji. [Al-Monitor]
Jordania podejmuje wysiłki, aby ograniczyć lukę płacową między mężczyznami i kobietami do roku 2030, a także chce zwiększyć partycypację kobiet w rynku pracy. W jakich sektorach Jordania spodziewa się najszybszych zmian oraz gdzie ma jeszcze sporo do nadrobienia? Odpowiedzi w artykule od [DW].
Azja
Fale upałów są nie tylko w Polsce. W Tokio temperatury biją 150 letni rekord, a system energetyczny może z tego powodu wymagać awaryjnych wyłączeń. Wszystko to dzieje się niedługo przed kolejnymi wyborami i wydaje się, że może mieć na nie wpływ. [Reuters]
Czy bycie fact-checkerem może być niebezpieczne? Jeśli fejki rozsiewa władza, a mogą one przyczyniać się do ofiar ludzkich, to jak najbardziej. Rest of World ma dla was reportaż o pracy fact-chekerów w Indiach. Naświetli wam on dokładniej to, o czym pisaliśmy już kilkakrotnie wcześniej – jak rząd Narnedry Modiego wykorzystuje każde dostępne narzędzie w celu zdobycia poparcia politycznego. [Rest of World]
Maria Ressa, która otrzymała pokojową nagrodę nobla w zeszłym roku, ciągle ma problemy z filipińskimi władzami. Artykuł BBC przypomni wam o jej zmaganiach oraz trudnej sytuacji niezależnych dziennikarzy w tym kraju. [BBC]
19 czerwca prezydent Tadżykistanu ogłosił zakończenie specjalnej operacji antyterrorystycznej prowadzonej w Wilajecie Górskiego Badachszanu, o której rozpoczęciu informowaliśmy w maju. Oficjalnie zginęło 16 osób i 200 zostało rannych, jednak według niezależnych organizacji ofiar śmiertelnych ma być ponad setka. Ludwika Włodek ze Studium Europy Wschodniej w swoim artykule opowiada o systemowych prześladowaniach mieszkańców tego górzystego regionu, jak i o rządach żelaznej ręki prezydenta Emomalego Rahmona i jego autorytarnej, coraz mocniejszej kontroli nad krajem. [Nowa Europa Wschodnia]
Afryka
Między Sudanem a Etiopią rozpoczął się konflikt graniczny. Sudan oskarżył Etiopię o zabicie 9 swoich żołnierzy i rozpoczął działania zbrojne. Wszystko dzieje się na obszarze granicznym, który już wcześniej był powodem spięć między tymi dwoma państwami. [Middle East Eye]
Wysoka inflacja i rosnące koszty życia doskwierają także na kontynencie afrykańskim. W Ghanie ludność wyszła protestować przeciwko pomysłom rządowym na walkę z problemami gospodarczymi. [Al-Dżazira]
Na granicy między Marokiem a Hiszpańską enklawą w Mellili doszło do starć między afrykańskimi migrantami chcącymi się dostać na teren Hiszpanii a marokańską policją. Władze Maroka donoszą o 23 ofiarach śmiertelnych wśród migrantów i 140 rannych policjantach. Przypominamy przy tej okazji starszy filmik serwisu Vox poświęcony własnie tej granicy. [Africa News]
Ameryka Łacińska
Po 18 dniach protestów władze Ekwadoru doszły do porozumienia z protestującymi. Szczegóły porozumienia między rządem a protestującymi (głównie z grup rdzennych mieszkańców) znajdziecie w artykule Al-Dżaziry. [Al-Dżazira]
Amerykańscy urzędnicy wyższego szczebla po cichu udali się do Caracas, aby sprowadzić do domu aresztowanych Amerykanów i odbudować stosunki z południowoamerykańskim gigantem naftowym. Wojna w Ukrainie wydaje się nie mieć końca, co zmusza Stany Zjednoczone do przeformułowania celów swojej polityki zagranicznej. [AP News]
Ameryka Północna
Pamiętacie, jak antyszczepionkowcy protestujący przeciwko obostrzeniom pandemicznym okupowali centrum Ottawy na początku tego roku? 1 lipca – w Dzień Kanady – możemy mieć z tego powtórkę, chociaż tym razem protestujący domagają się jedynie dymisji premiera i zdają się być wspierani przez niektórych polityków opozycyjnych. [The Guardian]
Komisja Kongresu ds. ataku na Kapitol 6 stycznia 2021 ciągle obraduje i nie schodzi ona z pierwszych stron gazet w Stanach Zjednoczonych. O najciekawszych doniesieniach z ostatniego posiedzenia komisji dowiecie się z artykułu [CNN].
W zeszły piątek, niedługo po wyjściu poprzedniego wydania Tygodnika, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych wydał wyrok, który umożliwi całkowite zakazania aborcji przez władze stanowe. Niektóre stany mają specjalne prawa, które w przypadku takiego wyroku sądu najwyższego miały wprowadzić pełne lub częściowe ograniczenie aborcji, które wcześniej nie było możliwe. Reuters pisze o tym, jak sądy w różnych stanach wstrzymują te zakazy. Dlaczego tak się dzieje i czy ma to realną szansę na uratowanie prawa do decydowania o własnym ciele w tych stanach, dowiecie się z artykuł serwisu [Reuters].
Tak jak pisaliśmy tydzień temu, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych nie próżnuje; poza wyrokiem w sprawie aborcji wydał też wyrok znacząco zmniejszający władzę, jaką federalne agencje środowiskowe miały nad stanami. Przechodzenie na zieloną energię i planowane wcześniej zredukowanie śladu węglowego przez Stany Zjednoczone stanie się teraz najprawdopodobniej nieosiągalne do roku 2035, tak jak było to wcześniej planowane. Jeśli zaś interesują was inne wyroki tego amerykańskiego sądu, które można uznać za kontrowersyjne, to polecamy starszy artykuł Time. [The Guardian], [Time]
Inughuici zamieszkujący północną część Grenlandii są najdalej na północ zamieszkałą ludnością rdzenną na świecie. Przez wieki nie mieli kontaktu z południem wyspy i trudnili się głównie myślistwem. Jak dzisiaj żyje i funkcjonuje ta społeczność? Jak wygląda zaopatrzenie i infrastruktura tego regionu? Jak do mieszkańców północy odnoszą się władający Grenlandią mieszkańcy jej południowej części? Na te i wiele innych pytań odpowiada Ilona Wiśniewska: reporterka i autorka książki „Migot. Z krańca Grenlandii”.
Oceania
Unia Europejska podpisała nową umowę handlową z Nową Zelandią. Jest to element programu UE, która za pomocą takich umów chce przekonać partnerów handlowych na całym świecie do większego dbania o środowisko. [Politico]
Zgodnie z opublikowanymi wynikami spisu powszechnego z 2021 roku, w Australii pierwszy raz jest mniej niż 50% chrześcijan. Choć jeszcze w 2016 roku stanowili ponad połowę społeczeństwa, tak w ostatnim spisie wynik ten spadł do 43,9% populacji. Z kolei 38,9% nie deklaruje związku z żadną religią. [Australian Bureau of Statistics]
Ekonomia i gospodarka
Od pewnego czasu Chiny wzywają do rozszerzenia grupy państw BRICS i ich współpracy. Teraz chęć akcesu zgłasza Iran, który widzi w tym korzyści nie tylko dla siebie ale i dla całego regionu. O chęci dołączenia mówią również władze Argentyny. Co czeka BRICS? Czas przyniesie odpowiedzi. [Al-Dżazira]
Chiny zmagają się z serią problemów gospodarczych. Szok podażowy, spadający popyt, nadpłynność finansowa to tylko niektóre z nich. Polityka zero covid, która jest konsekwentnie utrzymywana w kraju, powoduje dodatkowe komplikacje. Rząd ogłosił działania zaradcze dla ratowania wzrostu gospodarczego. Czy jednak standardowe podejście będzie wystarczające, czy jednak suma kłopotów ujawni strukturalne problemy chińskiej gospodarki? [Obserwator Finansowy]
Bank światowy ogłosił, że z powodu skutków pandemii, a także reperkusji związanych z inwazją Rosji na Ukrainę, światowej gospodarce grozi stagflacja. Czym ona jednak jest? I czy mamy się czego obawiać? [Obserwator Finansowy]
Nauka i Technologia
Jak wszyscy wiemy “Przyjaźń to magia”. Niedawne badania opisane w New Scientist sugerują jednak, że przyjaźń to także zapachy. Według badania zaprzyjaźnione osoby pachniały podobnie. Co ciekawe, podobieństwo zapachów miało też znaczenie przy zawieraniu nowych znajomości. [New Scientist]
Pamiętacie o pandemii koronawirusa? Nature ma dla was artykuł o kolejnych 2 odmianach wariantu Omikron. Dowiecie się z niego, jaki wpływ mogą one mieć na dalszy przebieg pandemii. [Nature]
Sąd Najwyższy Argentyny wydał wyrok związany z prawem do zapomnienia. Rest of World opisuje dokładnie sprawę z Argentyny, ale także przypomina, jak to prawo miało działać i zwraca uwagę na to, jakie niepożądane skutki może powodować, gdy będzie nadużywane. [Rest of World]
Małpia ospa opuściła kontynent afrykański i nagle świat zainteresował się walką z tą chorobą. Badacze i lekarze z afrykańskich państw, w których ta choroba występowała od kilku lat, zwracają uwagę na niesprawiedliwe traktowanie ich państw, jak i na to, że nie korzysta się dostatecznie z ich doświadczenia związanego z walką z tą chorobą. [Nature]
W zeszłym tygodniu brytyjskie służby medyczne poinformowały, że w londyńskich ściekach wykryto wirusa polio. Jest to pierwszy taki przypadek w Zjednoczonym Królestwie od blisko 40 lat. Nie jest to dziki wirus, a pochodzenia szczepionkowego. Czy Londynowi grozi epidemia? Odpowiedź brzmi: nie. Społeczeństwo jest wyszczepione, a służby, jak widać, działają sprawnie. O tym, co oznacza znalezienie wirusa w ściekach dla Wielkiej Brytanii oraz czy mamy perspektywę światowej eradykacji wirusa, informuje podcast od The Guardian.
Idee, Kultura, Społeczeństwo
„»Rzeczpospolita modernistyczna« to dwanaście filmów dokumentalnych pokazujących fenomen polskiej architektury modernistycznej lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Ogólnopolska skala, szybkie tempo budowy i wysoka jakość wykonania zapewniły tym inwestycjom znaczące miejsce w historii polskiej architektury.” Serdecznie polecamy ten cykl, dzięki któremu będziecie mogli ujrzeć w nowym świetle budynki, które już znacie, ale także dowiecie się więcej o historii międzywojennej Polski. [Rzeczpospolita modernistyczna @ Youtube]
„Sztuka średniowieczna pełna jest smoków: w heraldyce, w bestiariuszach, czyli księgach o zwierzętach, w dekoracjach na marginesach rękopisów, w rzeźbach zdobiących średniowieczną architekturę. Mamy też świętych pogromców smoków. I oczywiście, są także smoki w świeckich legendach. Na przykład we francuskiej opowieści o Meluzynie – dziś już nieco zapomnianej, ale niegdyś dobrze znanej, także w Polsce. Kim była Meluzyna i co ma wspólnego ze smokami?” [Tygodnik Powszechny]
JK Rowling jest często oskarżana o transfobię. Nie chcemy jednak dzisiaj o tym pisać. Chcemy wrócić do jej opus magnum – sagi o Harrym Potterze. Youtuber Shaun przeczytał wszystkie książki i nagrał prawie 2-godzinną analizę. Jak autorka odnosi się do otyłych osób? Czy skrzaty domowe mogą być niewolnikami? Jak autorka radzi sobie z pułapkami fabularnymi, które sama na siebie zastawiła? Jeśli interesują was odpowiedzi na te pytania, to polecamy ten długi materiał, który można słuchać też jak podcast.
Ile ludzi będzie jeszcze żyło w przyszłości? Jesteśmy na początku czy końcu drogi naszego gatunku? Udzielenie jednoznacznej odpowiedzi nie jest jednak łatwe, wszak część naszych zdolności przekuliśmy w konstrukcję narzędzi niszczenia. Jeśli jednak nie dokonamy samozagłady, ani nie zaskoczy nas wielka kosmiczna katastrofa, to najpewniej jesteśmy dopiero na początku naszej drogi. W doborowej, jak zawsze, animacji temat przedstawia Kurzgesagt.
Na koniec numeru zagadka: Jest 100 więźniów ponumerowanych od 1 do 100. W pomieszczeniu jest 100 pudełek, w których losowo umieszczono numery od 1 do 100. Każdy więzień wchodzi pojedynczo do pokoju i może sprawdzić 50 pudełek, po czym musi zostawić je w zastanym porządku. Nie może komunikować się z innymi więźniami. Jeśli wszyscy więźniowie znajdą swoje numery, to zostaną uwolnieni. W przypadku porażki choćby jednego wszyscy idą na szafot. Mają jedynie możliwość obmyślenia i omówienia strategii przed przystąpieniem do zadania. Pytanie: jaka jest strategia, która zagwarantuje im najwyższą skuteczność? Zarówno prawdopodobieństwo sukcesu jak i rozwiązanie wydają się być okropnie nieintuicyjne.
Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?