Wydanie 96, 02.09.2022
To ze śmiercią Gorbaczowa, brakiem wody w USA oraz historią Al-Ka'idy
Przy okazji pandemii rząd chwalił się wielkim samolotem. Teraz, przy zbliżających się wyborach chwali się wielkimi reparacjami. Jak to się skończy nie wiemy, chociaż się domyślamy. A was zapraszamy na cotygodniową podróż dookoła świata.
Kiedyś w tym miejscu pisaliśmy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronę zawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„Europoseł PiS Zdzisław Krasnodębski powiedział w TV Republika, że »zagrożenie dla naszej suwerenności« z Zachodu jest większe niż ze wschodu. Nawiązał w ten sposób do odwiecznej tradycji w polskim konserwatyzmie – już w XIX w. wielu konserwatystów nienawidziło Zachodu. Niektórzy też kochali Rosję” [OKO.press]
Nie śledziliście krajowej polityki w czasie wakacji? Podcast Polityki Insight pomoże wam nadrobić wszystko co się stało. Wojciech Szacki i Andrzej Bobiński przeanalizują, jaki wpływ wakacyjne wydarzenia będą miały na scenę polityczną.
„Hasztag #StopUkrainizacjiPolski pojawił się w trendach polskojęzycznego Twittera kilka dni temu i od tego czasu niemal z nich nie znika. Skąd wzięła się antyimigrancka akcja i czy aby na pewno stoją za nią prawdziwi użytkownicy? Wyjaśniamy.” [Cyberdefence24]
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich.
„Nagłówki wielu mediów donoszą, że rozpoczęła się kontrofensywa Ukrainy. Czy rzeczywiście tak się dzieje? Skąd wzięły się takie informacje? Jak wygląda wojna na Ukrainie dziś? Na te i inne pytania odpowiada Piotr Żochowski, analityk OSW.”
Inspektorzy Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej rozpoczynają dziś drugi dzień inspekcji w okupowanej przez Rosjan Zaporoskiej Elektrowni Atomowej. Wczorajsza inspekcja trwała tylko dwie godziny, ale Rafael Grossi zapewnił, że jego inspektorzy nigdzie się nie wybierają i będą kontynuować pracę mimo trudnych warunków tworzonych przez Rosjan. [Reuters]
W wydaniu 89. wspominaliśmy o The North Atlantic Fellas Organization, którzy z pomocą żartów i memów walczą z rosyjską dezinformacją w sieci. Teraz zostali zauważeni oraz docenienie zarówno przez administrację Ukrainy jak i serwis [Politico].
Jak wyglądają ukraińskie przygraniczne miasta i miejscowości? Podejrzeć realia życia w zniszczonych przez rosjan przygranicznych miejscowości próbują podejrzeć autorzy vloga Planeta Abstrakcja. Rozmawiają z mieszkańcami o tych zniszczeniach, odbudowie, kontenerowym osiedlu. Odwiedzają również przygranicze z Naddniestrzem (separatystycznym regionem Mołdawii). Materiał zrealizowano pod koniec czerwca.
Europa
Wiele osób zaskoczyła informacja o śmierci Michaiła Gorbaczowa - głównie dlatego, że byli przekonani o tym, że umarł już dawno temu. Anne Applebaum, która specjalizuje się w historii komunizmu, napisała dla The Atlantic o tym, jaki wpływ miał on na świat. Polski Instytut Spraw Międzynarodowych przygotował za to podcast, gdzie opisywany jest też wpływ Gorbaczowa na obecną Rosję. [The Atlantic]
Mołdawia świętuje swoją niepodległość. Chociaż to państwo nie jest w stanie wojny, to także czuje zagrożenie ze strony Rosji. O przemówieniu prezydentki Mai Sandu oraz obecnej sytuacji w tym kraju przeczytacie w artykule [Radio Free Europe].
Prezydent Macron zapowiada ciężkie czasy. Jego nowy rząd wrócił do pracy po przerwie wakacyjnej, która była także czasem wielu pożarów oraz fal upałów. Na spotkaniu z ministrami zapowiedział, że z powodu wojny w Ukrainie oraz kryzysu klimatycznego ta zima będzie ciężka dla wielu obywateli. [The Guardian]
Władze Francji przy pomocy oprogramowania wykorzystującego sztuczną inteligencja wykryły ponad dwadzieścia tysięcy niezadeklarowanych, prywatnych basenów. Z ich opodatkowania do budżetu Francji trafi dodatkowe dziesięć mln euro. [Ars Technica]
„Nie od dziś Białoruś grozi Polsce i przejawia się to między innymi niszczeniem polskich cmentarzy. Łukaszenka o Polsce w ostatnich miesiącach mówił wiele raz, działania które podejmuje od czerwca są jednym z narzędzi eskalacji. O procederze, który prowadzi Łukaszenka i jego reżim opowiada Wojciech Konończuk, wicedyrektor OSW.”
Rosatom, rosyjska spółka budująca elektrownie jądrowe, otrzymała kolejną zgodę na rozbudowę węgierskiej EJ Paks. Węgierski Urząd Energii Atomowej wydał 25 sierpnia zgodę na budowę przez Rosatom 2 nowych bloków jądrowych. Realizacja opiera się o rosyjską linię kredytową w wysokości 10 mld dolarów, która pokryć ma 80% kosztów przedsięwzięcia. Mimo rosyjskiej agresji na Ukrainę, rząd Węgier rozszerza obecność Rosjan w strategicznym sektorze. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Bliski i Środkowy Wschód
Na początku XXI w. głównym przeciwnikiem Zachodu stała się Al-Ka'ida. W jaki sposób ta mała organizacja potrafiła dokonać największego ataku terrorystycznego w dziejach? Rozmowa Wojtka Jagielskiego z Krzysztofem Story.
Od października 2021 roku staramy się śledzić iracki kryzys polityczny. Wielomiesięczny klincz w parlamencie, zajęcie budynków parlamentu przez protestujących, blokada budynku sądu, a w ostatnim tygodniu starcia zbrojne gdzie zniknęło co najmniej 30 osób. O co w tym wszystkim chodzi stara się podsumować Tomasz Rydelek na łamach blogu [Puls Lewantu].
Następuje próba normalizacji stosunków między Turcją i Syrią. Lista punktów spornych i potencjalnych problemów jest potężna – od tureckiej okupacji północy Syrii, przez silne powiązania Syrii z Moskwą, kontrolowana przez Kurdów część Syrii, postulowaną przez Turcję strefę bezpieczeństwa wzdłuż syryjskiej granicy czy też wejście przedstawicieli syryjskiej opozycji do rządu. Jednak obie strony mogą także ugrać coś dla siebie. Dla Turków istotną politycznie kwestią jest powrót do Syrii uchodźców, którzy znajdują się na terenie Turcji, a dla Syrii zniszczonej wojną istotne jest przywrócenie relacji dyplomatycznych i gospodarczych. [Al-Monitor]
Irańska umowa atomowa. Iran oczekuje silniejszych gwarancji od Waszyngtonu co do trwałości porozumienia. Koordynująca niejako porozumienie UE, w osobie Josepa Borrella, oznajmiła, że negocjacje zmierzają w dobrym kierunku i osiągnięcie porozumienia może nastąpić w przeciągu kolejnych dni. W międzyczasie premier Izraela, Jair Lapid, w rozmowie z Joe Bidenem powiedział, że nie jest przeciwko porozumieniu z Iranem, ale uważa, że obecny kształt porozumienia jest zły. [DW]
Zjednoczone Emiraty Arabskie są młodym państwem, powstałym jako unikalna federacja emiratów. Rodzice i dziadkowie dorastali w dużo skromniejszych warukach niż opływająca w bogactwa dzisiejsza młodzież. Do tego rdzenni mieszkańcy stanowią niecałe 12% ludności, a pozostałe 88% to imigranci zarobkowi. Co to zatem znaczy być dzisiaj Emiratczykiem? Czy przesunięcie weekendu na ten dostosowany do europejskiego oraz stworzenie pierwszego w tym regionie kodeksu cywilnego oznacza realne zmiany? Na te i wiele innych pytań odpowiada Anna Dudzińska: reporterka Radia 357 i autorka książki Dubaj. Miasto innych ludzi.
Aplikacja służąca do oznaczania lokalizacji bezpańskich psów została zablokowana przez sąd w Ankarze. Ma to związek z publiczną presją, która pojawiła się po śmierci oznaczonych w aplikacji kilkudziesięciu czworonogów, które najpewniej zostały otrute. [Al-Monitor]
Azja
Władze Chin wyznaczyły datę otwarcia XX zjazdu Komunistycznej Partii Chin na 16 października. Obecny przywódca ChRL, Xi Jinping prawdopodobnie zostanie wybrany na trzecią kadencję, po tym jak usunął limit dwukadencyjności na poprzednim zjedzie partii w 2018 roku. Przypominamy również o raporcie przygotowanym przez Ośrodek Studiów Wschodnich na temat Komunistycznej Partii Chin i jej państwa. [The China Project], [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Powódź w Pakistanie, o której mogliście przeczytać w poprzednim wydaniu ciągle trwa. W wyniku katastrofy zginęło ponad 1000 osób, 33 mln zostało dotkniętych, a 1/3 kraju znajduje się pod wodą. [BBC]
Żródło: worldview.earthdata.nasa.gov Raport opublikowany przez Wysoką Komisarz ONZ ds. Praw Człowieka, Michelle Bachelet stwierdza, że Chiny mogły dokonać zbrodni przeciw ludzkości. Chodzi o „arbitralne oraz dyskryminujące zatrzymania” Ujgurów oraz innych muzułman w Sinciangu. [Reuters]
Afryka
Mogliście nie usłyszeć o tym w mediach, ale w stolicy Gabonu odbywa się znaczące politycznie spotkanie. Żeby przygotować się do zbliżającego się szczytu klimatycznego COP 27 afrykańscy przywódcy uzgadniają wspólne stanowisko na Africa Climate Week. [Africanews]
Czy władze Nigerii zakazały białych modelek w reklamach? Nie. Jaką nową regulację prawną wprowadzono, dlaczego i jakie to może mieć skutki dowiecie się z artykuł [Al-Dżaziry].
O brytyjskim pomyśle deportacji uchodźców do Rwandy pisaliśmy w wydaniu 86. Chociaż jeszcze żaden uchodźca nie został przetransportowany do tego afrykańskiego kraju, to niektórzy jego mieszkańcy już poczuli skutki umowy między tymi dwoma państwami. The Guardian pisze o tym jak mieszkańcy hostelu (wszyscy będący osobami, które przeżyły ludobójstwo w Rwandzie) zostali eksmitowani praktycznie z dnia na dzień. [The Guardian]
Jeśli liczyliście, że w tym wydaniu poznacie ostateczne wyniki wyborów prezydenckich w Kenii to mamy dla was złą wiadomość. Sąd Najwyższy wyda werdykt na temat podważanych wyborów dopiero w poniedziałek. [Al-Dżazira]
W stolicy Libii doszło do starć pomiędzy różnymi bojówkami. Amerykański dyplomata ostrzega, że społeczeństwo jest na granicy wytrzymałości i traci resztki wiary w to, że sytuacja w kraju się w końcu unormuje. The Guardian podsumowuje obecną sytuację oraz opisuje krwawe zajścia. [The Guardian]
Madagaskar ma problem z prześladowaniami osób z albinizmem. Ma też problem z tłumami dokonującymi publicznych samosądów na osobach podejrzanych o przemoc. Artykuł Al-Dżaziry opisuje sytuację, gdy tłum ludzi wzburzony porwaniem dziecka z albinizmem chciał dokonać linczu na przetrzymywanych na posterunku policji podejrzanych. W starciach z policją zginęło 18 osób. [Al-Dżazira]
Jak Luganda, stolica Angoli, stała się najdroższym miastem świata z dzielnicami pełnymi luksusu? Angola od lat 60 do 2002 roku była sceną najpierw wojny o niepodległość, a następnie wojny domowej, w których walczyły wojska tak nieoczywistych państw jak Kuba oraz Republika Południowej Afryki. Nie zapowiadało to, że właśnie stolica kraju z maczetą na fladze będzie miejscem opływającym luksusem. Ile z tego mają przeciętni Angolczycy? I jak ma się do tego afera z najbogatszą kobietą Afryki?
Ameryka Łacińska
W Brazylii odbyła się pierwsza debata przed zbliżającymi się wyborami prezydenckimi. Obecny prezydent Jair Bolsonaro ukradł show, chociaż niekoniecznie jest z tego zadowolony. Jego seksistowska odzywka do prowadzącej debatę dziennikarki oraz krytyka, jaka spadła na niego od innych uczestników debaty jest tym o czym się mówi w kraju. [AP News]
Od 2014 roku prawie 7 milionów mieszkańców Wenezueli opuściło swój kraj w poszukiwaniu lepszego życia. AP News w swoim artykule opisuje nie tylko suche fakty, takie jak przyczyny emigracji czy miejsca dokąd ludzie się przenoszą, ale także rozmawia z ludźmi, którzy taką podróż odbyli. [AP News]
Obecna wiceprezydentka (oraz jednocześnie była prezydentka) Argentyny jest w nie lada kłopotach. Z powodu zarzutów korupcyjnych grozi jej do 12 lat więzienia. Artykuł Al-Dżaziry opisuje tą polaryzującą społeczeństwo postać oraz zarzuty, jakie są jej stawiane. The Guardian opisuje zamach na jej życie do jakiego doszło w czwartek. [Al-Dżazira], [The Guardian]
„Dzięki francuskiej interwencji austriacki arcyksiążę zostaje cesarzem Meksyku. Aby utrzymać się na tronie, walczy z rdzennym Meksykaninem z plemienia Zapoteków. Zbyt liberalny dla miejscowych monarchistów, jest zmuszony do okrucieństwa wobec republikanów. Jaki był koniec tej niezwykłej historii?” [Hrabia Tytus]
Ameryka Północna
Prezydent Joe Biden w przemówieniu w Filadelfii, gdzie narodziła się amerykańska demokracja, nazwał przewodzonych przez Trumpa ekstremistów zagrożeniem dla demokracji i fundamentów amerykańskiej Republiki. Nadchodzące wybory (tzw. mid-terms, czyli odbywające się w połowie kadencji prezydenta USA) nazwał bitwą o duszę narodu. Nie są to pierwsze tak mocne słowa Bidena o zwolennikach Trumpa, w poprzednim tygodniu filozofię Trumpa i jego zwolenników umiejscowił w połowie drogi do faszyzmu (eng. semi-fascism). [The New York Times]
Kalifornijscy prawodawcy zadecydowali w głosowaniu o przedłużeniu pracy elektrowni jądrowej Diablo Canyon. Jedynej działającej elektrowni jądrowej w Kalifornii zapewniono środki na kolejne pięć lat funkcjonowania. Ta decyzja odwracająca wcześniejsze ustalenia wynika z kryzysu energetycznego, jaki ma miejsce w najludniejszym stanie USA. [CNBC]
W Jackson, stolicy stanu Missisipi nie ma bieżącej wody, lub jest jej bardzo mało. Czwartek był czwartym dniem braków wody, ale kryzys zaczął się wcześniej wraz z zaleceniem przegotowywania wody przed jej użyciem. [CNN]
Oceania
Jaki wpływ ma katastrofa klimatyczna na populację żarłacza białego? Szczegółów nie znamy, ale naukowcy podejrzewają, że podniesienie temperatury wody mogło wpłynąć na to, że obserwuje się coraz więcej tych rekinów w pobliżu popularnego kurortu turystycznego w Nowej Zelandii. [The Guardian]
Wyspy Salomona zaapelowału do innych krajów o nie wysyłanie okrętów wojennych do tego kraju, dopóki nie zostaną zmienione przepisy o udzielaniu zgody na wizyty takich jednostek. Władze wysp wystosowały ten apel po anulowaniu przez jednostki amerykańskie i brytyjskie wizyt w porcie ze względu na opóźnienia w działaniu biurokracji. [AP News]
Ekonomia i gospodarka
„Półprzewodniki to podstawa nowoczesnego świata. Ich dotyczy też kryzysowa sytuacja wokół Tajwanu, która może – zdaniem analityków – doprowadzić do eskalacji gospodarczej rozgrywki między Chinami i USA” [Obserwator Finansowy]
„Dane o imporcie węgla za połowę roku opublikowane przez Agencję Rozwoju Przemysłu skłaniają do raczej niewesołych refleksji. Wyłania się z nich obraz kompletnego krachu na rynku, który nastąpił po nieprzemyślanym, natychmiastowym wprowadzeniu embarga na rosyjski surowiec w kwietniu – reszta UE pozostawiła sobie okres przejściowy do 10 sierpnia.” [Wysokie Napięcie]
Odczyt inflacji za sierpień wskazał 16,1%, ale Rada Polityki Pieniężnej nie planuje większych niż wcześniej zakładane podwyżek stóp, bo nie chce dogniatać gospodarki, która według odczytów wskaźnika PMI jest w coraz gorszej kondycji. Na warszawskiej giełdzie mocne spadki. Przed nami niełatwe czasy. [Business Insider]
Nauka i Technologia
Misja Artemis 1 miała rozpocząć proces umieszczenia (znowu) człowieka na Księżycu. Jednak z powodu problemów technicznych start został w ostatniej chwili odwołany. O samej misji oraz szczegółach związanych z kłopotami pisze [PBS].
Dużo mówi się o tym, że trzeba walczyć z wylesianiem. Jednak poza ilością ważna jest też różnorodność drzew, a blisko jedna trzecia gatunków jest zagrożona wyginięciem. Jak wygląda walka o zachowanie ginących gatunków oraz czy naprawdę warto walczyć o każdy z nich – przeczytacie o tym w artykule [Nature].
Czy to jaki rodzaj trawy rośnie na łące może decydować o sprawach życia i śmierci? Niestety inwazyjne gatunki traw, w wielu miejscach znacząco ułatwiają rozprzestrzenianie się pożarów, których będzie coraz więcej za sprawą katastrofy klimatycznej. [Science]
Czy wyśmiewanie osób otyłych motywuje je do chudnięcia? „Co k****? Nie, skąd ten pomysł?!” odpowiadają różni naukowcy. [Damian Parol]
Wiele mitów i opisów czerpało z otaczającej nas przyrody. Botanicy postanowili więc zapytać o biblijny Eden, rajski ogród. Nie tylko o to, jaki owoc miała zjeść Ewa, ale jakiego rodzaju był to las i gdzie dzisiaj możemy go znaleźć? Od biblijnych poszlak przez botaniczne śledztwo – o tym, jaki las został przeniesiony na karty biblii opowiada prof. Arkadiusz Nowak, obecnie między innymi dyrektor Ogrodu Botanicznego PAN w Powsinie.
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Na fali zainteresowania wywołanym kontrowersyjnym raportem Amnesty International Ana Matusevic postanowiła porozmawiać z Krzysztofem Izdebskim o tym, dlaczego właściwie organizacje pozarządowe przygotowują różnorakie raporty. Jeśli chcecie wiedzieć co można za ich pomocą osiągnąć oraz jakie pułapki czyhają na autorów to zapraszamy do podcastu.
Jeśli chcecie przeczytać jak Robert Makłowicz opisuje Kraków jako „zatęchłą dziurę” to polecamy wywiad z nim w Tygodniku Powszechnym. Oczywiście w znakomitej większości wyraża się on całkiem ciepło o tym starym polskim mieście, które jest tematem przewodnim tego wywiadu. [Tygodnik Powszechny]
Czy wyobrażaliście sobie deser zrobiony na podstawie wodorostów? Jeśli nie, to widocznie nie jesteście Irlandczykami (chociaż wielu z nich też nie ma pojęcia, że taka potrawa istnieje). W artykule znajdziecie sposób przygotowania, historię oraz reakcje po zjedzeniu puddingu z mchu irlandzkiego. [Hakai Magazine]
Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?