Wydanie 97, 09.09.2022
To z kortem im. Lecha Kaczyńskiego, wyborami w Szwecji oraz sekretami ukrytymi w odchodach wikingów
Nadszedł w końcu ten historyczny dzień. Chociaż wiedzieliśmy, że kiedyś musi się to wydarzyć, to i tak wszystkim nam towarzyszyło zaskoczenie, gdy serwisy informacyjne podały, że Jacek Kurski został odwołany ze stanowiska prezesa TVP królowa Elżbieta II umarła.
Kiedyś w tym miejscu pisaliśmy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronę zawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„Popularne na Twitterze konto Visegrad24, na którego newsy powołują się często polscy (oraz niektórzy zagraniczni) dziennikarze, oficjalnie tworzy anonimowa »grupa konserwatywnych przyjaciół«, pracujących w mediach w Polsce i ceniących format Grupy Wyszehradzkiej. Ustaliliśmy, kto należy do tej grupy” [OKO.press]
Nie macie czasami wrażenia, że upamiętnianie Lecha Kaczyńskiego ma na celu ośmieszenie jego postaci? Historia kortu tenisowego jego imienia oraz machlojek finansowych związanych z budową utwierdza nas tyko w takim przekonaniu. [Onet]
„W dzisiejszym odcinku Andrzej Bobiński i Wojciech Szacki zastanawiają się, jaki kierunek w najbliższych tygodniach i miesiącach obierze Jarosław Kaczyński. A wydaje się, że ścieżki są cztery: złagodzenie, przyspieszenie, odwrót i trwanie.”
„Systemy ostrzegania przed zagrożeniami to bardzo ważny element funkcjonowania państwa. Niestety, rząd właśnie wpadł na pomysł, który może zbudować wiele złych skojarzeń wokół, bądź co bądź przydatnego, Regionalnego Systemu Ostrzegania.” Serwis Niebezpiecznik analizuje co dokładnie kryje się za rządowym pomysłem polegającym na tym, aby sprzedawcy instalowali państwowe aplikacje na sprzedawanych smartfonach. [Niebezpiecznik]
Wojna w Ukrainie
Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich i Konflikty.pl.
„W dzisiejszym podcaście Ośrodka Studiów Wschodnich Jadwiga Rogoża opowie o walce kobiet o niepodległość Ukrainy. Omawiamy między innymi aktywność kobiet w ukraińskiej armii oraz różne inne działania, które są podejmowane.”
Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej wydała raport po wizycie w Zaporoskiej Elektrowni Atomowej. W artykule CNN znajdziecie zarówno podsumowanie najważniejszych elementów tego raportu jak i wywiad, którego szef tej agencji udzielił dziennikarce [CNN].
Mogliście słyszeć o pułku Kastusia Kalinouskiego będącego częścią ukraińskiej obrony terytorialnej. Jest to pułk złożony z Białorusinów, którzy walczą z Rosyjską inwazją. Anne Applebaum napisała warty przeczytania artykuł, w którym przedstawia nie tylko historię tego pułku, ale też rozmawia z Białorusinami, którzy udają się do Ukrainy walczyć. [The Atlantic]
Europa
W Niemczech mieszka obecnie 3 miliony Rosjan, z których wielu przybyło tam jeszcze w latach 90. Od najazdu Rosji na Ukrainę liczba Ukraińców w Niemczech szacowana jest na prawie milion. Było tylko kwestią czasu, zanim pojawiły się tarcia między tymi grupami. [Euronews]
Szef Europejskiej Agencji Kosmicznej, Josef Aschbacher nie widzi możliwości powrotu do kooperacji z Rosją. Do tej pory ESA często korzystała z możliwości, jakie oferował rosyjski przemysł kosmiczny, jak starty rakiet Sojuz. [Ars Technica]
„W dzisiejszym podcaście Łukasz Jasiński w rozmowie z Mateuszem Józwiakiem odpowiada na pytania: – Jak w Niemczech pamiętana jest II wojna światowa? – Jakie wnioski na temat stosunków międzynarodowych Niemcy wyciągnęły z wojennych doświadczeń? – Jak argumenty historyczne są używane w niemieckich debatach na temat wojny w Ukrainie, dostaw broni i stosunków z Rosją?”
„31 sierpnia premier Armenii Nikol Paszynian i prezydent Azerbejdżanu Ilham Alijew, przy udziale przewodniczącego Rady Europejskiej Charles’a Michela, rozmawiali w Brukseli na temat uregulowania konfliktu karabaskiego i normalizacji stosunków dwustronnych (…).” Polecamy analizę Ośrodka Studiów Wschodnich, która nie tylko przedstawia, co zaszło na tym spotkaniu, ale także patrzy na nie z szerszej perspektywy konfliktu tych państw. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Liz Truss w końcu została wybrana na liderkę Torysów i z tej okazji wygłosiła przemówienie. Agata Kowalska z tej okazji rozmawia z doktorem Jarosławem Błaszczakiem o tym, czego można się spodziewać po nowej premierce jak i całej partii konserwatywnej, której teraz przewodzi.
Co z tymi wizami turystycznymi dla Rosjan? Nie ma sankcji nałożonych na poziomie Unii Europejskiej, ale nie można powiedzieć, żeby nic się nie zmieniło. Polski Instytut Spraw Międzynarodowych ma zwięzłe podsumowanie wszystkiego, co się zmieniło w tym temacie. Jeśli ktoś chce jednak zapoznać się z dłuższą analizą, to polecamy materiał Ośrodka Studiów Wschodnich. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych], [Ośrodek Studiów Wschodnich]
W niedzielę odbędą się w Szwecji wybory parlamentarne. Reuters ma artykuł tłumaczący, jakie partie walczą o zwycięstwo, jakie są kluczowe tematy kończącej się kampanii wyborczej oraz jak mogą wyglądać rozmowy koalicyjne po wyborach. [Reuters]
„W dzisiejszym podcaście Amanda Dziubińska w rozmowie z Mateuszem Józwiakiem odpowiada na pytania: – Jak przebiegła wizyta Macrona w Algierii? – Co udało się osiągnąć?” Jeśli myśleliście, że wizyta Macrona w Algierii służyła wyłącznie zdobyciu większego kontraktu na gaz, to polecamy ten podcast, który nakreśla szerszą polityczną perspektywę.
Bliski i Środkowy Wschód
Po fali zamieszek w Iraku powraca spokój, ale napięcie pozostaje bardzo wysokie. W poszukiwaniu sposobów rozwiązania politycznego sporu, do irackiego sądu najwyższego zwrócono się o rozwiązanie parlamentu. Ten orzekł, że nie może tego zrobić, a jedynie parlament może dokonać samorozwiązania. Do tego potrzeba jednak porozumienia politycznego, którego nie udało się znaleźć przez ostatnie 10 miesięcy, które upłynęły od ostatnich wyborów. [Al-Monitor]
Prezydent Turcji ma na celowniku kolejną grupę zawodową. Tym razem chodzi o nauczycieli. Po protestach z ich udziałem przeciwko nowym regulacjom wprowadzającym egzaminy dopuszczające ich na kolejne nauczycielskie stopnie zawodowe, określił ich „szabrownikami”. Jest to określenie, które obecna władza przypisuje kolejnym grupom przeciw niej protestującym, a pochodzi ono z 2013 roku i protestu w obronie parku Gezi w Stambule. To określenie jest jak etykieta na wroga władzy, przeciwko któremu zaczyna działać machina stojąca za prezydentem. [Al-Monitor]
Irańskie porozumienie nuklearne nie jest jednak tak blisko osiągnięcia, jak przedstawiał to jeszcze tydzień temu Josep Borrell. Strona amerykańska uważa, że odpowiedź nadesłana przez Irańczyków „nie jest konstruktywna”. Negocjacje zatem trwają, a porozumienie nie nadejdzie najpewniej przed amerykańskimi wyborami uzupełniającymi. [CNN]
Napięcia między siłami irańskimi i amerykańskimi w regionie Zatoki Perskiej ciągle trwają. W końcówce sierpnia pływające jednostki Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej próbowały przejąć amerykańskiego drona podwodnego. Próba została udaremniona, ale pokazuje ona, że Irańczycy tego typu akcje, ograniczające swobodę operowania Amerykanów na tym akwenie, będą podejmować. [Konflikty.pl]
W samym Iranie teokracja i oparte na koranie prawo daje o sobie po raz kolejny znać. Sąd w Urmii, leżącej na północnym wschodzie kraju, skazał dwie kurdyjskie aktywistki LGBTQ na śmierć uznając je winnymi promowania homoseksualizmu, chrześcijaństwa oraz komunikowania się z mediami nieprzyjaznymi republice. Uznano je również winnymi handlu ludźmi, a według organizacji praw człowieka dowody na to przestępstwo zostały sfabrykowane. [The Guardian]
Arabia Saudyjska wydaje rekordowo długie wyroki na kobiety. Niedawno informowaliśmy o wyroku 36 lat więzienia za używanie twittera (tj. obserwowanie i udostępnianie tam tweetów nieprzyjaznych saudyjskiej monarchii), a najnowszy wyrok w innej sprawie sięgnął 45 lat. W procesie pojawiają się podobne oskarżenia dotyczące burzenia porządku publicznego i niszczenia tkanki społecznej. [DW]
Azja
Jeśli nie mieliście okazji przeczytać materiałów z poprzedniego wydania o zbliżającym się XX zjeździe Komunistycznej Partii Chin, to macie kolejną okazję. Polski Instytut Spraw Międzynarodowych przygotował zwięzły 15-minutowy odcinek podcastu, w którym znajdziecie wszystkie potrzebne informacje.
Tajwański biznesmen zadeklarował fundusze na opłacenie programów treningowych obrony cywilnej, które mają przeszkolić ponad 3 mln cywili. Robert Tsao zrzekł się również singapurskiego obywatelstwa. [Reuters]
Magazyn Nature przygotował wyjaśnienie, dlaczego tegoroczne powodzie w Pakistanie są takie ekstremalne. Katastrofa według naukowców rozpoczęła się z falą upałów z kwietnia i maja. Ciepłe powietrze gromadzi więcej wilgotności, zwiększając opady w sezonie monsunowym – w Pakistanie jest to okres lipiec-wrzesień. Wysokie temperatury odpowiadają również za mocniejsze topnienie lodowców, zwiększając ilość wody wpadającej do rzeki Indus. Więcej przeczytacie w [Nature].
Afryka
Sąd Najwyższy Kenii zdecydował, że nie ma powodów do podważenia wygranej Williama Ruto w niedawnych wyborach prezydenckich. Raila Odinga – kandydat który minimalnie przegrał z Ruto – chociaż nie zgadza się z werdyktem sądu ogłosił, że go akceptuje. [The Guardian], [Al-Dżazira]
The Guardian ma ciekawy artykuł o tym, jak w Ugandzie funkcjonują programy mające wykrywać cukrzycę u młodych osób i potem wspomagać ich w dostarczaniu insuliny. [The Guardian]
Republika Południowej Afryki wysyła samolotami gepardy do Indii i Mozambiku. w ramach ambitnych działań mających na celu przywrócenie do środowiska tych wielkich kotów w regionach, w których ich populacja zmniejszyła się ostatnimi laty. [Al-Dżazira]
Opozycyjne ugrupowania chcą zbojkotować wybory parlamentarne w Tunezji, które mają odbyć się w grudniu tego roku. Opozycja twierdzi, że te wybory są pozbawione legitymacji i będą tylko fasadowe. [The National]
Parlament Burundi wybrał jednogłośnie nowego premiera. Poprzedni stracił swoje stanowisko po tym, jak prezydent Ndayishimiye ostrzegł o zamachu stanu, który miałby być w niego wymierzony. [The East African]
Ameryka Łacińska
Brazylia świętuje 200 lat niepodległości. Jednak w związku ze zbliżającymi się wyborami prezydenckimi oficjalna ceremonia zmieniła się w wiec poparcia dla Jaira Bolsonaro, który ciągle przegrywa w sondażach. [AP News]
Wielokrotnie pisaliśmy o pracach nad nową chilijską konstytucją jak i zbliżającym się referendum. Tak jak wskazywały sondaże, obywatele Chile odrzucili ten projekt konstytucji. Prezydent Boric, który namawiał do głosowania za zmianą musiał przyznać się do politycznej porażki, o czym pisze The Guardian. Serwis Americas Quarterly (dość sceptyczny wobec wielu elementów odrzuconego projektu) przedstawia reakcje ekspertów na wynik referendum. [The Guardian], [Americas Quarterly]
Tydzień temu wspominaliśmy o trudnej sytuacji wiceprezydent Argentyny Cristiny Fernández de Kirchner – zarówno o zarzutach prokuratorskich jak i nieudanej próbie zamachu. Atak na jej życie tylko zmotywował jej sympatyków – w Buenos Aires odbyła się kolejna manifestacja poparcia dla polityczki. [Al-Dżazira]
Co najmniej siedmiu policjantów zginęło w ataku z użyciem materiałów wybuchowych w zachodniej Kolumbii. To najbardziej śmiertelny atak na siły bezpieczeństwa od czasu, gdy prezydent Gustavo Petro objął urząd, obiecując zakończenie prawie 60-letniego konfliktu toczącego się w tym kraju. [Al-Dżazira]
Huragan Kay zbliża się w kierunku Półwyspu Kalifornijskiego. Władze meksykańskiego regionu administracyjnego Baja zamknęły szkoły i otworzyły schrony. AP News pisze więcej o sytuacji w regionie. [AP News]
Ameryka Północna
„16 sierpnia br. Joe Biden podpisał ustawę klimatyczno-inflacyjną, która dopełnia polityczno-gospodarczy plan Build Back Better, główny element programu wyborczego prezydenta. (...) Skutki ustawy staną się odczuwalne dopiero za kilka miesięcy, dlatego jej znaczenie dla wyniku wyborów połówkowych do Kongresu (w listopadzie br.) będzie zależne od budowy skutecznego przekazu kampanijnego.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Fala ciepła w zachodniej części Stanów Zjednoczonych ustanowiła nowe rekordy na najwyższą odnotowaną temperature w Kalifornii oraz Nevadzie. Niektóre z tych rekordów zostały ustanowione podczas zeszłorocznej fali ciepła. [CBS News]
W ataku nożowników w kanadyjskiej prowincji Saskatchewan zginęło 10 osób, a 15 zostało ranionych. Obaj sprawcy nie żyją, jeden został znaleziony martwy, drugi zmarł krótko po aresztowaniu. [NPR]
Oceania
Pierwszy raz od dekady Australijski parlament przegłosował prawo związane z walką z katastrofą klimatyczną. Jak możecie się domyślać, związane jest to z nowo wybranym rządem Australii, o którym pisaliśmy jakiś czas temu. [The Guardian]
Ekonomia i gospodarka
„Dlaczego do PKB nie wlicza się nieodpłatnej pracy w domu, za to w niektórych krajach zlicza się nielegalny handel narkotykami? Czy PKB może rosnąć nie zmieniając poziomu życia mieszkańców danego kraju? I dlaczego niektóre mniej zamożne państwa (jak Polska) mają mniej osób bezdomnych niż prawie dwa razy bogatsze (jeśli bierzemy pod uwagę PKB per capita z korektą na siłę nabywczą) Stany Zjednoczone?” Jeśli kiedyś zastanawialiście się nad tym, dlaczego wskaźnik PKB jest tak powszechny oraz jaka jest jego historia, to polecamy audycję Kamila Fajfera i Łukasza Komudy.
Ceny gazu, a pośrednio ceny energii elektrycznej, wzrosły do astronomicznych poziomów. Do problemów wywołanych agresywną postawą Rosji dochodzą problemy techniczne i klimatyczne. Jakie pomysły na zmniejszanie cen energii elektrycznej i gazu mają państwa UE, jaka może być ich cena, skuteczność i konsekwencje? [Wysokie Napięcie]
Nauka i Technologia
Czy wysyłanie gróźb śmierci do pracowników służby zdrowia jest akceptowalne na serwisie Twitter? A namawianie innych, żeby wysyłali takie groźby? Artykuł Washington Post opowiada o zadziwiającej pobłażliwości, jaką serwis Twitter ma dla konta Libs of TikTok, które ostatnio zajmuje się nakręcaniem spirali nienawiści wobec pracowników kilku ośrodków medycznych w Stanach Zjednoczonych. [The Washington Post]
Jak doprowadzić do usunięcia strony z internetu? Vice przedstawia reportaż, w którym opisuje, jak Clara Sorrenti była zmuszona wypowiedzieć wojnę niszowej stronie służącej głównie do prześladowania mniejszości. [Vice]
Naukowcom udała się modyfikacja genetyczna soi warzywnej. Dzięki poprawieniu procesu fotosyntezy udało się zwiększyć plony o jedną piątą. To oznacza mniejsze zapotrzebowanie na ziemię uprawną, pod którą wycinane są lasy. [New Scientist]
„Odchody wikingów pozwoliły na rozszyfrowanie genomu jednego z najstarszych ludzkich pasożytów – włosogłówki. Badania odzwierciedlają globalne rozprzestrzenianie się pasożyta i jego interakcję z ludźmi, która może trwać już 55 000 lat.” [Focus]
Według świeżo opublikowanego badania w magazynie Nature Wielka Pacyficzna Plama Śmieci jest w dużej mierze produktem ubocznym rybactwa przemysłowego pięciu krajów. [Nature]
Materiały kwantowe – cóż to za grupa materiałów? Dobrze znany (przynajmniej ze słyszenia) grafen jest najbardziej znanym materiałem o kwantowych właściwościach. Ale co to właściwie znaczy? Opowiada o tym prof. Anna Dyrdał z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu i snuje przed nami wizje tecnologicnzej rewolucji, która może dawać się nam mocno we znaki już za dekadę.
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Królowa Elżbieta II umarła. Czy Wielka Brytania ciągle potrzebuje monarchy na tronie? W 2018 roku na kanale Philosophy Tube został umieszczony wideoesej, który stara się odpowiedzieć m.in na to właśnie pytanie. Chociaż wiele się zmieniło na świecie, to uważamy, że ciągle jest to materiał wart obejrzenia.
Czy wiecie, czym się różni sztuka realistyczna od naturalistycznej? Kanał ARTiculations ma w swoich zasobach starszy filmik będący pigułką informacyjną na temat tych pojęć z zakresu sztuki. Za to kanał The Art Assignment przedstawia argumenty za istnieniem realistycznych (a właściwie hiperrealistycznych) dzieł sztuki mimo istnienia fotografii, które realizm oddają dużo lepiej.
Rewolucja przemysłowa nie odbyła bez zamiany węgla drzewnego na węgiel kamienny przy wytopie surówki. Głównie za to odpowiadał ambitny kwakier – Abraham Darby I. Dlaczego zastąpienie źródła węgla okazało się koniecznością? Odpowiada na to artykuł dr hab. Michał Kopczyńskiego. Niestety, w zakończeniu autor z nieokreślonych powodów postanawia pomarudzić na poprawność polityczną. [Rzeczpospolita]
Wśród super bogaczy z branży technologicznych również można znaleźć preppersów, czyli osoby starające być przygotowane na wszelkie nietypowe sytuacje. I jak przystało na osoby o olbrzymich zasobach, nie wystarczy im zwykły bunkier. O tym, jak wykorzystują oni swoje zasoby, żeby uciec od problemów zamiast je naprawiać, przeczytacie w [The Guardian].
Obraz wygenerowany przez AI wygrał pierwszą nagrodę w zawodach sztuk pięknych podczas jarmarku stanowego w Kolorado. O procesie powstawania oraz o krytyce tej sytuacji przeczytacie w artykule [Vice].
Modele sztucznej inteligencji, które tworzą obrazy zgodne z naszymi poleceniami odnotowały eksplozję popularności internetowej kilka tygodni temu. Jednak wytwory algorytmu budzą kontrowersje. Dlaczego? Otóż podążają one za wieloma stereotypami, dopasowanymi (w tym przypadku) do zachodniego odbiorcy. Czy da się uzdrowić te narzędzia? Czy produkty sztucznej inteligencji będą zawsze skrzywione względem miejsca, w którym powstały? I czy już niebawem również tam dostrzeżemy, kto dominuje w światowej technologii? Na te i inne pytania odpowiada prof. Aleksandra Przegalińska z Katedry Zarządzania w Społeczeństwie Sieciowym Akademii Leona Koźmińskiego.
Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?