Wydanie 26, 30.04.2021
To z papieżem urażającym polskie uczucia religijne, ludobójstwem Ormian oraz koreańskim podatkiem od spadków
Witaj maj, piękny maj, Wiwat wielki Kołłątaj! Życzymy udanej majówki i jak co tydzień zapraszamy w podróż dookoła świata z Tygodnikiem Neuropa. W programie zwiedzania znajdziecie publicystykę, interesujące podcasty oraz artykuły o tematyce społecznej czy ekonomicznej.
Gdyby kogoś to interesowało, to mamy własny kanał RSS.
Polska
Możecie kojarzyć zdjęcie Chrisa Niedenthala, które zamieszczamy poniżej. Muzeum Architektury we Wrocławiu postanowiło znaleźć kobietę, która została na nim uwieczniona. Zdjęcie powstało latem 1982 roku w ramach fotoreportażu o Wrocławiu, a poszukiwania bohaterki są związane z filmem dokumentalnym o Jadwidze Grabowskiej-Hawrylak, która jest architektką odpowiedzialną za zaprojektowanie tego nietypowego budynku. W artykule możecie zobaczyć wideo ze spotkania bohaterki zdjęcia ze słynnym fotografem oraz usłyszeć o historii tego zdjęcia zarówno od niej, jak i od niego. [Polsat News]
Warszawska prokuratura zbada, czy cytat z papieża Franciszka „Bóg kocha cię takiego, jakim jesteś” na tęczowej chorągiewce narusza uczucia religijne katolików. Warte podkreślenia: słowa te głowa Kościoła skierowała do homoseksualisty będącego zarazem ofiarą księdza pedofila. Co więcej, nauczanie katolickie zawarte w Katechizmie zobowiązuje wiernych do traktowania homoseksualistów z szacunkiem, zrozumieniem i delikatnością. Rodzi to pytanie, czy prokuratura w sensie całkiem dosłownym nie usiłuje być świętsza od papieża. Tekst z bezprawnika, ale dobry. [Bezprawnik]
Polska nauka plagiatem stoi. Grzegorz Sroczyński wraz z profesorem Markiem Wrońskim odkrywają mechanizmy stojące za faktem, że nawet 30% obronionych prac magisterskich z ostatniej dekady jest w mniejszym lub większym stopniu efektem plagiatu. Zjawisko to nie występuje tylko na najniższym szczeblu akademickiej drabinki: rozmówcy wyliczają przykłady oszustw dokonanych na szczeblach doktoratu, habilitacji, czy profesury, nie wyłączając rektorów państwowych uczelni. Za przyczyny tego stanu rzeczy prof. Wroński uznaje stosunkowo nikły ostracyzm, jak na tak poważną przewinę, i pragnienie zachowania źle pojmowanego świętego spokoju. Zwraca też uwagę, że w niektórych dziedzinach nauki, zwłaszcza w medycynie, prace naukowe powstałe w wyniku nierzetelności mogą zbierać krwawe żniwo. [Gazeta.pl]
Polacy nie chcą obowiązkowych szczepień przeciwko COVID-19, są niechętni paszportom covidowym, natomiast chętnie skorzystaliby z możliwości wyboru konkretnego preparatu do szczepienia – wynika z najnowszego sondażu przeprowadzonego przez Biostat. [Medycyna Praktyczna]
W wydaniu 22. pisaliśmy o raporcie na temat efektów programu 500+ i czy były takie, jak zapowiadał je rząd Beaty Szydło. Przemysław Sadura i Sławomir Sierakowski przygotowali teraz raport „Koniec hegemonii 500 plus” o tym, jaki stosunek Polacy mają do usług publicznych i transferów socjalnych, w skrócie do państwa opiekuńczego. [Krytyka Polityczna]
Europa
Po ubiegłorocznym konflikcie o Górski Karabach przestrzegania pokoju w regionie mają strzec siły rosyjskie. Jak się okazuje, postanowiły chronić Karabach również przed dziennikarzami. Kolejnym reporterom odmawia się wiz, akredytacji, czy już nawet po uzyskaniu tych dokumentów nie są oni przepuszczani przez rosyjskie posterunki. Czy Karabach zniknie z mediów? Czas pokaże. [Nowa Europa Wschodnia]
Jak Zachód atakuje Rosję – czyli dezinformacja podporządkowanych Kremlowi mediów. Ostatnie tygodnie zaowocowały wieloma konfliktami z Rosją. Sprawa Nawalnego, zamach bombowy w Czechach, gromadzenie wojsk rosyjskich przy granicy z Ukrainą oraz sytuacja na Białorusi. Za to wszystko, a także za pandemię COVID-19, prorządowe rosyjskie media winią Zachód. [EU vs Disinfo]
Źródło: EUvsDiSiNFO Zablokowanie Nord Stream 2, sankcje gospodarcze wobec Rosji, wsparcie dla Ukrainy w integracji z Zachodem, stanowcza polityka wobec ChRL – czyli jak Baerbock, kandydatka na kanclerza z partii Zielonych, wyobraża sobie Niemcy po przejęciu władzy. [Reuters]
Rząd Rumunii wnosi do Komisji Europejskiej wniosek o miesięczne przesunięcie przyjęcia Funduszu Odbudowy. Wynika to z rezerwy, z jaką Bruksela podchodzi do niektórych planów Bukaresztu na wykorzystanie unijnych pieniędzy, takich jak rekonstrukcja infrastruktury gazowej czy niektóre inwestycje związane z rolnictwem. [EURACTIV], [Romania Insider]
Skok na szkolnictwo wyższe na Węgrzech. 11 państwowym uniwersytetom zmieniono zasady finansowania: dotychczasowe, bezpośrednio z budżetu, zostało zamienione na fundusz celowy. Zarząd nad nimi ma sprawować wyznaczone gremium z nadania rządu premiera Orbána. Węgierskie przepisy dotyczące funduszy celowych zezwalają na mało transparentne dysponowanie środkami publicznymi, zachodzi zatem obawa, że edukacja na tym szczeblu zostanie upolityczniona w większym stopniu, niż miało to miejsce dotychczas. [The World]
26 kwietnia miała miejsce 35. już rocznica katastrofy w Czarnobylu. Z tej okazji polecamy serię trzech odcinków dokumentu z kanału Ciekawe Historie. Znajdziecie tam wiele archiwalnych nagrań i wypowiedzi osób z kręgów politycznych czy też bezpośrednio zaangażowanych w proces likwidacji szkód. Kolejne części mówią odpowiednio o samej katastrofie, o likwidacji zagrożenia, a ostatnia obszernie omawia skutki i efekty katastrofy.
Bliski i Środkowy Wschód
Kiedy w zeszłym roku we Francji zabito nauczyciela za pokazanie uczniom karykatury Mahometa, wiele osób wyraziło oburzenie. W Pakistanie jednak największe protesty wywołała nie tyle karykatura Mahometa, co mowa pogrzebowa, którą wygłosił prezydent Macron, a w której krytykował islamistów. Teraz Pakistan debatuje nad wydaleniem francuskiego ambasadora, a rząd pakistański ugina się pod żądaniami partii, którą sam niedawno zakwalifikował jako organizację terrorystyczną. [The New York Times]
Prezydent USA Joe Biden po raz pierwszy w oficjalnym wystąpieniu użył terminu „ludobójstwo”. Miało to miejsce w kontekście zbrodni dokonanych na Ormianach w 1915 roku. Orędzie zostało wygłoszone 24 kwietnia, czyli w dniu upamiętnienia wydarzeń mających miejsce podczas I wojny światowej na terenie Imperium Osmańskiego. Orędzie wywołało zdecydowany sprzeciw strony tureckiej, ale najpewniej nie było to dla niej zaskoczeniem – państwa i instytucje zachodnie od lat przyjmują rezolucje uznające zbrodnie na Ormianach za ludobójstwo. Nie ulega jednak wątpliwości, że jest to kolejny cios dla Turcji w sferze symbolicznej, a administracja nowego prezydenta USA nie będzie łatwym partnerem do rozmów dla Erdogana. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Żródło: AFP/Twitter Afganistan jest od ponad 40 lat rozdzierany kolejnymi wojnami. Zbliża się termin wycofania wojsk USA, a talibowie są tak silni, jak nie byli od dawna. Część młodych Afgańczyków, którzy szczęśliwie mają dostęp do elektroniki, ucieka w wirtualną rzeczywistość gier komputerowych. Tam czują się odcięci od codzienności, a także mogą spotkać się ze znajomymi, od których fizycznie dzieli ich wiele kilometrów niebezpiecznych dróg. W tym czasie władze afgańskie zakazują jednej z gier – popularnej strzelanki, ze względu na jej brutalność. O wojnie w trakcie wojny i grach, które według władz propagują przemoc w kraju pełnym przemocy, opowiada Paweł Pieniążek. [Tygodnik Powszechny]
W Iranie do obiegu medialnego trafiły Taśmy Zarifa – potajemnie nagrane wypowiedzi irańskiego ministra spraw zagranicznych, na których skarży się on szeroko na wpływy Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej oraz na zabitego w zeszłym roku przez Amerykanów dowódcę formacji, Ghesema Solejmaniego. Mówi on w nich również o swoim często znikomym wpływie na politykę zagraniczną kontrolowaną przez Korpus, o różnicach zdań w podejściu do konfliktu w Syrii czy o wewnętrznych siłach torpedujących irańskie porozumienie jądrowe z zachodem z 2015 roku. Nagrania wypłynęły w momencie gdy w Wiedniu toczone są rozmowy m.in. z nową administracją amerykańską o sankcjach ciążących na Iranie. [The Guardian]
Azja
Twitter, Facebook oraz inne serwisy social media na prośbę indyjskiego rządu usunęły około 100 postów pod zarzutem siania paniki oraz dezinformacji na temat COVID-19. Wśród użytkowników, których posty usunięto, są politycy opozycyjnych względem premiera Modiego ugrupowań. [CNN]
Chińska populacja najprawdopodobniej właśnie zaczęła się kurczyć. Nawet jeśli to efekt koronawirusa, to i tak w bliskiej przyszłości nastąpi szczyt tej tendencji. Odsetek populacji powyżej 60. roku życia wzrósł z 10,4% w 2000 roku do 17,9% w 2018. Prognozy celują w ok. 33% w 2050. Odwrócona piramida wieku będzie coraz większym wyzwaniem dla chińskiej gospodarki. A to tylko jeden z problemów demograficznych tego kraju. Inny to przewaga liczby mężczyzn nad kobietami w młodszych grupach wiekowych. Władza próbuje odwrócić negatywne trendy, ale bez wyraźnych sukcesów. Chińska demografia, zdaniem specjalistów, może sprawić, że po spodziewanej dekadzie lub dwóch przewagi nad USA na różnych polach Chiny powrócą na drugie miejsce ze względu na zdrowszą strukturę populacji i dużo większą zdolność do absorpcji imigrantów przez konkurenta. [The Economist]
Podatek od spadków w Korei Południowej wynosi 50% i jest drugim najwyższym na świecie (po Japonii). Z tego tytułu rodzina zmarłego w zeszłym roku Lee Kun-hee, wieloletniego prezesa Samsunga, winna jest państwu równowartość ponad 10 mld dolarów. Rodzina nie zamierza uchylać się od tego zobowiązania i w oświadczeniu mówi o swoim obywatelskim obowiązku, do którego się poczuwa. Co ciekawe, część rachunku wyrównują darowiznami na celowe programy wsparcia służby zdrowia czy też w niemal bezcennych dziełach sztuki, które zostaną podarowane państwowym muzeum. Kolekcja sztuki pana Lee zawierała m.in. rzadkie dzieła Picassa, Moneta i Salvadora Dalego. [Reuters]
Afryka
W dyskusjach dotyczących ludobójstwa w Rwandzie Polacy najchętniej poruszają wątek roli Kościoła katolickiego, a zwłaszcza pana arcybiskupa Hosera. Dzisiaj prezentujemy jednak spojrzenie na sprawę, które może być mniej znane polskiemu czytelnikowi – rolę Francji w tej strasznej zbrodni. Stosunki między Rwandą a Francją były przez długi czas napięte, ale jakiś czas temu zaczęły się normalizować. Teraz światło dzienne ujrzały dwa raporty podkreślające to, jak Francja ignorowała wydarzenia w Rwandzie przed samym ludobójstwem. Oczywiście samo to nie oddaje stopnia skomplikowania całej sytuacji, dlatego polecamy zarówno artykuł, jak i podcast. [The Guardian]
W wydaniu 2. pisaliśmy o karierze, powiązaniach i kłopotach Isabel dos Santos. Niegdyś najbogatsza kobieta Afryki, obecnie toczy walkę prawną z rządem Angoli, a orzeczenia sądowe nękają jej firmy. W Luandzie półki w posiadanych przez nią supermarketach Candando są prawie w połowie puste, a browar na południe od stolicy wykorzystuje tylko 30% swoich zdolności produkcyjnych [Bloomberg]
Konflikty odnotowane w ostatnich latach w Afryce były w większości konfliktami o podłożu lokalnym. Poniższy felieton próbuje zmierzyć się z tematem dekolonizacji stosunków społecznych w państwach Afryki, mającym polegać na wzmocnieniu roli tradycyjnych przywódców jako sędziów pokoju. [Al-Dżazira]
Ameryka Łacińska
W Ekwadorze obowiązują jedne z najbardziej restrykcyjnych przepisów dotyczących aborcji. W wydaniu 24. pisaliśmy, że na urząd prezydenta wybrano konserwatywnego kandydata, który uważa, że życie zaczyna się od poczęcia. Jednak niedawno zwolennicy praw człowieka odnieśli małe zwycięstwo, ponieważ Sąd Konstytucyjny zdekryminalizował aborcję w przypadku ciąży z gwałtu. [Al-Dżazira]
Brazylia jest jednym z państw najbardziej dotkniętych pandemią koronawirusa, o czym pisaliśmy już nieraz. Niestety nie wydaje się, żeby miało się to szybko zmienić. Od początku Brazylijczycy mieli problemy ze zdobyciem szczepionek (co miało być powodem niedawnego zwolnienia ministra spraw zagranicznych), a teraz brazylijska agencja regulująca Anvisa podjęła negatywną decyzję dotyczącą importu szczepionki Sputnik V. Rosja od razu ogłosiła, że to decyzja polityczna, ignorując zarzuty Anvisy w zakresie działania szczepionki. Przypomina to sytuację, gdy Słowacy ogłosili, że Sputnik V, który zamówili, ma inny skład, niż mieć powinien. [Radio Free Europe]
Ameryka Północna
Prezydentura Trumpa, choć wyjątkowo głośna w retoryce izolacjonistycznej, pod kątem gospodarczym była ukoronowaniem dłuższego trendu w dążeniu do uczynienia gospodarki Stanów Zjednoczonych bardziej autarkiczną. Wskaźniki imigracji do USA maleją stale od trzydziestu lat, a prezydenci obu wiodących opcji dokładają starań, by miejsca pracy w przemyśle nie uciekały poza kraj. Dlaczego jednak taką estymą obdarzają tylko tę część gospodarki? Z analizy Foreign Affairs dowiedzieć się możemy, że miejsca pracy w przemyśle, które zniknęły ze względu na przeniesienie produkcji do państw Azji Południowo-Wschodniej, stanowią zaledwie promil rynku, a ich utrzymanie wiązałoby się z narzuceniem znaczących kosztów pozostałym obywatelom. Autor analizy zwraca też uwagę na to, że działania USA idą w poprzek światowym tendencjom do tworzenia bardziej zglobalizowanej gospodarki. Trudno nie widzieć w działaniach USA, zmierzających do zachowania dawnych form zatrudnienia za wszelką cenę, czegoś innego, niż tworzenia mitu i nostalgii wbrew faktom. [Foreign Affairs]
Minęło pierwsze 100 dni prezydentury Joe Bidena. Po ponad 40 latach w polityce i kreowaniu wizerunku centrowego polityka działania Bidena po zaprzysiężeniu dla wielu komentatorów były zaskoczeniem. „Uncle Joe”, jak na razie, rządzi znacznie progresywniej niż jego trzej poprzednicy z Partii Demokratycznej. Portal NPR z kolei dokonał podsumowania tego, jak Joe Biden wywiązał się z celów, jakie sobie nałożył na pierwsze 100 dni prezydentury. A jeśli zastanawiacie się, jak to się stało, że te pierwsze 100 dni stało się cezurą kadencji prezydenta, to polecamy artykuł Brookings Institution. [Los Angeles Times], [NPR], [Brookings Institution]
Po raz drugi raz w historii Kalifornii, a po raz czwarty w historii USA, odbędzie się referendum stanowe nad odwołaniem gubernatora. Jest to szósta próba odwołania Gavina Newsoma. Sukces w zebraniu koniecznej liczby podpisów jest przypisywany niezadowoleniu z działań gubernatora w walce z pandemią COVID-19. Poprzednie referendum odwoławcze w Kalifornii miało miejsce w 2003 roku, a jego skutkiem było objęcie urzędu gubernatora przez Arnolda Schwarzeneggera. [Los Angeles Times]
W zeszłym tygodniu miał miejsce wirtualny szczyt klimatyczny zorganizowany przez Joe Bidena. Portal Vox przedstawia czterech zwycięzców i czterech przegranych tego spotkania. [Vox]
Oceania
Elektryfikacja transportu, w tym samochodów, jest konieczna, jeśli chcemy myśleć o zatrzymaniu globalnego ocieplenia. Wiele rządów podejmuje konkretne działania, np. ulgi podatkowe, żeby pomóc obywatelom w tym procesie. Co w tym kierunku zrobił rząd federalny Australii oraz jakie są plany rządu stanu Victoria, dowiecie się z Honest Government Ad.
Ekonomia i gospodarka
Panele słoneczne są obecnie jednym z najtańszych źródeł energii, a w zależności od położenia geograficznego – nawet najtańszym. Nie przewidzieli tego ani eksperci ani coroczne raporty Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA). Tanią energię ze słońca zapewnił chiński przemysł, amerykański kapitał, europejska wrażliwość polityczna i nowatorska praca zespołu naukowego z Australii. [The Guardian]
Jednym z argumentów przeciwników dekarbonizacji jest koszt transformacji energetycznej i zarzuty o celowe rujnowanie gospodarki. I tak, transformacja energetyczna będzie kosztowna, ale jeszcze bardziej kosztowny będzie scenariusz business as usual. Według raportu wykonanego przez Swiss Re globalne PKB w 2050 może być niższe nawet o 18% w porównaniu do scenariusza bez globalnego ocieplenia. [Swiss Re]
Nauka i Technologia
Ten sam zespół naukowców z Oxfordu, który opracował szczepionkę AstraZeneca, opublikował właśnie wyniki testów z fazy IIB szczepionki na malarię. Preparat ma 77% skuteczności i spełnia warunki stawiane przez ONZ w Malaria Vaccine Technology Roadmap. WHO szacuje, że choroba jest powodem 400 tysięcy zgonów w ciągu roku, a większość z nich dotyczy dzieci w Afryce. [BioSpace]
Konserwatyści w mniej lub bardziej cywilizowany sposób twierdzą, że procedury medyczne mające na celu chirurgiczne uzgodnienie płci nie przynoszą pozytywnych efektów w odniesieniu do zdrowia psychicznego pacjentów i pacjentek. Dane dotyczące tego zagadnienia, które nadają się do celów naukowych, nie są łatwe do zebrania, dlatego też najnowsze szeroko zakrojone badanie opublikowanie w czasopiśmie naukowym „The Journal of the American Medical Association: Surgery” jest takie ważne. Wskazuje ono, że chirurgiczne uzgodnienie płci przynosi wyraźny pozytywny efekt i może wiązać się ze zmniejszeniem ryzyka depresji czy nadużywania alkoholu. [Medpage Today]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Od początku pandemii COVID-19 wieszczono zwiększoną liczbę samobójstw. Miały być one powodowane zapaścią gospodarki i pogorszeniem sytuacji życiowej; lockdown był natomiast wskazywany jako dodatkowy czynnik pogarszający problem. Tak się jednak nie stało. Według dostępnych na ten moment danych doszło do mniejszej liczby samobójstw w porównaniu do trendów przed pandemicznych. [The Economist]
Źródło: The Economist Pomimo niewielkich różnic genetycznych społeczności poszczególnych gatunków waleni wykazują różnice w zwyczajach i zachowaniu, które można nazwać kulturowymi. To, co dotychczas było uważane za unikalną ludzką cechę, okazuje się spotykane w świecie zwierząt. [National Geographic]
Wciąż za rzadko mówimy o męskiej depresji. Na tę straszną chorobę zapadł jakiś czas temu Szczepan Twardoch, który postanowił podzielić się teraz swoją historią. Z tego pięknie napisanego tekstu dowiemy się czegoś o naznaczonym cierpieniem życiu jego babci. Odnajdziemy pustkowie, które niegdyś było zamieszkane przez przodków Twardocha, a sam autor opowie nam, co z tej pustki wynika. Dostaniemy wreszcie erudycyjne odniesienia do dzieł kultury, które borykają się z problemem depresji. Morał? Kultura toksycznej męskości zabija mężczyzn. Twardoch bardzo długo zwlekał z pójściem do lekarza. „Po pomoc nie sięgałem, bo wychowałem się w kulcie powściągliwości, milczenia i wewnętrznej siły”. [Gazeta Wyborcza (TWARDY PAYWALL)]
Czy da się rozmawiać o zagrożeniach związanych z ingerencją państwa w sferę prywatności bez „szurstwa” i teorii spiskowych? Podcasty Fundacji Panoptykon pochylają się nad tematami takimi, jak paszporty szczepionkowe, cenzura w sieciach społecznościowych itd. kompetentnie i bez nadmiernych uproszczeń.
Amerykański serwis kulinarny Epicurious ogłosił, że z powodów wpływu hodowli krów na środowisko nie będzie więcej zamieszczał nowych przepisów z wołowiną. Na Twitterze pod tą informacją rozpętała się burza. Czytelnicy serwisu ogłaszali, że odchodzą, mięsożercy ogłaszali, że teraz specjalnie będą jedli jeszcze więcej wołowiny, było też sporo zdjęć surowego mięsa. Co ciekawe, ci ludzie poczuli się urażeni dopiero, gdy się o tym dowiedzieli, ponieważ sama praktyka serwisu im nie przeszkadzała. W rzeczywistości bowiem serwis przestał zamieszczać nowe przepisy z wołowiną dokładnie rok temu. Jeśli śledzicie temat ograniczania mięsa w diecie, to pewnie brzmi to dla was znajomo. Dlaczego jednak osoby jedzące mięso potrafią zachowywać się tak nieracjonalnie? Dlaczego sama propozycja zamieszczenia serwisów wegańskich w magazynie kulinarnym może powodować u niektórych chęć „żartowania”, że wegan powinno się mordować? Artykuł BBC podsumowuje różne badania, które starają się wytłumaczyć te negatywne reakcje, które, co ciekawe, występują także u wegetarian. [BBC]
Lecz sie