Wydanie 24, 16.04.2021
To z utratą Rzecznika Praw Obywatelskich
Czasy się zmieniają, ale Piotrowicz wciąż przesłuchuje obrońców praw człowieka. W tym tygodniu komunistyczny prokurator, pełniący z woli Jarosława Kaczyńskiego funkcję sędziego Trybunału Konstytucyjnego Julii Przyłębskiej, zadawał pytania Rzecznikowi Praw Obywatelskich, Adamowi Bodnarowi. Ta przerażająca ironia historii miała miejsce podczas procedury, która ma bezprawnie pozbawić Adama Bodnara jego funkcji. W najbliższym czasie obywatele zostaną pozbawieni swojego rzecznika i będzie tak, jak za PRL-u.
Polska
W primaaprilisowym wydaniu Tygodnika donosiliśmy o teorii antyseptycznej Eucharystii wysuwanej przez pana arcybiskupa Andrzeja Dzięgę. Tym razem wracamy do niego z dużo poważniejszych powodów. Duchowny nie ustąpi z szefowania archidiecezji nawet mimo trwającego postępowania kanonicznego mającego wyjaśnić uchybienia w nadzorze oraz awansie podległego mu duchownego, Andrzeja Dymera. Dymer dopuszczać się miał czynów pedofilskich, jednak postępowanie karne przeciwko niemu umorzone zostało w wyniku przedawnienia karalności. Dzięga został w minioną środę nagrodzony za „wybitne osiągnięcia (...) mające na celu szerzenie zasad katolickich (...)” przez KUL, na której to uczelni piastował w latach 1999-2003 funkcję dziekana wydziału prawa. [Wirtualna Polska]
Polscy biskupi stawiają życie i zdrowie Polaków niżej od płodów abortowanych kilkadziesiąt lat temu. Zespół Ekspertów ds. Bioetycznych Konferencji Episkopatu Polski wydał stanowisko przeciw szczepionkom AstraZeneca i J&J. Ze względu na użycie w procesie produkcyjnym linii komórkowych z abortowanych płodów polscy katolicy mogą je stosować tylko wtedy, gdy nie mają żadnego wyboru i zostaną wprost do tego zmuszeni, na przykład przez przepisy albo pracodawcę. Zaleca im się równocześnie manifestowanie sprzeciwu wobec tego rodzaju szczepionek na każdym kroku. Stanowisko sugeruje też możliwość wystąpienia poważnych skutków ubocznych szczepień. Jaki to wszystko będzie miało wpływ na proces wyszczepienia polskiej populacji? Nie wiemy, ale niestety się domyślamy. Absolutyzm moralny zabija. Warto pamiętać, że stosowane linie komórkowe (np. HEK 293) są skutkiem ubocznym aborcji, które odbyły się z przyczyn niezależnych w latach 70. i 80. Od tego czasu są namnażane i mogą być namnażane w nieskończoność. Nie występują też w samej szczepionce. [Konferencja Episkopatu Polski]
Na 11. rocznicę katastrofy smoleńskiej Andrzej Stankiewicz podsumowuje narrację środowiska Zjednoczonej Prawicy i jej działania w sprawie wydarzeń z 10 kwietnia 2010 roku. Dziennikarz zwraca uwagę, że scenariusz zamachu, pierwotnie gorąco promowany przez najwyższe czynniki, samego Jarosława Kaczyńskiego nie wyłączając, stopniowo stawał się niewygodny. Dziś nawet sam prezes Prawa i Sprawiedliwości przyznaje, że całej prawdy być może nigdy nie poznamy. Stankiewicz podkreśla nieudolność kierowanej przez Antoniego Macierewicza podkomisji, szczegółowo wylicza, z ilu obietnic dotyczących ujawnienia zgromadzonych dowodów na domniemany zamach były szef MON się nie wywiązał, dostrzega, że scenariusz z użyciem ładunków wybuchowych pojawia się wyłącznie w przekazie medialno-propagandowym, nie wynikają z niego jednak żadne działania struktur państwa, a także wskazuje na fiasko, jakim była zapowiadana i nie podjęta próba oskarżenia Rosji przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym w Hadze. [Onet]
Kierowany przez prof. Michała Krawczyka zespół socjologów z Uniwersytetu Warszawskiego przeprowadził szeroko zakrojone badania opinii publicznej dotyczące chęci Polaków do przyjęcia szczepionki przeciwko koronawirusowi. Wyniki nie napawają optymizmem: spośród sześciu tysięcy respondentów zaledwie 60% zdecydowanych jest na skorzystanie z oferowanego szczepienia. Co istotne, dyskutowane środki zachęcające do zmiany decyzji, jak np. bonus finansowy w kwocie 70 zł, nie przekonują opornych. Zbadano także chęć ewentualnego zaszczepienia się pod kątem preferencji wyborczych: zwolennicy Konfederacji odstają wyraźnie na minus, wyborcy pozostałych obecnych w Sejmie ugrupowań notują porównywalne ze sobą wyniki. Poparcie dla szczepień rośnie wprost proporcjonalnie do wieku; pod kątem płci zaś mężczyźni górują w tym względzie nad kobietami. Gorzkie podkreślenie: Polacy należą do najmniej chętnych do zaszczepienia się narodów, a ww. wskaźniki, przy planowanym nieszczepieniu młodzieży i dzieci, nie są wystarczające do osiągnięcia odporności stadnej. [Business Insider]
Rekordowo niskie bezrobocie w Polsce ukrywa niepokojące trendy. Wśród młodych rośnie ono zdecydowanie szybciej niż w innych grupach wiekowych. Rośnie liczba samozatrudnionych, których ponad połowa to rolnicy, czyli ci, którzy stracili pracę w mieście i wracają na wieś. Polecamy także analizę dr. Jakuba Sawulskiego na temat koronapokolenia, czyli młodych bez pracy i przyszłości. [Business Insider], [Gazeta SGH]
Źródło: Gazeta SGH W nowym „Spięciu” redaktorzy polskich think tanków z różnych stron sporu światopoglądowego dyskutują o tym, czy możliwa jest w Polsce sprawiedliwa transformacja energetyczna. [Spięcie @ Krytyka Polityczna]
Europa
Dwa wydania temu informowaliśmy o nadchodzących wyborach w Bułgarii. Dobry wynik wyborczy zanotowały partie anty-oligarchiczne i antykorupcyjne, które, choć podzielone, razem zdobyły ponad 30% głosów. Chociaż najwięcej głosów zdobyła partia rządzącego do tej pory premiera Bojko Borisowa, to nie będzie ona w stanie samodzielnie rządzić, a jej możliwości koalicyjne wydają się słabe. Z drugiej strony, rządu też nie może stworzyć blok partii antykorupcyjnych. Bułgarię czekają trudne rozmowy koalicyjne, a w razie ich upadku być może przyspieszone wybory. Bojko Borisow ogłosił, że dla dobra kraju i realizacji powstania rządu mającego poparcie w sejmie, nie będzie ubiegał się o fotel premiera. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [Euronews]
Od kilku tygodni docierają do nas informacje o narastającym napięciu na wschodzie Ukrainy. Ukraina w 2014 roku, po latach zastoju i zaniedbania Sił Zbrojnych, została brutalnie wyrwana ze snu, a jej jednostki toczyły regularne bitwy z wojskami samozwańczych republik, hojnie wspieranymi przez Rosję. Od tego czasu Ukraina zmuszona była zmienić sporo rzeczy w swoich siłach zbrojnych. Jak wyglądają Siły Zbrojne Ukrainy po 6 latach od rozpoczęcia konfliktu? [Konflikty.pl]
Po zakończonej klęską Ormian wojnie w Górskim Karabachu ulicami Armeńskich miast przetoczyły się duże antyrządowe protesty. Premier Paszynian, który przejął władzę w Armenii w 2018 roku po aksamitnej rewolucji, znalazł się w ogniu krytyki i był obarczany porażką w niemal świętej wojnie o Karabach. Nie składa jednak broni i postanawia uciekać do przodu ogłaszając przedterminowe wybory. Jak wygląda sytuacja polityczno-społeczna w cieniu góry Ararat, opowiada Paweł Pieniążek w rozmowie z armeńskim politologiem, Aleksandrem Iskandarianem. [Nowa Europa Wschodnia]
Emmanuel Macron zamierza zlikwidować swoją macierzystą uczelnię – École nationale d’administration (ENA). Bynajmniej nie ze względu na brak sukcesów, bo połowa prezydentów V Republiki i wiele innych znaczących postaci życia publicznego w świecie frankofońskim to jej absolwenci. Enarchowie (fr. les énarques, nieprzypadkowe podobieństwo do „monarchów” – les monarques) to merytokratycznie dobierana śmietanka francuskiego aparatu państwowego. W epoce „żółtych kamizelek” jest to jednak raczej obciążeniem niż atutem, bo kojarzy się z elityzmem i uniformizmem myśli. ENA ma zostać zastąpiona nową uczelnią, w zamierzeniu mniej klasową i dbającą o większą różnorodność. ENA to jednak tylko jeden element francuskiego mechanizmu reprodukcji elit. Tak zwane „les grandes écoles”, do których należy, to w praktyce alternatywna, elitarna część francuskiego szkolnictwa wyższego. Rekrutacja do nich wymaga najczęściej dwuletniego, specjalnego kursu przygotowawczego po maturze albo wręcz dyplomu „zwykłego” uniwersytetu. ENA posłużyła w Polsce za wzór dla Krajowej Szkoły Administracji Publicznej. [France 24]
Niemiecki Trybunał Konstytucyjny uznał berlińskie przepisy o suficie czynszowym za niekonstytucyjne. Według Trybunału kwestia maksymalnych stawek za wynajem jest już regulowana przez ustawodawstwo federalne i samorząd nie ma prawa go nadpisywać. Temat jest głośno dyskutowany w Niemczech, bo Berlin z miasta opisanego przez jego burmistrza jeszcze kilkanaście lat temu jako „poor, but sexy” staje się coraz bogatszą metropolią przyciągającą m.in. wiele startupów i ich dysponujących grubymi portfelami pracowników. Idą za tym błyskawiczne podwyżki czynszu, które są coraz bardziej poza zasięgiem rdzennych mieszkańców w procesie nazywanym przez socjologów gentryfikacją. Berlińskie władze imają się różnych pomysłów, aby temu zapobiec, ale jedna z dróg (która nie przyniosła spodziewanych przez władze miejskie efektów – tak jak przewidzieli ekonomiści) została właśnie zamknięta. [DW]
Bliski i Środkowy Wschód
W wydaniu 14. informowaliśmy o protestach studentów przeciw ingerencji władz państwowych w wybór władz Uniwersytetu Boğaziçi mieszczącego się w Stambule. Spór ze studentami nadal trwa, ale, co ważniejsze, ma za sobą wieloletnie tło. Recep Tayyip Erdoğan nieustannie zacieśnia kontrolę nad kolejnymi instytucjami, jednak opór nie gaśnie. Co protesty na najlepszej tureckiej uczelni mówią o sytuacji w Turcji? Co zmiany urbanistyczne w Stambule mówią o zmianach w całym kraju? I dlaczego usunięto z podręczników teorię ewolucji? Opowiada reporterka Agnieszka Rostkowska, autorka książki „Wojownicy o szklanych oczach. W poszukiwaniu Nowej Turcji”.
Joe Biden ogłosił datę wycofania amerykańskich sił z Afganistanu. Ta jedna z niekończących się dla Amerykanów wojen ma dobiec końca w wymowną rocznicę, 11 września 2021, czyli 20 lat po atakach na World Trade Center, które zaprowadziły USA do podnóży Hindukuszu. Co ten krok przyniesie dla samych Afgańczyków, którzy od ponad 40 lat są ofiarami wojen przetaczających się przez ich kraj? Chcielibyśmy, aby znaleźli chwilę spokoju i stabilności, ale aktywność i siła Talibanu może dla Afgańczyków oznaczać kolejną odsłonę konfliktu. [BBC]
W ostatnią niedzielę światowe media obiegła wiadomość o tym, że w ośrodku wzbogacania uranu w Irańskim Natanz doszło do awarii i zaniku zasilania. Niedługo później wypłynęły kolejne informacje mówiące, że miał miejsce sabotaż i uszkodzeniu uległo kilka tysięcy irańskich wirówek – urządzeń kluczowych do wzbogacania uranu. Atak miał miejsce kilka dni po tym, jak Iran ogłosił uruchomienie wirówek nowej generacji, które miały przyspieszyć produkcję wzbogaconego uranu. Iran oskarża o atak Izrael, a ten nie zaprzecza. O problematyce irańsko-izraelskich zmagań jądrowych, w wyniku których kilka miesięcy temu zginął irański naukowiec jądrowy Mohsen Fahrizadeh, opowiada wieloletni korespondent na Bliskim Wschodzie, Jarosław Kociszewski
Azja
Mieszkańcy państw rozwijających się często narzekają na chińskie firmy inwestujące w ich kraju. Hinduskie firmy też są dużymi inwestorami, jednak nie są tak krytykowane. Powodów może być kilka i jednym z ważniejszych jest niezależność od rządu, co stanowi kontrast chińskich firm, które są postrzegane jako przedłużenie Chin. O innych możecie przeczytać w artykule. [The Economist]
Wielokrotnie słyszeliście o łamaniu obostrzeń koronawirusowych przy okazji celebracji religijnych. Nie tylko katolicy przedkładają życie wieczne ponad życie doczesne. W Indiach, które są w trakcie drugiej fali koronawirusa, odbyło się cykliczne święto Kumbh Mela, w czasie którego wyznawcy hinduizmu odbyli pielgrzymkę do miejscowości Haridwar i zażyli kąpieli w Gangesie. Władze szacują, że w tym roku ponad 4 miliony ludzi wzięły udział w tym wydarzeniu, często nie zachowując środków bezpieczeństwa. Koronawirusa wykryto już u prawie 2 tysięcy osób. [Al-Dżazira]
Sytuacja między Chinami i Tajwanem robi się coraz bardziej napięta. Państwo środka nie porzuciło swych oczekiwań dotyczących odzyskania zbuntowanej prowincji. Amerykanie, będący gwarantem niepodległości Tajwanu, ogłosili, że będą w stanie obronić wyspę przed zakusami Chin w perspektywie kolejnych 10 lat. Wnioskują tak na podstawie zeszłorocznych gier wojennych. Jeśli interesuje was, jakie zmiany w taktyce czy wyposażeniu przyczyniły do tego, to zapraszamy do artykułu. [Konflikty.pl]
Afryka
W wydaniu 22. pisaliśmy o demokratyzacji Sudanu, a teraz możemy powiedzieć, że państwo to staje się kluczowym graczem amerykańskiej polityki regionalnej. Oczywiście sama demokratyzacja nie wystarczyła; nowy rząd musiał uznać dyplomatycznie państwo Izrael oraz zapłacić odszkodowania za zamachy Al-Kaidy z lat 1998 i 2000, żeby uzyskać przychylność USA. Teraz odwiedza ich specjalny wysłannik rządu amerykańskiego, a Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy rozpoczynają procedury mające na celu pomoc w rozwoju oraz wyjściu z biedy. Sudan zaczyna też odgrywać większą rolę w regionie, zarówno jeśli chodzi o konflikt w etiopskim Tigraju, jak i konflikt związany z budową wielkiej tamy na Nilu, o której też pisaliśmy w wydaniu 22. [Al-Monitor]
Słyszeliście kiedyś o afrykańskim Che Guevarze? Tak nazywano Thomasa Sankarę, prezydenta Burkina Faso, który został zabity podczas przewrotu w 1987 roku. Obecne władze tego kraju stawiają zarzuty osobom, które brały udział w tym przewrocie. Jednym z oskarżonych jest Blaise Compaoré, który pełnił funkcję prezydenta od czasu przewrotu w 1987 do czasu protestów w 2014 r., z powodu których uciekł z kraju. [The Guardian]
Ameryka Łacińska
Kandydat należący do Opus Dei (o którym wspominaliśmy w wydaniu 21.) nie dostał się do drugiej tury wyborów wyborów prezydenckich w Peru. Keiko Fujimori, córka byłego prezydenta (obecnie przebywającego w więzieniu po wyroku za korupcję) jest konserwatywną kandydatką, która dostała się do drugiej tury zajmując drugie miejsce w pierwszej. Pierwsze miejsce (z wynikiem jedynie 19% głosów) zajął Pedro Castillo, związkowiec nauczycielski, który zyskał rozgłos w polityce po strajku nauczycieli w 2017 roku. Niektórzy kreują go na skrajnego lewicowca, jednak, jak można się spodziewać, takie opisy pomijają wiele niuansów (np. to, że jest przeciwny aborcji czy równości małżeńskiej). Po pełniejszy opis kandydatów zapraszamy do artykułu. [Buenos Aires Times]
Jednak nie był to całkiem zły tydzień dla Opus Dei. Guillermo Lasso, konserwatywny bankier i członek właśnie tej organizacji, wygrał w Ekwadorze wybory prezydenckie w drugiej turze, do której dostał się przewagą 0,05 pp (sic!). W wydaniu 16. pisaliśmy o tym, że Yaku Perez, który zajął 3 miejsce w pierwszej turze, domagał się ponownego przeliczenia głosów. Po decyzji odmownej postanowił nie popierać żadnego z dwóch kandydatów, a w drugiej turze ilość głosów nieważnych wzrosła do 16%. [France 24]
W wydaniu 7. Znalazł się artykuł o narkobiznesie zakończony konkluzją, że nawet pandemia nie przeszkadza mu w rozwoju. Teraz Americas Quarterly w najnowszym wydaniu stawia tezę, że zorganizowana przestępczość zyskała na pandemii. Znajdziecie tam 8 artykułów podchodzących do tego tematu z różnych stron. Od analizy tego, jak polityka Bidena wpłynie na walkę z przestępczością w Amerykach, po artykuł, który opisuje, jak zamknięcie szkół spowodowało wzmożoną rekrutację w niektórych gangach. [Americas Quarterly]
Ameryka Północna
The Economist stworzył ciekawy model amerykańskiego indeksu ekonomicznego w oparciu o dane dotyczące tego… co robią po prostu ludzie. Gdzie chodzą, czego szukają w przeglądarce Google, jak wygląda ruch w różnych lokalizacjach – i nie tylko. Amerykańskie raporty dotyczące zatrudnienia już teraz mówią jasno – Ameryka rozwija się w zawrotnym tempie, pomału wchodząc w erę postcovidową. Jeśli nałożymy na to wspomniane wyżej dane dotyczące mobilności, to zdamy sobie sprawę, że Ameryka za rządów Joe Bidena stoi najprawdopodobniej u progu prawdziwego boomu ekonomicznego. [The Economist]
Jakie będą główne elementy polityki gospodarczej Prezydenta Joe Bidena, tzw. Bidenomics? Publicysta ekonomiczny Bloomberga, Noah Smith, wskazuje na trzy główne obszary, w których wystąpi zmiana od wcześniejszego paradygmatu polityki ekonomicznej Stanów Zjednoczonych rozpoczętego przez Reagana. Po pierwsze, transfery gotówkowe, które były podstawą covidowego pakietu pomocowego. Po drugie, stworzenia miejsc pracy przy opiece nad osobami starszymi oraz niepełnosprawnymi. Po trzecie, inwestycje publiczne i prywatne w badania, budowę nowej infrastruktury energetycznej oraz modernizację istniejącej, np. wymiana ołowianych rur dostarczających wodę do mieszkań. [Noahpinion @ Substack]
Niedawno republikański senator Mitch McConnell wezwał wielkie firmy do nieangażowania się w politykę, chociaż od razu wyjaśnił, że nie chodzi mu o to, żeby firmy przestały płacić politykom pieniądze. Skąd takie oświadczenie? Po przegłosowaniu w stanie Georgia nowego prawa, które utrudni ludziom głosowanie w wyborach, kilka dużych firm wydało wspólne oświadczenie sprzeciwiające się takim praktykom. Inne republikańskie stany też szykują podobne legislacje, więc politycy nie mogą puszczać mimo uszu tego, co robi Amazon czy Google. Firmy, takie jak Coca-Cola czy linie lotnicze Delta, nie przyłączyły się do wspólnego oświadczenia, ale wydały własne, także krytykujące nowe prawo stanu Georgia. Republikanie w odwecie zagrozili, że cofną ulgi podatkowe Delcie a były prezydent Trump wezwał ludzi do bojkotu tych firm. Zabawny jest fakt, że ci sami politycy narzekający na drzazgę „lewicowego cancel culture” nie widzą belki we własnym oku. [The New York Times]
O republikańskim zmasowanym ataku na prawa transpłciowych dzieci już pisaliśmy w wydaniu 21. Teraz piszemy o sojuszniku, jaki ta dyskryminowana grupa znalazła w organizacji NCAA, która zajmuje się organizowaniem uniwersyteckich lig sportowych. W oświadczeniu wydanym przez to ciało decyzyjne możemy przeczytać, że mistrzostwa będą organizowane tylko w miejscach wolnych od dyskryminacji. Dlaczego jest to takie ważne? Oczywiście chodzi o pieniądze. NCAA, mimo problemów związanych z pandemią, miała ponad pół miliarda dolarów przychodu w 2020 roku, co stanowi około 1/4 przychodu słynnej NBA. [CNN]
Oceania
Nowa Zelandia zrobiła kolejny krok w kierunku komunizmu. Żartujemy. Chociaż, czytając niektórych konserwatywnych komentatorów, można odnieść takie wrażenie. Wyspiarski kraj wprowadził regulacje, które obligują sektor finansowy do szacowania, jak ich inwestycje wpłyną na klimat oraz do publikowania tych informacji. Jest to jeden z elementów większego planu rządu Nowej Zelandii, który chce osiągnąć neutralność klimatyczną do roku 2050. [BBC]
Ekonomia i gospodarka
Zanieczyszczenie powietrza ma negatywny wpływ na PKB. Po pierwsze, ze względu na pogorszenie stanu zdrowia mieszkańców miejscowości dotkniętych tym zjawiskiem. Po drugie, zgodnie z wynikami badania przeprowadzonego przez Yale SOM, zanieczyszczenie powietrza powoduje emigrację wykwalifikowanych pracowników. Postulaty poprawienia jakości powietrza mogą być podnoszone nie tylko ze względów zdrowotnych, jak miało to miejsce do tej pory, ale też z myślą o rozwoju gospodarczym miasta. [Yale Insights]
Sektor górnictwa węgla kamiennego przyniósł w Polsce w 2020 roku stratę wynoszącą 4,33 mld zł. To druga najwyższa strata w historii. Wydobycie „czarnego złota” spadło o 7 mln ton wobec spadku 5 mln ton w roku poprzednim. Sumarycznie wydobycie węgla w Polsce spadło od 2015 roku o 23% i osiągnęło poziom równy temu z 1947 roku. Przez ostatnie 5 lat zatrudnienie w sektorze spadło jedynie o 5% i w efekcie tego osiągnięto w roku 2020 najniższą od 20 lat wydajność wydobycia. Funkcjonowanie sektora w takiej formie kosztuje podatników około 500 tysięcy złotych na godzinę. [Wysokie Napięcie]
Nauka i Technologia
Problem przełowienia oceanów oraz rabunkowej gospodarki oceanicznej jest potężny i powinien znaleźć szerokie odbicie w dyskursie publicznym. Sami na łamach tygodnika informowaliśmy kilkukrotnie o nielegalnych praktykach niektórych państw oraz o krajach z nimi walczących. Niedawno największa platforma streamingowa świata wyprodukowała serial dokumentalny Seaspiracy, który ma podejmować ten temat. Jednak nie wszyscy, którym drogie jest bezpieczeństwo morskich ekosystemów, pozytywnie wypowiadają się o produkcji. Upraszczanie, spłycanie i pewna sensacyjność przedstawianych historii może wyrządzić niestety więcej zła niż dobra. [Hakai Magazine]
W ciągu ostatniej dekady ceny paneli fotowoltaicznych spadły o 90%. Dzięki temu stają się one coraz popularniejszym źródłem energii elektrycznej. W krajach, które zaczęły wspierać OZE najwcześniej, zaczynają pojawiać się zużyte panele, które poddać trzeba recyklingowi. Ilości, które musi przetwarzać powstający sektor recyklingu PV są dziś względnie małe, ale w przyszłości będą gwałtownie rosły. Clean Energy Wire w artykule prowadzi nas przez tematy dotyczące potrzebnych do produkcji paneli surowców, emisyjności procesów produkcji oraz recyklingu, ich ekonomii, a także tego, ile rzeczywiście jesteśmy dzisiaj w stanie odzyskać. [Clean Energy Wire]
Wielkie projekty sadzenia drzew często trafiają na nagłówki portali – duża skala, wizja, ekologia, no i kto nie lubi lasów. Jednak czy te projekty niosą za sobą tyle samo dobrego wpływu na okolicę, co szumu, który im w internecie towarzyszy? Okazuje się, że rzeczywistość jest, jak zawsze, dużo bardziej zniuansowana. Wielkie projekty mogą negatywnie wpływać na bioróżnorodność regionu, niszczyć obecny ekosystem oraz zaburzać lokalny bilans wodny Jak to w końcu jest z tymi wielkimi, zielonymi murami? [Yale Environment 360]
Związek między religijnością a szczęściem osobistym od lat jest przedmiotem zainteresowania badaczy. Artykuł z 2015 r. w Psychology Today podsumowuje wnioski z badań i metaanaliz z zakresu tego zagadnienia. Czy to wiara sama w sobie daje szczęście, czy też są to raczej czynniki jej towarzyszące? Czy religia uszczęśliwia w podobnym stopniu mieszkańców państw wysoko rozwiniętych i rozwijających się? Jak religijność wygląda na tle innych czynników odpowiadających za deklarowany wyższy poziom szczęścia? Warto znać odpowiedzi na te pytania, choćby ze względu na obecny w publicznym dyskursie problem utylitarnej funkcji religii czy tzw. psychologii chrześcijańskiej, uznającej wiarę za szczególnie istotny środek w terapii. [Psychology Today]
175 byłych światowych przywódców i laureatów Nagrody Nobla przychyla się do apelu Indii i RPA, które w imieniu państw rozwijających się wnoszą o zawieszenie praw patentowych do szczepionek Pfizera i Moderny. W ten sposób biedniejsze kraje miałyby możliwość samodzielnego wytwarzania medykamentu. Wsparcia udzielają im m. in. były premier Wielkiej Brytanii Gordon Brown i nagrodzony przez Szwedzką Akademię Nauk ekonomista Joseph Stiglitz. Takie rozwiązanie stawia jednak pod znakiem zapytania potencjalną przyszłą motywację koncernów farmaceutycznych do prac nad szczepionkami podczas kolejnych pandemii. [Financial Times]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Urodziła się na Węgrzech i w latach 80. wyemigrowała do USA. Wiecznie zmieniała zespoły badawcze, nigdzie nie zostając na dłużej. Nigdy nie zarabiała więcej niż 60 000 dolarów rocznie. Była pionierem badań, które pozwoliły stworzyć szczepionkę przeciwko COVID-19. Poznajcie historię Kati Kariko. [The New York Times]
W sekcji europejskiej piszemy o planie likwidacji ENA jako próbie zaadresowania od dawna buzującego we francuskim społeczeństwie sprzeciwu wobec merytokracji. Przy tej okazji prezentujemy świeżą recenzję książki „Tyrania merytokracji. Co się stało z dobrem wspólnym?” znanego przeciwnika nadmiernej proceduralizacji demokracji liberalnej, Michaela Sandela z Harvardu. Dylematy francuskiego społeczeństwa związane z grandes écoles (pomieszanie dumy i niechęci) przypominają amerykańskie problemy ze słynną ligą bluszczową. Znana od dekad, ale na nowo intensywnie dyskutowana w epoce populizmów, kontrpropozycja Sandela, to komunitaryzm, czyli zachęta do myślenia bardziej wspólnotowego, dopuszczenie na nowo do głosu tła, które każdy odziedziczył, kształtując się w społeczności, w której się wychował. Czy komunitaryzm jest lepszym modelem społeczeństwa od merytokracji? Nie wiemy, ale warto zadawać sobie takie pytania, bo będą one ważne, gdy populistyczna prawica znajdzie się w odwrocie. [Teologia Polityczna]
„Lekko nieodpowiedzialne i stronnicze wprowadzenie do filozofii analitycznej” dr. hab. Rafała Urbaniaka, profesora Uniwersytetu Gdańskiego, od teraz w wolnym dostępie (niestety tylko w formacie PDF). Książka jest strawnym, jak na tę tematykę, wprowadzeniem do współczesnej filozofii akademickiej w wydaniu historycznie typowym dla mentalności świata anglojęzycznego czy Skandynawii (choć mamy też zbliżone polskie tradycje, w tym słynną przedwojenną szkołę lwowsko-warszawską). Jeśli filozofia kojarzy Wam się z przyciężkimi systemami metafizycznymi oraz importowanymi z niemczyzny, długimi-nazwami-z-dywizami, natomiast lubicie ścisłość, logikę formalną i niestraszny Wam zapis matematyczny, to dbająca o jasność myśli tradycja analityczna może być czymś dla Was. PS: Jeszcze krótsze wprowadzenie do tematu to „Analytic Philosophy” z promowanej w naszym Kanonie serii „Very Short Introductions” z Oksfordu. [Wydawnictwo Academicon]
10 kwietnia z oczywistych względów kojarzy nam się w ostatnich latach z katastrofą smoleńską. Tego dnia przypada także rocznica śmierci Jacka Kaczmarskiego. Z tego powodu przypominamy tekst polecanego w naszym Kanonie Piotra Stankiewicza sprzed czterech lat, w którym analizuje on, jak doszło do tego, że twórca wielowymiarowy, nierzadko łający polskie przywary i dostrzegający wieloaspektowość naszej historii, ostatecznie stał się swoistą maskotką narodowej prawicy. Jak to możliwe, że utwory Kaczmarskiego grane były na wiecach tak KODu, jak i Solidarnych 2010? Że do jego spuścizny nawiązują zarówno Jacek, jak i Jarosław Kurski? Jak ma się do tego procesu zanurzenie twórczości Kaczmarskiego w historii? Jaki wpływ na to, że to jednak ww. konserwatywna prawica wygrywa w walce o schedę po nim, ma format bardowski jego muzyki? W jakich kontekstach pojawia się w jego twórczości figura kobiety? Autor „21 polskich grzechów głównych” stara się odpowiedzieć na powyższe pytania. [Myślnik Stankiewicza]
13 kwietnia rozpoczął się Ramadan, święty miesiąc postu muzułmanów na całym świecie. W tym roku, jak i w poprzednim, przebiega on w cieniu pandemii. Al-Dżazira zaprasza do galerii prezentującej migawki rytuałów sprawowanych na całym świecie. [Al-Dżazira]