Wydanie 39, 30.07.2021
To ze złotym ryżem, komputerowym wskrzeszaniem zmarłych i autami wielkości czołgów
Nie mamy nic lepszego do napisania niż to, że Andrzej Duda potrzebował prawie 2 dni żeby napisać takie gratulacje dla wioślarek po zdobyciu srebrnego medalu w Tokio.
Czy ma to związek z tym, że jednak z medalistek pozdrowiła nie męża czy chłopaka, a dziewczynę? Nie wiemy, ale się domyślamy.
Przed niektórymi sekcjami znajdziecie krótki wstęp opisujący zdarzenia, które uznaliśmy za dostatecznie ważne żeby o nich wspomnieć ale nie na tyle żeby bardziej szczegółowy opis stworzyć. W wersji webowej tego wydania znajdziecie linki do artykułów o opisywanych wydarzeniach.
Polska
Marek Prawda to jeden z najwybitniejszych polskich dyplomatów. Od lat pełni funkcję łącznika między Polską a Unią Europejską, będąc zarówno stałym przedstawicielem Polski przy Unii Europejskiej, jak i dyrektorem Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce. W tym wywiadzie opowiada o konsekwencjach, jakie niesie za sobą konfrontacyjna polityka PiS względem instytucji Unii Europejskiej. Dobra wiadomość dla euroentuzjastów: Prawda jest przekonany, że UE tym razem musi wyciągnąć konsekwencje wobec niszczenia państwa prawa przez PiS, bo inaczej będzie zagrożony los całej wspólnoty. Stwierdza nawet, że z punktu widzenia UE Polexit byłby mniejszym zagrożeniem niż dalsze umacnianie się tendencji autorytarnych w Polsce - kraju członkowskim UE. [Dziennik Gazeta Prawna]
Media głównego nurtu donosiły o tym, że Dariusz Oko został skazany za mowę nienawiści w Niemczech. Jednak prawicowa strona wzięła go w obronę, gdyż jest księdzem i twierdzi, że walczy z pedofilią w Kościele Katolickim. Inne media dość zdawkowo informowały o szczegółach tej sprawy, umożliwiając zwolennikom tego ekstremisty przejąć narrację medialną.
Maja Heban w Noizz tłumaczy dlaczego pisanie o gejach, że są „dżumą homoseksualną” i „przerzutami nowotworowymi” nie jest walką z pedofilią kościelną. Za to starszy artykuł Polityki (aż z 2013 r.) ukazuje początki transformacji z teologa w osobę opętaną walką z homoseksualistami. [Noizz], [Polityka]Znowu sierpień i znowu w mediach pełno będzie o Powstaniu Warszawskim. Czekają nas koncerty piosenki powstańczej (zapewne także w wykonaniu dzieci), jak i litania mniej lub bardziej wyszukanych argumentów dlaczego to powstanie było błędem. Nie chcemy marnować czasu na argumenty, które pewnie widzieliście wielokrotnie, więc mamy dla was recenzję książki historycznej z 2016 roku, analizującej plany operacyjne ZWZ i AK. Chociaż temat może się wydawać hermetyczny, to jednak recenzja jest napisana bardzo przystępnym językiem. [Histmag]
Europa
Europejskie prawo klimatyczne wchodzi w życie. Wzrasta udział aut elektrycznych wśród nowych pojazdów kupowanych w Europie. Naukowcy wydali oświadczenie w sprawie katastrofy klimatycznej i ostatnich powodzi w Niemczech. Youtuberzy donoszą o antyszczepionkowych zamówieniach na propagandę.
W wydaniu 32. pisaliśmy o otwarciu fabryki układów scalonych Boscha koło Drezna. Teraz tajwańska firma TSMC, największy światowy producent procesorów, poważnie rozważa Niemcy jako lokalizację swojej pierwszej europejskiej fabryki zaawansowanych czipów. Jeśli inwestycja dojdzie do skutku, niemiecki przemysł samochodowy jeszcze bardziej uniezależni się od wrażliwych, długich łańcuchów dostaw. Mikroprocesory są kluczowe w produkcji flagowego towaru eksportowego Niemiec – pełnych elektroniki samochodów. Ich oprogramowanie to często produkt dziesiątek, a nawet setek milionów linii kodu źródłowego i musi być wykonywane w czasie rzeczywistym. [Nikkei Asia]
Pamiętacie jak Unia Europejska zniosła roaming? Teraz to samo chce zrobić 6 bałkańskich państw. Prawie 18 milionów obywateli tego regionu odczuje pozytywne skutki tego działania, który przez UE jest nazywany ważnym krokiem w kierunku cyfrowej transformacji regionu. [Radio Free Europe]
Bliski i Środkowy Wschód
Emir Kataru ogłosił pierwsze wybory. Izrael zdecydował się na trzecią dawkę szczepionki dla osób starszych. Wariant Delta koronawirusa może doprowadzić do katastrofalnych skutków na Bliskim Wschodzie.
Chiny w zamian za ropę wybudują w Iraku lotnisko, 90 tysięcy domów oraz 1000 placówek medycznych oraz zmodernizują system ścieków w Bagdadzie. Według doniesień prasowych mowa jest o 100 tysiącach baryłek ropy naftowej. [Global Construction Review]
W serwisie Rest of World możecie przeczytać reportaż o tym jak turecki klon gry Farmville stał się wielką piramidą finansową. Może to brzmieć zabawnie, ale tragedie ludzkie jakie kryją się za tą historią sprawiają, że przestaje to być takie komiczne. [Rest of World]
W upalne lato szczególnie mocno doceniamy wodę. Wodę, która przybiera coraz większą rolę w relacjach międzynarodowych na Bliskim Wschodzie. Kolejne państwa o wodzie dyskutują, ale też z powodu wody grożą sobie wojnami. Egipt i jego afrykańscy sąsiedzi, Iran i Irak, oraz Izrael i Jordania to państwa szczególnie w wodne konflikty zaangażowane. Jak w czasach katastrofy klimatycznej woda stała się punktem zapalnym i gdzie nas to może doprowadzić pisze [Al-Monitor].
Azja
W Tajlandii ciągle dochodzi do protestów - tym razem spowodowanych nieudolnością rządu w walce z pandemią. Jednocześnie jedno z lotnisk w Bangkoku zostało zaadaptowane na szpital polowy. Malezja, w której pandemia szaleje, decyduje się na znoszenie obostrzeń. Przedstawiciele Chin spotkali się z wysłannikami Talibów.
„Stosunki seksualne osób tej samej płci są prawnie zakazane w co najmniej 68 krajach na świecie. Ponad połowę z nich łączy to, że były kiedyś koloniami brytyjskimi. W ich Kodeksach karnych znajdziemy przepisy o «przestępstwach sprzecznych z porządkiem natury». Zapisy te zostały po raz pierwszy wprowadzone przez kolonizatorów do indyjskiego Kodeksu karnego w 1860 r. jako art. 377. Następnie trafiły do kolonialnych Kodeksów karnych w całym Imperium Brytyjskim.” Zapraszamy na film krótkometrażowy, stworzony przez Outriders, gdzie możecie poznać życie osób LGBT ze Sri Lanki – jednej z byłych brytyjskich koloni. [Outriders]
Akcje chińskiej korporacji Tencent znacznie straciły na wartości po nakazie władz w Pekinie, aby koncern zakończył ekskluzywne umowy licencyjne z wytwórniami muzycznymi z całego świata. Obecnie korporacja kontroluje 80% uprawnień do streamingowania muzyki w Chinach. Nie jest to jedyna firma z branży cyfrowej wobec której rząd Chin podjął podobne kroki. Według znanego już wam Noaha Smitha z agencji Bloomberg, ChRL nie jest zadowolona z tego jak wygląda obecny przemysł technologiczny i stara się go zmienić w celu zwiększeniu siły państwa. [BBC], [Noahopinion @ Substack]
Władze Filipin jako pierwszy kraj na świecie zatwierdziły genetycznie zmodyfikowany złoty ryż do użytku komercyjnego. Ryż ma posiadać zwiększone ilości witaminy A, która ma pomóc w walce z dziecięcą ślepotą i ratować życia w krajach rozwijających się. Według WHO rocznie 500 tysięcy dzieci traci wzrok z powodu niedoboru witaminy A, a połowa z nich umiera w ciągu 12 miesięcy od utraty wzroku. [France24]
Rząd w Chinach zakazał prowadzenia firm zajmujących się korepetycjami dzieci dla zysku. Celem jest zmniejszenie liczby godzin, które dzieci przeznaczają na naukę, a także zmniejszenie kosztu wychowania dziecka, co jest podawane jako jeden z powodów niskiej dzietności. Część rodziców jednak jest zdania, że powiększy to jedynie nierówności i obciążenia finansowe dla rodziców zmuszonych teraz do organizacji prywatnych korepetytorów. [Reuters]
Panzhihua, miasto w chińskiej prowincji Syczuan, wprowadza 500+! Ale tak nie do końca. 500 juanów, równowartość około 300 złotych, mają dostawać rodziny na drugie i trzecie dziecko. Oprócz tego dostęp do oddziałów położniczych ma być darmowy, a pracodawcy są zachęcani do oferowania opieki dziennej dla dzieci. [South China Morning Post]
Afryka
Sierra Leone zakazuje kary śmierci. Mężczyzna oskarżony o zamach na tymczasowego prezydenta Mali umiera w areszcie. Prezydentka Tanzanii publicznie się zaszczepiła rozpoczynając krajową akcję szczepień. Nigeryjski influencer przyznał się do prania pieniędzy.
Tunezję kojarzymy jako przykład jedynego państwa, któremu udało się z sukcesem przejść przez Arabską Wiosnę (oraz państwa gdzie ta Wiosna wybuchła). I choć kierunki zmian prawnych wprowadzonych po jaśminowej rewolucji, która obaliła prezydenta Zina Al-Abidina Ben Alego, są jak najbardziej obiecujące, to nie zmienia to faktu, że Tunezyjczycy nie odczuwają takiej zmiany, na jaką liczyli. Dlatego też po tym jak prezydent rozwiązał tamtejszy parlament, a partie polityczne oskarżają go o dokonanie zamachu stanu, to ulica świętuje. Tunezyjczycy zmęczeni nieudolnością władz, słabą sytuacją ekonomiczną, spotęgowaną dodatkowo przez epidemię COViD-19, ponownie chcą zmian. [The Guardian]
Na terenie wykopalisk prowadzonych w Maroku przez zespół międzynarodowych ekspertów, znaleziono narzędzia z ery kamienia łupanego datowane na 1,3 miliona lat. To znalezisko zwiększa naszą wiedzę o występowaniu, utożsamianej z homo erectusem, kultury aszelskiej na terenie północnej Afryki. [The Guardian]
Jedna z największych europejskich firm zajmujących się produkcją półprzewodników otworzy nową linię produkcyjną w Maroku. Układy scalone będą trafiać do samochodów elektrycznych marki Tesla. Ta inwestycja to kolejny krok w budowie krótszych, odporniejszych łańcuchów dostaw dla Zachodu oraz rozwój przemysłu motoryzacyjnego w Maroko. [Middle East Institute]
Ameryka Łacińska
Przymrozki w Brazylii podniosą światowe ceny kawy. Na Haiti aresztują ludzi związanych z niedawnym morderstwem prezydenta. W Nikaragui aresztowano kolejnych (sic!) opozycjonistów, ale i tak przeciwnicy prezydenta wystawiają swoich kandydatów w zbliżających się wyborach prezydenckich. W Gwatemali zwolniono prokuratura zajmującego się walką z korupcją.
Argentyna może stracić 40% zysków jakie przynosi eksport zboża. Wszystko przez niespotykane susze w Brazylii, które doprowadziły do drastycznego obniżenia się stanu rzeki Parany. To właśnie tą rzeką spływają statki, które są załadowane zbożem przeznaczonym na eksport. [Reuters]
Pedro Castillo został właśnie zaprzysiężony na prezydenta Peru. O wyborach prezydenckich w których wygrał oraz zaciętej drugiej turze pisaliśmy wielokrotnie. Nowy prezydent może mieć jednak problem z wprowadzeniem swoich pomysłów (takich jak nowe podatki dla kopalń czy zmiana konstytucji) co sugeruje przegrana jego partii w głosowaniu na przewodniczącego peruwiańskiego kongresu. Wszyscy kandydaci wysunięci przez jego partię zostali odrzuceni, a wygrała kandydatka poparta przez partię Keiko Fujimori. Fujimori ubiegała się o fotel prezydencki, ale przegrała z Castillo w drugiej turze. [Al-Dżazira]
Reżim na Kubie nie ugiął się pod naciskiem protestów. Teraz następuje rozliczenie z protestującymi. W błyskawicznych procesach ludzie są skazywani na kary więzienia, najprawdopodobniej po to, żeby zniechęcić mieszkańców wyspy do dalszych protestów. [CNN]
Ameryka Północna
Prezydent Biden spotkał się ze Swiatłaną Cichanouską. Rozpoczęły się obrady komisji ds. ataku na Kapitol. Ponad 80 pożarów szaleje obecnie w Stanach Zjednoczonych. Miasto Nowy Jork wysyłało specjalistów zamiast policjantów gdy wyglądało na to, że zgłaszany jest problem związany ze zdrowiem psychicznym, efekty programu są obiecujące. Zeszłoroczna strzelanina nadal dzieli amerykańskie miasteczko.
Tak jak pisaliśmy, obecnie w Stanach Zjednoczonych jest wiele pożarów, których strażacy jeszcze nie opanowali. Jednak co najmniej 8 wschodnich stanów opiera swoją służbę pożarniczą na taniej sile roboczej – więźniach. Obrońcy praw człowieka obawiają się, że w związku z obecną katastrofą klimatyczną powodującą coraz większą liczbę pożarów władze tych stanów są motywowane do zamykania ludzi w więzieniach. [Atmos]
Do roku 1979 stan Kalifornia wysterylizował ponad 20 tysięcy osób bez ich zgody, a czasami nawet wiedzy. Teraz stan stara się naprawiać szkody jakie wyrządził i rozpoczął proces wypłaty odszkodowań. „Nigdy nie będą w stanie tego cofnąć, a żadne pieniądze nie mogą tego naprawić. Ale to daje pewien stopień spokoju, świadomość, że starają się naprawić tę krzywdę” mówi Stacy Córdova walcząca o reparacje w imieniu swojej ciotki, która w wieku 13 lat została poddana sterylizacji. [NBC News]
Dr. Junaid Nabi jest imigrantem z Indii mieszkającym i pracującym w Stanach Zjednoczonych. Dla NPR napisał on miesiąc temu tekst, w którym zwraca uwagę na absurdalny kontrast szczepień w bogatych i biednych państwach. Obywatele Stanów Zjednoczonych mają łatwy dostęp do darmowych szczepionek, ale około 25% z nich nie chce się zaszczepić mówiąc, że „woli trochę poczekać i zobaczyć co z tego będzie”. Tymczasem w biedniejszych państwach wyszczepionych jest czasami jedynie 1% społeczeństwa i ludzie zrobiliby wszystko, żeby się zaszczepić. [NPR]
Przemysł motoryzacyjny USA odegrał w ważną rolę podczas tworzenia „Arsenału Demokracji” - w trakcie II Wojny Światowej wyprodukował tysiące czołgów M4 Sherman. Teraz te same firmy produkują pickupy i SUVy, które są niewiele mniejsze od Shermanów. Samochody tych rozmiarów są niebezpieczne dla innych uczestników ruchu drogowego, ale niektórzy po prostu lubią jeździć czołgami. [Vice]
Oceania
Wielokrotnie pisaliśmy o skomplikowanej sytuacji w Samoa po kwietniowych wyborach, których wyników nie chciał uznać przegrany premier. Teraz, w końcu, Fiame Naomi Mata’afa (której sylwetkę opisaliśmy w wydaniu 31.) przejmuje stery tego wyspiarskiego państwa. [The Economist]
Ekonomia i gospodarka
Jeden z największych koncernów motoryzacyjnych na świecie, Toyota, podejmuje działania lobbystyczne mające spowolnić przejście na samochody elektryczne. Powodem jest zapóźnienie koncernu w porównaniu do rywali, którzy zdecydowali się na rozwój samochodów elektrycznych, a nie, jak Toyota, napędzanych wodorem. Szybkie przejście od pojazdów benzynowych do elektrycznych może być szkodliwe dla finansów firmy. [The New York Times], [The Verge]
Według rankingu stu firm z sektorów gazu i ropy naftowej stworzonego przez The World Benchmarking Alliance, postęp dokonany przez te firmy jest dalece niewystarczający do ograniczenia globalnego ocieplenia do 1,5C. Badanie pokazało kluczową rolę firm państwowych, które zajmując 41 pozycji na liście odpowiadają za 56% emisji. Z których tylko norweski Equinor wg raportu podjął działania zbieżne z osiągnięciem celu 1,5C. [Reuters]
Polska nie tylko mistrzem Polski, ale i mistrzem Świata! Elektrownia węgla brunatnego w Bełchatowie największym jednostkowym emiterem gazów dwutlenku węgla na świecie. Według artykułu Nature 5% elektrowni odpowiada za 73% emisji CO2 związanych z generacją prądu. [Nature]
Think-tank Ember zajmujący się klimatem opublikował raport, w którym porównał pierwsze półrocza z trzech ostatnich lat pod kątem zapotrzebowania energetycznego oraz emisji CO2. Po pandemicznym roku 2020 zapotrzebowanie energetyczne w Europie wróciło do normy. W większości krajów UE odbyło się to przy równoczesnym zmniejszeniu emisji CO2. Wyjątkiem jest Polska, której emisje w pierwszej połowie 2021 wzrosły w porównaniu do roku 2019. [Spider's Web], [Wnp]
Nauka i Technologia
Stary spór o „tabula rasa”: jak to możliwe, że mózgi ssaków zaraz po urodzeniu potrafią (nieraz całkiem sprawnie) przetwarzać informacje przychodzące z narządu wzroku, mimo tego, że nigdy nie widziały świata? Badanie Yale wykazało, że w końcowych fazach życia płodowego myszy odpowiadające za widzenie obszary mózgu są stymulowane bodźcami przypominającymi impulsy wzrokowe. Te „wizje senne” zaraz po narodzinach ustają i są zastąpione obrazem prawdziwego świata. [YaleNews]
Grupa naukowców z uniwersytetów w USA oraz Chinach przy użyciu technologii RNA otrzymała ryż oraz ziemniaki dające nawet o 50% większe plony. Dodanie genu do proteiny nazywanej FTO sprawiło, że rośliny rosną większe, posiadają dłuższy system korzeniowy, są odporniejsze na susze oraz zwiększyły swoją zdolność fotosyntezy. [UChicago News]
Sztuczna Inteligencja daje nam niezwykłe możliwości. Przekonał się o tym Joshua z Kanady, który na stronie czatowej Project December prawie że przywrócił do życia swoją tragicznie zmarłą ukochaną. Po tym jak Joshua dostarczył SI wystarczającą liczbę wiadomości oraz krótką charakterystykę osoby, bot czatowy był w stanie prowadzić rozmowę wiernie imitując wskazaną osobę. [San Francisco Chronicle]
Firma DeepMind przy pomocy AlphaFold jest w stanie zmapować białka. Do tej pory udało jej się to z 350 tysiącami białek, w tym prawie ze wszystkimi w ludzkim organizmie. Planuje podobnie postąpić z kolejnymi 100 milionami białek, czyli wszystkimi poznanymi do tej pory przez naukę. Utworzona baza danych będzie pomocnym narzędziem dla biologów. [Technology Review]
Chiny są bliskie uruchomienia pierwszego reaktora atomowego nie potrzebującego wody do chłodzenia. Reaktor torowy na ciekłych fluorkach ma być bezpieczniejszy od tradycyjnych reaktorów; ciekłe fluorki pod wpływem powietrza ochładzają się i izolują tor, ograniczając ewentualny wyciek. Brak wymogu wody pozwala na budowę reaktorów tego typu na terenach suchych i pustynnych. Władze Chin planują budowę takich reaktorów na zachodnich terenach kraju oraz w nawet 30 innych państwach w ramach inicjatywy “Jeden pas, jedna droga”. [Live Science]
Start-up Form Energy, finansowany między innymi przez Jeffa Bezosa i Billa Gatesa, zaprezentował baterię żelazowo-powietrzną. Ma być ona kilkukrotnie tańsza w porównaniu do obecnie popularnych na rynku baterii litowo-jonowych, $20/kWh wobec $137/kWh. Cechą charakterystyczną baterii jest długi czas dostarczania prądu, bo 100h. Z tego powodu założyciel firmy mówi raczej o wielodniowym niż długoterminowym magazynowaniu energii. [Utility Drive]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Według raportu IZA – Institute of Labor Economic w 2018 roku 50% mieszkańców Polski należało do globalnej klasy średniej. Niezależnie od tego badania Pew Research Center przygotowało kalkulator, który na podstawie dochodu przyporządkowuje do jednej z pięciu grup ekonomicznych. [Pew Research Center]
„Cancel Culture” zwana także „kulturą anulowania” robi ostatnio w Polsce furorę. Czy jest to po prostu nowe określenie ostracyzmu? ContraPoints nagrała w 2020 r. długi film, w którym nie tylko przedstawia genezę tego zjawiska oraz określa jego wyróżniki, ale także pokazuje jak ona działa na własnym przykładzie. Całość trwa prawie 2 godziny, ale pierwsze 30 minut wystarczy, żeby dowiedzieć się całkiem sporo o tym czym jest a czym nie jest „Cancel Culture”.