Wydanie 72, 18.03.2022
To z upadającym mitem niezwyciężonej armii rosyjskiej, fałszowaniem badań naukowych oraz wylewającymi jeziorami w Kenii
Wszyscy ekscytowaliśmy się (z różnych powodów) podróżą Jarosława Kaczyńskiego do Kijowa. Chociaż trudno zaprzeczyć, że był to piękny gest solidarności ze strony polityków, to o tym, czy ta podróż będzie miała głębsze znaczenie polityczne, dopiero się przekonamy.
Normalnie w tym miejscu piszemy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronę zawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie.
Przypominamy, że wstępy poszczególnych działów w wersji webowej również zawierają linki do źródeł.
Dla czytelników newslettera: To wydanie przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„Europejski Trybunał Praw Człowieka (…) stwierdził, że Polska naruszyła Europejską Konwencję Praw Człowieka, ponieważ przerwana została kadencja sędziego – członka Krajowej Rady Sądownictwa.” Adam Bodnar pisze zarówno o tym wyroku jak i przewidywanym czarnym scenariuszu pogłębiania się kryzysu praworządności w polskim sądownictwie. [NaTemat]
Pamiętacie o wyciekach maili ze skrzynki Michała Dworczyka? Może Was zaskoczy informacja, że cały czas pojawiają się nowe, np. tuż przed wybuchem wojny w Ukrainie. Serwis Frontstory przygotował kolejne śledztwo dziennikarskie na temat tej sprawy. Dowiecie się z niego, kogo zhakowano oraz poznacie przypuszczenia co do tego tego, kto hakuje (nie zdradzimy raczej zbyt dużo, jeśli napiszemy, że ślady prowadzą wciąż do Rosji i Białorusi). [Frontstory]
Kultura Liberalna w swoim najnowszym numerze analizuje sytuację ukraińskich uchodźców w Polsce. Polecamy szczególnie artykuł na temat obowiązków Państwa Polskiego, które oddało swoją sprawczość wolontariuszom. [Kultura Liberalna]
Wojna w Ukrainie
Ofiarą wojny Putina, której nikt nie będzie żałować, jest mit niezwyciężonej armii rosyjskiej. Jeszcze za wcześnie na pełną diagnozę stanu wojsk rosyjskich (taka może powstać dopiero po zakończeniu konfliktu), Ale już powstają pierwsze próby tłumaczenia, dlaczego rosyjska machina wojenna zawiodła.
Na początku cofniemy się do analizy Center for Strategic and International Studies ze stycznia na temat potencjalnych scenariuszy, według których może rozegrać się agresja Rosji. Autorzy wymienili w nim szereg czynników, które ukształtują przebieg walk w Ukrainie: pogoda, walki miejski, dowodzenia oraz kontrola, logistyka oraz morale. [Center for Strategic and International Studies]
Michael Kofman, ekspert od rosyjskich sił zbrojnych w wywiadzie dla The New Yorkera wyjaśnia, co mogło doprowadzić do słabości armii rosyjskiej i jakie błędy popełniono podczas jej modernizacji. Przestrzega również, żeby nie przejść ze skrajności polegającej na przecenianiu sił militarnych Rosji w ich lekceważenie. [The New Yorker]
Australijski generał w stanie spoczynku, Mark Ryan wskazuje, że to reformy, które miały zmodernizować rosyjskie siły zbrojne, są odpowiedzialne za ich słabość. W teorii reformy były słuszne, ale Ryan wskazuje na trzy kluczowe obszary, w których ich praktyczne wprowadzenie się nie powiodło. Po pierwsze, wiele wskazuje na to, że nie raportowano porażek i problemów w procesie modernizacji, by nie stać się celem gniewu Putina. Po drugie, zbyt mało środków przeznaczono na konwencjonalne wojska lądowe. I po trzecie, doświadczenie praktyczne wyciągano z konfliktów asymetrycznych, którego przydatność w obecnej wojnie jest wątpliwa. [ABC News]
Pewnie kojarzycie, jak kilkukrotnie linkowaliśmy w Tygodniku do serwisów fact-checkingowych. Jednak i tutaj trzeba mieć ograniczone zaufanie ponieważ fałszywe strony fact-checkigowie służą Rosjanom do szerzenia swojej propagandy związanej z inwazją na Ukrainę oraz zbrodniami jakie tam popełnia. [ProPublica]
W oblężonym Mariupolu ma miejsce katastrofa humanitarna, a Rosjanie popełniają tam zbrodnie wojenne. Krótki materiał o sytuacji w mieście od Ośrodka Studiów Wschodnich.
Europa
Po raz pierwszy w swojej historii hiszpańska skrajnie prawicowa partia Vox będzie współtworzyć rząd lokalny. Dotychczas rządzący regionem Kastylia i León konserwatyści z Partido Popular (Partii Ludowej) nie zdołali zdobyć samodzielnej większości w lutowych wyborach. [Euronews]
Węgierskie wybory zbliżają się coraz bardziej, a wojna w Ukrainie tylko utrudnia (i tak bardzo trudne) oszacowanie, kto może w nich wygrać. O tym oraz o wizycie Donalda Tuska w Budapeszcie możecie przeczytać w artykule Euractive. Za to Ośrodek Studiów Wschodnich ma dla nas kolejny węgierski monitor wyborczy. [Euractiv], [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Turcja i Armenia przez prawie 100 lat nie utrzymywały stosunków dyplomatycznych i miały zamkniętą wspólną granicę. Jednym (chociaż nie jedynym) powodem tego stanu rzeczy jest Ludobójstwo Ormian w latach 1915-1917, które ciągle jest negowane przez Turcję. Jednak po wojnie o Górski Karabach pojawiła się perspektywa normalizacji stosunków między tymi państwami. [European Council on Foreign Relations]
Wojciech Jagielski startuje ze swoją serią podcastów w Tygodniku Powszechnym. Co 2 tygodnie będzie opowiadał o innym regionie świata. W tym odcinku opowiada o swoich przeżyciach z Czeczenii, o I i II wojnie czeczeńskiej oraz o obecnych przywódcach tego regionu. Zachęcamy do przesłuchania.
Albańczycy protestują przeciwko wzrostowi cen paliwa, jedzenia czy energii a rząd określa protestujących jako służących interesom Kremla. [Euractiv]
Byłego premiera Bułgarii, Bojko Borisowa oraz jego współpracowników zatrzymano i postawiono zarzuty defraudacji środków unijnych. [Radio Free Europe]
Ukraina i Mołdawia zostały podłączone do europejskiej sieci energetycznej. Wcześniej obydwa kraje były zsynchronizowane z siecią rosyjską ale w obliczu wojny w Ukrainie nie chciały być zależne od tego kraju. Synchronizacja z europejskimi sieciami podnosi bezpieczeństwo energetyczne tych państw. [CBS News]
Pisaliśmy wcześniej o tym, że Mołdawia będzie potrzebowała pomocy w poradzeniu sobie z uchodźcami z Ukrainy. Właśnie ten kraj podpisał umową z UE, dzięki której agencja Frontex będzie mogła być wykorzystana do pomocy na granicy ukraińsko-mołdawskiej. [Barron's]
Bliski i Środkowy Wschód
Arabia Saudyjska przeprowadziła 81 egzekucji w 24 godziny, jak podała państwowa agencja informacyjna. Wśród osób, na których dokonano egzekucji byli Jemeńczycy oraz Syryjczyk. Podstawami prawnymi egzekucji były między innymi oskarżenia o terroryzm oraz przestępstwa religijne. [The Guardian]
Niebawem po egzekucji Arabię Saudyjską odwiedził premier Zjednoczonego Królestwa Boris Johnson. Celem jego wizyty było przekonanie Rijadu do zwiększenia wydobycia ropy naftowej dla stabilizacji rynku surowcowego po inwazji Rosji na Ukrainę. Johnson złożył też wizytę w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Monarchie wykazują, póki co, szczątkowa (jeśli w ogóle) wolę współpracy. [The Guardian]
Miesiąc po amerykańskim rajdzie na terytorium Syrii, podczas którego zabito lidera tak zwanego państwa islamskiego, organizacja potwierdziła ten fakt i ogłosiła jego następcę. Abu Hasan al-Haszimi al-Kuraszi, który stanął na czele tej terrorystycznej organizacji, miał zostać naznaczony przez swojego poprzednika, a także pojawiają się doniesienia, że jest on bratem zabitego w 2019 roku innego lidera ISIS, al-Bagdadiego. [Reuters]
Końcówka irańskich negocjacji nuklearnych ciągnie się niczym w telenoweli. Obecnie wszystkie strony zapewniają, że porozumienie jest już na wyciągnięcie ręki i ostatnie perturbacje nie zdołały nim zachwiać. [Al-Monitor]
Iran uwolnił dwójkę irańczyków, którzy posiadają także brytyjskie paszporty. Nazanin Zaghari-Ratcliffe była więziona 7 lat a Anoosheh Ashoori 6, obydwoje pod zarzutem szpiegostwa. Obydwoje dotarli już do Wielkiej Brytanii, gdzie spotkali się z rodzinami. [BBC]
Azja
Co najmniej 2 osoby zmarły, a 160 jest rannych po czwartkowym trzęsieniu ziemi w Japonii. Północnokoreańska rakieta balistyczna wybuchła zaraz po wystrzeleniu.
W Chinach nastąpił największy przyrost nowych przypadków zakażeń koronawirusem od czasu początku pandemii w 2020 r. W trzech dużych chińskich miastach ogłoszono całkowity lockdown, a w wielu innych zamknięto pojedyncze dzielnice. Jeśli chcecie wiedzieć, czym jest polityka „zero Covid”, która zdaje się właśnie zawodzić w Chinach oraz jak może się rozwinąć sytuacja w tym kraju, to polecamy anglojęzyczny artykuł [El País].
Radykalne grupy hinduistyczne domagają się ograniczenia noszenia hidżabu w klasach szkolnych w kolejnych stanach Indii po tym, jak sąd utrzymał w mocy zakaz noszenia tradycyjnej islamskiej chusty w stanie Karnataka, co z kolei zaniepokoiło muzułmańskich studentów, którzy protestowali przeciwko temu zakazowi. [Reuters]
Korea Południowa znana jest ze swojego hierarchicznego społeczeństwa. Jednym z najgorszych jej przejawów jest spora liczba przypadków znęcania się tych usytuowanych wyżej nad tymi na niższych stopniach hierarchii. Jakie źródło ma takie zachowanie? Jak przejawia się w kolejnych sferach życia? O mitach z tym związanych oraz o społecznych przemianach opowiada Roman Husarski z Instytutu Religioznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego, autor książki „Kraj niespokojnego poranka” i prowadzący bloga Wloczykij.org.
Afryka
Mali jest ostatnio nie po drodze z Francją, co możecie pamiętać chociażby z wydania 66. Teraz rządząca junta wojskowa zawiesiła prawo do działalności francuskiej stacji telewizyjnej France 24. [Reuters]
Pochodzący z Burkina Faso Francis Kéré został nagrodzony Nagrodą Pritzkera, która bywa nazywana architektonicznym Noblem. Mieszkający od lat w Berlinie Kéré zyskał uznanie w świecie architektury po zaprojektowaniu wielu szkół i obiektów medycznych w Afryce, które mogły być wybudowane przez lokalne społeczności bez ponoszenia nadmiernych kosztów. [The Guardian]
Rwanda znalazła się na celowniku organizacji broniącej praw człowieka. Oskarżają oni rwandyjskie władze o to, że prześladują opozycję oraz dziennikarzy za samo wyrażanie zdania niezgodnego z linią rządową. Przeczytacie o tym w pierwszym artykule Al-Dżaziry. Drugi za to opisuje kończący się kryzys dyplomatyczny między Rwandą i Ugandą. [Al-Dżazira #1], [Al-Dżazira #2]
W Kenii 400 tysięcy ludzi musiało opuścić swoje domy w ciągu ostatnich kilku lat. Powodem nie jest żaden konflikt zbrojny ale podnoszenie się poziomu wody w wielu kenijskich jeziorach. The Guardian przygotował długi reportaż, z którego dowiecie się więcej o tej katastrofie naturalnej, która nie wzbudza zbytniego zainteresowania na świecie. [The Guardian]
Ameryka Łacińska
Gabriel Boric został właśnie zaprzysiężony na nowego prezydenta Chile. Wiele osób liczy, że wniesie on powiew świeżości do chilijskiej polityki. Nature pisze o tym, na jakie reformy liczy środowisko naukowe. [Nature]
Prezydent Meksyku Andrés Manuel López Obrador bardzo nie lubi krytyki. Kolejny raz reaguje agresywnie na zwrócenie uwagi na problem zabójstw dziennikarzy. W wydaniu 69. pisaliśmy o tym, jak reagował na uwagi amerykańskiego sekretarza stanu. Teraz z kolei oburza się na Parlament Europejski. [The Guardian]
Prezydent Peru nie ma szczęścia. Jest prezydentem niewiele dłużej niż pół roku, a to już jego czwarty gabinet ministrów oraz druga próba usunięcia ze stanowiska przez parlament. Debata parlamentarna na temat impeachmentu ma się dopiero odbyć, ale w artykule Al-Dżaziry przeczytacie, co tym razem jest mu zarzucane. [Al-Dżazira]
Prezydent Brazylii Jair Bolsonaro dostał od swojego ministra nagrodę za działania na rzecz ludności rdzennej. Przedstawiciele tej ludności są tym, delikatnie mówiąc, oburzeni. Jak mogliście u nas przeczytać, jego działania często uderzały właśnie w te społeczności. [Al-Dżazira]
W wydaniu 69. pisaliśmy o liberalizacji prawa aborcyjnego w Kolumbii. Teraz chcemy zwrócić waszą uwagę, na wybory które właśnie się tam odbyły. O polaryzacji w wyborach parlamentarnych oraz ciekawych kandydatach, którzy dostali się do drugiej tury wyborów prezydenckich przeczytacie w artykule [Al-Dżaziry].
Ameryka Północna
Rośnie liczba Kalifornijczyków zainteresowanych pozostawaniem poza siecią energetyczną. Powodów jest wiele. Spadające ceny baterii oraz paneli fotowoltaicznych, rosnące ceny energii z sieci oraz spadek niezawodności sieci. „Going off-grid” jest szczególnie atrakcyjne dla nowopowstałych budynków. [The New York Times]
Senat USA przegłosował ustawę likwidującą zmianę czasu. Dokument o nazwie The Sunshine Protection Act ustanawia stały czas letni nazywany w USA oficjalnie Daylight Savings Time. Smithsonian Magazine przypomina, jak to było, gdy ostatnio amerykańska administracja brała się za zmiany związane z czasem letnim. [CNN], [Smithsonian Magazine]
Biały Dom ogłosił ograniczenia w kowidowym programie odpowiedzialnym za testowanie, leczenie oraz szczepienia osób pozbawionych ubezpieczenia zdrowotnego. Powodem jest zablokowanie przez republikanów zwiększenia wydatków na ten cel w ustawie budżetowej. [NPR]
Oceania
Wszyscy luzują obostrzenia pandemiczne, luzuje i Nowa Zelandia. W ciągu najbliższych miesięcy zostaną otworzone granice dla zaszczepionych podróżnych. Pierwsze dla Australijczyków, a potem dla obywateli innych państw. [The Guardian]
Ekonomia i gospodarka
Bezpłatna praca (jak np. opieka nad dziećmi, czy sprzątanie) pozostaje niewidoczna dla PKB. Praca ta jest wykonywana głównie przez kobiety. Obciążenie nią jest różne dla społeczności o różnych stopniu zamożności, a jego konsekwencją jest w części przypadków brak możliwości uczestniczenia w rynku pracy (tym uwzględnianym przez PKB). O konsekwencjach, skali i dobrych światowych przykładach opowiada [Obserwator Finansowy].
Pierwszy raz od niemal ćwierćwiecza wzrosła liczba osób na świecie żyjących w skrajnej biedzie. Skala wzrostu niweczy ostatnie kilka lat spadków tego wskaźnika. Niestety sytuacja związana z inwazją Rosji na Ukrainę, skutkująca między innymi wzrostem cen żywności, nie napawa optymizmem w tej sferze. [Obserwator Finansowy]
Odpowiedzią Chin na największy przyrost przypadków COVID-19 od 2020 roku było wprowadzenie lockdownu na terenie, gdzie tych przypadków wykryto najwięcej. Z artykułu CNBC dowiecie się, co już wiadomo, a czego jeszcze nie o ekonomicznych skutkach lockdownu. Od siebie dodamy, że dostawca Apple’s Foxconn zawiesił działalność, co może mieć wpływ na dostępność sprzętu z jabłuszkiem. [CNBC]
O konsekwencjach rosyjskiej inwazji na Ukrainę na światowy handel i łańcuchy dostaw rozmawiają eksperci the Center for Strategic and International Studies (CSIS). Czy sankcje działają i co zdrożeje?
Nauka i Technologia
Zastanawialiście się kiedyś, dlaczego kobiety, który wyszły imprezować, zdają się być niewrażliwe na zimno? Okazuje się, że naukowcy też się nad tym zastanawiali i postanowili to zbadać. [PsyPost]
Jeśli pamiętacie protesty w Kazachstanie (chociaż teraz wydaje się, jakby to było rok temu) to możecie kojarzyć, że rząd w pewnym momencie ograniczył dostęp do internetu. Jest to dość standardowe zagranie rządzących w krajach autorytarnych (chociaż nie tylko) w przypadku protestów czy konfliktów zbrojnych. Serwis Rest of World zebrał swoje artykuły poruszające właśnie temat ograniczania dostępu do internetu obywatelom oraz tego, jak niektórzy walczą z tym zjawiskiem. [Rest of World]
Według badania opublikowanego w czasopiśmie The Lancet restrykcje wprowadzone przeciw COVID-19 miały niespodziewany skutek. Otóż, według badań, miały one zapobiec w pierwszym roku pandemii 720 tysiącom zgonów wywołanych zakażeniem wirusem dengi. Dane pozyskane w trakcie lockdownu rzuciły nowe światło na sposób rozsiewania tej roznoszonej przez komary choroby. [The New York Times]
Pamiętacie, jak iwermektyna miała być super skutecznym lekiem na raka i nawet pojawiały się badania naukowe, które to potwierdzały? Okazało się, że po wykluczeniu badań wykorzystujących zmanipulowane lub wręcz fałszywe dane, wniosek jest jeden – lek nie można było uznać za skuteczny. Jest to być może najbardziej medialny przykład fałszowania badań medycznych, ale niestety nie jedyny. Nature opisuje zadziwiającą trudność w wykrywaniu zmanipulowanych badań medycznych oraz działań podejmowanych przez naukowców mających przeciwdziałać takim zjawiskom. [Nature]
Psy są super. Gdyby ktoś w to wątpił, to zostało to właśnie udowodnione naukowo. Mówiąc ściślej, badania wykazały, że obecność psich asystentów redukuje ból i lęk u pacjentów w oddziałach ratunkowych. [Smithsonian Magazine]
Czy NATO powinno walczyć z katastrofą klimatyczną? Think tank German Marshall Fund przygotował na ten temat raport, ale zanim się na niego rzucicie, polecamy również artykuł Scientific American, w którym znajdziecie podsumowanie głównych myśli zawartych w raporcie. [Scientific American]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
„Putin wie, że bez sztuki, bez naszej historii, Ukraina będzie miała słabszą tożsamość. Taki jest cel jego wojny – wymazać nas i zasymilować w swojej populacji kryptofaszystowskich zombie.” To słowa Tarasa Wozniaka, dyrektora Lwowskiej Galerii Sztuki. The Washington Post opisuje, jak muzealnicy i artyści starają się ratować dzieła kultury ukraińskiej. [The Washington Post]
Czy Putin stanie przed Trybunałem w Hadze? Jak definiujemy zbrodnię wojenną? W jaki sposób państwa mogą dociekać sprawiedliwości? Między innymi te tematy porusza Jakub Bodziony w rozmowie z dr hab. Patrycją Grzebyk, specjalistką ds. międzynarodowego prawa humanitarnego. [Kultura Liberalna]
Kim jest Taras Szewczenko? Od początku wojny mogliście usłyszeć to nazwisko chociażby dlatego, że w Ukrainie znajduje się wiele jego pomników czy ulic, które teraz mogą być niszczone. Jeśli jednak chcecie się dowiedzieć, dlaczego jest on uznawany za ukraińskiego wieszcza narodowego, to polecamy artykuł serwisu Histmag. [Histmag]
Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?