Wydanie 12, 22.01.2021
To z podziałem Chin, AI liczącym drzewa, internetem na Kubie oraz "technologią siebie"
W ostatnim tygodniu padał śnieg, było zimno, a nawet mroźno. Z jaskiń wypełźli denialiści klimatyczni - zostali jednak pokonani własną bronią.
Jest już z nami odwilż, dłonie się rozgrzały i można bez obaw przewracać kolejne kartki tekstów z ubiegłego tygodnia, które proponujemy Wam na weekend. Znajdziecie wśród nich publicystykę, podcasty, artykuły o tematach naukowych, społecznych i ekonomicznych z różnych zakątków świata.
Mamy do was wielką prośbę. Przygotowaliśmy krótką (tylko 5 pytań!) ankietę na temat Tygodnika Neuropy. Jeśli macie chwilę i chcecie pomóc, to prosimy, podzielcie się swoją opinią!
Chcieliśmy również zareklamować nasz Pomocnik Neuropejski: Zmierzch katolicyzmu - kryzys czy koniec? To pierwszy z serii numerów specjalnych zgłębiających i przedstawiających szersze spojrzenie na istotne naszym zdaniem tematy, które nie przebijają się do opinii publicznej.
Polska
Zmiany klimatu to także zagrożenie dla zdrowia. Z tego powodu powstała inicjatywa “Lekarze dla klimatu” mająca na celu propagowanie walki z kryzysem klimatycznym. Na stronie akcji znajdziecie m.in materiały naukowe opisujące wpływ GO na zdrowie człowieka. [link], [Youtube]
“Pozwani to prof. Jan Grabowski i prof. Barbara Engelking. Zarzut? W książce “Dalej jest noc” mieli w niewłaściwym świetle przedstawić sołtysa oskarżonego o współudział w wydaniu Żydów Niemcom. To precedensowa sprawa. OKO.press tłumaczy, o co chodzi”. [link]
Czy PiS uratuje psychiatrię dziecięcą w Polsce? O tym, że ta dziedzina medycyny jest w opłakanym stanie mogliśmy się dowiedzieć z zeszłorocznego reportażu Janusza Schwertnera. Kwota 220 mln na ten cel brzmi dobrze, ale biorąc pod uwagę długie ignorowanie tego tematu czy wręcz jego sabotowanie (np. cofnięcie finansowania dla telefonu zaufania), to należy się przyjrzeć temu, skąd te pieniądze się wezmą i na co dokładnie zostaną przeznaczone. [link]
By prowadzić skuteczną politykę trzeba znać aktualny stan rzeczy, a do tego m.in potrzebne są badania opinii publicznej. Właśnie powstał raport na temat polityki wschodniej. Co powinno kierować polską polityką zagraniczną? Jakie relacje powinniśmy utrzymywać z naszymi sąsiadami? Jak polityka wschodnia ma się do obecności w UE? Odpowiedzi na te i inne pytania w materiale Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia. [link]
Europa
W ostatnich latach różne, często kontrowersyjne, rozwiązania znane z węgierskiej “nieliberalnej demokracji” są chętnie powielane przez zaprzyjaźniony rząd w Warszawie. Ostatnio jednak to Budapeszt skopiował znane od paru lat u nas rozwiązanie, tj. zerowy PIT dla młodych (<25) pracowników. Ma ono pomóc krajowi odbić się gospodarczo po epidemii koronawirusa. Analitycy dostrzegają w nim też próbę wzmocnienia pozycji wśród młodego elektoratu przed wyborami w 2022 r. Wśród wyborców poniżej 30. roku życia Fidesz popiera tylko 22% osób wobec 44% w starszych grupach. [link]
Wiemy już, że szefem CDU, najbardziej wpływowej centro-prawicowej partii w Europie został Armin Laschet. Kim jest i jaka może być jego potencjalna kadencja jako Kanclerza Niemiec? Przedstawiamy dwa artykuły na ten temat. [link#1], [link#2]
Nadchodzi kryzys klimatyczny, a wraz z nim zmiany we wszystkich aspektach naszego życia. Analiza think-tanku CSIS o zagrożeniach dla istniejącej rosyjskiej infrastruktury oraz rolnictwa, ale także dla modelu gospodarczego opartego na eksporcie dóbr naturalnych, głównie paliw kopalnych. By przeciwdziałać zmianom klimatu importerzy rosyjskich paliw odchodzą od nich pod sztandarem zielonej transformacji. To kolejna taka analiza na naszych łamach, wcześniejsze możecie znaleźć w wydaniu 8. [link]
Europa do 2030 r. musi podwoić udział energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych, aby możliwe było spełnienie bardziej rygorystycznego celu emisji CO2 w 2030 r. Podwojenie udziału pozwoli na zdekarbonizowanie tych branż, które uznawane są za najtrudniejsze do przekształcenia. W 2019 r. udział energii odnawialnej w produkcji energii wyniósł 34%. [link]
Bliski i Środkowy Wschód
Mamy 10 rocznicę Arabskiej Wiosny. W wydaniu 7. pisaliśmy o tym, co Tunezyjczycy mają do powiedzenia na ten temat. Teraz w artykule Financial Times możecie przeczytać, jaką opinię mają ludzie z innych państw. [link]
Sułtan Omanu zmienia konstytucję i poszerza zakres wolności obywatelskich. Hajsam ibn Tarik Al Sa’id, który objął władzę po śmierci swojego kuzyna, sułtana Kabusa, w styczniu 2020 roku, wprowadza spore zmiany w systemie politycznym oraz prawnym. Poza zmianami w funkcjonowaniu rządu czy też ustanowieniu pozycji następcy tronu, nowe prawo zwiększa także wolność wypowiedzi, wolność wyznania, wzmacnia równość kobiet i mężczyzn, a także niezależność władzy sądowniczej. [link]
27 grudnia parlament turecki uchwalił prawo zezwalające na daleko idące sankcje wobec osób oskarżonych o terroryzm. Do ponad 600 tysięcy osób wobec których toczy (bądź toczyło) się śledztwo z okazji nieudanego puczu z 2016 r. dołączyła lekarka Şebnem Korur Fincancı za sprawdzanie wiarygodności raportów dotyczących COVID-19 w Turcji. [link]
Azja
O rosnącym podziale pomiędzy Północą, a Południem Chin informowaliśmy w wydaniu 5. Teraz w tym temacie polecamy artykuł z The Economist wraz z infografiką. [link]
Chiny zwiększają regulacje dotyczące obrotu metalami ziem rzadkich. Nowe przepisy dadzą większą kontrolę rządowi w Pekinie nad zasobami tych surowców. Obecnie Chiny odpowiadają za 60% globalnej produkcji. [link]
Pomimo rekordów, jakie notuje chiński eksport, to część produkcji przenosi się z Chin do Azji Południowo-Wschodniej. Wraz z fabrykami zachodnich koncernów do Wietnamu przenoszą się także zakłady chińskich podwykonawców. Jednak najwięcej niepokoju wśród chińskich władz powodują działania Japonii. Więcej o rozłączaniu amerykańskiej i chińskiej gospodarki w drugim linku. [link#1], [link#2]
Indie rozpoczęły największą akcję szczepień na świecie, jednak po kilku dniach liczby zaszczepionych osób są niepokojąco niskie. Może być to związane zarówno z dezinformacją, jaka pojawia się w mediach, jak i z rzeczywistymi wątpliwościami co do skuteczności indyjskiej szczepionki. [link]
Afryka
Międzynarodowy zespół badaczy przy pomocy AI, superkomputera oraz zdjęć satelitarnych znalazł drzewa na Saharze. Jest ich więcej, niż początkowo zakładano. Ta technika liczenia drzew będzie również przydatna w zliczaniu spadku liczby drzew w innych regionach świata. Do tej pory ONZ zmuszone było ufać państwom narodowym, które często miały w interesie ukrycie prawdziwej skali wycinki drzew. [link]
W poprzednim wydaniu pisaliśmy o wyborach w Ugandzie. Znamy już oficjalny wynik - dotychczasowy prezydent Yoweri Museveni zostaje na stanowisku, a jego kontrkandydat Bobi Wine jest w areszcie domowym. Podczas protestów w czasie kampanii wyborczej zginęło kilkadziesiąt osób. Uczciwość wyborów jest kwestionowana, ale Wielka Brytania dość szybko pogratulowała “spokojnego przekazania władzy”. Artykuł stara się odpowiedzieć, dlaczego tak się stało. [link]
Prezydentura Joe Bidena może być też nowym otwarciem dla stosunków USA z Afryką. Artykuł prezentuje wiele różnych pomysłów – współpraca w polityce zdrowotnej, zmiana polityki ds. uchodźców czy poprawa wymiany handlowej. [link]
Unia Europejska ma zapewnioną dostawę 600 mln dawek szczepionki od firmy Pfizer. Tymczasem cały kontynent afrykański może liczyć na 50 mln szczepionek tej firmy, a Moderna i AstraZeneca jeszcze nie przedstawiły żadnych deklaracji. Z tego powodu afrykańskie państwa muszą pozyskiwać szczepionki z Chin czy Rosji, mimo pewnych wątpliwości co do ich skuteczności. [link]
Ameryka Łacińska
W zeszłym roku mogliście słyszeć o brawurowej akcji zatrzymania w USA meksykańskiego generała, który był oskarżony o współpracowanie z kartelami narkotykowymi. Zaskakując opinię publiczną Stany Zjednoczone przekazały generała stronie meksykańskiej a teraz został on tam oczyszczony z zarzutów co spotkało się z dość chłodną reakcją strony amerykańskiej. [link]
W 2016 r. rząd Kolumbii zawarł rozejm z partyzancką grupą FARC i zakończył 50-letni konflikt. 5 lat później, demilitaryzacja i reintegracja do społeczeństwa członków tej grupy przebiega powoli a ponad 250 byłych członków FARC zostało zamordowanych od tego czasu. [link]
W wydaniu 7. informowaliśmy o protestach na Kubie. Wybuchły one jako reakcja na zatrzymanie rapera Denisa Solísa. Podobnych zatrzymań w historii kubańskich reżimów było najpewniej całe mnóstwo, jednak teraz kilkaset osób wyszło na ulice, co jak na kubańskie warunki jest liczbą potężną. Dlaczego akurat teraz? Rzeczą, która wyróżnia to zatrzymanie, jest fakt, że było ono transmitowane na żywo na facebookowym profilu zatrzymanego, a potem krążyło wśród Kubańczyków. To na Kubie jest internet? Okazuje się, że tak. O tym, jak funkcjonuje, czy jest dostępny, jaki ma wpływ na społeczeństwo, a także trochę więcej o tym, co dzieje się na tej jednak zamkniętej wyspie opowiada Dział Zagraniczny w rozmowie z Joanną Szyndler. [Youtube]
Ameryka Północna
W środę został zaprzysiężony 46. Prezydent Stanów Zjednoczonych Joseph R. Biden. Z tej okazji The Economist przygotował stronę śledzącą działania nowego prezydenta przez 100 pierwszych dni prezydentury. Już pierwszego dnia Biden podpisał 15 rozporządzeń wykonawczych nadając bardzo dynamiczne tempo swojej kadencji. [link]
Wróćmy jeszcze do byłego prezydenta Donalda Trumpa. Magazyn Politico przygotował listę trzydziestu dokonań Trumpa, o których mogliście nie słyszeć. Przypadkowe wzmocnienie Obamacare, wsparcie dla organizacji religijnych w szkołach i dopłaty dla rolnictwa. To i więcej znajdziecie w [link].
Jedną z ostatnich decyzji Donalda Trumpa przed opuszczeniem Białego Domu jest przedłużenie okresu ochronnego dla imigrantów z Wenezueli, którym groziło odesłanie do kraju. Chodzi o prawa człowieka, czy może tylko zysk polityczny w przyszłości – komentatorzy spekulują, że Ivanka Trump może kandydować do Senatu z Florydy a tam mieszka największa grupa wenezuelczyków, którzy już teraz byli bardzo przyjaźnie nastawieni do byłego już prezydenta. [link]
Zdarza się, że do Trumpa i innych narodowo populistycznych przywódców dopasowuje się etykietę faszysty. Może to dotyczyć tylko części ich polityki lub całokształtu. Profesor historii z Uniwersytetu Cambridge odpowiada, dlaczego Trump nie jest faszystą. [link]
Stany Zjednoczone od dawna nie zmagały się z tak poważnymi problemami. Donald Trump był raczej ich skutkiem i symbolem niż powodem. Przedstawienie sylwetki Joe Bidena w poszukiwaniu odpowiedzi czy jest on w stanie uratować Amerykę. [link]
Już dwa tygodnie minęły od wydarzeń na Kapitolu. Warto przyjrzeć się, kto w nich uczestniczył i spróbować zrozumieć dlaczego. Założenie, że uczestnicy zamieszek z 6 stycznia wywodzą się z grupy społecznej znanej jako “white trash” jest nie tylko uproszczeniem, ale służy także prawdziwym uczestnikom w osiągnięciu ich celów. Dodatkowo polecamy tekst o amerykańskim ziemiaństwie czyli lokalnych elitach opierających swoje bogactwo na posiadaniu nieruchomości. [link#1], [link#2]
Oceania
Jest kryzys, a Vanuatu przekroczyło planowane zyski z pewnej specyficznej rubryki budżetowej – sprzedaży obywatelstw. Zamiast zaplanowanych 66 milionów dolarów na sprzedaży obywatelstw zarobiono 106 milionów. Vanuatu jest jedynym państwem w regionie, które prowadzi taki program. Jest on szczególnie atrakcyjny dla zamożnych obywateli azjatyckich państw, którzy chcieliby wjeżdżać do UE bez wizy, a obecnie posiadane obywatelstwo im tego nie umożliwia. Inwestycja potrzeba do uzyskania wizy zaczyna się od 130 tysięcy dolarów. [link]
O konflikcie handlowym między Chinami i Australią można było przeczytać w wielu miejscach, m.in. na naszych łamach. Jedną z ofiar tego konfliktu, którą najczęściej pomija się w medialnych doniesieniach o wielkiej polityce, są marynarze. Są oni przez długie miesiące uwięzieni na statkach, które nie mogą wejść do docelowych portów, ponieważ obrót towarami, które przewożą, stał się przedmiotem międzynarodowego sporu. Pierwsi z zakładników klinczu na antypodach schodzą na ląd po 7 miesiącach. [link]
Ekonomia i gospodarka
Ekonomiści biorący udział w kwartalnych ankietach NBP oczekują. że wzrost PKB w Polsce wyniesie 3,8% i 4,0% odpowiednio w 2021 r. i 2022 r. Z kolei inflacja mierzona wskaźnikiem CPI ma wynieść odpowiednio 2,5% i 2,6%. W przypadku bezrobocia oczekuje się, że wskaźnik wyniesie odpowiednio 6,3% i 6,0%, a przeciętne nominalne wynagrodzenie wzrośnie o 4,6 i 5,0%. Analitycy zakładają także stopniowe umacnianie się kursu EUR/PLN. Warto zauważyć, że w stosunku do poprzedniego badania z września 2020 r. wzrosły oczekiwania co do przyszłej inflacji. [link]
Janet Yellen, pierwsza kobieta na stanowisku sekretarza skarbu USA, podczas spotkania w senackiej komisji finansów przekonywała do realizacji nowego programu ratunkowego w kwocie 1,9 biliona dolarów. W jej opinii w środowisku niskich stóp procentowych relatywny wzrost zadłużenia do PKB nie spowodował wzrostu kosztów jego obsługi, a niskie stopy procentowe powinny utrzymać się również w przyszłości. W chwili obecnej najważniejsze jest zwalczanie skutków pandemii oraz pobudzenie długoterminowych inwestycji. [link]
Liczba zelektryfikowanych aut w Polsce na koniec 2020 roku wyniosła 20 181, w tym 9751 aut całkowicie elektrycznych i 10 430 hybryd typu plug-in. Zgodnie z rządowym planem elektromobilności po polskich drogach w 2020 r. miało poruszać się 77 tys. takich pojazdów, co oznacza że plan został wykonany w zaledwie 26%. W celu poprawy tego stanu rząd planuje wprowadzenie nowego programu dotacji do zakupu pojazdów elektrycznych, w tym dla przedsiębiorstw jak i dla osób fizycznych. [link]
Dr Michał Rutkowski w swoim tekście wskazuje, że wymóg stabilności systemu emerytalnego, adekwatności (odpowiedniej wysokości emerytur) oraz presja społeczna na niski wiek emerytalny powinny implikować przeniesienie ciężaru dyskusji z podniesienia minimalnego wieku emerytalnego na podniesienie rzeczywistego wieku emerytalnego. Według badań w programie STREAM istnieje kilka czynników, które mogą skutecznie zachęcać do kontynuowania pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego, w tym stan zdrowia, elastyczność czasu pracy, umiejętności, normy społeczne, sytuacja finansowa oraz cel w życiu. [link]
Nauka i Technologia
Hatzolah Air, oddział lotniczego pogotowia ratunkowego ogłosił zakup 4 latających ambulansów CityHawk. Mają one być zdolne do pionowego startu oraz lądowania. Cechą charakterystyczną ma być kompaktowa sylwetka zezwalająca na jak najszerszy dobór miejsca do lądowania i udzielania pomocy przez załogę medyczną. [link]
grafika ze strony Urban Aeronautics Nowe badanie od MIT rzuca światło na mechanizm generacji energii przez komórki nowotworowe, które w przeciwieństwie do większości zdrowych komórek odżywiających się tlenowo korzystają z nieefektywnego energetycznie procesu beztlenowej fermentacji. Rozwiązanie stuletniej zagadki może pomóc w projektowaniu nowych terapii antynowotworowych. [link]
Optymalna temperatura procesu fotosyntezy zależy od gatunku rośliny. Globalne ocieplenie sprawia, że fotosynteza aktualnej biosfery będzie coraz mniej efektywna, a lasy będą emitować coraz więcej dwutlenku węgla kosztem tlenu. [link]
Czołowe firmy odpowiedzialne za produkcję i dostarczanie szczepionek przeciwko COVID19 rozpoczynają testy skuteczności szczepionek wśród dzieci w wieku 12–18 lat. Dodatkowo AstraZeneca planuje testy w grupie wiekowej 6–11. Pierwsze rezultaty poznamy w połowie 2021 roku. Z uwagi na liczebność tej grupy szczepienie dzieci może być kluczowe dla osiągnięcia odporności stadnej. [link]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Antropogeniczna zmiana klimatu oznacza dynamiczne zmiany w środowisku naturalnym. Zamieszczamy (subiektywną) listę pięciu zagrożeń dla polskiej przyrody od Instytutu Obywatelskiego, think-tanku PO. [link]
Prof. Sadler, jeden z najciekawszych jutuberów filozoficznych, publikuje ostatnio na swoim kanale odcinki na temat konceptu “technologii siebie” Michela Foucaulta. Foucault to jeden z najważniejszych filozofów kontynentalnych XX wieku, dodatkowo mocno związany z Polską i z ciągle silnymi wpływami m.in. na Uniwersytecie Warszawskim. Warto więc nieco poznać jego myśl, szczególnie, że poruszany temat to w pewnym sensie historia bardzo modnej (w tym w Polsce) idei “rozwoju osobistego” od jej... starożytnych początków. [Youtube], [link do innych wykładów z tej serii]
Rok 2020 będziemy pamiętać przede wszystkim przez pryzmat pandemii COVID-19. Był to jednak również przełomowy rok dla walki z kryzysem klimatycznym. Seria deklaracji o neutralności klimatycznej obejmująca kraje emitujące 85% gazów cieplarnianych. Postęp technologiczny drastycznie zmniejszający koszt pozyskiwania energii z OZE oraz jej magazynowania. I być może najistotniejsze: wydaje się, że wojna z denializmem klimatycznym jest wygrana. Podsumowanie Davida Wallace-Wellsa, autora “Ziemi nie do życia”. [link]
Dr hab. Karolina Wigura zadaje pytanie o to, co należy zrobić po Trumpie. Rozliczyć czy zapomnieć? Rozliczenie grozi dalszą eskalacją konfliktów społecznych, zapomnienie sprawi, że łamanie prawa ujdzie bezkarnie. Dokładnie przed tym samym pytaniem staną kiedyś Polacy, jeżeli PiS przegra wybory. Czy należy wówczas zapomnieć o niszczeniu państwa prawa czy przeciwnie – bezwzględnie karać winowajców, aby nikt więcej nie odważył się łamać konstytucji? [link]
Zapraszamy również na nasze nowe konto na Twitterze, konto na Instagramie oraz do przekazywania nam swoich uwag w formie komentarza.