Wydanie 17, 26.02.2021

To ze szkalowanymi historykami, chińskimi triadami oraz cmentarzyskiem grindwali

Feb 26, 2021

Odwilż, która zagościła w ostatnim tygodniu sprawiła, że w zimowy sen zapadli ludzie podważający globalne ocieplenie – 20°C w lutym sprawia, że zaczynają odróżniać pogodę od klimatu. Dodatkowo pamiętajcie, że już od jutra kominy i przyłbice stają się niewystarczające i wszyscy musimy zakładać maseczki. Mimo kolejnej fali zakażeń świat nie zwalnia – zapraszamy zatem do nadrobienia wartościowych treści, które mogły wam umknąć w tym tygodniu.

Znajdziesz tutaj nie tylko informacje o wydarzeniach z różnych zakątków globu, ale również publicystykę, interesujące podcasty oraz artykuły o tematyce społecznej czy ekonomicznej.

Zapraszamy również na nasze nowe konto na Twitterze, konto na Instagramie oraz do przekazywania nam swoich uwag w formie komentarza.

Polska

39% obywateli Polski jest za karaniem naukowców piszących o współudziale Polaków w Holokauście. Nie za pisanie kłamstw, tylko za pisanie prawdy. Dla takiej grupy obywateli naszego kraju “reputacja” ma wartość większą niż opis historii. Jeśli myślicie sobie “to muszą być wyborcy pisu oraz mieszkańcy małych miejscowości!”, to niestety macie tylko częściowo rację. [OKO.press]
Sytuacja epidemiczna jaka jest, każdy widzi. Nie zapominajmy jednak o innych chorobach. Razem z lekarzami apelujemy do naszych czytelników, by nie lekceważyli żadnych objawów oraz zgłaszali się na badania profilaktyczne. Nie chcemy przecież, żeby epidemię koronawirusa zastąpiła epidemia jakiejś choroby niezakaźnej, np. nowotworów. Artykuł Onetu sugeruje jednak, że właśnie to nas może czekać. [Medonet], [Onet]
Polska się wyludnia, a pandemia jeszcze pogorszyła sytuację – mamy rekord zgonów, a dodatkowo rodzi się rekordowo mało dzieci. “To potwierdza, że oczekiwania wyrażane w mediach, że jak młodzi ludzie będą mieli więcej czasu, to urodzi się więcej dzieci, były mocno na wyrost. Nie można tego przykładu odnosić do stanu wojennego. Dziś pojawienie się dzieci to wynik bardziej decyzji, a nie przypadku – podkreśla prof. Irena Kotowska z SGH.” [Gazeta Prawna]
Gazeta Prawna

Europa

Medialne imperium Orbana wciąż się rozrasta. Po zagarnięciu prasy, radia i telewizji celem stały się portale społecznościowe, będące ostatnim bastionem węgierskiej opozycji. Czy taki sam los spotka media w Polsce? [OKO.press]
O nowej prezydentce Mołdawii pisaliśmy już wcześniej w wydaniu 15. Tym razem Maia Sandu ma problem z powołaniem nowego rządu, a tak naprawdę z rozpisaniem wcześniejszych wyborów. Brzmi skomplikowanie? Między prezydentką, która wygrała ostatnie wybory, a większością parlamentarną sytuacja jest napięta. Na dodatek mołdawski sąd konstytucyjny, swoim wyrokiem skomplikował wszystko jeszcze bardziej. [Al-Dżazira]
Organizacja Amnesty International nie będzie określać Aleksieja Nawalnego jako więźnia sumienia, czyli osoby, która jest więziona za swoje poglądy polityczne. Amnesty International uzasadnia swoją decyzję wypowiedziami Nawalnego sprzed kilkunastu lat, które uznała za nienawistne. Organizacja ma zamiar nadal dążyć do uwolnienia opozycjonisty. “Nawalny jest więziony wyłącznie za śledztwa i kampanie antykorupcyjne, swoją aktywność polityczną i krytykę rządu Putina. Nasze działania mające na celu położenie kresu poważnej niesprawiedliwości wyrządzonej Nawalnemu i wielu innym osobom w Rosji trwają nadal” – podsumowała Amnesty International. [Onet]
Około 1000 firm z Unii Europejskiej zawnioskowało o kontynuowanie działalności w UK po Brexicie. Najwięcej wniosków pochodzi z Irlandii, Francji, Niemiec i Cypru. Do tego grona z nieco mniejszą liczbą aplikacji dołączyła też Holandia i Luksemburg. [BBC]
Peter Szijjarto, węgierski szef MSZ, nawołuje, aby relacje UE-Rosja były oparte na strategicznym interesie zarówno UE jak i Rosji, m.in. w sprawach handlowych, ograniczaniu migracji oraz wspólnej walce z COVID-19. Według Szijjarto, relacje Rosja-UE nie mogą zostać zredukowane do sankcji oraz “sprawy Nawalnego”. [DailyNewsHungary], [Hungary Today]
Kongres Deputowanych odrzucił wniosek o odebranie immunitetu królowi Filipowi VI oraz członkom rodziny królewskiej. Pomysłodawcami projektu była ERC, tj. Republikańska Lewica Katalonii. “Nie może tak być, że mamy głowę państwa, która posiada licencję na popełnianie przestępstw” powiedział poseł Jaume Asens. Wniosek przepadł, uzyskując jedynie 74 głosy poparcia oraz 276 głosów sprzeciwu. Przeciw były partie Vox, PSOE, PP oraz Cs.
[Catalan News]
W Gruzji policja zatrzymała lidera opozycji. W ramach protestu na ulice wyszły wielotysięczne tłumy, a premier podał się do dymisji i zastąpił go zaufany człowiek najbogatszego Gruzina – nie brzmi to jak demokracja w najlepszej formie. Zachód wzywa władze do deeskalacji napięcia, a opozycja bojkotuje prace parlamentu i wzywa do powtórzenia wyborów z ubiegłego roku, uznając je za sfałszowane (o czym informowaliśmy w naszym pierwszym wydaniu). Dokąd podąża Gruzja, której rządzący niezmiennie od lat mają na sztandarach prozachodnie hasła? [EURACTIV]

Bliski i Środkowy Wschód

Izrael zgodził się kupić rosyjskie szczepionki Sputnik V dla Syrii, jako element umowy o wymianie jeńców między Syrią i Izraelem, w której pośredniczyła Rosja. Jako efekt porozumienia Izrael ma uwolnić syryjską kobietę, która przekroczyła granicę przez przypadek, a Syria uwolnić 2 Izraelczyków. [Al Monitor]
Już w przyszłym roku mają odbyć się mistrzostwa świata w piłce nożnej w Katarze. Impreza i potencjalnie piłkarskie święto od samego początku jest pełne kontrowersji. Zaczynając od podejrzeń o korupcję przy samym wyborze Kataru, gdzie letnie temperatury dalekie są od komfortowych dla piłkarzy, po wątpliwości natury etycznej. Katar jest jednym z państw, w których na szeroką skalę zachodzi proceder pracy niewolniczej, włączając w to także fatalne warunki dla robotników (o rozważaniach, czy m.in Katar jest państwem niewolniczym, pisaliśmy w wydaniu 13.). Jak donosi The Guardian, ponad 6500 pracowników zginęło na budowach katarskiej infrastruktury od momentu wybrania Kataru na gospodarza MŚ. Ofiarami są głównie robotnicy z Indii, Pakistanu, Nepalu, Bangladeszu i Sri Lanki. [The Guardian]
Afganistan od 40 lat jest sceną niemal nieustającego konfliktu zbrojnego. Ten jakże doświadczony przez historię kraj zmaga się z kolejnym problemem – koronawirusem. I choć ilość ofiar samego wirusa wydaje się, mimo niedoskonałości systemu testowania i diagnozowania, relatywnie niewielka, to gospodarcze skutki pandemii pogłębiają problemy Afgańczyków. Jak pisze Paweł Pieniążek, “70 do 90 proc. mieszkańców tego 40-milionowego kraju żyje dziś poniżej progu ubóstwa (...) Prawie połowa afgańskich dzieci będzie w tym roku niedożywiona.” To jednak nie koniec kłopotów Afgańczyków – na horyzoncie pojawia się zagrożenie suszą, która jest stanowi potężne zagrożenie dla kraju, w którym 80% ludności żyje z rolnictwa. [Tygodnik Powszechny]
Zjednoczone Emiraty Arabskie rozmontowują część bazy marynarki w Erytrei. Baza ta była wykorzystywana przez ZEA dla celów związanych z trwającą wojną w Jemenie. Po wycofaniu się z tego konfliktu część instalacji staje się zbyteczna. Emiraty jednak najpewniej nie będą zamykać bazy – leży ona w zbyt dogodnym strategicznie miejscu – Róg Afryki, bliskość Jemenu, wejście na Morze Czerwone. [Associated Press News]
Myśląc o Arabskiej Wiośnie wiele osób nie pamięta o Bahrajnie oraz protestach, które tam się odbyły. W przeciwieństwie do Libii, Syrii czy Egiptu dużo mniej uwagi poświęca się temu małemu królestwu. Reakcja państw zachodnich na te protesty była też odmienna. Bratanie się z panującym emirem oraz przymykanie oczu na łamanie praw człowieka w imię dbania o swoje interesy militarne czy ekonomiczne to niestety norma. [Middle East Eye]

Azja

Pamiętacie czasy przed 2016 r. i mocnym wejściem Netflixa do Polski? Za pomocą różnych specjalistycznych programów szukało się napisów do filmów i seriali i często z F5 w ręku czekało na amatorskie releasy jednej z grup do najnowszego odcinka. Podobnie wygląda, a raczej do niedawna wyglądało, to w Chinach. Teraz jednak Partia w ramach walki z kulturowymi wpływami Zachodu postanowiła rozbić tego typu grupy amatorskich tłumaczy, aby uszczelnić system cenzury materiałów z zewnątrz. [The Economist]
Protesty w Mjanmie (Birmie) po przewrocie wojskowym, o którym informowaliśmy w poprzednich numerach, ciągle trwają. W wyniku użycia siły przez juntę zginęły 3 osoby. W odpowiedzi na tę brutalność Facebook blokuje wszystkie konta powiązane z wojskowymi – zarówno na Facebooku jak i na Instagramie. [DW]
We wschodniej części Indonezji po raz kolejny wybucha fala przemocy – konflikt z Ruchem Wyzwolenia Zachodniej Papui ponownie się zaognił. W wyniku działań zbrojnych indonezyjskiej armii trzy osoby zginęły, a tysiące osób zostały wewnętrznymi uchodźcami. [Radio New Zaeland ]
Chińskie triady – czym właściwie są i jak to się stało, że przestały walczyć i zgodnie zalewają cały obszar pacyfiku produkowaną w Mjanmie (Birmie) metaamfetaminą, tworząc potężne narkotykowe imperium.

Afryka

Marokańskie aktywistki walczące o prawa kobiet występują przeciw “testom na dziewictwo” – niedoskonałym i upokarzającym, które nawet dziewice muszą fałszować. Jak zamierzają z tym walczyć? Edukowaniem społeczeństwa. [DW]
Dominic Ongwen, jeden z Dowódców Armii Bożego Oporu, został skazany przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, za zbrodnie popełnione podczas krwawych konfliktów w Ugandzie. Tym, co sprawia, że wyrok ten jest wyjątkowy, jest postawa trybunału wobec faktu, że Ongwen został wcielony do Armii Bożego Oporu jako dziewięciolatek. Zgodnie ze Statusem Rzymskim nie sądzi się zbrodni wojennych popełnianych przez małoletnich, gdyż trauma związana z przymusowym wcieleniem do armii sprawia, że dana osoba nie może odpowiadać za swe czyny. Tutaj trybunał oddzielił Dominica-ofiarę od Dominica-oprawcy. Ongwen odpowiada, za zbrodnie popełnione jako dorosły, a historia dziecka-żołnierza nie daje mu taryfy ulgowej. [Konflikty.pl]
Czy prezydent Nigerii, Muhammadu Buhari, chce zatrzymać falę przemocy, która przelewa się przez jego kraj? Mimo tego, że jest to jedna z jego głównych obietnic to można odnieść wrażenie, że nie jest to jego priorytetem. Mimo kolejnych porwań dokonywanych zarówno przez islamistów jak i gangi minister obrony, wyraził zdziwienie, że ludzie uciekają “przed takimi drobnostkami”. Spadek cen ropy oraz pandemia COViD ogranicza i tak kruche zdolności rządu do odpowiednich reakcji. Gdzie zmierza najludniejsze państwo Afryki? Czy przemoc uda się zatrzymać? [DW]
W trochę zapomnianym kraju, jakim jest Republika Środkowoafrykańska, ma miejsce poważny kryzys humanitarny. W wyniku zaostrzenia konfliktu, który trawi od lat ten niespełna 5 milionowy kraj o powierzchni dwa razy większej od powierzchni Polski, tysiące ludzi musi opuszczać swoje domy w poszukiwaniu schronienia. [France24], [France24]
Addis Abeba ciągle się rozbudowuje. Jest stolicą Etiopii, państwa liczącego ponad 100 milionów ludzi, ale jeszcze dwie dekady temu była praktycznie dużą wsią. Dzisiaj jednak zapełnia się drapaczami chmur. Co jej historia mówi o całym państwie, jak wygląda jej gwałtowna rozbudowa i jak to jest z tym konfliktem o władzę między grupami etnicznymi Etiopii? Na te i inne pytania odpowiada dr hab. Hanna Rubinkowska-Anioł z Katedry Języków i Kultur Afryki Wydziału Orientalistycznego UW.

Ameryka Łacińska

Kolumbijski Specjalny Trybunał Sprawiedliwości, który został powołany do badania spraw związanych z toczącą się od kilkudziesięciu lat wojną domową orzekł, że w latach 2002-2008 doszło do co najmniej 6402 mordów pozasądowych. Zbrodni dokonano dla podkręcania statystyk skuteczności wojska – zabici cywile byli fałszywie identyfikowani i zgłaszani jako członkowie Rewolucyjnych Sił Zbrojnych Kolumbii (FARC), których zwalczać miała kolumbijska armia. [Konflikty.pl]
Wojsko oraz specjalne oddziały policji zostały skierowane do tłumienia walk w więzieniu El Turi w Ekwadorze. W efekcie starć między gangami zginęło 79 osób. O ile porachunki między gangami w ekwadorskich więzieniach nie są niczym nowym, o tyle liczba ofiar z 2021 roku już przekroczyła łączną sumę ofiar podobnych zdarzeń z lat 2019-2020. [BBC]

Ameryka Północna

2020 r nie był dobrym rokiem. Wszyscy to wiemy. Ale możecie nie wiedzieć, że był to także tragiczny pod względem liczby zabójstw w Stanach Zjednoczonych. The Intercept analizuje statystyki i chociaż nie daje prostej odpowiedzi na to, co było przyczyną, to pomaga zrozumieć ten fenomen. [The Intercept]
Amerykańskie siły zbrojne przyznały, że program myśliwców F-35 to fiasko. Samoloty są drogie, zawodne i kłopotliwe w utrzymaniu. Stany Zjednoczone rozważają zakończenie tej linii i start prac nad nowym projektem. Polska jeszcze 31 stycznia 2020 podpisała umowę na dostawę 32 takich maszyn za 4,6 mld dolarów. [Forbes], [MON]
Kanadyjski parlament przegłosował uznanie działań chińskich wobec mniejszości ujgurskiej za ludobójstwo. Premier Kanady Justin Trudeau nie pojawił się na głosowaniu. Ruch Kanady jest jednym z kolejnych ugrupowań stojących po stronie praw człowieka, przeciw okropnej polityce Chin i reżimu w Pekinie wobec Ujgurów. Kanada może spodziewać się chińskiej odpowiedzi m.in. w polityce handlowej, czego doświadczyła już Australia. [The Guardian]

Oceania

W Perth zatrzymano mężczyznę podejrzanego o zaatakowanie improwizowanym miotaczem ognia dwóch kobiet, matki i jej nastoletniej córki, gdy te szły na wieczorne zakupy; sam napastnik miał na czole miał namalowaną swastykę. Jakkolwiek szalenie to brzmi, to dokładnie tak było. [The Guardian]
28 grindwali (wyobraźcie sobie pocieszne skrzyżowanie delfina z orką) utknęło na płyciźnie Farewell Spit w Nowej Zelandii. Mimo akcji prowadzonej przez strażników z ministerstwa środowiska i pomocy wolontariuszy grindwale nie rokują zbyt dobrze. Nie chcą odpłynąć i wydaje się, że będą z każdą godziną coraz słabsze, a więc cała historia może nie mieć szczęśliwego zakończenia. Ostatnio w tym samym miejscu zmarło 21 grindwali. Płycizna Farewell Spit jest miejscem, w którym podobne wypadki zdarzały się wcześniej – w lutym 2017 roku podobna sytuacja dotknęła 700 ssaków wodnych, a 250 z nich zmarło. [Radio New Zealand]

Ekonomia i gospodarka

W artykule znajdziecie recenzję książki opisującej pewien “eksperyment” – w 2004 roku zwolennicy wolnego rynku w USA postanowili przeprowadzić się do małego miasteczka Grafton w stanie New Hampshire i płacić tam minimalna ilość podatków. Z tekstu dowiemy się o historii miasteczka, nieoczywistych konsekwencjach takich polityk (np. wzrost przemocy na tle seksualnym) oraz o tym, jak wygląda porównanie z pobliskim Canaan, które prowadzi bardziej konwencjonalną politykę podatkową. Mieszkańcy Grafton płacą minimalne podatki tak jak chcą, jednak to zadowolenie mieszkańców Canaan jest większe.[Obserwator Finansowy]
O potrzebie nowego kontraktu międzypokoleniowego z perspektywy Wielkiej Brytanii i innych bogatych krajów pisze Minouche Shafik z London School of Economics. Polecamy również w temacie pełen danych wykład konserwatywnego polityka, lorda Willettsa. Trudno się to czyta/ogląda ze świadomością, że polska struktura demograficzna będzie niebawem wyraźnie gorsza od brytyjskiej. [The Guardian]

Nauka i Technologia

Trochę ponad milion lat – nowy rekord. Naukowcom udało się zsekwencjonować (odczytać gen po genie) ponad milion-letni fragment DNA z zęba mamuta. Poprzedni rekord wynosił 560-780 tys. lat. Duża w tym zasługa wiecznej syberyjskiej zmarzliny, która spowalnia rozpad DNA. [Nature]
Rosnące problemy z płodnością od dawna niepokoją naukowców. Nie ograniczają się one do ludzi, a dotykają również zwierząt, co sugeruje związki z zanieczyszczeniem środowiska. Związki endokrynnie czynne, największy podejrzany, występują w zasadzie wszędzie: w kosmetykach, plastikach, pestycydach, itd. “Kryzys klimatyczny został zaakceptowany przez większość ludzi jako zagrożenie. Mam nadzieję, że to samo stanie się z kryzysem płodności” – mówi Shanna H. Swan, która zajmuje się zagadnieniem naukowo. [New York Times]
NASA opublikowała nagranie z lądowania łazika perseverance (ang. wytrwałość) na Marsie. Na stronie Uranii można znaleźć nie tylko link do pierwszego w historii tej jakości nagrania z lądowania na obcej planecie, ale także przeczytać o kolejnych planach związanych z łazikiem. [Urania]
Technologie wykorzystujące Sztuczną Inteligencję wykorzystywane są coraz szerzej we współczesnym świecie. Jednak nie istnieją one w próżni, a ich rozwój może stanowić wyzwanie dla obecnych regulacji prawnych, praw konsumenckich czy nawet naszych rozważań etycznych (klasyczny przykład: kto odpowiada za wypadek spowodowany przez auto autonomiczne?). Unia Europejska pracuje nad wprowadzeniem regulacji mających zapewnić zgodność technologi z wartościami europejskimi a jednocześnie nie wstrzymujących rozwoju nowych technologii w europejskich firmach. [EURACTIV]
MIT Technology Review od 20 lat co roku przygotowuję listę przełomowych nowych technologii. W tym roku nie może oczywiście zabraknąć tam technologii tworzenia szczepionek mRNA, ale, co może was zaskoczyć, swoje miejsce znalazł tam również algorytm serwisu TikTok. [MIT Technology Review]

Idee, Kultura, Społeczeństwo

Powszechny jest pogląd, że Japonia przeszła w XIX wieku proces okcydentalizacji/westernizacji. Czy jednak zachodnie normy kulturowe zostały przyjęte w takiej rozciągłości, jak się nam wydaje? Może warto wziąć pod uwagę możliwość, że zachodni myśliciele przekonani o wyjątkowości Zachodu widzieli to co chcieli widzieć. Być może z punktu widzenia Japończyków wyglądało to całkiem inaczej. [Aeon]
W czasach awantur o “słowiańskość” adaptacji telewizyjnej Wiedźmina oraz o pojawienie się tam czarnoskórych elfów zdecydowaliśmy się na małe przypomnienie dawnej historii. Felieton Andrzeja Sapkowskiego z 1993 r. (sic!) na temat literatury fantasy. Trochę o archetypach w fantasy, trochę o tym, dlaczego nie uważa on sci-fi za lepsze oraz o tym, jak pisać dobre historie. [Andrzej Sapkowski]
Jak lepiej prowadzić spory online? Pełen opinii specjalistów i rozmaitych dygresji tekst. PS: Seria “The long read” od Guardiana jest też dostępna jako podcast (choć najczęściej wersja czytana przez lektora jest wypuszczana z opóźnieniem). [The Guardian]